Kwartiermeester-Generaal
als groot-industrieel
Hollandia... Wild West
Loosdrechtse stroper
leidde 'n riskant leven
Nieuwe golf van industrialisatie
in de Verenigde Staten
Atoomenergie leidt tot
decentralisatie van industrie
TWEEDE BLAD
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
MAANDAG 25 OCTOBER 1948
De kruistocht van de Catalina P 85
De regen en de rimboe
Twee dagen zijn we in Kota Ba roe, 10 mijl van Hol
landia af en het regent. Hetis niet prettig in Kot» Ba-
roe als het regent. Kota Ba roe was een kleine kampong,
In de dagen dat er nog geen oorlog was, daarna maakten
de Yanks er een hospitaal van. Een paar honderd hou
ten bankjes voor zieke Amerikaanse soldaten. Ze staan
er nog, die barakjes, oud en vuil en klein. Met plaatijze
ren dakjes erover. Met open riolen er voor en er achter.
Krotten in een stuk platgetrapte jungle. Hier leven de
Papoea's. En de Hollanders, die er zijn voor de dumps,
voor het bestuur en voor wie weet welke andere redenen.
Een zeer triest en eenzaam oord.
Het regent en wü zijn on
dergebracht in de pasanggra-
han van Kota Baroe. Dt is
een gróót woord: pasanggra-
hanhotel-voor-dóortrekkende-
reizigers. Wassenburg en ik
zitten in dat „hotel" als de
tropenneigen neerhoost. Wy
zijn nogal moe, maar het
smalle veldbed is natgeregend.
De rotan stoeltjes zijn wrak
en zullen instorten als ze nog
éénmaal gebruikt worden, We
zien elkaar eens aan eri we
zuchten. Het is een van die
dagen, die moeilijk zijn. De
vermoeidheid van 4% week
vliegen en rimboe-lopen doet
zich vandaag gelden. En het
regenten dat is het erg-
ste.
M'n koffer is lek geworden
en de inhoud vochtig. De kle
ren, die ik draag, dampen,
stinken muf. Ik voel me vies
en smerig, maar om 6 uur
pas za.l er water komen en nu
is het pas 2 uur in de middag.
De cigaretten zijn beschimmeld
en de laatste plakken choco
lade uit Batavia, slap en wit
uitgeslagen.
VOCHT!
Vocht..vochtig..vochtig.
alles wat we hebben is nu
door de vocht aangetast en de
vernietigende werking bevindt
zich in een vergevorderd sta-
En opnieuw:
DUMPS
dium. Liciferdoosjes weken
los en de inhoud verspreidt
zich op de aarden bodem van
de pasanggrahan. Ik wil iets
gaan schrijven, maar het pot
lood is gespleten. De lijm liet
los en de stift valt in stukjes
uit elkaar. En het regent
regentregentuur na
uur, uur na uur. Als een ein
deloze roffel op het atap dak.
Die roffel maakt nerveus. Er
is méér wat nerveus maakt:
dat zijn de muskieten. Horden
vliegen en suizen in het ver
trek, We spuiten Fltt en D.D.
T., 'maar het helpt slechts
voor een uur.
Er komt een andere dag.
We zien de dumps van Hollan
dia: eindeloze rijen verroeste
auto's. V lieg tui g-wrakken
Bulldozers. Carriers, Cement-
raolens, Jeeps, Kranen. Bok
ken, Landingsboten, Rails, Mo
toren. En dan nieuws: roest,
roest, roest. Wat de Amerika
nen nalieten toen zoals de
grijze gids me zegt: de vrede
uitbrak. Toen de legers naar
huis gingen. Er is méér: hon
derden loodsen vol materiaal.
Opgestapeld tot de nok. Moto
ren, auto-onderdelen, de fijn
ste machinerieën. Kisten en
kratten en dozen "vol. Eindelo
ze hoeveelheden, zó veel, zo
ontzaglijk veel, dat men nu,
in de maand Augustus anno
domini 1948, nóg niet weet
wat zich in alle kisten en ba
len kratten bevindt. Zo er één
plaats ter wereld is waar
men een beeld, een huivering
wekkend beeld, krijgt van de
giganteske krachtsinspanning
van een bevrijdingsleger
dèn hier in het oord dat Hol
landia heet. Het is verbijste
rend
SLECHTE HUIZEN
Hollandiadat is een
plek. dat doet denken aan een
wild west nederzetting, ergens
aan een rand van een woestijn.
