Aannemer vreest nationale ramp
overheid vordert
Twee verwoeste kerken
100 jaar vooruiï
De woningslag
-X-
LEZERS SCHRIJVEN..
-x- denken
uetloren
TWEEDE BLAD
PROVINCIALE ZEEUWSCHE COURANT
WOENSDAG 14 MEI 1947,
De heer A. van Kesteren, die duizenden huizen
bouwde, is diep verontwaardigd over de
huidige wederopbouw.
Het krankzinnigengesticht.
(Van onze Haagse redacteur)
„We leven in een krank-
- een
zinnigengesticht, meneer!"
Na alles, wat onze gast
heer ons verteld had waren
wij niet verwonderd meer
over die woorden. De heer
A. v. Kesteren, bekend Haags
bouwkundige en ex-gemeente-
raadslid, die in de vóór-oor-
logse jaren hele stadswijken
voor ziin rekening had ge
nomen, had een poos zitten
„uitpakken". Hij bleek ver
heugd te zijn eens zijn hart
te kunnen luchten. Hij zag
overal onbekwaamheid en
onwil.
SOMBER.
„Ziet u de zaken niet wat
te somber?" vroegen wij, „er
is toch wel wat gebeurd bij
de wederopbouwKijk b.v.
eens naar de Spoorwegen!"
De heer v. Kesteren, een
verwonderlijk-vitale zestiger,
keek ons aan met iets van
toorn in het oog. „Is dat zo
verbazingwekkend, als men
bedenkt, dat de spoorwegen
maar hoefden te kikken en
zij kregen alle materialen
die ze behoefden? Als ze mg
morgen aan de dag alles ge
ven om maar-raak te bouwen
zult u eens zien hoe gauw
er reeksen huizen verrijzen
en dan is het voor mij geen
kunst
GING NIET DOOR.
De heer v. Kesteren haal
de diep adem. Hg maakte
zich warm en boos. De heren
der overheid zag hg als kop
pige, eigenwijze drijvers, die
op geen geld zien als er maar
voldaan wordt aan hetgeen
zg als juist beoordelen. Zo
had de bekende aannemer
te Voorburg, de heer Lucas,
een tweekamer-woning-met-
Een der grootste
Haagse aannemers, de
heer A. van Kesteren,
luchtte zgn hart over de
wederopbouw en wij la
ten hem in dit interview
aan het woord.
keuken ontworpen, met (voor
later) verbouwingsmogelgk-
heid om van twee huizen
weer één te maken. Een goed
koop project. „Maar 't ging
niet doorsmaalde onze
gastheer. Die met voorbeel
den aantoonde, dat normaal
bouwen thans niet acceptabel
is, omdat bijv. het optrekken
van een bescheiden midden
standswoning (1 benedenhuis
met 2 bovenwoningen) een
uiteindelijk exploitatietekort
oplevert van ruim 250 per
jaar met de huidige huren.
GRIEZELIG.
„Er is toch een financie-
ringsregeling-Woningbouw-
1947?" vroegen wij.
De heer v. Kesteren lachte
bitter. „Inderdaad! Maar
is het een wet, een K.B. He
lemaal niet! Minister Vos heeft
haar getekend en zij draagt
dus eigenlijk een privaatrech
telijk karakter. Het is waar
lijk griezelig te ervaren hoe
de particulier, die het wagen
zou met deze regeling in zee
te gaan, een partner tegen
over zich vindt, die hem kan
maken en breken en van alles
kan dicteren".
„Hoezo?"
DE MINISTER BESLIST.
„Heel eenvoudig. De minis
ter stelt vast: de huren,
stichtingskosten, rentevoet,
de grondwaarde, tijdstip van
gereedkoming der huizen, de
rentevoet van de annuïteit
voor de rendabele bouwkos
ten, ook die voor het niet-
rendabele deel: bepaalt of de
termijn voor de bijdrage van
10 tot 15 jaar zal worden
verlengd; maakt uit of een
koper acceptabel is; of men
in aanmerking komt voor
een tweede hypotheek; be
paalt of een directeur of
commissaris eener N.V. een
ontslagen functionaris kan
vervangen, die dan tevens
aansprakelijk wordt voor alle
verplichtingen uit hoofde van
de regeling; beoordeelt of na
10 jaar het gegeven voor
schot al dan niet verlengd
wordt; stelt de voorschotten
en leningen vast en maakt
uit hoe hoog de gemiddelde
hypotheekrente is; kan voor
schotten aan de gemeenten
verlenen tot uitbetaling der
bijdragen en hypothecaire
leningen weigeren uit te be
talen of terugvorderen. Wat
er in dat geval met de
bouwondernemer gebeurt staat
niet vermeld
DE IDIOTEN.
