Van de ene gevangenis naar de andere Zware schade aan de ondernemingen op Java Nederlanders zijn verstandig, vredelievend en harde werkers Zeeuwse Almanak Restauratie R.-K. Kerk te Vlissingen TWEEDE BLAD PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT MAANDAG 10 JANUARI 1949 Ik was geheim ageni in oorlogstijd(XXXIV) Herr Moses wordt Nervenkrank "maar in Hameln ontmoeten we een echte bloedhond Tja, die Hauptwachtmeister Budel! Hij is de schaduw, die over ons verblijf in Lüttringhausen valt. Een man van het onaangenaamste ^Pruisische type, die zijn afkeer van ons, Auslander, zijn ongeloof in ons verhaal en zijn ontevreden heid met de houding van de directeur openlijk demonstreert. Langzamerhand groeit zijn vijandelijke houding. In het begin kort hij onze luchttijden onder de belachelijkste voorwendsels in, daarna valt hij ons op ieder uur van de dag lastig over de reinheid van onze cellen. Hij haalt mensen, die met vrienden in één cel zitten, er uit en plaatst hen over in cellen met vreemden. We weten, dat hij met inspanning van alle krachten probeert ons bij de directeur in discrediet te brengen en op de lange duur moet dit wel lukken. In onze groep zijn twintig ter dood veroordeelden Een kleine bijdrage tot zijn uiteindelijke overwinning is ons incident met Herr Moses, -de hoofdbewaker van onze vleugel. Ik kan deze Moses zonder aarzelen het prototype van de Duitse gevangenisbe waker noemen. Hoewel hij niet onvriendelijk en totaal ongevaarlijk is, bezit hij een zeer onaangename neiging tot critiseren. Die neiging viert hü. met korte onderbrekingen, de gehele dag op ons bot. Op een morgen ontdekt hij, dat wij, inplaats van om vijf uur op te staan en om half zes aan het werk te gaan (dat werk bestaat uit het naaien van drie knopen op een lapje stof!), weer met ons ontbijt in bed kruipen en pas opstaan, wanneer hij om half acht zijn ronde voor de Kiibel maakt. Op die fatale morgen zit ik in mijn dekens verward en laat hem te lang wachten, zodat hij zijn hoofd om de hoek van de deur steekt en ons alle vier, de dokter, Boutens, de ingenieur en mij. rustig op onze matrassen ziet liggen. Hij kan zijn ogen niet ge loven. Dat is ongelofelijk! nog nooitHij kijkt met open mond en zijn ogen puilen uit zijn hoofd. ..Aber meine Herren, das geht doch nicht!" Zwijgend klauteren we uit bed. „Das geht doch nicht," her haalt hii met een vreselijk gebrul. „Dat is tegen alle voor schriften in, meine Herren! Dat is verschrikkelijk!" Hij is onbeschrijfelijk opge wonden, gooit met een knal de deur dicht, loopt bulderend de gangen door, komt elke vijf minuten terug om dan de deur wijd open te zwaaien en weer woedend te tieren: „Das geht doch nicht!" Na negen of tienmaal verschijnt hü voor 't laatst en zegt dreigend, dat, wanneer dit nog éénmaal ge beurt, hü het aan de Haupt wachtmeister zal moeten rap porteren en als dat niet helpt, aan de directeur persoonlijk. Om der wille van de lieve vrede houden we ons drie dagen lang aan de regels, want we weten heel goed, dat zijn woede tegen die tijd ge stild zal zijn. We hebben in zoverre gelijk, dat hij ons niet om vijf uur controleert. Maar Moses houdt ons in de gaten! Hij maakt er een ge woonte van vier- of vijfmaal op een dag onze cel te komen inspecteren. Hij heeft een af schuw van stof en daar we moeten werken met uiterst stoffige stapels materiaal vindt hij stof genoeg voor critiek. Het meest amusante van zijn inspecties is echter zijn stokpaardje: het kastje aan de muur, waarin we de kommen, ons eetgerei en een KOPPERMAANDAG. Als wij nu eens niet