Rotte, wrakke huisjes, die in
een vloek en een zucht in elk
aar gesmeten zijn. De wegen
zijn rivieren van stof. We rij
den over die wegen en de Pa
poea-chauffeur is geen kind
achter het stuur. Maar als
er een andere wagen passeert
moeten we stoppen, omdat we
2 minuten lang in een com
pact rookgordijn zitten dat.
nog geen 10 centimeter zicht
biedtdè,t is Hollandia.
Hollandiahavenplaatsje
aan de Pacific, maar 'n vreemd
en wild oord. Wie hier woont,
woont er tijdelijk en gaat liefst
zo spoedig mogelijk weer heen.
Het is er heet en het is er
ongezond. Het barst er van de
muskieten en de malaria tiert
dat het een lieve lust is
Het is er stil en eenzaam
Het werk is het werk aan dé
dumps. Het restant wordt af
gevoerd naar Batavia
Galg werkte te goed,
Een mechanische fout heeft
de Italiaanse filmacteur Giulio
Tossi bijna het leven gekost.
Hjj speelde bij opnamen de rol
van een lid der Joodse verzets
organisatie Irgoen Zwai Leoe-
mi, die door de Britse autori
teiten werd opgehangen. Het
mechanisme van de galg werk
te niet goed en< de acteur werd
bijna opgehangen. Hij werd
snel van de galg gehaald en
naar een ziekenhuis overge
bracht.
Soerabaia... en waar het ver
der nodig is. Beter laat dan
nooitOude, smerige K.P.
M.-stomers komen het van
tjjd tot tijd ophalen.
Wild Westmaar het is
geen prettig oord, dit Hollan-
Daar is alleen het plassen
van de pagaaien der roeiers
en, af en toe, het zingen van
de Papoea's. De oevers schui
ven voorbij, langzaam, lang
zaam en soms vlerken koppels
papegaaien over ons. Overdag
dromen we wat in de prauw
en 's nachts liggen we te
luisteren naar de stem van 't
bos, op de twee oude, ver
sleten veldbedden. We zijn
's avonds zó moe, dat we in
slapen midden ifi .een gefluis
terd gevoerd gesprek. Er zijn
nog maar een paar sigaretten,
die rookbaar zijn en niet van
vocht uit elkaar vallen. We
zien er uit als beesten
HET OERWOUD
in die dagen leren we iets
toegrijpen van het oerwoud aan
de Noordkust van Nieuw Gui-
Dc dump to Biak.
dia. Evenmin ^ls Kota .Baroe,
drie mijl verderop.
Nooit zag ik zulke trieste
plaatsen in een natuur, die
zó ontzaglijk groot is.
DE KUST
We lopen langs de kust,
over het scherpe koraal van
het Pacific-strand. Ook hier
stolde de oorlog plotseling.
De landingsboten liggen in
eindeloze rijen half in het wa
ter, half op de kust. Verroest,
verrot, kapot. Millioenen kilo
grammen staal Ze liggen daar
en ze zullen er blyven
liggen, tot de dag dat het wa
ter en de regen en de wind
en de zon dat sinister kerk
hof van oorlogsmateriaal sa
men volkomen vernietigd zul
len hebben.
De dagen daarna reizen we
het binnenland in. Deels per
jeep, maar als de jungle zich
te dicht sluit, gaan we verder
per prauw. Dit' wordit de lange
tocht door de stilte van het
oerwoud. De reis door de voch-
tig-natbe rimboe.
nea. Het is een woest en wild
en grimmig oerwoud en het
verzet zich tegen ieder» blan
ke, die hier waagt te komen.
Zelfs de kust-Papoea's zyn
maar traag te bewegen de
grote stilte in te gaan. Ze
vrezen het onbekende van dit
dónkere rijk. Het rijk zonder
zon. Het grote terra incogni
ta. Het onbekende rijk.
