Koningschap rustpunt in ons volksbestaan Willem van Oranje nam de leiding De Franse pers over de Kroningsfeesten van 1898 Koningin Wilhelmina had steeds zeer hoge opvatting van haar taak Toen niemand Holland leiden wou Uit de plakboeken van H.M. de Koningin. Onderhoud met de vice-president van de Raad van State (Van onze parlementaire redacteur). De troonsafstand van H. M. Koningin Wilhelmina en de op volging door haar dochter H. K. H. Prinses Juliana, de in de Ne derlandse Grondwet vastgeleg de erfopvolging dus, doet op nieuw de vraag rijzen naar de betekenis voor ons land van de constitutionele monarchie. „De constitutionele monarchie is voor de ontwikkeling van ons land en ons volk van grote betekenis," zegt ons de vice- president van de Raad van Sta te. jhr. mr. F. Beelaerts van Blokland, met wie wij over on ze regeringsvorm een onder houd hebben gehad en die ons gaarne zijn oordeel daarover mededeelde. Met wie kunnen wij over on ze staatsvorm en de waarde daarvan beter een gesprek heb ben dan met de man. die ons opperste Staatscollege presi deert, met de hoogste autori teit in ons land na H. M. de Koningin? Wie zou door zijn grote kennis van zaken en zijn persoonlijke ervaringen meer in aanmerking gekomen zijn om onze lezers zijn visie op de con stitutionele monarchie onder de Oranjes te geven, dan deze mi nister van Staat, die aan de ene kant de eerste adviseur is van de regerende vorst in allerlei gewichtige staatszaken en aan de andere kant een voortdurend contact onderhoudt met de mi nisters? VERGELIJKING MET DICTATUUR. Jhr. Beelaerts van Blokland verduidelijkt zijn mening: Ver gelijk onze monarchie bijvoor beeld met de dictatuur. De dictatuur moet van het ene succes in het andere vallen, anders verzwakt haar positie. Mussolini heeft in het begin wel goede dingen gedaan, maar bij een enkel succes kón hij niet leven. Hij moest voortgaan en dan is het onvermijdelijk, dat cr fouten gemaakt worden en domme dingen worden gedaan. Het grote voordeel van de monarchie is aangenomen, dat we met een verstandig mo narch te doen hebben dat de vorst niet alleen denkt aan zijn eigen positie op dit ogen blik, doch het oog gevestigd houdt op de belangen van zgn Huis en op do toekomst van zijn kinderen, die ook eens ge roepen zullen worden om te re geren. Daarom is het voor de vorst van gewicht op de juiste wyze de belangen van zijn on derdanen te behartigen en al dus de weg te bereiden voor een goede verstandhouding tus sen hen en zijn nazaten. Een- soortgelijk verschil als met de dictatuur is er ook met de president van een Republiek, al zijn hier de gevaren voor 'n onverstandige of brute machts uitoefening niet zo groot. Wan neer de termijn van zijn be wind spoedig afloopt en de mo gelijkheid van zijn herkiezing aanwezig is, dan zal een presi dent er naar streven goede din gen te doen. Dech als hij niet terugkeert? Dan zal hij gemak kelijker tot een luchthartige op vatting van zijn taak vervallen dan een monarch zal doen. De monarchie schept een verstandige continuïteit; zij brengt een objectief element in het staatsbestel. Het ijveren voor een republikeinse rege ringsvorm is hier te lande, doordat men de voordelen van de constitutionele monarchie in de loop van de achter ons lig gende jaren heeft leren waarde ren, steeds meer naar de achter grond verdrongen. Dat is mede het gevolg al dus Jhr. Beelaerts van Blokland van de hoge opvatting, die de Koningin altyd van haar taak gehad heeft. Zij huldigt zeer correcte opvattingen zjj heeft dat al jong goed geleerd en tijdens haar opleiding is haar dat bijgebracht en paart daaraan een verstandig en scherp inzicht. De tijd ligt niet eens zo ver achter ons, dat bepaalde poli tieke stromingen in ons volk hun principiële voorkeur voor een Republikeinse regerings vorm demonstreerden door