„Meneer!" En de brede ge
stalte des heren v. Kesteren
lichtte zich op in zijn kan
toorstoel, „onze bouwers
eer maakte, dat wij voor de
oorlog in ons land woningen
hadden, die nergens werden
geëvenaard. En nu gaan ze
met „systemen" werken, als
of ons bouwvak niet zo oud
is als de wereld, wij met onze
lange ervaring idioten zgn...
Een huis is inderdaad een „on
roerend goed" en niet een
soort tentoonstellingsbarak,
die maar voor een maandje
moet dienen
„Maar de Centrale Directie
van de Volkshuisvesting
begonnen wij, doch de heer
v. Kesteren fronsde bg het
horen van dia naam zozeer
de wenkbrauwen, dat wg on
willekeurig ophielden
„Dèf is helemaal een mooie
beweging!" riep hij uit.
„Vroeger, voor de oorlog,
bouwde men in ons land een
40.000 hulzen per jaar en
gemiddeld 2000 in Den
Haag. De boven alles zete
lende Rijksinstantie, de
Hoofd-inspectie van de
Volkshuisvesting, had een
bescheiden kantoor in een
«ewoon herenhuis aan de
en Hovestraat. En nu?
Aan de v. Alk e made laan
zetelt de directie in een
reusachtig flatgebouw, een
kleine stad, met mlriaden
ambtenaren, reeksen auto's
en een eigen recherche. Het
gehele apparaat kost 50
miilioen per jaar! Bg het
bouwen van 5000 huizen
rust ook op het kleinste
huis aan „administratie
kosten" eventjes 10.000.
Zeg ik te veel, als ik zo
iets kortweg een nationale
ramp noem? Of: een gek
kenhuis?"
WAT NU
Wij meenden goed te doen
tenslotte de meest-practische
vraag te stellen: „Wat moet
er dan, volgens u, gebeuren?"
De heer v. Kesteren stelde
een wedervraag: Waarom is
de woningnood zo groot?
Volgens hem is de overheid
daar schuldig aan. Eerst moet
worden nagegaan, welke bu
reaux nog werkelijk noodza
kelijk zgn en de vele kantoren
moeten uit woonhuizen, want
voor kantoren is altijd wel
wat te improviseren. Voorts
behoort ook bij de massabouw
de vakman te worden inge
schakeld; diens ervaring is
onmisbaar. En tenslotte, of
eigenlijk allereerst dient te
worden nagegaan, wat er aan
materialen is. Hieromtrent
bestaan nog steeds geen be
hoorlijke cijfers! Want die
kennis moet het uitgangs
punt voor het opstellen van
een bouwprogramma zijn.
En natuurlijk zal de finan
ciële basis voor de particulie
re bouwer aldus moeten we
zen, dat hij „uit" kan en geen
gevaar loopt op ruïneuze ge
volgen. Zodra dus een ge
zonde basis is gelegd zal het
aanwezige bouwmateriaal ze
ker met alle graagte worden
gebruikt en krijgt Nederland
weer als van ouds zgn solide
woonhuizen. Dit was het
standpunt van de heer v.
Kesteren, bekend groot eigen
bouwer.
Als de
Woning- en bedrijfsruimte wordt
vastgehouden voor kantoren.
Een voorbeeld {e
Middelburg.
De directie der N.V. Zeeuw-
sche Confectiefabriek schrijft
ons:
Als industriële onderneming,
welke reeds ruim 30 jaar in de
gemeente Middelburg is ge
vestigd, hebben wij indertijd
een belendend pand voor uit
breiding van onze industrie
aangekocht.
In de oorlogsjaren wendde
zich tot ons de toenmalige
hoofdingenieur van de Provin
ciale Waterstaat, met het ver
zoek, of hij het bedoelde pand
als kantoorgebouw voor zijn
Dienst van ons kon huren,
aangezien de Duitse bezetting
hat kantoorgebouw van de
Provinciale Waterstaat had
gevorderd.