in de twintigste eeuw leefden, maar Iaat ons zeggen in de zeventien de, dan zou er vandaag zeker geen krant verschijnen. Van daag immers is het Kopper maandag en in de goede oude tijd gaven op die dag de druk kers hun klanten een kalender cadeau en de knechts gingen bij diezelfde klanten om een fooi. Kopergeld kregen ze. Vandaar de' naam Koppermaandag voor de tweede Maandag in Januari, 's Avonds was er dan feest. En drukken deed men niet op deze dag. De krant verschijnt wèl, na tuurlijk. En koppermaandag wordt niet meer gevierd. Maai er zijn zetters en drukkers, wie op koppermaandag een vreemde onrust in het bloed kruipt. Ze willen feesten. Dat gaat er niet uit, dat houdt de eeuwen door stand, al zijn de Gilden al in de Franse tijd verdwenen... En daarom: Als er morgen nog meer fouten in de krant staan dan gewoonlijk, kijk dan niet te nauw. Bedek ze met de mantel der liefde. En denk: Het is maar eenmaal Kopper maandag! glas hebben staan. Elk stuk heeft een voorgeschreven plaats in de kast en elke keer als HeiT Moses binnenkomt, onderwijst hü ons, hoe alles precies moet neergezet wor den. Het glas brengt hem buiten zichzelf. „Ich hab' doch gesagt es soil dort stehen!" gilt hij iedere keer en met een theatraal ge baar schuift hij het dan naai de andere kant. Het gekke van het geval is, dat wij dat ding nooit aanraken en dat hij elke keer, aldus briesend, zichzelf corrigeert. Dit gaat zo twee weken door, tot hij een Hauptwachtmeister roept. Die vertelt ons een uur lang over zijn ervaringen met de Russen in de oorlog 1914'18 en gaat uitvoerig in op het afgrijselijke van luchtaan vallen. Zelf heeft hij zijn huis en zijn vrouw en twéé kin deren verloren. Een zoon is aan het Oostfront gesneuveld en hü woont nu met zijn enig overgebleven kind in een karig gemeubileerde kamer. „U ziet," zegt hij. „dat u niet de enigen bent, die moe ten lijden. Het zou voor ons allemaal veel beter zijn wan neer we ophielden met oorlog voeren. Het is in ieder geval op het ogenblik toch hope loos!" Wanneer hij op het. punt staat te vertrekken, herinnert hij zich, waarom hij hier ge roepen is en verzoekt ons Herr Moses niet zo te pesten. Ook hij heeft zijn huis en een kind verloren én is door het grote personeelstekort totaal overwerkt. De man met de bybelse naam is echter niet tevreden en twee dagen later moeten we op rapport komen bij de directeur. Niemand maakt zich ongerust en geen ogen blik is de gedachte bij ons opgekomen af te spreken hoe we ons zullen verdedigen. Ik ben de tweede, die bin nengeroepen wordt en krijg een nette, kleine standaard- speech, dat „ik als officier" toch moet begrijpen, dat er orde moet heersen. Tegen Boutens heeft hij klaarblijke lijk dezelfde rede afgestoken. Mijn verdediging is, zoals ik later hoor, dezelfde als die van Boutens: dat Herr Moses te veeleisend is, zich met het glas onlogisch gedraagt en wij Kroberen ons in alles naar em te schikken, maar zonder succes. „Hij is zo zenuwach tig." zeg ik, net als Boutens. „Hij moet overwerkt zü'n." Daarna moet de dokter op draven en na de rede van de directeur verdedigt Huizinga zich preeies als wij, alleen met meer gezag. „Ik heb hem verteld, dat ik Moses nauwkeurig geobser veerd heb," vertelt hij ons op de terugweg naar de cel „en ik heb gezegd, dat deze man ongetwijfeld neurotisch is en niet geheel verantwoordelijk voor zijn daden en dat dit waarschijnlijk te wijten is aan de zware schok door de dood van zijn vrouw en het inspan nende overwerk." ,Binnen tien minuten, nadat we weer ingesloten zijn, klinkt er geschreeuw, van be