Ommezwaai in Amerika
Veere riep de Or an j es teru9
Prinses Hermine
LEZERS SCHRIJVEN
Jn 'f-
Even peultjes
Het verzet der Hervormde kerk
TWEEDE BLAD
PROVINCIALE ZEEUWSCHE COURANT
ZATERDAG 19 APRIL 1947,
25 APRIL 1747 EEN HISTORISCHE DAG.
Snel volgde geheel Zeeland,
Op verzoek van het volk.
Daar God den Prins verwekt,
Die Neerlands landen stijft,
Daar drijft Ter Veer de
veer,
Die Neerlands uurwerk
drijft.
HET VOORSPEL.
Het jaar 1747 is in onze va-
derlandsche geschiedenis een
belangrijk jaartal, vooral voor
Zeeland. Het Oranjehuis kwam
weer aan de regeering, na 45
jaar uitgesloten te zjjn ge-
De Oostenrijk9che Successie
oorlog was reeds een naar jaar
aan de gang. De Republiek
steunde Oostenrijk met geld,
daar zij niet gaarne zou zien.
dat de Zuidelijke of Oosten,
rijksche Nederlanden in Fran-
sche handen kwam.
Ofschoon ons land met
Frankrijk nog in vrede v
werdes de,Barrièresteden, door
Hollands garnizoen bezet In
de Zuidelijke Nederlanden,
spoedig door dat land ver
overd.
Op 17 April 1747 verklaarde
Frankrijk ons de oorlog en viel
dadelijk met 20.000 man in
Staats-Vlaanderen, waar alle
steden en sterkten binnen een
maand werden veroverd. Sluis,
Hulst en Axel gaven zich zon-
deir slag of stoot over. Velen
uit Staats-Vlaanderen waren
naar Walcheren en Zuld-Beve-
land gevlucht en brachten door
•hun verhalen de gemoederen
aldaar nog meer in beweging.
Men kon van uit Vlissingen de
Franschen in Breskens Zien.
Ieder oogenbllk verwachtte
men hun overtocht.
VEERE GAF DE
EERSTE STOOT.
De burgerij van Veere, van
ouds Oranjegezind, kwam in
de avond van 24 April 1747 in
beweging. Om noodlge maat
regelen te nemen tegen 't aan_
groeiende oproer was de vroed
schap op het stadhuis samen
gekomen. De stad was heel de
nacht in beroering. Men wilde,
evenals in 1672, toen ons land
in 't zelfde gevaar verkeerde,
een Prins van Oranje om dat
gevaar te keeren.
Een deputatie uit de burge
rij begaf zich midden in de
nacht naar het stadhuis en
verzocht de vroedschap drin
gend om Willem Karei Hen
drik Friso, Prins van Oranje,
die reeds stadhouder was van
Friesland, Groningen en Gel
derland, te benoemen tot
stadhouder, kapitein-admiraal
van Zeeland.
Om 5 uur des morgens werd
na eenige deliberatie met volle
instemming het verzoek inge
willigd. Dadelijk werd het
Oranjevaandel uit de stadhuis
toren gehangen. De gan9che
burgerij tooide zich met Oran
jelint op hoed en borst, roe
pende: „Vivat Oranje".
DE ANDERE ZEEUW
SCHE STEDEN.
Dezelfde dag werd om 10
uur de Prins van Oranje ook
te Goes tot stadhouder uitge
roepen en te Zierikzee om 11
uur. Toen twee dagen later
mr. Pieter Mogge, burgemees
ter dezer stad en tegenstan
der van Oranje uit Holland te
Zierikzee aankwam, werd hij
door het volk in een stadsvuil-
niswagen door de stad gere
den en een maand gegijzeld.
Te Vlissingen had de ver
heffing van den Prins van
Oranje tot stadhouder plaats
'a avonds om 6 uur en te Mid
delburg om 7 uur.
In Tholen waren het vooral
de Oranjegezinde boeren van
St. Annaland, die in de stad
kwamen en tot de overgang
meewerkten.
