C GEBORGEN LAND
Naaimachines
Walcheren als vogelland
De kleine man
zegt er het zijne van
CHRIS JANSSEN
J. van de Kreeke
Declamatorium voor Herbeplantlngsdag.
Op 4 November wordt tijdens de Vlaggenparade
op de Markt te Middelburg een declamatorium
uitgevoerd, getiteld „Geborgen Land".
Dit kleine eiland tussen Oost- en Westerschelde,
Vooruitgeschoven in de zee, een bolwerk tegen vloeden en
Gehavend werd het reeds in d' eerste vlagen [orkanen,
Van het geweld, dat uit het Oosten kwam
En half Europa maakte tot een woestenij
Waar is de schoonheid van de stad, die dromend
Over een ver verleden, toch het kloppend hart
Gebleven was van Walcheren, van Zeeland?
Rondom ons ligt van wat ons lief was 't grijze puin.
Verwaten en hoogmoedig heeft de vijand later
Dit eiland uitgebouwd tot een bastion, dat hij onneembaar
De sterkste schakel in de eindeloze keten [noemde,
Van kleine vestingen.
En ziet, toen hij begon te wankelen, toen aan de kim
Het licht der vrijheid daagde,
Toen lag daar Walcheren; een grendel voor het water
Waarlangs de vloten moesten varen naar veilige haven
Waarvan 't bezit een noodzaak was voor overwinning
Van vrijheid en van recht.
Daarom kwam toen voor Walcheren de noodlotsdag
De hemel trilde van het ronken der motoren.
Verduisterd werd het licht door zwarte scharen
Van donkere vogels, die hun bommen wierpen
Op wat het sterkste scheen van Walcheren: de dijken.
Het water kwam, het rees, niets kon het remmen
En 't kleine eiland tussen Oost- en Westerschelde,
Zo schoon voorheen, zo sterk, zo veilig als een woning.
Werd zee gelijk de wateren rondom.
De vijand week. Zijn kracht werd hier gebroken.
Maar 't scheen dat Walcheren stierf, willoze prooi
Van wind en zee
Doch neen, dit kon niet zijn, God kon dit niet gedogen!
De strijd werd ingezet met 't tomeloos geweld
Der losgebroken elementen.
Bedwongen werd de oceaan en Walcheren herrees!
Het water week! Werd moeizaam teruggedreven!
Maar huivering beving wie het eiland toen aanschouwde
Waar was het frisse groen van lanen en van dreven
Het ruisen van het blad van bomen, eeuwen oud
Waar was de meidoorn langs de stille wegen,
Gloeiend als goud in 't avondrood
Wat eens de glorie was van Zeelands gaarde,
Ontluisterd was het nu... Opnieuw scheen Walcheren dood...
Ook ditmaal was het schijn. De jeugd kwam aangetreden
En heeft met blijde moed de stekken uitgezet
Van bomen, die eerlang weer schaduw zullen geven
Van struiken, welker bloei ons eiland sieren zal!
De jeugd sloeg 't fundament voor 't Walcheren van later,
Dat worstelde en ontzwom, dat oprees uit het water
Komt hijst de vlaggen dan, de vlaggen zonder tal
Die de symbolen zijn van 'svijands diepste val!
De herfstwind gaat door het land, de blaren zijn gevallen
Maar Walcheren viert feest: Als straks de voorjaarswind
De knoppen zwellen doet, de bomen weer doet groenen,
Dan wordt dit dorre land een lusthof als weleer,
Dan is gelijk voorheen de liefste plek op aarde
Dit kleine eiland hier, ons Walcheren aan zijn zee!
Gij, die hierboven in de hemelen troont
Schenk Walcheren nu Uw onmisbre zegen
Geef vred' en voorspoed ieder, die hier woont,
Geef aan het land op tijd Uw zon, Uw regen.
Geen boom kan groeien zonder dat Gij 't wilt
Noch van een struik de bloei het oog bekoren.
Weest Gij 't Geborgen Land een stut, een schild
En laat geen rampspoed meer Walcherens vree verstoren.
G. B.
Zomerweelde voor de inundatie.