Over dat alles zou ik U
graag vertellen. Maar Ik moet
me haasten, omdat de kleijie
portable, de schrijfmachine,
nog stééds werkt. Hoe lang
nogeen uurIk durf
de toetsen nog maar nauwe
lijks aanslaan
We komen terug op Kota
Baroe en zelfs Kota Baroe
lijkt ons, na deze dagen van
ontbering en vermoeidheid, 'n
wenkend paradijs van luxe.
We kunnen tenmintstc weer
eten in een kamertje, aan een
tafel. En we kunnen zitten op
een stoel.
BROOD!
We zijn niet verwend en de
pasanggrahan doet denken
aan een vorstclyk verblijf voor
doortrekkende reizigers.
Er staat brood op tafel, wel
zuur, maar tenslotte bróód.
Er is wat olie-achtige boter,
die we er over heen smeren.
Want, we hebben honger en
de laatste maal dat we droge
rijst naar binnen werkten is
vele uren geleden.
Wassenburg kjjkt rond naar
iets om zijn brood te beleggen,
maar er is niets. Ik roep een
Papoea-bediende en dan komt
Naphtalie. En Naphtalie
brengt ons de bus met suiker,
die is zwart en grijs. En in
eens zie ik. dat ik meer resten
van afgestorven muskieten,
vliegen en rode mieren op dat
brood aan het smeren ben dan
suiker.
We laten Naphtalie op het
matje komen en pogen hem
aan het verstand te brengen,
dat dit te ver gaat. We willen
tenslotte suiker en géén mus-
kieten-mieren-vliegen-pasta.
Naphtalie schudt treurig het
hoofd over zoveel kapsones
bij die Hollanders en verdwijnt
met de bus.
De eigenaar van de pasang
grahan vertelt ons later, dat
het tenslotte te gek is de
suiker weg te gooien als die
door het jongste kind van zijn
zuster over de grond gegooid
is. Hij heeft alle suiker netjes
laten aanvegen en een knies
oor die zich wat aantrekt van
het stof en de vliegen, de mie
ren en de muskieten.
Tenslotte smaakt liet toch
zoèt, toean
Dat is Nieuw Guinea!
ANTHONY VAN KAMPEN
Geschiedenis van liefde en paling.
Slotacle voor het
Bijzonder Gerechtshof.
lyeendert W'ingclaar, de vrüe
mens uit de plassenstreek,
„jager en visser" van beroep,
zoals de dagvaarding vermeld
de, heeft zeven maanden on
schuldig achter het prikkel
draad doorgebracht Is dit op
zichzelf een beproeving, erger
voor hem was nog, dat hy, de
eenvoudige, wat ruwe Loos-
drechtenaar, met het hart van
goud, als verdachte in de be
klaagdenbank moest zitten.
Waarover hy zijn leed maar
moeilyk kon verbloemen.
Het zag er dan ook ernstig
uit, toen de procureur-fiscaal
by het Amsterdamse Bijzonder
Gerechtshof het „beschuldigd
van verraad" voorlas, vertelt
de Gooi- en Eemlander.
De ellende begon bij hem
door een knap, Joods meisje,
Annc-Marie, wier schoonheids
graad evenredig was aan de
graad van raffinement. Voor
Anne-Marie had hij een teder
plekje in zijn hart en zo ging
hij dan ook een jaar lang iedere
week naar haar schuilplaats,
sleepte hy eigen-geslacht zwart
vlees mee, voorzag de „pleeg
ouders" van de jongedame, en
schoof van zijn overvloed geld
af. opdat alles zou lopen. Hij
liep zich de benen uit het lyf,
zorgde steeds weer. wanneer
het spaak dreigde te lopen,
dat zij onderdak kreeg. En zo
belandde zij op een goede dag
bij het bejaarde echtpaar Mast
in Amsterdam, dat hij nog
kende uit de tijd dat hy bij hen
in de kost was.
ANGST-WEKEN.