Bezield door de gedachte,
dat men elkander onder de
toenmalige omstandigheden in
ieder geval moest helpen, heb
ben wij aan dit verzoek ge
volg gegeven, en maakten
daarbij de mondelinge af
spraak, dat ons het gebouw
één maand na het eindigen van
de oorlogshandelingen weder
om ter beschikking zou wor
den gesteld.
Het was begrijpelijk en ver-.,
klaarbaar, dat aan deze mon
delinge overeenkomst geen ge
volg kan worden gegeven, ge
zien de moeilijke woningsitu
atie, welke veroorzaakt was
ten gevolge van het ondergelo
pen eiland.
Evenwel zijn nu 28 maanden
verstreken en hebben zich
vooral het laatste jaar, wat
de woon- en kantoorruimte be
treft, vele mutaties voorge
daan. Geregeld hebben wg de
huidige huurders van het door
ons zo benodigde pand gewe
zen op de mogelijkheid wan
neer er zich een ruimte voor
deed en hoezeer wg er van
overtuigd zijn, dat de bedoelde
Dienst zelf verlangend is een
andere behuizing te vinden,
zijn eigen gezamelijke ervarin
gen uitermate onbevredigend.
Wij hebben sterk het gevoel,
dat het hoofd van de evacua-
tiedienst 'alles doet om ons te
helpen, terwijl ook de burge
meester van onze gemeente
ons herhaaldelijk heeft toege
zegd, ons indien mogelijk be
hulpzaam te zijn.
In dit verband mogen wij U
er op wijzen, dat de voormalige
waarnemend burgemeester van
Middelburg met zijn gemeen
tebestuur bij herhaling blijk
gaven er prijs op te stellen, dat
onze industrie a|s werkgele
genheid in de gemeente Mid
delburg gevestigd bleef, maar
verder dan Welgemeende en
beleefde phrasen zijn wij nooit
gekomen.
Als een schuivertje van een
ritssluiting scheef zit moet
men de sluiting niet forceren:
Snij %ven de sluiting aan het
ondereind los en zet het schui
vertje recht. Daarna weer
dichtnaaien. Dat voorkomt
snelle slijtage
Immers hier volgen onze
ervaringen:
In het huis „De Sprenck" op
de Seissingel 4, werd ruimte
beschikbaar gesteld voor de
Provinciale Waterstaat, maar
te elfder ure werd dit pand ge
vorderd door de Rijksgebou
wendienst.
Het huidige verkeershuis op
de Markt werd de Provinciale
Waterstaat als kantoorruimte
in het vooruitzicht gesteld
door de Evacuatiedlenst; even
wel werd deze oorspronkelijke
bestemming door andere auto
riteiten achterhaald.
Het hüis „De Kubus" op
Molenwater 115 kwam leeg,
maar werd niet aan de Pro
vinciale Waterstaat toegewe
zen.
Wij zien de kantoren van de
Kamer van Koophandel naar
het woonhuis Seisdam 28 ver
hulzen.
Het woonhuuis Noordsingel
176 wordt opgeknapt, maar
blijkt eveneens onbereikbaar.
Verder hebben wij een poging
gewaagd in de richting van het
pand Blauwedijk 49, maar dit
ressorteert eveneens onder
Rijksgebouwendienst. Enz enz.
Inmiddels vernemen wij, dat
„De Gouden Poorte" in de Wa-
genaarstraat 12 en het pand
Dam 43 in gereedheid gebracht
zullen worden om er kantoren
in te vestigen.
Hoezeer wij er van overtuigd
zijn, dat het het gemeentebe
stuur van Middelburg ernst ls.
in onze gemeente gevestigde
industrie te behouden en zo
mogelijk nieuwe industrie zich
hier té doen vestigen en hier
bij denken wij aan het grote
industrieterrein dat voor dit
doel in aanleg is, vragen wij
ons toch af. of het de plaatse
lijke overheid Inderdaad ernst
is ons behulpzaam te zijn, met
ons nu ruim 2 jaar na de be
vrijding de beschikking te ge
ven over een eigen pand, waar
toe destijds tot aankoop beslo
ten werd ten behoeve van uit
breiding van ons bedrijf.
Wederopbouwweek.