Patate-f rites-bakker
„Als ik vet genoeg krijg
wordt het een goede dag!"
Telefoniste:
„Ik vind het fijn, want Wal
cheren is zo kaal als een luis,
maar ze moeten geen harten
snijden in de bomen. Ze hebben
er pijn van!"
Middelburgse schooljongen:
„Worden het allemaal fruit
bomen?"
Mennisten-vry williger
„Wij hopen, dat de herbe
planting het vertrouwen van
de Walcherse bevolking in de
toekomst zal vernieuwen".
Patiëntje in „Zonneveld".
„Ik vind het jammer, dat ik
niet mag meeplanten, maar het
is fijn, dat er weer bomen ko
men. Het is zo kaal hier."
Bewoner Oudemannenhuis:
,,'t Zal mooi worden... 'k zal
et wel nie meer magge beleven,
maar 't mot gebeure.
Zeevaartschool-leerling:
,In onze boeken staat niks
over bomen."
Vraag: „Wat denkt U van
de boomplantdag op Wal
cheren?"
Bus-chauffeur:
„Bomenplanten... mooi... het
zal een drukke dag voor ons
worden".
Koster van een kerk:
„Allemaal drukte en dat
midden in de week."
Koudekerkenaar
„Nog jaere duurt-et voordè.-
je d'r wat van kan zien
Een onderwijzer:
„Dag om met gulden letters
in het jaartallenboek gedrukt
te worden."
Meisje op de boulevard:
„Komen er ook bankjes on
der de bomen?"
Huismoeder:
„Bomen voor - je huis zyn
ffo'n, maar gordijnen voor je
ramen zijn ook wat waard."
Politieagent:
„We zullen er goed op pas
sen."
Taxichauffeur:
„Een boom is voor een tek
kel dikwijls een uitkomst, maar
voor chauffeurs wel eens het
einde."
Walcheren was vóór de inun
datie zowel voor de natuur
liefhebber in het algemeen, als
voor de vogelenthousiast, wel
een zéér aantrekkelijk eiland.
Men vond er op een beperkt
gebied een grote verscheiden
heid van landschapsvormen.
Ie. de kusten (stranden, dij
ken, schorren of slikken).
2e. de duinen.
3e. de binnenduinrand en vro
nen met hier en daar licht
struikgewas en laag ge
boomte (bijv. Valkenisse).
4e. het bouw- en weiland.
5e. de bossen bij Domburg en
Oostkapelle, en de kleinere
rondom de verschillende
buitenplaatsen, ter Hooge,
der Boede en te Seroos-
kerke.
In elk van deze gebieden kan
men bepaalde vogels aantref
fen die daar hun beste levens-
of en broedvoorwaarden von
den.
HET VERLIES.
Nu Walcheren na de oorlog
als een herboren eiland te
voorschijn is gekomen met het
verlies van al zijn bomen en
struiken, behalve aan de uiterst
Westelijke rand, is het te be
grijpen dat er voor verschillen
de vogels geen nestgelegenheid
meer is en dat ook de voedsel-
voorwaarden geheel veranderd
zijn.
Walcheren was aan broeden
de zeevogels in de duinstreek
nooit erg rijk, de duinen zijn
betrekkelijk smal en het was
er nooit bepaald rustig genoeg.
WAT ER WAS.
Wij troffen er geen z.g.n.
meeuwenkotonie's aan zoals op
Schouwen en in de Wassenaar-
se duinen.
Slechts op het strand brj
Oranjezon en tussen Domburg
en Vrouwenpolder broedden
hier en daar enkele dwerg
sterntjes en enige scholeksters
In de duinstreek zelf waren als
broedvogels te vinden. In de
duinstreek zelf waren als
broedvogels te vinden kneutjes.
fraspiepers, klauwieren, rood-
orst tapuiten, braamsluipers,
fitissen en nog meer k.eine
zangvogels.
