Koningschap rustpunt
in ons volksbestaan
Willem van Oranje nam de leiding
De Franse pers over de
Kroningsfeesten van 1898
Koningin Wilhelmina had
steeds zeer hoge opvatting
van haar taak
Toen niemand Holland leiden wou
Uit de plakboeken van
H.M. de Koningin.
Onderhoud met de vice-president
van de Raad van State
(Van onze parlementaire
redacteur).
De troonsafstand van H. M.
Koningin Wilhelmina en de op
volging door haar dochter H. K.
H. Prinses Juliana, de in de Ne
derlandse Grondwet vastgeleg
de erfopvolging dus, doet op
nieuw de vraag rijzen naar de
betekenis voor ons land van de
constitutionele monarchie.
„De constitutionele monarchie
is voor de ontwikkeling van
ons land en ons volk van grote
betekenis," zegt ons de vice-
president van de Raad van Sta
te. jhr. mr. F. Beelaerts van
Blokland, met wie wij over on
ze regeringsvorm een onder
houd hebben gehad en die ons
gaarne zijn oordeel daarover
mededeelde.
Met wie kunnen wij over on
ze staatsvorm en de waarde
daarvan beter een gesprek heb
ben dan met de man. die ons
opperste Staatscollege presi
deert, met de hoogste autori
teit in ons land na H. M. de
Koningin? Wie zou door zijn
grote kennis van zaken en zijn
persoonlijke ervaringen meer in
aanmerking gekomen zijn om
onze lezers zijn visie op de con
stitutionele monarchie onder de
Oranjes te geven, dan deze mi
nister van Staat, die aan de ene
kant de eerste adviseur is van
de regerende vorst in allerlei
gewichtige staatszaken en aan
de andere kant een voortdurend
contact onderhoudt met de mi
nisters?
VERGELIJKING MET
DICTATUUR.
Jhr. Beelaerts van Blokland
verduidelijkt zijn mening: Ver
gelijk onze monarchie bijvoor
beeld met de dictatuur. De
dictatuur moet van het ene
succes in het andere vallen,
anders verzwakt haar positie.
Mussolini heeft in het begin wel
goede dingen gedaan, maar bij
een enkel succes kón hij niet
leven. Hij moest voortgaan en
dan is het onvermijdelijk, dat
cr fouten gemaakt worden en
domme dingen worden gedaan.
Het grote voordeel van de
monarchie is aangenomen,
dat we met een verstandig mo
narch te doen hebben dat
de vorst niet alleen denkt aan
zijn eigen positie op dit ogen
blik, doch het oog gevestigd
houdt op de belangen van zgn
Huis en op do toekomst van
zijn kinderen, die ook eens ge
roepen zullen worden om te re
geren. Daarom is het voor de
vorst van gewicht op de juiste
wyze de belangen van zijn on
derdanen te behartigen en al
dus de weg te bereiden voor
een goede verstandhouding tus
sen hen en zijn nazaten.
Een- soortgelijk verschil als
met de dictatuur is er ook met
de president van een Republiek,
al zijn hier de gevaren voor 'n
onverstandige of brute machts
uitoefening niet zo groot. Wan
neer de termijn van zijn be
wind spoedig afloopt en de mo
gelijkheid van zijn herkiezing
aanwezig is, dan zal een presi
dent er naar streven goede din
gen te doen. Dech als hij niet
terugkeert? Dan zal hij gemak
kelijker tot een luchthartige op
vatting van zijn taak vervallen
dan een monarch zal doen.
De monarchie schept een
verstandige continuïteit; zij
brengt een objectief element in
het staatsbestel. Het ijveren
voor een republikeinse rege
ringsvorm is hier te lande,
doordat men de voordelen van
de constitutionele monarchie in
de loop van de achter ons lig
gende jaren heeft leren waarde
ren, steeds meer naar de achter
grond verdrongen.
Dat is mede het gevolg al
dus Jhr. Beelaerts van Blokland
van de hoge opvatting, die
de Koningin altyd van haar
taak gehad heeft. Zij huldigt
zeer correcte opvattingen zjj
heeft dat al jong goed geleerd
en tijdens haar opleiding is haar
dat bijgebracht en paart
daaraan een verstandig en
scherp inzicht.
De tijd ligt niet eens zo ver
achter ons, dat bepaalde poli
tieke stromingen in ons volk
hun principiële voorkeur voor
een Republikeinse regerings
vorm demonstreerden door zich
afzijdig te houden van alle bij
eenkomsten, waarin de Konin
gin op een directe wijze met
haar onderdanen in contact
kwam en van alle feesten van
ons Oranjehuts. Men droeg
geen oranje, vlagde niet, zong
het Wilhelmus niet mee en
schreef Koningin zonder hoofd
letter.