AIzoo waren al de stemheb
bende steden van Zeeland tot
hetzelfde besluit gekomen,
zoodat reeds op 28 April met
eenparige stemmen door de
Staten van Zeeland op voor
stel van Middelburg de Prins
van Oranje tot stadhouder van
Zeeland werd benoemd. Een
deputatie van vijf personen
werd naar Leeuwarden gezon
den om hem het besluit mede
te deelen. De andere gewesten
volgden Zeelands voorbeeld.
Op 4 Mei werd hij aangesteld
als kapitein-admiraal der ge
heel e Unie. Later werd de
stadhouderlijke waardigheid,
zoowel in de mannelijke als
vrouwelijke linie erfelijk
verklaard
Zoo had in enkele dagen de
omwenteling van de regee-
ringsvorm plaats zonder eenig
bloedvergieten.
Toen op 8 April 1748 een
jonge Prins, de latere Willem
V, werd geboren, was er on
der de vele Oranjegezinden
groote vreugde.
WAAROM JUIST
VEERE?
In alle geschiedenisboeken
op school wordt vermeld, dat
in 1672 en in 1747 de stad Vee-
re het eerst den Prins van
Oranje tot stadhouder uitriep,
maar niet, dat er van ouds een
band was tusschen Veere en
het Oranjehuis. Men zei dan
ook: „Drie Veerenaars, twee
Nassauwers".
In 1574 had Willem van
Oranje aan de steden Vlissin
gen en Veere, het stemrecht
gegeven in de Statenvergade
ring van Zeeland als belooning
voor hun overgang in 1572. Ook
kregen toen beide steden elk
de rechtspraak in het bestuur
over een derde deel van 't
platteland van Walcheren, dat
tot dusver geheel aan Middel
burg behoorde. De band werd
nog nauwer.
Veere was van ouds geen
vrije stad, maar een zoogen.
vasalstad, bahoorende aan de
Heeren van Veere, die op
nabij gelegen kasteel Zanden-
burg woonden. Uit de insolven
te boedel van Maximillaan
van Bourgondië kocht Willem
van Oranje op 27 Juni 1581
Vlissingen voor 75.000 en op
28 Juni Veere voor 74.000.
Bij -zijn inhuldiging te Vee
re werden van de pui van het
stadhuis zilveren strooipennin-
gen onder het volk geworpen.
Hierop stonden de wapens van
Nassau en van Veere, met een
snoer aan elkaar verbonden
en daaronder de Latijnsche
woorden: Nodus indiffolsebilis
(onverbreekbare band).
(Wordt vervolgd).
H. B. J. DE MEIJ.
leeft in armoede
EENS WAS ZE SLOTVROUWE VAN DOORN
Echtgenoote van Wilhelm II
ZIEKENVERVOER.
Wij ontvingen nog een toe
lichting op het door ons gepu
bliceerde artikel over zieken-
vervoer in Zeeland.
Inderdaad was te Vlissingen
een wagen van het Roode
Kruis gestationneerd, doch de
ze dienst is, voor zoover het
betreft het Roode Kruis, opge
heven.
De gemeente Vlissingen ex
ploiteert thans echter een am
bulance-wagen, die evenals
destijds de auto van het Roode
Kruis, door het Brandweer
personeel bediend wordt.
Dat Tholen en St. Philips-
land geen ziekenauto zouden
hebben is onjuist. Op het eiland
Tholen is te St. Maartensdijk
een ambulance-wagen van het
Nederlandsche Roode Kruis
gestationneerd. De leden van
het werkcomité zijn:
Mr. J. L. Nieuwenhuis (of
vertegenwoordiger) Rijksver-
keers Inspectie; M. G. M.
Gerstel, Roode Kruis; C. Focke,
Beroepsvervoer; Korteweg, Zie
kenfondsen; A. de Lange, Zie-
kenhuisverpleging en Groene
Kruis; Secretaris: M. G. M.
Gerstel.