Het echtpaar was bang en
na korte tijd deden de oudjes
Anne-Marie verhuizen naar
hun kleindochter, waar Leentie
als vanouds het vlees en geld
ging brengen. Een week later
kwam de kleindochter Leentje
van minder fraaie dingen be
schuldigen
Dat was Leentje te veel en
het was uit. Hij kwam er niet
meer. Twee weken later zat
de Feldgendarmerie er in huis.
Annemarie werd niet gevon
den, maar de kleindochter gaf
duidelijk haar mening te ken
nen: „Leent" b*d verraad ge
pleegd".
De wolkenkrabber wordt ouderwets
In de zomer van dit jaar vonden tal van Amerikaanse
fabrikanten en bedrijfsleiders op een morgen een foldertje
bij de post. dat er ogenschijnlijk uitzag als een van de vele
reclame drukwerkjes, waarmee de Amerikaanse schrijftafels
dag in dag uit overstroomd worden. Het woord ..vertrouwe
lijk" op de omslag en de met rood onderstreepte zin: „het
karj een zaak van leven en dood zijn" heeft waarschijnlijk de
meeste foldertjes behoed voor het lot ongelezen in de prul
lenmand te verdwijnen.
rekening met kleinere centra
van productie als fabrieken,
waarin belangrijke instrumenten
worden vervaardigd.
Is dit het geval, dan moet U
zich afvragen of U uw fabriek
niet beter kan verplaatsen naar
een andere omgeving".
Dit foldertje, uitgegeven door
de National Security Resources
Board, (een sinds Aug. '47
bestaand, organisatie, dié de
verschillende ministeries over
koepelt, die met industriële
mobilisatie te maken hebben),
had grote gevolgen. Met een
snelheid, die karakteristiek is
Schrijver en uitgever hadden
echter niet overdreven. Voor het
eerst gaf 'n officiële Ameri
kaanse instantie aan de indu
strie adviezen, hoe zich te wa
penen tegen de gevaren van
een atoomoorlog.
„Trek in gedachten 'n cirkel
van drie mijl rondom Uw fa
briek", stond in 't foldertje le
lezen", en ga na of binnen deze
cirkel zich een of ander objejet
bevindt, dat de vijand zou kun
nen bombarderen. Noteer vlieg
tuigfabrieken, werven, alumi-
ni. msmelterijen enz.* als bege
renswaardige doelen. Houd ook
Legerorganisatie heeft vertak
kingen tot in de soldatenmaag
9000 mensen aan het werk.
Luitenant-generaal Wilson, kwartiermeester-generaal, gevoelt zich,
ondanks zijn militaire functie, leider van een groot bedrijf, zaken
man. Hiervan getuigde hy tijdens een pers-excursie langs verschil
lende onderdelen van zijn dienst, waarbij, zij het oppervlakkig, een
indruk kon worden gekregen van deze reusachtige organisatie, die
achter het moderne, gemotoriseerde leger staat.
neel kon beschikken. Niet alleen
daarom is getracht zoveel mogelijk
burgers aan te trekken. Dienst
plichtigen beschikken doorgaans
niet over de vereiste kennis cn
vaardigheid en bovendien streeft
men naar continuiteit van de be
drijven. Dit laatste kan verkregen
worden door het aanstellen van
geschoold burgerpersoneel. Hier
door wordt tevens bereikt. dat
het in dienst roepen van jonge ke
rels, die nog voor de opbouw van
hun leven staan, tot het uiterste
wordt beperkt.
DE MOTORISERING,
Een der meest in het ooglopende
delen van het moderne leger is de
motorisering. Sommige divisies
hebben vierduizend voertuigen, ge
vechtswagens. etc. nodig. Hieruit
blijkt reeds, dat achter het leger
een enorme voorraad en een grote
reparatiedienst moet staan. Onze
regering nam indertijd Canadese
voorraden over. waarnevens uitrus
ting elders werd gekocht. De Ca
nadese voertuigen werden in
dumps bijeengebracht.
Over deze dumps, die buiten het
beheer van de kwartiermeester-ge
neraal welen (Deelen), is veel te
doen geweest.