De meeste broedvogels trof
fen we aan in de binnenduin-
randbossen en rondom de gro
tere buitenplaatsen. Ook In de
parken en plantsoenen der ste
den is steeds een grote vogel
rijkdom waar te nemen. Laat
ik U vertellen dat in mijn
eigen tuin te Vlissingen door
mij in de loop van tien iaar 57
vogelsoorten (natuurlijk niet
allèn broedvogels!) werden ge
zien en dat er bijvoorbeeld in
1943 midden in het z.g.n. Villa
park te Vlissingen een nest
jonge bonte spechten uitvloog!
Zo broedden ook, de in overig
Nederland betrekkelijk zeldza
me putters, in verschillende
paren in Vlissingen. Een en
ander is te verklaren door de
rijkdom aan verschillende hees
ters en bomen die we vooral in
parken en plantsoenen aantref
fen.
Op „der Boede" waren altijd
enige reigernesten alsmede een
Veel trekvogels
zijn verdwenen
torenvalkenpaar, op een bui
tenplaats in Oostkapel'le broed
de de boomvalk.
In de weilanden konden we
geelgors, gele en witte kwik
staart verwachten en het trof
mij telkens dat er zoveel koe
koeken op Walcheren waren,
een vogel die zoals bekend ver
ondersteld mag worden, zijn
eieren door andere vogels en
wel speciaal de kleinere zang
vogels, laat uitbroeden en dus
zelf geen nest bouwt.
Daar de meeste van deze vo
gels, wier voedsel uit zaden of
insekten of uit beiden bestaat,
dit uit bomen en struiken of
tussen het gras en de verschil
lende landbouwgewassen, in
het onkruid langs de bermen
zochten, is het te begrijpen dat,
waar nu het gehele landschap
zo veranderd is, ook de vogel
stand een grote verandering
zal hebben ondergaan.
Vlak na de beschieting en
gedeeltelijke onbewoonbaarheid
van Vlisingen bleek m\j dat er
zelfs minder mussen waren,
hetgeen eveneens in andere ge-
evacueerde gebieden opge
merkt werd. De mus blijkt af
hankelijk te zijn van de mens!
VERDWENEN!
Het eerste voorjaar na de
droogmaking van Walcheren
bemerkte ik dat verschillen
de trekvogels hun oude
broedgebied opzochten, er
enkele dagen bleven „rond
hangen". maar tenslotte daar
er In de dode struiken en bo
men geen „voorjaarsleven'
kwam, weer grotendeels ver
dwenen.
Het tweede voorjaar waren
de meeste bomen en struiken
gerooid en kwamen de trekvo
gels in nog kleinere mate te
rug: niet alleen hun voedselge-
bied was verdwenen, maar ook
de nestgelegenheden.
Een groot gedeelte heeft
blijkbaar Walcheren als ge
schikte verblijfplaats opgege
ven. Dat een en ander zich
weer herstellen zal is zeker,
maar daar kunnen jaren mee
gemoeid zijn. Wanneer zal er
bijvoorbeeld weer gelegenheid
zijn voor de specht om in een
hólle boom te broeden?
Tenzij men de natuur tege
moet komt en kunstmatig nest
gelegenheden schept, waarover
straks nog nader.
NIEUWKOMERS.
Aan de andere kant ves
tigden zich vogels op Wal
cheren die er vroeger niet
waren, zo bijvoorbeeld een
groep aalscholvers die, in de
dode bomen welke om de
buitenplaats ter Hooge ston
den temidden van de binnen
zee welke Walcheren bedek
te, hun nesten bouwden.
Voor hen was deze binnenzee
een welkom viswater en de bo
men vormden een prachtige
nestgelegenheid.«Eveneens zou
den we op de zandwoestijnen
in de buurt van de nieuwe dij
ken (binnendijks) bijv. bjj de
Nolle, bij Veere en bij Ritthem,
wel eens vogels kunnen ont
moeten, die we er vroeger te
vergeefs gezocht zouden heb
ben. Ik bedoel hier de kleine
pluvier. Het zou wel de moeite
lonen daar eens op te letten in
de komende voorjaarsmaanden.
HET BELANG.