Deze week is voor Ne
derland de wederop
bouwweek. Het is de be
doeling, dat er ook in
komende jaren zo'n
week zal zijn, waarin
wordt nagegaan, wat op
het stuk van wederop
bouw werd bereikt en
wat nog gedaan moet
worden.
Van zo'n week kan
een stimulans uitgaan
tot steviger aanpakken
en er kan nagegaan
worden wat reden geeft
tot tevredenheid en wat
tot ontevredenheid.
Men heeft zo'n rust
punt nodig bij het grote
opbouwwerk, dat in Ne
derland nu op gang is.
Voor de gemeente Rot
terdam heeft men speci
aal de 18de Mei aange
wezen als opbouwdag
omdat op 18 Mei 1940,
toen Rotterdam nog
brandde, reeds opdracht
werd gegeven voor het
ontwerpen van een we-
deropbouwplan.
In andere gemeenten
zal men wellicht een an
dere dag kiezen, maar
het is de bedoeling, dat
de week van 12 tot 18
Mei wederopbouwweek
wordt. Daarom ver
schijnt ook dit speciale
wederopbouwbgblad van
de Prov. Zeeuwsche
Courant.
WEDEROPBOUW-
ARBEIDERS TEKORT
De oorzaak van het tokort
aan arbeiders bij de wederop
bouw is te wijten aan een ge
brek in de organisatie. Wij als
arbeiders zien het tekort als
een propagandastunt. Immers
er werden viertien dagen gele
den nog een aantal timmerlie
den ontslagen bij het bedrijf
waarin ik werk. Graag hadden
ze in Zeeland willen blijven en
ze zijn ook bij verschillende in
stanties geweest, maar ze kon
den er niet in slagen werk te
vinden.
Nu vraag ik mg af of het
wel nodig is zo druk te praten
over het arbeiderstekort. Men
had dan toch die timmerlieden
niet laten weggaan. Dit is ze
ker als een arbeider uit Zee
land weggaat dan komt hij
niet meer terug. Naar mijn me
ning moesten de aannemers,
die werklieden ontslaan, hun
personeel uitlenen aan ande
ren. die tekort komen. Dan
blijven de arbeiders hier!
Een wederopbouwarbeider.
SUPERVISIESTELSEL WAAKT OVER DE
ARCHITECTONISCHE PROJECTEN.
Een aestheel spreekt.
(Van onze speciale
verslaggever)
„Wij doen ons best honderd
jaar vooruit te denken", zo
verklaarde ir. S. J. van Emb-
den, van het Adviesbureau
Stadsplan te Rotterdam.
„De essentiële dingen wor
den 4 niet beïnvloed door de
tijdsomstandigheden", aldus ir.
v. Embden, en zo komt het,
dat de plannen naar ons
huidig gevoel „stoutmoedi
ge elementen" bevatten!
Maar... „het meeste projecte
ren wij voor het nageslacht!"
erkende onze zegsman.
Wij waren vanzelfsprekend
zeer geïnteresseerd en infor
meerden naar de wijze waarop
de aesthetische zijde van het
opbouwplan te Rotterdam tot
haar recht komt.
„Ja", zei ir. v. Embden, „de
architectuur bevindt zich thans
in een moeilijke periode; er is
geen vaste lijn, er zijn verschil
lende scholen met eigen kwa
liteiten. Eenheid ontbreekt.
Daartoe kan ook niet gedwon
gen worden en daarom probe
ren wij met dat mozaïek van
bedoelingen tot een gescha
keerd geheel te komen. Alle
waardevolle uitingen moeten
een plaats kunnen vinden en
natuurlijk geen prullenwerk".
HET OORDEEL.
Wij vroegen wie tenslotte
over al die projecten oordeelt?
En kregen te horen, dat inge
steld werd het supervisiestel
sel. Zeer vooraanstaande ar
chitecten geven stimulans en
leiding en hebben tdt taak te
waken over de totaliteit der
architectonische projecten. In
elke landstreek of belangrijke
plaats in ons land vindt men
zo'n supervisor met een of
meer assistenten.
„De supervisie stimuleert
naar het beste project!" verze
kerde ons ir. v. Embden, „we
hebben pittige tegenstellingen
nodig!"