Zelfs aan Anti-Revolution-
naire zijde heeft men zich wel
voor de Republiek uitgespro
ken. In het algemeen bleef het
echter in ons land bij een doc
trinaire principiële tegenstand
en kwam het niet tot demon
straties en evenmin tot het op
werpen van de strijdvraag Ko
ningschap of Republiek in de
practische politiek.
VEEL VERANDERD.
Er is veel veranderd. Reeds
vóór de oorlog was er een dui
delijke kenterihg in de opvat
tingen waarneembaar. Men was
toen van oordeel, dat er belang
rijker dingen waren om zich
het hoofd over te breken dan
over de theoretische menings
verschillen over de betekenis
van het Koningschap. Geduren
de en na de oorlog is men vrü
algemeen tot de erkenning ge
komen, dat het Oranjehuis een
sterk bindend element vormt
in de Nederlandse natie, dat het
onze eenheid naar binnen en
naar buiten symboliseert en be
vordert en dat Koningin Wilhel
mina een waardige en een waar
devolle Landsvrouwe geweest is
ook in de moeilijkste uren van
ons bestaan.
Nederland mag zich gelukkig
prijzen, zo zeide jhr. Beelaerts
van Blokland, vijftig jaar lang
een vrouw als Koningin Wilhel
mina aan het hoofd gehad te
hebben. Zij toonde een warme
belangstelling voor haar volk
en alles wat daarin leeft en
hield zich nauwgezet binnen de
grenzen van haar bevoegdhe
den. De Koningin heeft zeer
constitutionele opvattingen en
leefde zich altijd terdege in de
staatszaken in. Dat was haar
grote kracht; en tegelijk heeft
de ervaring bewezen, dat ons
land er uitstekend mede ge
diend geweest is.
De mogelijkheid is niet uitge
sloten aldus jhr. Beelaerts,
van Blokland dat in een con
stitutionele monarchie een nul
liteit aan het bewind komt.
Maar dat is voor een land nog
niet zo gevaarlijk als een slecht
president. Nederland is ook in
dit opzicht een benijdenswaar
dig land, want het heeft steeds
op uitstekende vorsten kunnen
bogen. Er is een tijd geweest,
waarin de laatste tien jaren van
de regering van Koning Willem
I met weinig instemming ver
meld werden. Dit oordeel is
men aan het herzien: tegen
woordig waarderen de ge
schiedschrijvers deze regerings
periode veel meer dan vroeger.
Meïi wijst er o.a. op, dat Wil
lem I veelnuttigs op econo
misch gebied tot stand gebracht
heeft tot groot voordeel van
ons vaderland.
HISTORISCHE BANDEN.
Van groot gewicht noemde
jhr. Beelaerts van Blokland het
ook, dat er sterke historische
banden gelegd zijn tussen land
en Vorstenhuis en dat er ook
een mystieke band bestaat.
Daardoor heeft het Koning
schap aan gezag gewonnen. In
een Republiek is dat onmoge
lijk. Een Republiek zal zich
dientengevolge niet zo gemak
kelijk als een eenheid rondom
het staatshoofd scharen. Vooral
in bewogen tijden en in tijd van
oorlog is de betekenis daarvan
niet te overschatten.
Hiermede kwam de vice-pre
sident van de Raad van State
tevens aan de beantwoording
van onze vraag over de ziens
wijze van velen, dat het Ko
ningschap niet veel meer is dan
een Staatsomament en dat het
Koningschap veel van zijn
waarde heeft ingeboet.
De binding aan de Grondwet,
die de bevoegdheden van de
vorst omschrijft en beperkt, die
de verantwoordelijkheid van de
ministers voor alle regerings
daden, ook van de vorst, vast
legt en de vrijheden van de
burgers waarborgt, voorkomt
zeker, dat de Koningin een on
beperkte macht uitoefent, doch
dat wil geenszins zeggen, dat zij
geen wezenlijke invloed op het
bestuur van het land uitoefent
Zij kan haar goedkeuring aan
wetsontwerpen, die door de
beide Kamers der Staten-Gene-
raal zijn aangenomen, onthou
den en dus voorkomen, dat
maatregelen, die zij ongewenst
acht, worden getroffen. In de
practijk maakt de Koningin
echter zelden of nooit van deze
bevoegdheid gebruik.