zich afzijdig te houden van alle bij eenkomsten, waarin de Konin gin op een directe wijze met haar onderdanen in contact kwam en van alle feesten van ons Oranjehuts. Men droeg geen oranje, vlagde niet, zong het Wilhelmus niet mee en schreef Koningin zonder hoofd letter. Zelfs aan Anti-Revolution- naire zijde heeft men zich wel voor de Republiek uitgespro ken. In het algemeen bleef het echter in ons land bij een doc trinaire principiële tegenstand en kwam het niet tot demon straties en evenmin tot het op werpen van de strijdvraag Ko ningschap of Republiek in de practische politiek. VEEL VERANDERD. Er is veel veranderd. Reeds vóór de oorlog was er een dui delijke kenterihg in de opvat tingen waarneembaar. Men was toen van oordeel, dat er belang rijker dingen waren om zich het hoofd over te breken dan over de theoretische menings verschillen over de betekenis van het Koningschap. Geduren de en na de oorlog is men vrü algemeen tot de erkenning ge komen, dat het Oranjehuis een sterk bindend element vormt in de Nederlandse natie, dat het onze eenheid naar binnen en naar buiten symboliseert en be vordert en dat Koningin Wilhel mina een waardige en een waar devolle Landsvrouwe geweest is ook in de moeilijkste uren van ons bestaan. Nederland mag zich gelukkig prijzen, zo zeide jhr. Beelaerts van Blokland, vijftig jaar lang een vrouw als Koningin Wilhel mina aan het hoofd gehad te hebben. Zij toonde een warme belangstelling voor haar volk en alles wat daarin leeft en hield zich nauwgezet binnen de grenzen van haar bevoegdhe den. De Koningin heeft zeer constitutionele opvattingen en leefde zich altijd terdege in de staatszaken in. Dat was haar grote kracht; en tegelijk heeft de ervaring bewezen, dat ons land er uitstekend mede ge diend geweest is. De mogelijkheid is niet uitge sloten aldus jhr. Beelaerts, van Blokland dat in een con stitutionele monarchie een nul liteit aan het bewind komt. Maar dat is voor een land nog niet zo gevaarlijk als een slecht president. Nederland is ook in dit opzicht een benijdenswaar dig land, want het heeft steeds op uitstekende vorsten kunnen bogen. Er is een tijd geweest, waarin de laatste tien jaren van de regering van Koning Willem I met weinig instemming ver meld werden. Dit oordeel is men aan het herzien: tegen woordig waarderen de ge schiedschrijvers deze regerings periode veel meer dan vroeger. Meïi wijst er o.a. op, dat Wil lem I veelnuttigs op econo misch gebied tot stand gebracht heeft tot groot voordeel van ons vaderland. HISTORISCHE BANDEN. Van groot gewicht noemde jhr. Beelaerts van Blokland het ook, dat er sterke historische banden gelegd zijn tussen land en Vorstenhuis en dat er ook een mystieke band bestaat. Daardoor heeft het Koning schap aan gezag gewonnen. In een Republiek is dat onmoge lijk. Een Republiek zal zich dientengevolge niet zo gemak kelijk als een eenheid rondom het staatshoofd scharen. Vooral in bewogen tijden en in tijd van oorlog is de betekenis daarvan niet te overschatten. Hiermede kwam de vice-pre sident van de Raad van State tevens aan de beantwoording van onze vraag over de ziens wijze van velen, dat het Ko ningschap niet veel meer is dan een Staatsomament en dat het Koningschap veel van zijn waarde heeft ingeboet. De binding aan de Grondwet, die de bevoegdheden van de vorst omschrijft en beperkt, die de verantwoordelijkheid van de ministers voor alle regerings daden, ook van de vorst, vast legt en de vrijheden van de burgers waarborgt, voorkomt zeker, dat de Koningin een on beperkte macht uitoefent, doch dat wil geenszins zeggen, dat zij geen wezenlijke invloed op het bestuur van het land uitoefent Zij kan haar goedkeuring aan wetsontwerpen, die door de beide Kamers der Staten-Gene- raal zijn aangenomen, onthou den en dus voorkomen, dat maatregelen, die zij ongewenst