Onze zegsman legde ons
verder uit, dat de bouwwijze
aan zekere hoofdprincipen
moet voldoen. Een nauw
straatje verlangt een geheel
andere architectuur dan een
brede boulevard en het gaat
erom een architect daarheen te
rangeren waar hg het best op
zgn plaats is. In 't algemeen
behoren de ontwerpen uitdruk
king te geven aan de huidige
tijd en mogen dus niet terug
vallen op afgedankte princi
pes.
De verwoeste kerk van Ellewoutsdijk.
Stemmen uit de kerken
Te Ellewoutsdijk en Hoedekenskerke.
Schelde Gothisch
Ellewoutsdgk en Hoedfekens-
kerke zijn de twee dorpen op
Zuid-Beveland die bij de be
vrijding het meest hébben ge
leden. Het spreekt bijna van
zelf dat bij zo'n verwoesting
de kerken, die de grootste- ge
bouwen zijn van een dorp, er
niet zonder schade afkomen.
Dat is ook -hier het geval ge
weest. Die van Ellewoutsdijk
is zelfs geheel en al verdwe
nen. Die van Hoedekenskerke
staat er nog, maar is toch
dermate beschadigd dat een
Ingrijpende restauratie noodza
kelijk zal zgn.
Belde kerken zgn van Gothi-
sche bouw en waren de beste
voorbeelden van de z.g. Schel-
de-gothiek, die gekenmerkt
werd o.a. door de rijke variatie
van de zeer grote raamneg-
gen in geprofileerde baksteen
en de wijze waarop het ge-
wélf bij de opgaande muren
aansloot. In Hoedekenskerke
zijn de ribben van het oor
spronkelijke houten gewelf
nog overgebleven boven het
huidige, dat omstreeks 1900 is
aangebracht.
De kerk van Ellewoutsdijk
is een prachtig bouwwerk ge
weest. Wie vroeger wel eens
met de boot van Vlissingen
naar Terneuzen is gegaan, zal
getroffen zijn door de massale
toren, die hoog boven de om
geving uitstak in die vooruit
springende hoek in de Wester
schelde. Kerk en toren waren
in baksteen gebouwd, maar op
merkelijk veel natuursteen had
men gebruikt, waardoor er een
rijke variatie ontstond. Langs
de toren was. tot op twee der
de van de hoogte, een half
ronde traptoren gebouwd. Het
koor der kerk was afgebroken,
waarschijnlijk .in de 17e eeuw,
hetgeen een ernstige vermin
king betekende v*n dit zo
schone bouwwerk.
Inwendig bestond de ruime
kerk uit een schip met twee
zijbeuken, die door één dak
waren gedekt. Het oude gewelf
was hier vervangen door een
stuc-kruisgewelf, dat rustte
op pilaren met een achtkantig
voetstuk.
Deze kerk moet gebouwd
zgn in het begin van de 15e
eeuw, als vervanging van een
andere. Reeds in 1200 was El
lewoutsdijk of Elsdike als een
afzonderlijke i parochie bekend.
Ze behoorde toen, evenals de
andere kerken van het eiland
Oost-Borssele (Everinge en
Coudorpe) aan het kapittel
van St. Pieter te Utrecht.
Ellewoutsdijk moet in de
middeleeuwen een plaats van
betekenis zijn geweest. Niet
alleen wijst daarop de grootte
van de kerk, maar eveneens 't
feit dat er hier een gasthuis
stond met St. Laurentius ka-
peL De aanwezigheid van een
goede haven zal aan deze
bloei wel niet vreemd zijn ge
weest. In Sept. 1944, toen Oost-
Zeeuwsch-Vlaanderen door de
geallieerde troepen bezet was,
hebben de Duitsers in de toren
een uitkijkpost gevestigd. Een
beter punt hadden ze ook
moeilijk kunnen vinden. De ra
ket-bómmen van de vliegtui
gen hebben toen dit prachtige
gebouw volkomen vernietigd.
De kerk te Hoedekenskerke
is een brok ranke gothiek dat
bestaat uit een nog al langge
rekt koor Eveneens moet de
ze kerk gebouwd zijn in de
eerste helft van 1400. De oud
ste nog aanwezige grafzerk
draagt het jaartal 1449. Het is
een bouwwerk eveneens in
grote bakstenen opgetrokken.
Van het Oosten gezien maakt
deze kerk een zeer fraaie rij
zige indruk, door de hoge ra
men en het spitse dak. Van het
Westen komende is de indruk
minder. De Westzijde is afge
floten door een hoge grote
blinde muur. De toren. een
zware dakruiter, waarschijnlijk
uit het midden van 1700. is er
in de dagen van de bevrijding
afgeschoten.