De oprichting van bovenbe
doelde Commissie voor toe
zicht op het Ziekenvervoer in
Zeeland is voorafgegaan door
een Keuringscommissie. Deze
Commissie heeft nuttig werk
gedaan door het keuren van
ambulance-auto's in onze pro
vincie, waardoor bereikt is, dat
onvolwaardig materiaal thans
in goede conditie is gebracht,
waarvoor een woord van lof
toekomt aan de technische
dienst van de R.V.I.
Prinses Hermine, de grijze
weduwe van Duitschland's
laatsten keizer, onthulde, dat
het haar niet mogelijk is haar
interneering in Frankfort aan
de Oder in de Russische zóne
van Duitschland te verlatend
Gedurende meer dan een
uur ontweek de Prinses de
vragen van de Amerikaansche
journalisten, die haar kwamen
opzoeken in de zitkamer van
het uit zes kamers bestaande
huis, dat haar met haar per
soneel toegewezen is. Toen
haar gevraagd werd, of zij
graag naar elders zou vertrek
ken, beet zij den reporter toe:
„Stel my zulke vragen niet".
,Een Russische is mij toe
gewezen als secretaresse",
vertelde Prinses Hermine in
antwoord op een vraag. „Zy
begeleidt me als ik ga wan
delen. Haar naam ken ik niet.
Zij zegt, dat ze mevrouw
Nina genoemd wordt".
Kolonel Yakov Arsenyevich
Korshikov, commandant van
het Russische garnizoen in
Frankfort, die bij het onder
houd tegenwoordig was,
merkte op, dat deze secreta
resse aan de Prinses was toe-
jevoegd: „opdat wij met haar
cunnen praten en om te voor
komen, dat zij op haar wan
delingen in moeilijkheden ge
raakt".
De Prinses, die keizer Wil
helm den tweeden in 1922
huwde en met hem in balling
schap in Doorn verbleef,
staarde afwezig naar de
grond, toen men haar naar
den keizer vroeg. „Hij was
een wonderbaarlijk man", ant
woordde zij, „hij haatte Hitier,
hij wantrouwde hem van het
begin af en hij heeft nooit ge
loofd, dat Hitier de oorlog
kon winnen".
„Dat is niet waar", repli
ceerde de Prinses scherp, toen
haar gevraagd werd, of de
keizer een aanbod voor een
wijkplaats in Engeland gewei
gerd had met de mededeeling,
dat hij Engeland slechts met
overwinnende troepen wilde
binnentrekken, „dat heeft hij
nooit
Hitier plaatste een SS-
wacht voor het ballingsoord
van den keizer, zoo vertelde
Prinses Hermine, terwijl de
drie-jarige Franz Friedrlch,
Prins van Pruisen, achter
kleinzoon van den keizer, op
haar schoot speelde.
„Wij waren een soort ge-
interneerden en dat was
verschrikkelijk. SS-mannen
bevonden zich op het geheele
huis. Dat was de wensch van
Hitier. Waarom weet ik niet".
„Wij krijgen niet wat we
gewend zijn", zeide de Prin-
Vry dagmorgen vroeg is het
doodvonnis over dr. Joseph
Tiso, den vroegeren Slowaak-
schen president^ voltrokken.
ses toen haar gevraagd werd
of zij voldoende eten kreeg.
Prinses Hermine werd acht
tien maanden geleden door de
Russen hierheen gebracht.
Haar persoonlijke bezittingen
bestaan uit weinig meer dan
twee tafels en een stoel. „Ik
heb ze laten maken", vertelde
zij, „al het andere ben ik
kwijt". Verder vertrouwde ze
den reporters toe, dat er pak
ketjes uit Amerika voor haar
onder weg waren van een
ouden vriend uit Boston, den
schilder ail Ahlborn, en van
een pre int, genaamd Hug
hes. De Prinses, die in haar
zwarte japon, zwarte kousen
en kort bontjasje nog altijd
een trotsche indruk maakte,
vroeg om uitknipsels van de
kranten met het interview.
„Vertel alstublieft geen slechte
dingen. We hebben al genoeg
ellende op het oogenblik",
vroeg Prinses Hermine.
