Zweden staakt de invoer Het geslacht Haringman De opbouw in het nieuwe Polen Arthur Koestier: Amerikanen gaan zonsverduistering bestudeeren STEMMEN UIT DE KERKEN. Even peultjes een actueel auteur TWEEDE BLAD Provinciale Zeeuwsche Courant Zaterdag 12 April 1947. Run op Nylon-winkels Het volk schreeuwt om koffie. (Van een U.P.-correspondent). Zweden, het land van melk en honing, dat in de afgeloo- pen maanden door honderden buitenlanders is bezocht die kwamen koopen wat zij elders in Enropa niet konden krij gen, is in hevige mate opgeschrikt door het plotselinge regeeringsdecreet, dat alle invoer in het land stopzette. Ondanks het feit, dat de re geering het volk herhaaldelijk had gewaarschuwd, dat de eco nomische toestand alleen ge stabiliseerd kon worden als de eischen voor hoogere loonen werden opgegeven en als dras tische bezuinigingen werden ingevoerd, hoopte de groote massa van het Zweedsche volk dat het inflatiespook de gren zen van Zweden voorbij zou gaan. Toen dan ook de regeering aankondigde, dat de economi sche reservers van het land vrijwel waren uitgeput, dat de invoer werd stopgezet en dat verschillende artikelen ge rantsoeneerd zouden worden, geraakte dat volk in een staat grenzende aan paniek. Vooral de rantsoeneering van koffie, thee en cacao heeft enorme op schudding gewekt. De Zweden zijn groote koffiedrinkers en in de oorlog ondervonden de auto riteiten, dat het volk het des noods met wat minder boter, brood of vleesch kon doen, maar niet. met minder koffie. RUN OP DE WINKELS. De regeeringsaankondiging werd onmiddellijk gevolgd door een wilde „run" op de winkels. Het lijkt alsof alle Zweden hun spaarcentjes hebben opgeof ferd om zooveel mogelijk te hamsteren. Binnen twaalf uur Waren de kruidenierswinkels leeggekocht. De winkels, die nylonkousen in voorraad had den, waren nog eerder leeg: na acht uur hadden de Stock- holmsche dames alle verkrijg bare nylons opgekocht. Geïm porteerde wijnen en likeuren waren zelfs nog sneller uitver kocht. Dat duurde nog geen vijf uur. Zwarte prijzen wer den in een ommezien voor kof fie berekend: 30 kronen per kg tegen 5 kronen normaal. De prijzen van tweedehandsch auto's stegen binnen 24 uur met 100 procent. Niet alleen het volk reageer de met verschrikte verbazing. Ook de industrieelen cn zaken lieden waren ten zeerste ver rast. Het gevolg is, dat de re geering een ongekende storm van crxtiek kreeg te doorstaan. De oppositiepartijen ontvingen plotseling steun van kanten, die gewoonlijk de sociaaldemo craten steunen. De liberale pers heeft de aanval op de regeering geopend met de be schuldiging, dat zij Zweden in een economische crisis heeft gedreven tengevolge van haar koppige pogingen om 't land de geleide economie op te drin gen. CRITIEK OP DE REGEERING. De voornaamste klachten me schaal verstrekken van credieten aan verschillende landen, in het bjjzonder aan Rusland. 2. De prrjzenstop voor exportprijzen. 3. De begunsti ging van de looneischen der vakvereenigingen. 4. De weige ring der regeering om zes maanden geleden importbeper kingen in te voeren, en 5. De zware belastingen, die de vrije handel en de ontplooiing der binnenlandsche productie te genhielden. De regeering stelt hiertegenover, dat zij credieten en exportartikelen verschafte aan door de oorlog getroffen landen, die niet in staat waren de artikelen te leveren, die Zweden noodig heeft. De op positie heeft de inflationisti- sche neigingen uitgelokt door haar propaganda tegen het socialisatieprogram. De minister van voedselvoor ziening heeft verklaard, dat Zweden's import in 1946 3370 millioen kronen bedroeg tegen een uitvoer van slechts 2528 millioen. Bovendien ontving Zweden niet eens de hoog noo- dige artikelen, maar 'n stroom van luxe-waren. De goudreser ve van de staatsbank vermin derde voortdurend, terwijl vele exporteurs en reeders er de voorkeur aan geven hun geld in het buitenland te houden. Zoo zijn de bewoners van het land van melk en honing uit hun droomen van overvloed schril ontwaakt... Bekentenis per film. De Fransche politie heeft gebruik gemaakt van filmopname om de bekentenis van een doofstomme inzake moord op een vrouw vast te leggen. De doofstomme, zekere Grigou uit een plaatsje bij Grenoble, gaf onder het licht van schijn werpers een reconstruc tie van de moord. Hij had geen entrée gekre gen bij zekere Mile Christophe, was toch naar binnen gegaan, werd toen door de ln woede ontstoken be woonster van de kamer tegen de grond gegooid. Hij had deze aanval beantwoord door de mademoiselle een ^mp te geven, tengevolge waarvan haar nek was gebroken. De filmop name van de recon structie zal bij het pro ces in de rechtszaal vertoond worden. Interneering in Ned.