Thans echter is alles zo perfect
mogelijk geregeld. De voorraden,
thans ongeveer 12.000 voertuigen,
staan netjes geselecteerd op een
enorm terrein te Soesterberg opge
steld. De wagens worden stuk voor
stuk goed verzorgd, de banden
worden op spanning gehouden en
al staan zij in weer en wind,
slechts de oude verf, die toch ver
dwijnen moet, heeft wat te lyden.
Uitschot, afval en incourant ma
teriaal worden geregeld verkocht,
zodat men uitsluitend voor het le
ger geschikt, uniform, materiaal
overhoudt. Hoewel dit in zekere
zin „oud" is, blijkt het na gehele
Thans werken 9000 mensen, voor
namelijk burgers, in de militaire
bedrijven, die zorgen, dat de troe
pen gewapend zijn, transport heb
ben, eten en drinken, geünifor
meerd gaan. gehuisvest en ver
pleegd worden, kortom voor alles
wat nodig is om het leger zijn taak
te laten vervullen.
Dat bezuinigd wordt, blijkt b.v.
uit het feit, dat het door de dienst
aan benzine uitgegeven bedrag dit
jaar zeven millioen gulden was, te
gen het vorig jaar negentien
millioen. Het personeel werd
ongeveer gehalveerd en toch loopt
de dienst steeds beter.
Generaal Wilson vertelde hoe en
waarom.
Vóór de oorlog kende ons nlet.-
gemotoriseerde leger de dienst van
de kwartiermeester-generaal niet.
Drie jaar geleden bleek, dat deze
dienst noodzakelijk was. Men be
gon met niets en in korte tijd
moest een expeditionnaire mac-nt
worden opgeleid en uitgerust. In
voortdurend overleg heeft het
driemanschap chef-staf, adjudant-
generaal en kwartiermeester-gene
raal de uitzending mogelijk ge
maakt. De uitrusting behoorde tot
de taak van laatst genoemde. Hij
schiep een dienst, die uit vyf di
rectoraten bestaat, namelijk die
van beheer en verstrekking, van
technische diensten, van verkeers
wezen en van gebouwen, terrei
nen en werken, waartoe de dienst
der genie behoort. Het vijfde di
rectoraat is belast met de regeling
voor opleiding der K-troepen, dus
technische, uitrustings-, verple-
gings- en aan- en afvoertroepen.
Deze opleidingen zijn niet onder
het personeel van de kwartier
meester-generaal (K.M.G.) begre
pen.
BURGERS.
Men stond in de aanvang voor
het probleem, dat "ten niet over
technisch geschoold beroepsperso-
rivisie en herstel uitstekend bruik
baar. ook al. omdat ons leger een
„leerling"-ieger op gemotoriseerd
gebied is, dat langzamerhand met
het materiaal moet vergroeien.
Het depót Soesterberg geeft het
rijdend materiaal uit en ontvangt
het na gebruik van de onderdelen
terug. Alles wordt op verdere
bruikbaarluyd beproefd en ofwel
gerepareerd, ofwel gesloopt voor
onderdelen.
Het brandpunt van herstellingen
is de Kromhoutkazerne te Utrecht,
waar de centrale werkplaats van
de K.M.G. gevestigd is. In deze
voormalige geniekazerne, die enor
me uitbreidingen ondergaat, wer
ken 650 man op grote schaal aan
herstel en vernieuwing van auto's
en gepantserd materieel. De werk
plaatsen voor pantsermaterieel en
geschut komen binnenkort in hun
geheel te Wezep. Daarnaast zijn
hoofdwerkplaatsen te Nieuw Mil-
lingen. Maaldrift-Wassenaar, Rot
terdam. Assen en Tilburg.
Toch verwerkt dit zeer waar
schijnlijk grootste „autobedrijf" in
Nederland nog lang niet alle voor
tuigen, want met honderden gara
ges zijn contracten gesloten om
materieel te herstellen. De gewel
dige omvang der werkzaamheden
noopte hiertoe.
SOESTERBERG.
Het autopark van Soesterberg
biedt een schier verbijsterende aan
blik. Men kan hier spreken van
een enorm parkeerterrein in de
vrije natuur. Daartussen dwalen
kleine figuurtjes voor bewaking
en controle. Elke wagen en elk
onderdeel zijn geregisteerd. Een
bandenmagazijn cn een accu-sta
tion van aanzienlijke omvang lig
gen in de bossen verscholen.