neden: „Herr Moses! Zum Regierungsrat!" We wachten gespannen op wat gebeuren gaat. We hoe- vén niet lang te wachten. Een minuut of tien later horen we Moses met nog meer lawaai dan anders de ijzeren trappen opstormen. Hij blijft voor onze cel staan, rukt de deur met geweld open en staat dan met wijd uitgespreide armen en purperrood gezicht in de deuropening. „So, ich bin nervenkrank. was?" gilt hij op onnatuur lijk hoge toon. „Lieber Gott. Ich nervenkrank! Ik heb te hard gewerkt! Ik moet een beetje op mezelf letten. Das ist Wahnsin. Ich, nerven- krak!" Hij gaat weg, laat de deur open, loopt schreeuwend de galerij langs en vertelt iedere Wachtmeister wat er gebeurd is, komt dan weer bij ons terug en geeft een buitenge woon sprekende voorstelling van een man, die op het punt staat zijn zinnen te verliezen. Eén dag later wordt Herr Moses met ziekenverlof ge zonden en we zien hem met weer terug. Maar ondanks deze overwinning leggen we toch de strop om onze nek. Hauptwachtmeister Budel heeft nog'n andere pijl op zijn boog. Hij gaat kort daarop zelf naar de directeur om hem ervan te overtuigen, dat het gevaarlijk is die opstandige mannen in de gevangenis te houden. De geallieerden na deren gestadig en die ge vangenen zouden best, eens een poging tot opstand kun nen wagen en de gevangenis staf overweldigen. Dat is zijn verhaal. En hij wint. Midden November worden er veertig van ons, waaronder ik. uitgezocht en naar Hameln gezonden. We reizen in dicht gespijkerde wagons en de be wakers zijn erg op hun hoede. De ontvangst in de gevan- ;enis in Hameln is niet vrien- lelük en men heeft geen eten voor ons bewaard en onze hoop, dat we het verhaal van burgergeïnterneerden weer op kunnen hangen, vermindert met de minuut. Zij verdwijnt de volgende morgen geheel op het appèl der nieuw aan- gekomenen. Met zijn gewone welsprekendheid zet de dok ter de zaak uiteen, maar één blik op het Nazi-insigne, dat in het oog vallend op de jas van dc directeur prükt. kan hem zeggen, dat hij tevergeefs pleit. „Intreden!" snauwt de man Direct na aankomst op het vliegveld te Batavia begaf dr. Drses zich naar het paleis Konningsplein, Van links naiy? rechts: jhr. Miehiels van Verduynen, dr. W. Drees. Biebeu, de hoge vertegenwoordiger van de Kroon, dr. Beet, Hoessein Djajadiinggrat en Santoso. met een scherpe stem. „Kijk eens, meine Herren. Ik weet niet wat U bent, maar dit weet ik wel: U bent geen burger-geïnterneerden. Ik zal wel uitmaken wat u werkelijk bent, al is dat het laatste wal ik doen kan. Voor het ogen blik zult u in gemeenschappe lijke cellen worden ingeslo ten, maar zodra ik één klacht hoor, laat ik u stuk voor stuk kaalknippen, in ge vangeniskleren steken en in Einzelhaft opsluiten. In^ Lüttringhausen hebben we één uiterste meegemaakt: ongetwijfeld is dit het andere. In de nu volgende, veertien dagen zoekt de directeur de zwaksten van geest onder ons uit en door een kruisverhoor ontdekt hij al gauw, dat er van de drie-en-veertig „on schuldige burger-geïnterneer den" twintig ter dood veroor deeld zijn en drie tot levens lange dwangarbeid, terwijl de resterende elf geen schuld willen bekennen, tenzij zij voor het gerecht gebracht worden. Tot ons geluk is er iets. dat hem verhindert maat regelen te nemen. De uitspra ken moeten bekrachtigd wor den en hangende deze forma liteit dienen de gevangenen te worden beschouwd als mensen in voorarrest. Van de pastoor, die ons in burger kleding bezoekt, horen we, dat hem dit ontzaglijk dwars zit en dat hü permanent op reis is naar Hannover en Berlijn om verdere orders