Een goede vogelstand is van
groot belang voor landbouw en
fruitteelt en deze zal hier
slechts weer op peil komen
door in ruime mate aanplant
van struikgewas dat voor hen
beschutting en nestgelegenheid
biedt, maar zeker mag de aan
dacht nog wel eens gevestigd
worden op het belang van het
aanplanten van z.g.n. vogelbos
jes, die niet groot behoeven te
ztjn maar op enkele „slechte"
stukken zouden kunnen worden
aangelegd, en welke men laat
verwilderen na de aanplant.
Planten als els, meidoorn, berk,
lijsterbes, cotoneaster, berberis,
boksdoorn, gaspeldoorn, duin
doorn, vlier, braam zijn in der
gelijke bosjes op hun plaats.
G. DE GREEF.
Walcheren
verloren en geborgen.
8 October 1944:
Walcheren wordt on
der water gezet Bom
bardement op de West-
kappelse zeewering.
7 October 1944:
De Nolledijk bij Vlis
singen en de dijk bij
Rammekens vernield.
11 October 144:
De dijk bij Veere ver
nield.
3 September 1945:
Het gat in de Nolledijk
wordt gedicht. Op 25
September brak de dijk.
Op 2 October was de dijk
opnieuw dicht.
12 October 1945:
Het gat bij Westkapel-
le wordt gesloten.
23 October 1945:
Het gat bij Veere
wordt gesloten.
22 Februari 1946:
Het gat bij Ramme
kens gedicht. Ir. W. J.
H. Harmsen, directeur-
generaal van de Rijks
waterstaat: „Walcheren
ligt weer veilig binnen
zijn waterkering".
26 Februari 1946:
Feestelijke viering van
de droogmaking te Mid
delburg.
4 November 1947:
De herbeplanting van
Walcheren vangt aan.
Jong echtpaar in Walcheren
met veel interesse voor de
geschiedenis van Zeeland, en
verzamelaars van boeken en
prenten over dat gewest,
zoekt contact met anderen
om een studieclub te vormen
Brieven no. 964, Bur. P.Z
C. .Middelburg.
Ambtenaar zoekt voor direct
middenstandspenslon
te Middelburg, bij voorkeur
geen beroeps. Aanbiedingen:
Administratie Prov. Directie
Wederopbouw en Volkshuis
vesting, Seissingel 4, Middel
burg.
WONINGRUIL.
Aangeboden moderne wo
ning Den Haag, 6 kamers,
badkamer, c. v. in nwe wijk.
Gevraagd een huis te Middel
burg. Brieven no. 959, Bur.
P.Z.C., Middelburg.
METSELKALK.
Te koop grote partij metsel
kalk (geschikt voor metsel
en stucadoorwerk). Kan ge
laden worden per schip en
per wagon. Adres: P. BLOM-
MAERT, Absdaalseweg 16,
Post Hulst. Tel 79.
Te pachten 31 aren 10 cen
tiaren of 238 R.
BOUWLAND
te Serooskerke, bij de Honde-
gemsweg, in pacht geweest
bij G. Geertse Jz. Adres: no
taris J. L. HERTOGS, Hout-
kaai 5, Middelburg.
WIE RUILT mijn bovenwo
ning in het centrum van
Middelburg, voor andere wo
ning of noodwoning? Brieven
no. 966, Bur. P.Z.C., M'burg.
WIE RUILT nieuw pluchen
karpet voor nieuwe radio?
Brieven No. A 857, Bur.
P.Z.C., Goes.
Te ruil
damesmantel,
leeft 1617 j., voor jongens
jas, 1617 j. Bagijnhof 15,
Middelburg.
Mevrouw ERMERINS
SCHREGEL te Kwadendam-
me vraagt tegen 1 December
a.s. een
DIENSTBODE
voor halve dagen.
Gevraagd een
NET MEISJE
voor dag of dag en nacht.
Slagerij RUYSAARD, Korte
Kerkstraat 7, Goes.
Voor spoedige indiensttre
ding gevraagd een
nette dienstbode.
Sociëteit „De Vergenoeging",
Middelburg.
Gevraagd voor direct een
net en eerlijk meisje
voor de keuken. Goed loon.