Jhr. Beelaerts van Blokland
onthulde ons, dat de Koningin
het bij besprekingen met haar
ministers zeker niet altijd met
hen eens is en dat zij hun
daartoe in staat gesteld door
haar jarenlange ervaring
soms waardevolle aanwijzingen
geeft.
Zo heeft het Koningschap van
Wilhelmina in onze constituti
onele monarchie zijn wezenlij
ke betekenis. De Koningin gaat
mee met haar tijd, haar bewind
is niet tot een statisch element
verstard, doch er is steeds een
dynamische kracht van uitge
gaan. Het Koningschap heeft
zich in Nederland gunstig ont
wikkeld en is tot een rustpunt
in de politieke en maatschappe
lijke golfslag geworden.
Met groot vertrouwen zag de
vice-president van de Raad van
State de voortzetting van de
constitutionele monarchie onder
Juliana, aan wie het voorbeeld
van haar doorluchte Moeder
voor ogen staat en die onder de
beste tradities van de constitu
tionele monarchie is opge
groeid, tegemoet.
(Nadruk verboden).
Terwijl tronen wankelden
koos Nederland goed
Twee perioden in onze geschiedenis zijn voor het ont
staan van de hechte band NederlandOranje van uitzon
derlijk belang. De eerste viel samen met het begin van
de 80-jarige oorlog. Prins Willem van Oranje nam*de lei
ding van de opstand tegen Spanje op zich en legde
daarmee de grondslag voor de regering van het Huis
van Oranje. De tweede periode begon na het einde der
Franse overheersing, In overeenstemming met nieuwe
denkbeelden wijzigde zich de functie van de Koning in
ons staatsbestel. Het Huis van Oranje werd In de eerste
plaats het symbool van de eenheid en onafhankelijkheid
van Nederland Cn de factor van evenwicht in de wisse
lende staatkundige verhoudingen.
Tijdens de misère der Fran
se overheersing erkenden de
z.g. Oranjeklanten, die met
smart de laatste stadhouder
hadden zien verjagen door
Frans geweld, dat het oude
staatsbestel versleten was ge
weest en hun opposanten, de
Patriotten, hadden door scha
de en schande geleerd, dat
in naam van Vrijheid, Gelijk
heid en Broederschap «leents
Napoleon's glorie was ge
diend. En zo wilden tenslot
te allen de zoon van de ln
ballingschap gestorven stad
houder Willem V terug heb
ben. Het oude stadhouder
schap oplappen? Dat ging
niet meer en Willem I sprak
het verlossende woord: „Gij
kunt mij terugkrijgen als
souverein, maar slechts als
cons;itutioneel vorst." Die
conditie stelde hij in de re-
actionnaire tijd, vlak na de
val van Napoleon; hij had
geleerd van de revolutie; hij
Kon men zich vóór de
Franse revolutie nauwelijks
een land in Europa zonder
koning Indenken, daarna ver
ving de Republikeinse staats
vorm in vele landen de mo
narchale, hetgeen zelden of
nooit op vreedzame wijze ge
schiedde.
In Nederland was het an
dersom. Ons land, dat in de
periode' van het onbestreden
absolutisme een republiek
werd en dat meer dan 2 eeu
wen bleef, koos na 't afslui
ten der Napoleontische-aera
de monarchie. Deze histori
sche anomalie was mogelijk,
omdat de geschiedenis van
ons land nauw vervlochten is
met de geschiedenis van het
Huis van Oranje. Eeuwenlang
schonk het Huis znn stad
houders aan ons volk.
De grote stoot tot Neder
lands ommezwaai kwam als
reactie op een donkere pe
riode in onze geschiedenis.
had zgn tgd begrepen. Hg
zette te Scheveningen voet
aan wal als Souverein Vorst,
niet als Koning. Die titel
verwierf hg korte tgd later,
toen Napoleon na zgn vlucht
uit Elba, Europa weer in
vuur en vlam zette. Zo werd
het Prinselgk Huis van Oran-
je-Nassau het Koninklgk Huis
der Nederlanden, zonder eni
ge oppositie der natie.
HISTORISCHE
TERUGBLIK.
Dat was geen wonder. Het
Huis van Oranje te diep ge
worteld in ons staatsbestel,
sinds Willem van Oranje de
eerste stek* plantte. Een his
torische terugblik leert dat.
Karei V liet aan Philips
II in de Nederlanden een
geleidelik gecentraliseerd be
zit na. Maar niet voor lang.