KLEDING.
Doch niet alleen het gemotori
seerde deel van de legeruitrusting
vraagt de aandacht. De kleding
met haar talloze problemen, voor
al op het gebied van de tropenuit-
rusting, de distributie en het on
derhoud daarvan, vergen een grote
en sluitende organisatie. In Am
sterdam is de grote „winkel" voor
uniformen en uitrustingsstukken.
Te Woerden is de afdeling wasserij
en onderhoud gevestigd. In deze
fabriek werken 460 man in de was
serij. de schoenmakerij, kleerma
kerij en andere herstel-afdelingen.
Naast een strikte verantwoording
moet bekeken worden wat weer
kan uitgaan en wat in de lorre-
mand moet.
Men krijgt hiervan de beste In
druk, indien men de cijfers over
1947 ziet. Woerden verwerkte toen
66.000 overjassen. 80.000 stuks on-
derkleding, 100.000 blouses en
broeken, 45.000 overhemden,
85.000 paar srhoenen, 90.000 stro-
en kimenzakken. 300.000 dekens,
11.000 matrassen en 160.000 andere
uitrustingsstukken.
De wasserij kan 1400 dekens per
dag verwerken en duizenden stuks
andere goederen. Droogkamers en
magazijnen hangen en liggen prop
vol met schone en herstelde kle
dingsstukken. zo nodig keurig ge
streken en gevouwen. De D.D.T.
speelt een belangrijke rol bij het
conserveren der goederen, want de
mot is de gevaarlijkste vijand voor
dit fort.
En zo zijn er tal van diensten en
inrichtingen, die onder leiding van
de kwartiermeester-generaal staan.
Hij is in drie jaar grootindustrieel
geworden, leider van een trust, die
zijn vertakkingen lot in de diep
ste vezelen van de legerorganisa
tie heeft. Zelfs tot in de soldaten-
maag. hetgeen door de eigenaar
daarvan veelal het belangrijkste
wordt geacht.
DE BESTE VERZORGING.
Maar cr is meer. Getracht wordt
de leden van dit gemotoriseerde
lïger verantwoordelijkheidsbesef en
zorg voor het hun toevertrouwde
materieel bij te brengen. Kleine
ere-emblemen sieren de mouwen
van de militairen, die het hoogst
aantal punten in de sportieve strijd
voor de beste materïeelverzorging
verzamelen. En de winnaars, ze
weten het. krijgen straks het nieu
we automateriaal, waarvan voor
lopig 2500 stuks zijn besteld.
Koningin Elizabeth van Enge
land neeft 't eredoctoraat in
de rechten ontvangen van de
Universiteit van Cambridge en
Is daarmee de eerste vrouw,
die erkend wordt als lid van
deze eeuwenoude instelling.
voor de weinig honkvaste Ame
rikanen, begon de industrie
plannen voor nieuwbouw op te
stellen. Dc folder had op grond
van de in Hirosjima opgedane
ervaringen de veronderstelling
geuit, dat steden met minder
dan 50.000 inwoners vrij veilig
zijn voor atoombommen, daar
een eventuele vijand de
weinige kostbare atoombommen
vermoedelijk voor belangrijker
en groter doelen zou gebruiken.
Zo kregen de bureaux, die zich
bezig houden met het kopen
van land, in minder bevolkte
streken algauw stromen op
drachten binen. De al sinds
jaren aan de gang zijnde trek
naar de grote stad verminderde
door de beginnende vlucht naar
veiliger kleinere steden.
Terwijl in 1937 nog ongeveer
70% van alle fabrieken, in de
omgeving van steden boven de
100.000 inwoners gebouwd wer
den, was dit jaar de verhou
ding omgekeerd. Minstens twee
derde van de nieuwe fabrieken
worden gevestigd in de kleine
steden, minder dan een derde in
de grote industrie-centra.
DE GROTE TREK.
Öok de demontage van oudere
fabrieken en de verhuizing naar
strategisch minder belangrijke
fabrieken is reeds begonnen.