Industriehaven voor
Maastricht.
In de begrooting voor 1947
van Maastricht is vastgelegd
de aanleg van een industrie
haven langs de Maas. Dit pro
ject kan van waarde zijn voor
de toekomst van Maastricht
omdat hiermee een in- en
uitvoerblnnenhaven en een ge
legenheid voor transatoverkeer
ontstaat, welke voor het inter,
nationale verkeer, zoowel met
het Rijnland via de Maas als
mede voor overig Nederland
met het Luiker industriebek
ken via Julianakanaal groote
mogelijkheden zal bieden.
Rampencommissie
geïnstalleerd.
Woensdag is in het gebouw
van bet ministerie van binnen,
landsche zaken door den secre
taris-generaal van dat depar
tement namens den minister de
commissie tot voorbereiding
van de wettelijke regeling
rampen-bestrijding en burge-
lijke verdediging geïnstalleerd.
Het is de bedoeling van de
commissie de noodlge coördi
natie tot stand te brengen
tusschen de verschillende orga.
nisaties die zich hulpverleening
aan de bevolking bij rampen
ten doel stellen. Het tweede
gedeelte van de opdracht be
helst de wettelijke voorberei
ding van de burgerlijke ver
dediging, mede ter vervanging
van de wet betreffende de be
scherming tegen luchtaanval
len. Als basis daarvoor denkt
men de organisatie voor de
rampen-bestijding te nemen.
De voorzitter der commissie,
de heer Mr. F. Mijnlieff, be
antwoordde de installatierede
van den secr.-generaal, en hij
zeide o.m. te verwachten, dat
de commissie voor* September
met haar werkzaamheden ge
reed zal zijn.
ISOLATIONISTEN PREDIKEN EEN
KRUISTOCHT TEGEN RUSLAND.
De buitenlandsche politiek in het bijzonder de verhou
ding tot de Sowjet-Unie en de Balkan-plannen van Tru
man houdt op het oogenblik de gemoederen in Amerika
meer bezig dan ooit. Een deel van ae pers en van de volks
vertegenwoordigers predikt een kruistocht tegen Rusland, een
ander deel verzet zich heftig tegen de gedachte aan een
oorlog met Rusland en dringt aan op een algemeen vergelijk.
De rest staat daar ongeveer tusschen in. In heel Amerika
staan de meeningen fel tegenover elkaar in het parle-y
ment, in de kranten, in het theater, in de industrie en in
de familiekring. Het merkwaardigste daarbij is dat de iso-
lationisten van vroeger het hardst pleiten voor een actieve
politiek. Een voorbeeld maakt duidelijk welk een ommezwaai
zich heeft voorgedaan.
DE FAMILIE ROGER
VOOR DE OORLOG.
Mr. Rogers Sr. is een door
gewinterde Republikein en iso
lationist. Zijn zoon Harold
nu 26 jaar oud is een geest
driftige New-Daeler, een vol
geling van Roosevelt en een
interventionist.
Vader Roger volgde om
streeks 1933 de ontwikkeling
in Europa met stygend wan
trouwen. Zonder voor Hitier
sympathie te koesteren ver
klaarde hij steeds weer, met
de gebeurtenissen in Europa
had hij niets te maken.
Toen Roosevelt, die hij als
volbloed industrieel haatte,
over Amerika ging spreken als
„een arsenaal van de democra
tieën", begon vader Roger
onder zijn kennissen verbitterd
stemming te maken tegen „in
menging in Europa".
Harold daarentegen was een
van de eerste voorvechters van
een regelrechte inmenging van
Ver. Staten. Toen men in
Amerika nog weinig afwist
van de gruwelen in de concen
tratiekampen, ging Harold
reeds op stap met een exem
plaar van het Poolsche Wit
boek, overtuigd en overtui
gend, dat Amerika aan deze
schande een eind moest ma
ken. We kunnen, zei hij vaak,
niet met een kadaver in één
kamer leven. Later werd Ha
rold onder de wapenen geroe
pen en naar Europa gezonden,
waar hij zich bij de gevechten
De boerdcrybrand van Zondag j.l. aan de Oude Veersche weg
te Middelburg.
malen onder-
verscheidene
scheidde.