te ontvangen. Doch de chaos strekt zich zelfs tot in het hart van het Reich uit en Herr Re gierungsrat zwoegt te ver geefs. Europese woonwijk van Tjepoe werd vernield. Een woordvoerder van het departement van economische zaken te Batavia deelde over de toestand der ondernemingen de nieuw bezette gebieden het voglende mede: Over het algemeen hebben vooral de tabaks-, koffie -en thee-onder nemingen zwaar geleden. De rubber staat er gunstiger voor. Over ongeveer drie weken denkt men aan de ondernemin gen in de omgeving van Djocja, Klaten en Solo weer stroom te kunnen leveren voor de fabrie ken. De suikerfabrieken Ko- nang en Winangoeng zijn in- werden 120.000 zakken suiker tact; in laatstgenoemde fabriek aangetroffen. De suikerfabriek Tjepe bij Djocja is zwaar be schadigd, het herstel zal waar schijnlijk een jaar duren en V/z millioen kosten. In Solo zijn de meeste ryst- pellerijen en tabaksdrogerijen niet beschadigd. In Tjepoe. waar de gehele Europese woonwijk werd ver nield, werden 300.000 kubieke meter hout aangetroffen, waar van de waarde in de millioenen loopt. Met dit hout zal heel wat opbouwwerk kunnen worden verricht. MONETAIRE CHAOS IN TAPANOELI. Bij de bezetting van Tapanoe- li bleken aldaar zeven verschil lende soorten republikeins geld in omloop te zijn. afkomstig van de verschillende regimes, die er in de republikeinse tijd aan de macht zijn geweest, ter wijl er ook ..regionale muntbil jetten" werden aangetroffen. De laatste tijd geschiedde de han del echter uitsluitend in straits- dollars op ruilbasis, daar het republikeinse geld sedert ge ruime tijd als waardeloos wefd beschouwd. Van Medan zijn fi nanciële deskundigen naar Ta- panoeli gereisd om in de mone taire chaos enige orde te schep pen. Amerikanen practisch en vooruitstrevend. Engelsen beheerst, Russen wreed en heerszuchtig. Nederlanders dapperder. Op verzoek van de Unesco, de wetenschappelijke en cultu rele organisatie van de Ver- nigde Volken, heeft het N.I.P. O. enige enquêtes gehouden onder het publiek in ons land. Een der interessantste Unesco- v ragen luidde: ..Wilt U op deze kaart kijken welke woorden naar Uw idee het beste het Engelse volk be schrijven Zoek er zoveel uit als U wilt en noem mij de let ters, die bij de woorden staan, die U uitkiest. Zegt U het ge rust, wanneer U er eigenlijk geen idee over heeft". Bij deze vraag ontvingen de mannen en vrouwen, die het N.I.P.O. bezocht een kaart met twaalf beschrijvingen als: „Hard werkend", Verstandig", „Practisch", „Verwaand", enz. Dezelfde vraag werd vervol gens ook gesteld over de Rus sen, de Amerikanen en ons Nederlanders zelf. De antwoorden die honder den mannen en honderden vrou wen uit alle delen van ons land hebben gegeven beteke nen natuurlijk allerminst dat het Amerikaanse. Russische en Engelse volken wij zelf, zo zijn als deze doorsne de van óns volk denkt dat ze zijn. Maar hoe men over een volk denkt is misschien nog wei belangrijker dan hoe het werkelijk is. Welke eigen schappen men aan deze vol ken toeschrijft blijkt uit de volgende antwoorden tabel. Eigenschappen van het Volgens ónze ideeën, die van het publiek in zijn ge heel dus is de Nederlander vredenldevender, -harder wer kend en verstandiger dan En gelsen. Russen en Amerikanen. Wij Nederlanders zouden ook dapperder zijn maar de Engel sen zijn beheerster. De Amerikanen practischer en vooruitstrevender en ook veel meer vrijgevig. De Russen zouden, naar meer dan de helft van ons volk meent, wreed en heers zuchtig zijn. En ook achterlijk maar óók hard werkend. De Engelsen worden het meeste verwaand gevonden. Heerszuchtig vindt men hen èn d'e Amerikanen ook meer dan wij zelf zouden zijn. Vanzelf sprekend zijn dit allemaal zgn. „stereotypen", standaard-eigenschappen die men aanneemt dat deze volken bezitten. Het aantal Nederlan ders (en daardoor ook het aantal ondervraagden) dat door persoonlijke ervaring werkelijk iets van het Russi sche, Amerikaanse of zelfs 't Engelse volk kent. is natuur lijk maar heel klein. (Ned. Instituut voor de Pu blieke Opinie Nadruk verboden. 