Banketbakkerij-Lunchroom
M. H. DE VOS, N. Burg 12,
Middelburg.
Bouw- en Aannemingsbedrijf
G. H. VISSCHER, Badhuisstr.
45, Vlissingen, vraagt voor
direct
FLINKE WERKSTER
voor halve dagen. Hoog loon
Aanmelden 's avonds na 7 uur
aan het kantoor.
Gevraagd
NET MEISJE
voor de morgenuren. K. J.
MEULMEESTER, St. Jacobs-
straat 13, Vlissingen.
Net meisje gevraagd,
dat zelfstandig kan werken,
tot 3 uur, of WERKVROUW,
3 morgens per week. Mevr
PLASSE, „Corlas", Walstraat
76, Vlissingen.
Gevraagd voor spoedige in
diensttreding, in prettig gezin
met 2 kleine kinderen, flink
meisje, v.g.g.v., v.d.e.n. Goe
de behandeling en goed loon.
Brieven aan Mevr. FOLMER,
Hoenderlaan 4, 's-Gravenhage
TER OVERNAME dames-
mantel, m. 44 (blauw) en
meisjesmantel, leeft. 14 jaar
{teigdam 36, Middelburg.
^nCHTZ/VC^
ReJlUvduui &een - én. &elc<.de.H texug./
Binnenkort behoeft geen enkele
expediteur meer met ledige
wagen'uit Holland te vertrekken!
Wendt U voor inlichtingen tot de
AUTOBEVRACHTINGSCENTRALE
HEKEIVELD 10 AMSTERDAM-C.
Telefoon voorlopig 43631
Wij repareren alle merken
NAAI MACH I NES. onder
garantie. Ook voor spoedge
vallen aan huis te ontbieden.
Sint Pieterst». 41, Tel. 2771, Midnelburg
Te koop gevraagd
een paar beenkappen
(cavallerie). Hoofdstraat 34,
Kruin in gen.
Te koop gevraagd
burgerwoning,
even buiten Middelburg, be
schadigd, waarvan laatste be
woner niet terugkeert. Brie
ven nr. 961, Bur. P.Z.C.,
Middelburg,
TE KOOP: nw. donkerbl.
swagger, 44, 30.nw. jon
gensjas, 44, 32.—. Sottegem-
straat 88 boven, Vlissingen.
(Na 5 uur).
Met 5/7000 wil ik met
spoed kopen
FLINKE WOONARK
of NOODWONING.
Aanb. m. schets en maten.
DENTAL, Postbus 1005, Am
sterdam,
Te koop aangeboden
Geschiedenissen der
Ver. Ned.
sedert 1588 tot 1715, door
Jean Leclerc. Ingen. in 3 dln.
folio-formaat, in z.g.st. en
voorzien van vele pl. en krt
Br. aan C. I SERLê, C 95,
Zierikzee.
Piano te koop gevraagd
Brieven met prijsopgaaf,
merk en kleur, te zenden on
der letter P 13, Bur. P.Z.C.,
Vlissingen.
Te koop prima
lederen koffer,
zeer geschikt voor buitenland
se reizen. J. WELLEMAN,
Pr. Julianastraat 14, Goes.
Te koop in z.g.st. verk.
HOUTEN MOTORAAK
(Lemstermodel), met 30 p.k.
Kromhout middeldrukmotor.
Lengte 15 M., breedte 4,60 M.
Geheel nieuwe huid met berg
houten en stuiten. Drie vis-
kuilen en electr. licht. De mo
tor is gereviseerd en voorzien
van nieuwe zuiger en cylinder
zuigerpen en nieuwe lagers,
reserve krukmetalen en lager.
Geheel bedrijfsklaar. Prijs
8500. Te bevr. bij J. KEU
TER, Wijk 3 No. 59, Telef. 75,
Urk
Te huur gevraagd
FLINKE WONING
aan de Koud. wég, voor win
kelpand, genegen te ruilen
voor nieuwe woning op het
Zand. Brieven letter F 6, Bur.
P.Z.C., Vlissingen.