EN NA DE OORLOG
Hoe is het nu gesteld met
de familie Roger en met
millioenen families Roger in
heel Amerika?
Vader Roger is een fanatie
ke anti-communist. In zijn
denkbeelden, als mensch is hij
niet veranderd des te meer
echter als Amerikaan. Min
stens twee maal per dag ver
zekert hij zijn huisgenooten,
dat het raadzamer is maar
direct atoombommen boven
Rusland neer te werpen, dan
te wachten tot Rusland de
Ver. Staten zal overvallen. Hij
weet precies, dat vier en zestig
bommen voldoende zyn om
Rusland te vernietigen en hij
vindt dat een uitstekend idee.
Hij beroept zich daarbij voort
durend op de noodlottige
Mlinchen-politiek tegenover
Hitier en het helpt Harold
weinig er op te wijzen, dat va
der in September 1938 dan
toch maar in de kerk een
kaars heeft aangestoken voor
Chamberlain. Hy gaat even
hard te keer tegen John Lewis
als tien jaar geleden, maar
terwijl hij toen het woord
Warschau niet kon uitspreken,
kent hij nu de namen van de
Grieksche eilanden als een
leeraar in de aardrijkskunde.
Het valt Harold, de zoon,
niet moeilijk zijn vader de te
genspraak met zijn vroegere
verklaringen onder de neus te
wrijven, doch hijzelf maakt
zich biet minder aan tegen
spraak schuldig.
Hij is ervan overtuigd, dat
de Truman-doctrine, de hulp
voor de bedreigde kleine lan
den, onvermijdelijk tot een
nieuwe oorlog zal leiden. Maar
hy moet dan aanhooren, dat
hij toch eens in het krijt is ge
treden voor het in bruikleen
geven van tachtig kruisers aan
Engeland.
Als hij wil bewijzen, dat een
communistische regeering in
Hongarije moeilijk de Ameri
kaansche democratie In gevaar
kan brengen, kent hij het ant
woord reeds: Waarom moesten
wry dan indertijd voor Tsjecho-
Slowakije de oorlog ingaan?
Uit dit voorbeeld blijkt dui
delijk. hoe de standpunten ge
wisseld zijn. Het interventio-
nisme is de groote mode ge
worden, maar nu wordt daar
mee heel wat anders bedoeld
dan enkele jaren geleden en
wat nog merkwaardiger is, de
tegenstanders van toen zijn nu
plotseling de voorstanders ge
worden en omgekeerd.
De rechtsche pers, die Hit-
Ier nooit èl te scherp aanviel,
is plotseling verwoed anti-
Duitsch geworden. De anti-
Duitschers van vroeger schei
den nu zorgvuldig tusschen
„goede" en „slechte" Duit-
schers. Juist diegenen, die er
indertijd weinig voor voelden
Senator Vandenberg, eens een
verstokte isolationist.
„our boys" naar Amerika te
zenden, eischen nu een lang
durige en volledige bezetting
van Duitschland, omdat zij
daarin een waarborg zien te
gen Russische aanvalsplannen.
Aan de andere kant willen de
eens zoo vurige propagandis
ten van een expeditie-leger, de
Amerikaansche jongens terug
roepen om wrijvingspunten
tusschen Oost en West zoo
spoedig mogelijk uit de weg
te ruimen. Isolationisten, die
eens zelfs niet van een Ameri
kaan schen gouverneur op de
Philippijnen wilden weten,
koketteeren nu met de
gedachte van een Ameri-
kaanschen chef van de ge-
rale staf in Griekenland en
interventionisten, die zich voor
de heele wereld interesseerden,
beschouwen nu Trumans Bal
kan-plannen als gevaarlijk im
perialisme.