Er zgn verschillende verha
len in omloop hoe dit afgehak
te brok kerk in deze vorm ge
komen is. Vertel^ wordt dat
er oorspronkelijk een grote
kruiskerk zou hebben gestaan,
waarvan het 9chip en de toren
door brand of instorting zou
den zijn verdwenen. Daarop
zouden wijzen de fundamenten
die in het verlengde van de
kerk op het kerkhof worden
gevonden.
Bg de onderzoekingen, in
verband met de restauratie, is
biervan echter niets gebleken.
Er is geen enkele aanwijzing
gevonden dat deze kerk vroe
ger zijbeuken heeft gehad. Wel
is voor de dag gekomen dat de
fundamenten van de Weste
lijke muur in verband staan,
niet met die van de huidige
kerk, maar met die, welke ten
Westen van de kerk worden
Ir. S. J. van Embden,
adjunct-directeur van
het advies-bureau Stads
plan Rotterdam, keert
zich tegen het prullen-
werk in de architectuur.
We voelden tijdens ons on
derhoud het enthousiasme van
deze aestheticus, deze ideële
vechter voor stedenschoon. De
kreet om woonruimte zwelt
met de dag asm; zal het mo
gelijk zijn de benauwende
eisen-van-nu voldoende in be
dwang te houden om te kun
nen blijven werken „voor het
nageslacht?"
WONINGWET
VOORSCHOTTEN.
Vorig jaar werd van ge
meentewege net verleende cre-
diet voor 't herstel der 150
gemeentelijke woningwet-wo
ningen aan 't Zand te Middel
burg, verhoogd tot 466.000.
Het is echter gebleken, dat dit
verhoofde crediet nog niet toe
reikend is om de huizen te
restaureren, hoofdzakelijk ten
gevolge van de prijsstijging
van materialen. In verband
hiermee hebben B. en W. de
raad voorgesteld het verleende
crediet te verhogen met
27.000.
Eveneens is voorgesteld een
crediet te verlenen voor het
herstel van de tien woningen
voor ouden van dagen en de
conciërgewoning aan-de Nieu
we Kerkgang en tot een geljjk
bedrag een aanvullend bouw-
voorschot bij het Rijk aan te
vragen.
In Voor-Indië zgn in de af
gelopen weken bijna veertien
duizend gevallen van pest of
cholera met dodelijke afloop
geregistreerd.
Onze generatie zal geen bevredigende
oplossing meer meemaken,
meent architect A. Ingwersen.
Een fel protest.
(Van onze speciale verslag
gever).
„Onze generatie zal het
niet meer meeiéaken, dat er
een bevredigende oplossing
van het woningbouw-vraag
stuk tot stand komt". Dat
is de mening van de beken
de architect A. Ingwersen,
die zich ook door zijn pen
een naam heeft verworven.
Wij hebben langdurig met
hem zitten praten en mogen
gerust neerschrijven, dat hij
een bijzonder zwaar hoofd
heeft in de maatregelen, die
de regering bij het woning,
probleem voorstaat.
Je feiet nu dingen gebeuren,
die absurd en lachwekkend
zouden zijn, wanneer zij niet
zo tragisch waren. Men gaat
nu een tentoonstellingsgebouw
in Rotterdam bouwen. In dit
gebouw zal een tentoonstel
ling van1 (sic!) bouwmaterialen
worden gehouden.
Terwijl ons lan<j eenvou
dig geen materialen heeft.
De kosten van dit gebouw
bedragen maar eventjes één
miilioen gulden. Daar wordt
ons kostbare cement, beton
ijzer, balken, enz. die wij nog
hebben aan gespendeerd. Ik
gevonden. De Westelijke muur
zelf is gebouwd in direct ver
band met de kerk zelf. Alles
wijst er op dat er od deze
plaats vóór 1400 een andere
kerk heeft gestaan, misschien
van Romaanse bouw.