acht, worden getroffen. In de practijk maakt de Koningin echter zelden of nooit van deze bevoegdheid gebruik. Jhr. Beelaerts van Blokland onthulde ons, dat de Koningin het bij besprekingen met haar ministers zeker niet altijd met hen eens is en dat zij hun daartoe in staat gesteld door haar jarenlange ervaring soms waardevolle aanwijzingen geeft. Zo heeft het Koningschap van Wilhelmina in onze constituti onele monarchie zijn wezenlij ke betekenis. De Koningin gaat mee met haar tijd, haar bewind is niet tot een statisch element verstard, doch er is steeds een dynamische kracht van uitge gaan. Het Koningschap heeft zich in Nederland gunstig ont wikkeld en is tot een rustpunt in de politieke en maatschappe lijke golfslag geworden. Met groot vertrouwen zag de vice-president van de Raad van State de voortzetting van de constitutionele monarchie onder Juliana, aan wie het voorbeeld van haar doorluchte Moeder voor ogen staat en die onder de beste tradities van de constitu tionele monarchie is opge groeid, tegemoet. (Nadruk verboden). Terwijl tronen wankelden koos Nederland goed Twee perioden in onze geschiedenis zijn voor het ont staan van de hechte band NederlandOranje van uitzon derlijk belang. De eerste viel samen met het begin van de 80-jarige oorlog. Prins Willem van Oranje nam*de lei ding van de opstand tegen Spanje op zich en legde daarmee de grondslag voor de regering van het Huis van Oranje. De tweede periode begon na het einde der Franse overheersing, In overeenstemming met nieuwe denkbeelden wijzigde zich de functie van de Koning in ons staatsbestel. Het Huis van Oranje werd In de eerste plaats het symbool van de eenheid en onafhankelijkheid van Nederland Cn de factor van evenwicht in de wisse lende staatkundige verhoudingen. Tijdens de misère der Fran se overheersing erkenden de z.g. Oranjeklanten, die met smart de laatste stadhouder hadden zien verjagen door Frans geweld, dat het oude staatsbestel versleten was ge weest en hun opposanten, de Patriotten, hadden door scha de en schande geleerd, dat in naam van Vrijheid, Gelijk heid en Broederschap «leents Napoleon's glorie was ge diend. En zo wilden tenslot te allen de zoon van de ln ballingschap gestorven stad houder Willem V terug heb ben. Het oude stadhouder schap oplappen? Dat ging niet meer en Willem I sprak het verlossende woord: „Gij kunt mij terugkrijgen als souverein, maar slechts als cons;itutioneel vorst." Die conditie stelde hij in de re- actionnaire tijd, vlak na de val van Napoleon; hij had geleerd van de revolutie; hij Kon men zich vóór de Franse revolutie nauwelijks een land in Europa zonder koning Indenken, daarna ver ving de Republikeinse staats vorm in vele landen de mo narchale, hetgeen zelden of nooit op vreedzame wijze ge schiedde. In Nederland was het an dersom. Ons land, dat in de periode' van het onbestreden absolutisme een republiek werd en dat meer dan 2 eeu wen bleef, koos na 't afslui ten der Napoleontische-aera de monarchie. Deze histori sche anomalie was mogelijk, omdat de geschiedenis van ons land nauw vervlochten is met de geschiedenis van het Huis van Oranje. Eeuwenlang schonk het Huis znn stad houders aan ons volk. De grote stoot tot Neder lands ommezwaai kwam als reactie op een donkere pe riode in onze geschiedenis. had zgn tgd begrepen. Hg zette te Scheveningen voet aan wal als Souverein Vorst, niet als Koning. Die titel verwierf hg korte tgd later, toen Napoleon na zgn vlucht uit Elba, Europa weer in vuur en vlam zette. Zo werd het Prinselgk Huis van Oran- je-Nassau het Koninklgk Huis der Nederlanden, zonder eni ge oppositie der natie. HISTORISCHE TERUGBLIK. Dat was geen wonder. Het Huis van Oranje te diep ge worteld in ons staatsbestel, sinds Willem van Oranje de eerste stek* plantte. Een his torische terugblik leert dat. Karei V