Overtuigde anti-semieten, die
zich van van de gaskamers in
Auschwitz weinig aantrokken,
zenden roerende sympathiebe
tuigingen aan de zionistenlei
ders, nu zij ontdekt hebben
hoe dicht Palestina bij het
Suez-kanaal ligt. Pro-semieti-
sche „New-Dealers" blijven
koel bij de berichten uit Pa
lestina, omdat zij hun inter-
ventionisme misbruikt zien in
dienst van oliebelangen.
De leidende Republikeinen
Robert Taft en Arthur Van
denberg, eens de tegenstanders
van de interventie-politiek van
Roosevelt, steunen nu Tru
mans kracht-politiek onvoor
waardelijk. De beide groote
medestanders van Roosevelt.
Henry Wallace en senator
Pepper, zijn nu de leiders van
de oppositie tegen Trumans
buitenlandsche politiek.
w voorbijgaan J
Sweet seventeen
De dikke agent, die breed
uit in de straat prijkt, camou
fleert een geeuw achter zijn
hand. 't Is pas acht uur en
hij verveelt zich, omdat er
geen auto's tegen elkaar wil
len rijden of zooiets.
Een fluitende kruideniers
bediende komt op een fiets
met een enorme mand de
straat door, 5 meter voor de
agent stapt 'ie demonstratief
af en loopt, 20 meter, dan
springt hij weer op zijn kar
retje en rijdt verder. De
agent verwondert zich. Tus
schen zijn wenkbrauwen rim
pelt er iets. Waarschijnlijk
denkt hy na.
't Jochie is intusschen een
blokje rond gereden en ver
schijnt weer in de straat.
Fietsend. De verwondering
van den agent stijgt.
Doodbedaard stapt de knaap
7 meter voor den diender af
en loopt maar niet verder
dan de agent, die hem tot
stilstand maant en „Waarom
loop je?" bast.
_,Mag da' soms nie", infor
meert de jongeling.
De dienaar van het gezag,
die aan de fiets niets onwet
tigs kan ontdekken, maant
tot doorloopen en wordt boos.
De kruidenier in spé bru
taal.
Ergens graait de agent een
beduimeld boekje vandaan.
De knaap wordt timide, gooit
zijn duim in de richting van
zijn schouder en flapt eruit:
,Aan de overkant woont m'n
meissie, maar d'er ouwe lui
magge niks wete. Nou kijkt
se voor 't raam naar mijn en
as ik loop ken se me langer
sien."
Kwiek springt hij op zijn
fiets en verdwijnt. Nog even
steekt hij zijn arm omhoog.
Maar niet voor den agent.
Renard.
doppen
Nieuwe taal.
Op de mededeelingen, die
in Zwitserland aan Ameri
kaansche militairen worden
verstrekt, staat gedrukt dat in
Zwitserland drie talen worden
gesproken: Fransch. Itali-
aansoh en Zwitserseh dialect.
Neef aan het woord.
Neef schrijft in „De stem
van Nederland":
„Ik ben rondgetrokken in de
noodgebieden. Nee schrikt U
maar niet- Ik ga het niet weer
oplepelen. Maar ik wou toch
een ding zeggen in rond en po-
ouiair Nederlandsch: wij heb
ben het er met ons allen toch
maar vies bij laten zitten".
O, die tabak.
In Engeland is de openbare
meening gepeild over de vraag
of men machines of tabak
moest importeeren uit U.S.A.
De Engelschen waren verstan
dig: 70 c/c stemde voor machi
nes. Aan die zeventig procent
werd gevraagd of men aan de
machines zooveel voorkeur
wilde geven, dat er desnoods
dan maar minder tabak inge
voerd moest worden. Wilde
protesten van 61 die niet
van vermindering der tabaks
import wilden hoorendan
maar liever geen machines!
Stemmen uit de kerken
DE STRIJD DER BEZETTINGSJAREN.
Lang verwachte publicatie.
Eindelijk is het verschenen,
het reeds lang aangekondigde
en nog langer verwachte boek
over hetgeen er in de N. H.
Kerk is omgegaan tijdens de
bezettingsjaren, de 5 jaren van
strijd.