De fanatieke strijder voor de
absolute monarchie tornde te
zeer aan de vrijheden en pri
vileges, welke de steden en
provincies in de loop der
eeuwen hadden verkregen.
Ook stuitten zgn meedogen
loze kettervervolgingen op
groot verzet, want het pro
testantisme, vooral het strijd
bare Calvinisme, won snel
veld. De tegenstellingen lie
pen uit op een opstand in
1568, die overging in de 80-
jarige vrijheidsoorlog tegen
Spanje.
Een volksopstand had in
die- tijd geen kans van sla
gen zonder een souverein als
aanvoerder. De Koning van
Frankrgk en de Koningin
van Engeland, aan wie de
souvereinlteit werd aangebo
den, voelden er niets voor
in conflict te komen met
Philips II.
Het was toen Willem van
Oranje, de stadhouder van de
Spaanse Koning, die zich als
aanvoerder opwierp van de
stryd der Nederlanden tegen
zjjn meester. Eigenlijk was hij
ook een souverein vorst,
maar alleen van het minia
tuur Prinsdom Oranje, gele
gen aan de beneden Loire in
Frankrijk. Bovendien was hg
graaf van Nassau, gelegen
Oostelgk van de midden-Rgn
benoorden de Maas.
OPPOSITIE TEGEN
DWINGELANDIJ.
Willem van Oranje was de
zoon van Willem de Rijke
een bijnaam die sloeg op
zjjn talryk kroost en niet op
zgn bezit van aardse goede
ren en diens zeer ontwik
kelde en innig vrome gemalin
Juliana van Stolberg. Hfl
werd op het afgelegen slot
Dillenburg in strenge een-
voud en
ienstzlr
voed en later als jongeling
opgenomen in de omgeving
van Keizer Karei, wiens gun
steling hy werd. Na de aood
van Karei moest hy Philips
dienen en al gauw kwam zgn
geweten in conflict met zyn
staatkundige plicht. Eenmaal
tot een staatsman van for
maat gerypt, moest hy wel
krachtens aard en instelling
in oppositie komen tegen
Philips^ dwingelandy.
Hoog uitstekend boven zyn
omg■*-
der
ing werd hy de leider
oppositie, ondanks zyn
hoog koningsambt als stad-
De Konlnkiyke familie in 191S met de 3/2 jaar oude Prinses
Juliana.
houder van Holland, Zeeland
en Utrecht.
VADER DES
VADERLANDS.
Lang trachtte hy te bemid
delen en uitersten te verzoe
nen, maar hij kon de fana
tieke Koning niet tot rede
brengen en toen de ontevre-
Moeder en Dochter na het overiyden van Prins Hendrik in 1934. Het was de wens van
Prins Hendrik, dat by zijn begrafenis wit als rouwkleur gebruikt zou worden in plaats
van zwJJrt. Koningin Wilhelmina en Prinses Juliana dragen eveneens wit als rouwkleur.
denheid in de Nederlanden
tot opstand voerde, welke de
Koning door zgn éyote veld
heer Alva in bloed wilde la
ten smoren, werd Oranje de
hoofdrebel. Met tienduizen
den Nederlanders emigreerde
hy en leidde van uit de Dil
lenburg de byna radeloze te
genstand tegen de Spaanse
overmacht, waaraan hij zijn
gehele vermogen offerde.
In de zware strgd vol on
overkomelijk schgnende te
genslagen, kreeg hy toch de
overhand en vrg zeker was
de ontzaggelijk populair ge
worden „Vader des Vader
lands" souverein geworden
met de bescheiden titel van
graaf, als een moordenaars
hand de door Philips vogel
vrij vorklaarde niet in 1584
geveld had.
Twee onvergetelijke
dagen
Er is in 189S, toen H. M.
Koningin Wilhelmina werd
ingehuldigd, ons land m
feesttooi prijkte en de bevol
king op geestdriftige wijze
uiting aan haar enthousias
me gaf, ook in buitenlandse
kranten heel wat over deze
byzondere gebeurtenis ge
schreven. Het is interessant
nog eens na te lezen, wat de
journalisten uit Frankrgk,
Engeland, Duitsland, enz.
hun redacties meldden.
„Le Temps" schreef:
Twee onvergetelijke da
gen, waarmede niets bg
ons, zelfs by benadering,
vergeleken kan worden.
Een storm van toejuichin
gen, van aardige liederen,
van geestdriftige byvals-
betuigingen, een razerny,
'n opwindend enthousiasme,
en deze geestdrift, deze
onstuimige vervoering,
deze voortdurende roes in
de onderste volkslagen,
met een geest van bewon
derenswaardige discipline,
gekenmerkt door een on
gekende orde ln de wan
orde ziedaar 't schouw
spel, waarvan wy getui
gen zyn geweest. De ver
rassing zal onuitwisbaar
biyven."