liet aan Philips II in de Nederlanden een geleidelik gecentraliseerd be zit na. Maar niet voor lang. De fanatieke strijder voor de absolute monarchie tornde te zeer aan de vrijheden en pri vileges, welke de steden en provincies in de loop der eeuwen hadden verkregen. Ook stuitten zgn meedogen loze kettervervolgingen op groot verzet, want het pro testantisme, vooral het strijd bare Calvinisme, won snel veld. De tegenstellingen lie pen uit op een opstand in 1568, die overging in de 80- jarige vrijheidsoorlog tegen Spanje. Een volksopstand had in die- tijd geen kans van sla gen zonder een souverein als aanvoerder. De Koning van Frankrgk en de Koningin van Engeland, aan wie de souvereinlteit werd aangebo den, voelden er niets voor in conflict te komen met Philips II. Het was toen Willem van Oranje, de stadhouder van de Spaanse Koning, die zich als aanvoerder opwierp van de stryd der Nederlanden tegen zjjn meester. Eigenlijk was hij ook een souverein vorst, maar alleen van het minia tuur Prinsdom Oranje, gele gen aan de beneden Loire in Frankrijk. Bovendien was hg graaf van Nassau, gelegen Oostelgk van de midden-Rgn benoorden de Maas. OPPOSITIE TEGEN DWINGELANDIJ. Willem van Oranje was de zoon van Willem de Rijke een bijnaam die sloeg op zjjn talryk kroost en niet op zgn bezit van aardse goede ren en diens zeer ontwik kelde en innig vrome gemalin Juliana van Stolberg. Hfl werd op het afgelegen slot Dillenburg in strenge een- voud en ienstzlr voed en later als jongeling opgenomen in de omgeving van Keizer Karei, wiens gun steling hy werd. Na de aood van Karei moest hy Philips dienen en al gauw kwam zgn geweten in conflict met zyn staatkundige plicht. Eenmaal tot een staatsman van for maat gerypt, moest hy wel krachtens aard en instelling in oppositie komen tegen Philips^ dwingelandy. Hoog uitstekend boven zyn omg■*- der ing werd hy de leider oppositie, ondanks zyn hoog koningsambt als stad- De Konlnkiyke familie in 191S met de 3/2 jaar oude Prinses Juliana. houder van Holland, Zeeland en Utrecht. VADER DES VADERLANDS. Lang trachtte hy te bemid delen en uitersten te verzoe nen, maar hij kon de fana tieke Koning niet tot rede brengen en toen de ontevre- Moeder en Dochter na het overiyden van Prins Hendrik in 1934. Het was de wens van Prins Hendrik, dat by zijn begrafenis wit als rouwkleur gebruikt zou worden in plaats van zwJJrt. Koningin Wilhelmina en Prinses Juliana dragen eveneens wit als rouwkleur. denheid in de Nederlanden tot opstand voerde, welke de Koning door zgn éyote veld heer Alva in bloed wilde la ten smoren, werd Oranje de hoofdrebel. Met tienduizen den Nederlanders emigreerde hy en leidde van uit de Dil lenburg de byna radeloze te genstand tegen de Spaanse overmacht, waaraan hij zijn gehele vermogen offerde. In de zware strgd vol on overkomelijk schgnende te genslagen, kreeg hy toch de overhand en vrg zeker was de ontzaggelijk populair ge worden „Vader des Vader lands" souverein geworden met de bescheiden titel van graaf, als een moordenaars hand de door Philips vogel vrij vorklaarde niet in 1584 geveld had. Twee onvergetelijke dagen Er is in 189S, toen H. M. Koningin Wilhelmina werd ingehuldigd, ons land m feesttooi prijkte en de bevol king op geestdriftige wijze uiting aan haar enthousias me gaf, ook in buitenlandse kranten heel wat over deze byzondere gebeurtenis ge schreven. Het is interessant nog eens na te lezen, wat de journalisten uit Frankrgk, Engeland, Duitsland, enz. hun redacties meldden. „Le Temps" schreef: Twee onvergetelijke da gen, waarmede niets bg ons, zelfs by benadering, vergeleken kan worden. Een storm van toejuichin gen, van aardige liederen, van geestdriftige byvals- betuigingen, een razerny, 'n opwindend enthousiasme, en deze geestdrift, deze onstuimige vervoering, deze voortdurende roes in