Het lange wachten is echter
beloond. Twee deelen zijn er
verschenen. Het eerste bijna
700 blz. bevat een geschie
denis van het verzet. In het
tweede zijn de belangrijkste
documenten bijeen gebracht,
die te samen een kleine 400
blz. vullen.
Het boek wil geen verdedi
ging zyn van het beleid van
de Synode. Het wil alleen zoo
sober mogelyk vertellen wal
er is omgegaan en hoe de za
ken zyn geloopen. De zwakke
zijden worden geenszins ver
bloemd. Dit boek is allesbehal
ve een verheerlijking van de
N. H. Kerk.
Niet allerlei verzet wordt
hierin behandeld, dat misschien
zijdelings wel iets met de Kerk
te maken had, maar het prin-
cipieele verzet tegen de le
vens- en wereldbeschouwing,
waarvan vooral de S.S. de be
lichaming was.
We vinden in deze boeken
de groote lijn van de geboden
weerstand tegen een totalitai
re staat. Maar eveneens komen
we hier tegen tal van kleine
bijzonderheden, die verband
houden met de prediking, het
gebed, de collecten, de school,
de arbeidsdienst, de arbeidsin
zet enz., waaruit blykt hoe de
lijn van de Kerk doorwerkt,
tot zelfs geheel en al buiten
de Kerk. En natuurlyk vinden
we hierin ook veel hoe is
het anders te verwachten
dat samen hangt met de bit
tere weg van lijden en dood die
het volk, waaruit de Heer dei-
Kerk geboren is, heeft moeten
gaan.
Veel wordt ons hier openge
legd, in een vorm die maakt,
dat we met spanning ten ein
de toe lezen.
DE KERN VAN HET NE
DERLANDSCHE VERZET.
„Het verzet der Herv. Kerk"
wil zijn een beschouwing over
en een documentatie van het
leven in deze Kerk in de ja
ren '40'45, zooals het in strijd
heeft gestaan met het Nat.
Socialisme. Het was een strijd
om als Kerk te leven, of an
ders te worden doodgedrukt.
Doch het gaat hier niet al
leen over de Ned. Herv. Kerk.
In de oorlogsjaren is het
wonder gebeurd dat nagenoeg
alle Kerken van ons vaderland
zich hebben aaneengesloten. De
zaak van de eene Kerk was
ook die van de andere. Een
zeer belangrijk hoofdstuk is
daarom „Kerk en Kerken",
waarin verteld wordt hoe er
gemeenschappelijk door de
Kerken van Nederland is over
legd, geprotesteerd en getuigd.
De geschiedenis van de Ned.
Christenheid is er een van
scheuring en splitsing. De
R.K. Kerk en de Ned. Her
vormde leefden naast elkaar,
zonder eenig officieel contact.
En naast de Herv. Kerk ston
den in ons land verschillende
kieinere kerken. Ook hiermee
was er geen of vrijwel geen
overleg. Men leefde naast elk
aar voort, ieder in eigen ver
band. De strijd tegen het Nat.
Socialisme heeft bewerkt, wat
vroeger een onmogelijkheid
leek, dat al deze Kerken zich
aaneensloten, omdat ze wisten
te staan voor één zaak en één
roeping. Dit alles geeft aan
het boek een wijdere horizon.
Het gezamclijk optreden van
de Kerken, hoe wankel het sa
mengaan soms ook was, is
van onberekenbare beteekenis
geweest. „Ondanks alle ge
scheidenheid en verdeeldheid,
alle zwakheden en halfheden, is
het wonder geschied in de be
zettingsjaren. De Kerken van
Nederland hebben gemeen
schappelijk Jezus Christus be
leden als Heer van alle terrein
des levens en zij hebben daar
om getuigd tegen een heiden-
sche religie en een anti-chris
telijke staat, die aan het Evan
gelie van Jezus Christus geen
ruimte gaf en alle geboden
Gods met voeten trad".
Dit feit maakt het boek zoo
veel belangrijker.
Het gaat in dit document
van het verzet der N. H. Kerk
om nog meer. Het verzet, hier
beschreven, is de ruggegraat
geweest van alle tegenstand
die er in ons land geboden is.