Minder uitbundig was deze
journalist over zyn maaltyd
by Rlche in Amsterdam. Zie
hier wat hy schreef:
„Gisteravond heb ik
met Jules Claretie, Albert
Bataille en ruim een do-
zyn collega's gedineerd
in het meest luxueuze res
taurant van Amsterdam,
in café Rlche, dat gedre
ven wordt door de neef
van Bignon. Diner afgrij-
seiyk duur en abominabel
geserveerd, ondanks alle
inspanning van de gérant
en de goede bedoelingen
van zgn personeel. Maar
men moest dan ook van
zes tot negen uur 's
avonds aan acht honderd
personen een maaltgd ser
veren, waaronder de be
diening noodzakelijk te
lgden had."
Ook „La Vérité" De
Waarheid, maar geen voor
loopster van het tegenwoor
dige Nederlandse communis
tische dagblad, zoals uit het
onderstaande blijkt laat
zich niet onbetuigd
„Gisteren was het het
jonge meisje, dat stralend
en liefeiyk uit geheel haar
hart met een edele ge
meenzaamheid ant
woordde op het enthou
siasme van het Neder
landse volk. Vandaag is
het een Koningin, die voor
het volk treedt. Het
scheen, dat de dageraad
van de dag der troonsbe
stijging het aanschijn van
.majesteit had gelegd om
het hoofd van de Souve-
reine, die zich reeds haar
hoge verantwoordelijkheid
bewust toonde."
Damast voor
Koningin Wilhelmina
Ter gelegenheid van het
gouden Regeringsjubileum,
hebben leerlingen van de ho-
fere textielschool te Ensche-
e twaalf fraaie damast linnen
tafellakens vervaardigd, die
op 2 September door een
deputatie van de hogere tex
tielschool aan H. M. de Ko
ningin zullen worden aange
boden.
In de lakens zgn de natio
nal© symbolen geweven. In
het midden is een ster met
kroon aangebracht met de
jaartallen 1898—1948.
Verkoop jubileum
speldje gaat uitstekend.
De burgemeester van Am
sterdam; voorzitter van het
iubileumfonds voor d© kan-
:erbestrijding, mr. d'Ailly,
vertelde naar aanleiding van
de vraag hoe de verkoop der
jubileumspeldjes verloopt: „de
medewerking van het Neder
landse volk is geweldig. De
aanmaak van de insignes kan
de vraag nauwelijks bg houden,
er worden in binnen- en bui
tenland honderdduizenden per
week verkocht en de vraag
blgft constant,
Beiaardier Vincent.
Als om elf uur op 6
September Prinses Juli
ana de hoofdingang van
het paleis op de Dam
zal verlaten en zich naar
de Nieuwe Kerk begeeft,
klinkt in sonore tonen
vanuit de Paleistoren
5ns volkslied en Valerius'
„Wilt heden nu treden".
En niet minder ontroerd
dan de honderdduizenden
op de Dam, in de stra
ten en aan de luidspre
kers, zal hoog boven de
in te huldigen vorstin op
zijn eenzame post de
beiaardier, de 80-jarige
Vincent, het oarillon van
het paleis bespelen.
Want is het dan eigen
lijk ook niet zgn jubi
leum? Nam hij bijna 50
jaar geleden niet de
beiaard over van de blin
de beiaardier van Veen,
die het klokkenspel deed
falmen op die zesde
eptember 1898? En be
klom Vincent niet sinds
dien elke Maandagmid
dag de 200 treden naar
de Paleistoren?
Thans woont de 80-
jarige Vincent in het
rusthuis „De Wartburg"
bij Utrecht, maar nog
bespeelt hg het carillon
op de Dam en nog vele
andere met bewonde
renswaardige vitaliteit.
Ook voor hem zal 6
September een feestdag
zijn, al is zyn jubileum
dan ook maar vijftig min
één.
Franse vertegenwoordiging
bij de inhuldiging.
Naar het A.N.P. verneemt,
wordt de Franse regering bg
de inhuldiging van Koningin
Juliana vertegenwoordigd door
een bijzondere Ambassade.
Deze bijzondere Ambassade
wordt gevormd door de heer
Edouara Herriot, president
van de nationale vergadering,
de schrgver George Duhamel
en een generaal wiens naam
nog niet bekend is.