de onderste volkslagen, met een geest van bewon derenswaardige discipline, gekenmerkt door een on gekende orde ln de wan orde ziedaar 't schouw spel, waarvan wy getui gen zyn geweest. De ver rassing zal onuitwisbaar biyven." Minder uitbundig was deze journalist over zyn maaltyd by Rlche in Amsterdam. Zie hier wat hy schreef: „Gisteravond heb ik met Jules Claretie, Albert Bataille en ruim een do- zyn collega's gedineerd in het meest luxueuze res taurant van Amsterdam, in café Rlche, dat gedre ven wordt door de neef van Bignon. Diner afgrij- seiyk duur en abominabel geserveerd, ondanks alle inspanning van de gérant en de goede bedoelingen van zgn personeel. Maar men moest dan ook van zes tot negen uur 's avonds aan acht honderd personen een maaltgd ser veren, waaronder de be diening noodzakelijk te lgden had." Ook „La Vérité" De Waarheid, maar geen voor loopster van het tegenwoor dige Nederlandse communis tische dagblad, zoals uit het onderstaande blijkt laat zich niet onbetuigd „Gisteren was het het jonge meisje, dat stralend en liefeiyk uit geheel haar hart met een edele ge meenzaamheid ant woordde op het enthou siasme van het Neder landse volk. Vandaag is het een Koningin, die voor het volk treedt. Het scheen, dat de dageraad van de dag der troonsbe stijging het aanschijn van .majesteit had gelegd om het hoofd van de Souve- reine, die zich reeds haar hoge verantwoordelijkheid bewust toonde." Damast voor Koningin Wilhelmina Ter gelegenheid van het gouden Regeringsjubileum, hebben leerlingen van de ho- fere textielschool te Ensche- e twaalf fraaie damast linnen tafellakens vervaardigd, die op 2 September door een deputatie van de hogere tex tielschool aan H. M. de Ko ningin zullen worden aange boden. In de lakens zgn de natio nal© symbolen geweven. In het midden is een ster met kroon aangebracht met de jaartallen 1898—1948. Verkoop jubileum speldje gaat uitstekend. De burgemeester van Am sterdam; voorzitter van het iubileumfonds voor d© kan- :erbestrijding, mr. d'Ailly, vertelde naar aanleiding van de vraag hoe de verkoop der jubileumspeldjes verloopt: „de medewerking van het Neder landse volk is geweldig. De aanmaak van de insignes kan de vraag nauwelijks bg houden, er worden in binnen- en bui tenland honderdduizenden per week verkocht en de vraag blgft constant, Beiaardier Vincent. Als om elf uur op 6 September Prinses Juli ana de hoofdingang van het paleis op de Dam zal verlaten en zich naar de Nieuwe Kerk begeeft, klinkt in sonore tonen vanuit de Paleistoren 5ns volkslied en Valerius' „Wilt heden nu treden". En niet minder ontroerd dan de honderdduizenden op de Dam, in de stra ten en aan de luidspre kers, zal hoog boven de in te huldigen vorstin op zijn eenzame post de beiaardier, de 80-jarige Vincent, het oarillon van het paleis bespelen. Want is het dan eigen lijk ook niet zgn jubi leum? Nam hij bijna 50 jaar geleden niet de beiaard over van de blin de beiaardier van Veen, die het klokkenspel deed falmen op die zesde eptember 1898? En be klom Vincent niet sinds dien elke Maandagmid dag de 200 treden naar de Paleistoren? Thans woont de 80- jarige Vincent in het rusthuis „De Wartburg" bij Utrecht, maar nog bespeelt hg het carillon op de Dam en nog vele andere met bewonde renswaardige vitaliteit. Ook voor hem zal 6 September een feestdag zijn, al is zyn jubileum dan ook maar vijftig min één. Franse vertegenwoordiging bij de inhuldiging. Naar het A.N.P. verneemt, wordt de Franse regering bg de inhuldiging van Koningin Juliana vertegenwoordigd door een bijzondere Ambassade. Deze bijzondere Ambassade wordt gevormd door de heer Edouara Herriot, president van de nationale vergadering, de schrgver George Duhamel en een generaal wiens naam nog niet bekend is.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1948 | | pagina 12