Eén van de grootste vliegtuig
fabrieken van de V.S., de
Vought Aircraft, vertrok enige
weken geleden van Stamfort,
een uur met de trein van New-
York verwijderd, om met ma
chines en personeel duizenden
mijlen weg te trekken.
Smith en Wesson, één van de
grootste wapenfabrieken, kozen
een nadere maar veel duurdere
weg door de voornaamste ge
bouwen ondergronds te maken.
In Louisiana. Arkansas en Mis
sissippi rijzen fabrieken op dor
woestijngebied als paddestoelen
uit de grond. Langs de bosrijke
Noord-West grens werd een
groot fabriekscomplex voor de
vervaardiging van atoomenergie
gebouwd, in New Mexico wor
den raketten en bommen ge
maakt, in het Zuiden wordt ge
boord naar olie, in de bergach
tige streken van Colorado wordt
naar uranium en andere grond
stoffen gezocht. Oorlogsgevaar
en oorlogsvoorbereidingen heb
ben het gehele continent in be
weging gebracht. De industriële
en politieke centra worden ver
plaatst. Er zijn weer pioniers,
maar zij komen, niet met vee en
ploegen, maar met machines en
olieboren.
Het zou evenwel onjuist zijn
alleen Mars verantwoordelijk
te stellen voor deze groot
scheepse verhuizing. Meer nog
dan deze duistere oorlogsgod
vreest de Amerikaanse onder
nemer de belastingambtenaar.
Lage belastingen maken de
vestiging van nieuwe fabrie
ken in de staten beneden de
zogen. Dixie-lijn bijzonder aan
lokkelijk, de aanwerving van
nog ongeorganiseerde werk
krachten, voor het grootste
deel negers en arme blanken,
vermindert de productiekos
ten en verhoogt de winsten,
temeer daar deze arbeiders
niet gauw stalken. In het in
dustrieel ontwikelde Noord -
Oosten ging in 1946 ongeveer
15 van het aantal arbeids
dagen verloren, in het Zuiden
bedroegen de stakingsverliezen
minder dan een half procent.
NIEUWE ONTWIKKELING.
Van de nieuwe industriali
satie profiteert in de eerste
plaats de staat Texas. Alleen
al in het afgelopen jaar werd
in Texas voor een waarde van
een kwart milliard dollars ge
ïnvesteerd in fabrieken, op
slagplaatsen, hotels en scho
len; zesmaal zoveel als in 1938.
Er zijn niet alleen door het
gebruik van nieuwe methoden
tot onderzoek honderden olie
bronnen aangeboord, maar ook
dooi; veranderde procedé's
Leentje sprong Op in de be
klaagdenbank, hy snikte en
slikte en schreeuwde zyn haat
tegen de laster.
DE KLEINDOCHTER
De oude heer Mast vertelde
het anders: Zoiets zou Leentje
niet doen, daar kende hij hem
veel te goed voor. En boven
dien, dat zijn kleindochter zo
getuigde, tja, de kleindochter
had Leentje ook liever dan
haar man. Welke mededeling
opschudding verwekte in de
zaal, waar heel wat Loos-
drechtenaren in spanning dc
onschuld van Leentje verbeid
den.
Doch er was meer! Leentje
had goede vrienden by de Feld-
gendarmen, die zijn paling wel
lustten. En dat maakte, met de
clandestiene slachtpartijen, dat
niet iedereen hem voor een
oranjeman die hij thans
herhaalde malen heftig betuig
de te zrjn versleet. Boven
dien, meende men, dat Leentje
de Joodse familie De Vries had
aangebracht bij die gendarmen.
De heer Moree, die was on
dergedoken. gaf een andere
lezig van Leentje's vriend
schap met de Feldgendarmerie
in Hilversum. Hij was de tus
senpersoon geweest tussen hem
en een vertrouwde Duitser,
zekere Raab, en bracht de valse
stempels, formulieren en waar
schuwingen voor razia's over.
,.De gendarmen mochten hem
wel, want hij bracht zulke lek
kere paling", zoals één van
hen ter zitting getuigde.