2 2 c M 5 2. w 3 6 X w qtq 0 O O O X X X X r/c 75 44 7 33 68 54 41 30 54 37 9 28 47 63 17 22 11 28 24 26 10 18 3 44 40 68 7 31 25 44 3 9 15 17 11 31 5 18 57 27 1 1 49 3 2 61 1 in bovenstaande tabel is" een percentage van alle ondervraagden die van het betreffende volk een of meer eigenschappen noemden. Geen enkele eigenschap van het Nederlandse volk werd door jde 8r/r der ondervraagden ge noemd. geen enkele der Ame rikanen door 10%. over de I Russen door 13'.:, en over de Engelsen door 22%). Vredelievend Hard werkend Verstandig Vooruitstrevend Dapper Beheerst Practisch Vrygevig Verwaand Heerszuchtig Achterlijk Wreed (Elk cijfer Vernielingen te Tjepoe. Van de B.P.M. te Batavia vernam Aneta. dat de boven grondse installaties op het boorterrein van het oliecen trum Tjepoe voor een groot deel zijn verdwenen. De olie- en wasfabriek heeft vry veel schade opgelopen, waarvan de ömyang nog moet worden vast gesteld. Een eerste groep des kundigen van de B.P.M. is thans te Tjepoe aan het werk om de toestand van de fabriek en de terrein-installaties op te nemen. Op aanwijzingen van een voorbijganger heeft de politie te Amsterdam in eerf onbewoonbaar gedeeltelijk dichtgemetseld perceel het lijk van een 60-jarige man ge vonden. Het volspuiten van twee .poldertjes aan de Oude Vllssingso weg te Vlisslngen, waar thans een nieuw* industrieterrein wordt aangelegd LEZERS SCHRIJVEN.. EEN TROTTOIR ALS HINDERLAAG. Namens de bewoners van de Lan- gevielesingel tussen Langevieleweg en Koudekerkseweg zou ik de be trokken autoriteiten.de vraag wil len stellen o£ zij op de hoogte zijn van de onmogelijke toestand, waar in het aldaar aanwezige trottoir verkeert. Men behoeft er slechts éénmaal over te lopen om er van overtuigd te raken, dat valpartijen zeker niet tot de onmogelijkheden behoren. Vooral 's avonds loopt men gemakkelijk een gekneusde enkel of erger op. temeer daar een goede verlichting, waarop reeds enige jaren wordt gewacht, nog steeds ontbreekt. Waar in de onmiddellijke nabij heid goede trottoirs worden aan gelegd en uitstekende verlichting wordt aangebracht en waar wij toch ook straatbelasting betalen, lijkt het ons niet onbillijk om op spoedige verbetering aan te drin gen. S. P. WILLEMS. Technische Hogeschool- dagen. In Delft hebben Vrijdag ter gelegenheid van de technische Hogeschooldagen enkele pro minente sprekers het woord ge voerd. Ir. M. H. Damrae sprak over ontstaan, doel en werkwijze van de „Stichting van de Ar beid", dr. ir. J. A. Ringers over de mogelijkheden van Delftse ingenieurs in het buitenland. 6 j'aar voor Duitse kampbewaarder. De Duitse Unterscharführer Schulz, die zich als bewaker in het kamp Ratheno (bij Sach- senhausen) had schuldig ge maakt aan ernstige mishande lingen, o.a. van Nederlandse ge vangenen, werd door het Byz. Gerechtshof te Arnhem veroor deeld tot 6 jaren en 8 maan den gev. straf met aftrek van 8 maanden voorarrest. De proe fiscaal had tien jaren geëist. Twee Nederlandse priesters op Java vermist. In het klooster van de Paters- Lazaristen te Nijmegen ontving men een telegram uit Soerabaja. waarin mededeling werd gedaan van de vermissing van twee Ne derlandse priesters, nl. de pastoors J. Verbong uit Tegelen en J. Wol- ters uit Montfoort. Beide geeste lijken, die verblijf hielden te Soe rabaja. brachten onlangs een be zoek aan een missiestatie tussen Soerabaja en Malang. Zij zyn niet teruggekeerd: Men vremoedt, dat zij door terroristen zijn overvallen. 