Te koop of te ruil voor ra
diotoestel een nieuwe naaima
chine. C./V. d. MAST, Van Tey-
lingenstr. 15, Oost-Souburg.
Te koop of te ruil beste in
geschreven fokstier, 1% jaar,
volbloed kalfvaars en stam
boekkoe bQ J. M. HOUTER
MAN, Veehandel, Noordweg
80, Sint Laurens.
Te koop gevraagd
platte buiskachel,
i.g.st., liefst met koper. Brie
ven No. A 885. Bur. P.Z.C.,
Goaa.
Te koop gevraagd één a twee
eetbare pompoenen.
G. DENEVERS, Wijnhandel,
Nieuwstraat 23, Middelburg.
Te koop gevraagd
wlnterjongensjas,
leeftijd 12 jaar. Brieven letter
V 17, Bur. P.Z.C., Vlissingen.
TE KOOP: damesm., m. 44
46, met bont en m. jurkje,
lft. 1314 j.t 1 paar schoenen
(pumps), m .36^. St. Joris-
str. 10 (bij Balans), M'burg.
Te koop een salon luidspre
ker, merk Telefunken, en een
kleine koffergramofoon, merk
Columbia. Adres: Nieuwstr.
23, Middelburg.
Te koop eiken
salon-ameublement.
Bouwen Ewoutstraat 48, Vlis
singen.
Te koop een i.g.st.z.
TONNIAU,
met of zonder kleppertuig. J.
A. NIEUWENHUIJSE, Zuid-
Kraaijert, Nieuwdorp.
Te koop
mooie hond, spaniel.
BUIJS, Molenberg 49, -Mid
delburg.
Te koop
KEUKENKACHEL
met circulatie, in goede staat.
Westhavendijk B 128, Wil-
helminadorp.
Te koop
herenfiets en transportfiets,
z. b, J. DE VISSER, Melis-
kerke.
Te koop aangeboden plm.
4000 bibliotheekboeken
tegen elk aannemelijk bod.
Brieven no. 963, Bur. P.Z.C.,
Middelburg.
TE KOOP winterjas, kl. m.,
1 p. lieslaarzen, m. 12; vuur
scherm; 1 paar werkschoenen,
m. 44. Bellinkstraat 33, Mid-
delburg.
TE KOOP lederen motor-
jas, lederen broek en mo
torlaarzen. VERBEEK, Elen-
baasstraat 19, Kruiningen.
Te koop
brood-en
banketbakkerij
met kruidenierswinkel op
welvarend dorp in Noord-Be
velend Brieven letter A 858,
Bur. P.Z.C., Goes.
Te koop bij inschrijving
2 handbrandspuiten.
Inschrijvingsbiljetten vóór 5
November aan de burgemees
ter van Kruiningen.
TE KOOP wegens plaats
gebrek dubbel eiken schrijf
bureau met bureaustoel en 4-
ladige brievcnkast. Fa. JAC.
DE DREU Zn., West wal 46,
Goes.
TE KOOP pracht kw. witte
zijden bruidsjapon, m. 40. Te
vens pr. kw. wollen st. win
termantel, getaill., m. 40 en
winter swagger, m. 42. Vio
lenstraat 3, Goes.
TE KOOP 8 delig konijnen
hok en 2 Brandneusjes bij J.
LABRUIJERE, Bellamypark
34, Vlissingen.
Te koop z.g.a.n. wit-emaille
keukenfornuis
(m. circulatie) en tafelbiljart.
„WeKa", Walstraat 31, Vliss.
Te koop of te ruil een
accordeon, 120 bas
bij P. KLOET, E 28, 's-Heer
Arendskerke.
TE KOOP een beste Singer
naaimachine en 3 4000 k.g.
groenkraag voerpeën. Te be
vragen bij M VERHULST,
Jufferwegje D '4, Biezelingc.
TE KOOP pr. z.g.a.n. d.br.
damesschoenen, m. 39, m.h.h.;
groene japon; bL hoed; v.o.
mil. overjas: postz.verz. Sotte-
gemstraat 6 boven, Vlissingen.
Te koop
grote eiken spiegel,
GorUtraat 54, M'bu**