Leentje zelf gaf er commen
taar op: ,,'k Heb niets meer,
ik ben weer even arm als
vroeger! En", zo voegde hy er
fel verontwaardigd aan toe:
„Ik ben een goede Nederlan
der, en ik heb zeven maanden
gezeten".
ZIJN TANDEN
Oud-kapitein Groenewegen,
directeur van een automobiel
bedrijf, onderstreepte zyn
woorden: 17 Novermber 1940
werden Leentje en hij samen
door de Duitsers opgepakt, na
dat Leentje zich in de Mei
dagen als vrijwilliger bij zijn
onderdeel aansloot, en met zijn
grappen het morel van de troep
puik omhoog hield. Later poog
den zij naar Engeland te .ko
men; ook toen zat Leentje
zeven maanden in de cel, nadat
hij hetgeen de kapitein wei
gerde zijn vrijheid aanbood
voor die van de kapitein. Zyn
tanden werden hem door de
Duitsers uit de mond geslagen.
President: „Dus hij was niet
bepaald pro-Duits toen hy vrij
kwam".
Getuige: „Neen, niet be
paald!"
Leentje was eigenlijk met
de Feldgendarmerie in aan
raking gekomen, nadat zij zyn
paard en wag'en in beslag na
slag namen en hij die wist
terug te krijgen. Later werd
hij in spertijd ontdekt bij het
pieren zoeken en toen hadden
de heren Duitsers hem op voor-
waarde dat hij paling leveren
zou, de vrijheid weer terug
gegeven.
Hoewel de procureur-fiscaal
juridisch zeker bezwarende
feiten aanwezig achtte, zeidc
hy uit de loop van het gehele
proces niet de indruk by zich
zelf te hebben kunnen opwek
ken, dat Leentje schuldig was.
En hij vroeg tot aller op
luchting vrijspraak.
STROPERS LEED
Leentje merkte het nauwe
lijks. Het feit „beklaagde" te
zijn, knaagde hem te zeer. En
ook toen zijn verdediger Mr.
Donat, die speciaal voor hem
uit Arnhem kwam, zrjn bril-
lant pleidooi hield, scheen dit
nauwelijks tot hem door te
dringen.
„Ik kampeerde," zo zeide
pleiter, „als student in Loos-
drecht en nam Leentje als op
passer voor de schuit. Hy kin
geen verraad gepleegd hebben.
Natuurlijk is hij stroper, en
als hij dat niet was zou hy
Leentje niet zyn. Er zijn meer
rechtgeaarde Loosdrechters, die
van mening zijn, dat de Heer
de vogels en vissen geschapen
heeft voor iedereen!"
De president sprak, nadat
het Hof korte tijd in raadkamer
ging, Leentje vrij.
Zodat hij weer als vrij man
naar Loosdrecht ging.
reeds verdroogde bronnen weer
tot vloeien gebracht.
Met ondersteuning van de
staat is daar een reusachtige
industrie voor synthetische
rubberontstaan. Houston is
daarvan het centrum. Dc stad
groeit sneller dan welke ande
re ook.
Van minder recente datum,
maar eveneens sterk is de trek
naar California. De bevolking
is reeds tot tien millioen zielen
toegenomen. De staat Nieuw
Mexico, enkele jaren geleden
nog de armste staat van het
land,, wordt eveneens een in
dustrieel centra. Los Alamos,
White Sands en andere kleine
plaatsen, die tien jaar geleden
hoofdzakelijk door Indianen,
zonderlingen en longzicken
werden bewoond, zyn nieuwe
industriesteden geworden.
De decentralisatie zal behal
ve strategische en economische
ook sociologische gevolgen
hebben. De verschillen tussen
stad en platteland worden min
der geprononceerd. In zekere
zin wordt Amerika door de
nieuwe ontwikkeling meer Eu
ropees.
Het koloniale karakter van
het land verdwijnt langzamer
hand, het aantal beschavings
centra wordt groter, de abnor
maal grote opeenhopingen in
de grote steden worden klei
ner. Wolkenkrabbers zullen
wellicht in het komende tijd
perk evenzeer geschiedenis
worden als Indianen en goud
zoekers, aldus een beschouwing
In „die Weltwochs",