Natuurlijk weten we wel dat
er allerlei motieven waren
waarom menschen en groepen
weerstand hebben geboden.
Maar de strijd tegen hen. dm
bijna geheel Europa in hun
macht hadden, kreeg in one
land toch een eigen karakter.
Het was hier anders dan bijv.
in België en Frankrijk.
Overal in Europa werden il
legale bladen uitgegeven. Die
van ons land hadden over 't
algemeen een bepaalde gods
dienstige achtergrond. Wan
neer ge vraagt welke deze was,
dan kunt ge het antwoord vin
den in „het verzet der Her
vormde Kerk".
Prachtig is geweest het tel
kens herhaalde protest van de
artsen. Ook al zijn velen van
hen zich daarvan misschien
niet bewust geweest, in wezen
rustte hun protest weer op het
verzet der Kerk. Zy hebben
een gewetenskreet laten hoo
ren. Hun geweten bleek ge
bonden aan dat Woord, dat de
Kerk geroepen is te verkondi
gen. Terecht kan Dr. Grave-
meyer in zijn voorwoord dan
ook spreken van „een stuk ge
schiedenis van het lijden en
strijden van Kerk en volk".
VAN BETEEKENIS VOOR
DE TOEKOMST.
Er zijn nog meer redenen
waarom de verschijning van dit
boek belangrijk is. Het heeft
niet alleen waarde om dat het
vastlegt wat er in het verle
den gebeurd is, maar ook om
dat het laat zien welke in de
toekomst de taak en roeping
van de Kerk te midden van
ons volk moet zijn.
Bij het verzet der N. H.
Kerk ging het natuurlijk te
gen het Nat. Socialisme. Maar
wie eenigszins in de achter
grond der dingen doordringt
en daarvoor geeft dit boek
ons de gelegenheid ziet dat
het om meer is gegaan. De
strijd die de N. H. Kerk in de
oorlogsjaren gestreden heeft,
is meer nog geweest een wor-
r - -m; nu te midden van ons
v.vi Jezus Christus
l "ijïstijd is
ir <-.i - VK jc .i-:: vrat een
Kerk moet wezen. In de druk
waaronder we leefden is daar
van iets doorgedrongen tot de
gemeente. Er kwam een zeke
re vaart in de Kerk. Dit boek
legt daarvan getuigenis af. Op
iedere bladzijde vindt ge het
hoe het leven van een Kerk
niet bepaald wordt door men-
schelyke wil, maar door het
buigen voor het heilig Woord
van God. Dit boek is dan ook
geschreven van uit het wezen
der Kerk. In de oorlogstijd
heeft de N. H. Kerk over be
lemmerende reglementen heen,
wederom direct gegrepen naar
de Bybel.
Nu hadden de Kerken in de
bezettingsjaren de wind mee.
Zij zijn de eenige instanties
geweest die openlijk hebben
geprotesteerd en getuigd.
Wanneer we dit alles weer
door ons heen laten gaan, kan
er een zeker heimwee in ons
opkomen, vooral wanneer we
het vergelijken met de na-oor-
logsche tijd, toen het bleek dat
hindernissen en versperringen
nog lang niet waren opge
ruimd en toen richting en po
litiek ook weer een woord
dikwijls een onzalig woord
gingen mee spreken. Daarom
zal dit boek, het verzet der Her
vormde Kerk, dat geschreven
is vanuit het gezicht wat een
Kerk moet zijn, ook in de toe
komst van beteekenis blijven.
Hier vinden we de lijnen
waarlangs we moeten gaan.
Alle eer aan Ds. Touw, die
het geschreven heeft met groo
te kennis van zaken, helder,
duidelijk, overzichtelijk; kort
om op een wijze die het voor
ieder tot gemakkelijke lectuur
maakt. Alleen reeds om dit
werk zouden we hem een eere
doctoraat in de theologie toe-
wenschen. Er zijn er wel ge
geven voor minder verdienste
lijk werk.
S. J. M. HULSBERGEN.