72 jaar getrouwd. Zondag viert het echtpaar Th. Kleinpen- nink-Tomessen uit Zed- dam (Geld.) de dag waarop het 72 jaar ge leden in het huwelijks bootje stapte. Het paar heeft acht kinderen vyf en zeventig kleinkinde ren en één en zeventig achterkleinkinderen. Als bijzonderheid kan nog vermeld wórdten dat de oudste zoon Willem meestal samen met zijn vader de ouderdomsren te gaat halen. De echt lieden zijn 93 jaar oud. Te Leidschendam is de 12-ja- rige wielrijder van der Salm uit Wilsveen door een hem achterop- rijdende vrachtauto, bestuurd door A. Th. H. uit Loosduinen, aange reden. Hij is aan de gevolgen over leden. Over enige weken gereed. Nieuwe klok en orgel. Het definitieve herstel van de R. K. kerk te Vlissingen (waar mede een bedrag van 81.000 ge moeid is) vordert snel, zodat, naar men verwacht, het werk over zes a acht weken gereed is. Negen maanden'zullen er dan na het be gin der werkzaamheden verlopen zijn. Gedurende deze periode be hoefden evenwel de godsdienst oefeningen niet elders te worden gehouden. Zoals men weet, vond na de bevrijding reeds een voor lopig herstel plaats, zodat de kerk sedert October 1945 weer in ge bruik is. Thans heeft men zich nieï beperkt tot een herstel van de oude toestand. Integendeel, er zijn bnkele eenvoudige wijzigingen aangebracht, welke echter even zovele verbeteringen mogen wor den genoemd. De voorgevel, die naar veler gevoelen voorheen een wat povere indruk maakte, is an ders ingedeeld: het grote roos venster is vervangen dooi- drie boogramen, elk 5'/2 meter hoog en 1 meter breed, terwijl het Maria beeld niet meer in het midden van de gevel, doch meer naar rechts zal prijken. HET INTERIEUR. Ook het intérieur heelt enkele veranderingen ondergaan. Het zwaar-beschadigde houten pla fond is, met behulp van zgn. „rij dende" steigers (werkbesparing!). geheel vervangen en evenals het overige schilderwerk van stemmiger en fraaier kleur dan voorheen. Het ligt voorts in de be doeling, de Kruisweg-staties op 'n andere en betere wijze over de wanden te verdelen. De voor malige glas-in-lood-ramen keren niet terug. Zij zijn vervangen door vensters van zgn. „neu-antik", hetgeen weliswaar een grote uit gaaf vergde (f45.000!) maar de lichtval belangrijk levendiger maakt. HET ANGELUSKLOKJE. Tengevolge van de bezetting is het Angelus-klokje verdwenen, maar een nieuw is in bestelling cn zal spoedig zyn plaats in het to rentje innemen. Een grote klok is met succes ondergedoken en bo vengekomen, maar zij wacht op haar plaats in de grote toren, rechts van de gevel, die evenwel nog wel verscheidene jaren op zich zal laten wachten. HET ORGEL. De parochie staat tenslotte voor de aanschaf van een nieuw or gel. Daaromtrent is het oordeel van prof. de Bruin uit Utrecht, lid van de Orgel-raad, gevraagd cn deze acht voor dit kerkgebouw met 1000 plaatsen een orgel met 12 registers (kosten: f 15.000) een minimale eis. Hieromtrent worden nog be sprekingen gevoerd. In verband met de geruchten, dat het gereedkomen der kerk met een bijzondere kerkelijke plechtig heid gepaard zal gaan. vernamen we tenslotte, dat daarover niets vaststaat.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1949 | | pagina 5