Op het eilandje Oostbaerlant
vond men vóór de Hervorming,
behalve Oedekgnskerke, de
kerken van Oostende en Vin-
nlngen. Deze drie parochies
waren eveneens verbonden met
de kapittelkerk van St. Pieter
te Utrecht. In 1545 was
Oostende, van welk dorp de
fundamenten nog te vinden
zijn bij de z.g.n. Schelphoek in
de Biezelingsche ham, reeds te
niet gegaan. En eveneens moet
toen het grootste deel van
Vinningen door de wateren
van de zich steeds verbreden
de Westerschelde zgn verzwol
gen. Wat er van over bleef is
bij Hoedekenskerke gevoegd.
In 1608 is een prachtige
grafzerk van Willem Oc Vrieze
van Oostende, waarop hg is af
gebeeld met een hazewin<j aan
zijn voeten, terwijl men aan de
hoeken van de steen de zin
nebeelden van de vier Evange
listen vindt, overgebracht van
de kerk van Vlnningen naar
die van Hoedekenskerke.
Als onjuist moet worden
verworpen dat er in Hoede
kenskerke pas een kerk is ge
bouwd toen Vinnlngen te niet
ging. Hoedekenskerke, met
een ..cure verdeeld in twee
portiones" is steeds op Oost
baerlant de belangrijkste kerk
geweest. Waarschijnlijk is het
dat ook een zeer belangrijk
stuk van deze gemeente lag
waar nu de Westerschelde
stroomt- Misschien is men van
plan geweest een grotere kerk
te bouwen en hebben de over
stromingen, met als gevolg
steeds voortgaande afbrokke
lingen van het land en de kos
ten van nieuwe dg ken, dit
voornemen verhinderd» B.
vraag u nu. Die zaak is na
tuurlijk door ambtenaren op
gezet. Daar zitten natuurlijk
weer van die reisjes aan
vast. En als die heren op
reis zijn, dan moeten zg door
anderen worden vervangen.
Dan krijg je dubbele ploegen.
HET OUDE
Wij moeten niet op de nieuw
bouw het oog richten. Wij moe
ten kijken naai- en werken met
wat wg hebben. Een bosbou
wer, die een nieuw stuk gaat
ontginnen, gaat tenslotte ook
„uitplanten". Met dekhuizen is
het precieg zo. Je moet uit het
oude halen wat er nog inzit
zolang er van een noodtoestand
sprake is.
Wanneer er geen rigoreuze
maatregelen genomen worden,
is het een verloren zaak. Als
je e«n betonplaat neemt, daar_
op een gemetseld muurtje en
daarop een dakje van betonnen
spanten met een houten afdek
king en dakpannen, dan heb
je een kantoorlokaal, dat zeker
25 jaar meegaat. Pakt men dit
even flink aan, dan krijgt men
de beschikking over 50.000 wo
ningen vrij, waarin nu kanto
ren huizen!
En dan is er nog een heel
belangrijk ding. In 1910 was
de normale breelte van een
huls vijf meter vijftig. Dat
werd tot zes meter opgevoerd.
Nu is de breedte op zeven
meter vastgesteld. Inplaats
van. gezien de noodtoestand,
eenvoudig terug te gaan naar
het eenvoudige woningtype,
gaat men nu bouwen op zeven
meter breedte. Dat is absurd!
U moet zich eens afvragen wat
dit aan grond meer kost, aan
stratenaanleg, aan bouwkosten
Wat ook heel belangrijk is,
ls hoog- en laagbouw. Hoog
bouw is veel en veel voordeli
ger. Maar nu heeft men in
Amsterdam complexen wonin
gen aanbesteed niet voor hoog
bouw maar voor laagbouw. Dat
wil dus zeggen: een zeer duur
type woningen.
Ik zal er verder mgn mond
maar over houden. Men
schjjnt nog steeds niet in te
zien, dat de woningbouw de
kern van het leven is. Dit
jaar is het nog slechter dan
in 1946. De 6500 woningen,
die men in 1946 bouwde,
haalt men dit jaar zeker
niet".
De bekende architect
A. Ingwersen, die een
campagne ontketende te
gen de ongewenste vor
dering van woon- en be
drijfsruimte voor tijdelij
ke overheidskantoren, is
pessimistisch gestemd
over de wijze, waarop
men in Nederland thans
het vraagstuk van de
woningbouw tracht op te
lossen.
Naar de correspondent van
het ANP verneemt, ia de uit
barsting avn de pokken, welke
zich de laatste tijd, voorname
lijk in Luik en omgeving heeft
voorgedaan, thans geheel be
dwongen.