-Indië. De minister van overzee- sche gebiedsdeelen heeft antwoord op een vraag me degedeeld, dat dr. Rautlangi en zes anderen nog steeds ge ïnterneerd zijn op het eiland Japen. Onderzocht wordt on der welke voorwaarden zij zich naar republikeinsch ge bied kunnen begeven. Voorts deelde de minister mede, dat P. F. Dahler onder verdenking van collaboratie nog steeds geïnterneerd is op Onrust, maar dat de Indische regeering spoedig haar hou ding ten opzichte van de in vrijheidstelling van den heer Dahler opnieuw zal bepalen. Ook van belang voor de ontwikkeling van de atoom-energie. Vier beslissende minuten. Een bestudeering van de to tale zonsverduistering op 20 Mei, zal het hoogtepunt zgn van twee jaar moeizame voor bereiding van een gezamenlij ke expeditie van de luchtmacht van het Amerikaansche leger en de National Geographic So ciety, die zich zal verzamelen in de streek van Bocayuva in Brazilië. De expeditie, welke 80 leden telt, zal veelomvat tende proeven leiden en uitge breide fotoseries maken, met het doel om de menschelijke wetenschap van de buitenste laag der atmosfeer, licht, ener gie en de sterren te vergroo- ten en de juistheid der theo rieën van geleerden over het der critici zijn: 1. Het op rui- heelal, met inbegrip van Ein- BAPTISTEN IN RUSLAND. De Sovjet-Autoriteiten heb ben toestemming gegeven voor het stichten van nieuwe Bap tisten seminaries in Rusland en voor het weder openen van een reeds bestaande theologi sche school. Jacob Zhidkov, de voorzitter van de Unie van Baptisten en Evangelische Christenen in de U.S.S.R., die deze mededeeling deed, voegde er aan toe, dat in de Sovjet- Unie geen Zondagsscholen be staan, daar het verboden is aan kinderen godsdienstonder wijs te geven behalve in hun eigen huis. De Unie omvat 150.000 Bap tisten en een gelijk aantal Evangelische Christenen, maar 4 millioen menschen wonen ge regeld de diensten bij in 3000 kerken over het geheele land verspreid. Ongeveer 70 van de predikanten oefenen een neven-beroep uit, voornamelijk in fabrieken, op kantoren en op de collectieve boerderijen. Sedert de revolutie zijn in de Sovjet-Unie twee Bijbel-uitga ven gedrukt, in 1926 25.000 exemplaren en in 1927 10.000. In beide gevallen geschiedde dit op drukpersen, die het eigendom zijn van de Staat. In 1940 ontving de Unie groote hoeveelheden Bijbels in de Rus sische taal van zendingsge nootschappen in Londen, New York en Chicago. Zweedsch theologisch instituut te Jeruzalem Dit voorjaar wordt in Jeru zalem een Zweedsch-theolo- gisch instituut geopend. Het is de Zweedsche Zending onder Israël, die hiertoe het initiatief heeft genomen en Ds. Harald Sahlin, doctor in de theologie, als leider van het Instituut heeft aangesteld. Deze zal voorloopig zijn intrek nemen in het gebouw van het Zweed sche Consulaat. Het zal van groote beteekenis zijn, dat jon ge Zweedsche Theologen, die eenige tijd in het Heilige Land willen studeeren, dit aan een Zweedsch Instituut kunnen doen. Ook houdt men er reke ning mede, dat het nieuwe In stituut niet alleen voor Zwe den van belang zal zijn, maar voor geheel Scandinavië, niet in het minst in de critieke tij den, die het Joodsche Volk thans doorleeft. Het Instituut wil dan ook een opleidings centrum worden voor Zende lingen onder Israël EVANGELISCHE KERKEN IN ITALIË. De Federatieve Raad van Evangelische Kerken in Italië heeft aan alle leden van de Constitueerende Vergadering de volgende verklaring gezon den: „De Raad uit een krachtig protest tegen het voorstel om in de grondwet van de Itali- aansche Republiek te voegen, dat de „betrekkingen tusschen de Staat en de R.K. kerk ge regeld worden door het La- teraan-pact". Het Lateraan-pact vermeldt, dat Italië geen neutrale staat is en dat de R. K. godsdienst de eenige Staats-godsdienst is, waardoor de gelijkheid van de Christelijke kerkgenootschap, pen ontkend wordt en er bij de Staat niet meer kan. worden gesproken van neutraliteit in godsdienstzaken. Het La teraan-pact ontkent voorts de gelijkheid voor de wet van alle burgers, door het benoemen van sommige staatsburgers tot een openbaar ambt te laten beslissen door een R. K. kerke, lijk tribunaal. Tenslotte is het pact een verkrachting van de gewetens vrijheid door alle burgers te dwingen, wat ook hun gods dienstige overtuiging zij, om financieel bij te dragen tot het in stand houden van een be paald kerkgenootschap. De Italiaansche burgers, die leden zijn van de Evangelische kerken kunnen geen wetten aanvaarden, die geen vrijheid van godsdienst en geweten toelaten, wat de grond is van alle andere vrijheid. Atoom-brandwonden Naar goedingelichte kringen mededeelen, ver richten de voornaamste chemische fabrieken in België op het oogenblik onderzoekingen op het gebied van acide folique en eparine met het oog op de samenstelling van geneesmiddelen tegen brandwonden, veroor zaakt door atoomkracht. Deze fabrieken werken speciaal voor rekening van Amerika. Het socialistisch kamer lid, Lode Craeybeekx, is be noemd tot burgemeester van Antwerpen. stein's befaamde relativiteits theorie, na te gaan. VLIEGTUIGEN. Meer dan twintig vliegtui gen zullen gebruikt worden om waarnemingen te doen en foto's der zonsverduistering te maken, welke niet langer dan vier minuten zal duren. De verrichtingen zullen door mid del van de kortegolf recht streeks van de plaats der waarnemingen uitgezonden worden. De Einsteinstheorie, volgens welke beweerd wordt dat de ruimte gebogen is en dat de tijd beschouwd moet worden als de vierde dimensie en dat massa en energie gelijk zijn, zal onderzocht worden tij dens de zonsverduistering door middel van een poging om vast te stellen of lichtstralen van bepaalde sterren gebogen wor den als deze stralen in de buurt van de zon komen op hun weg naar de aarde. Ein stein was van meening dat als zgn theorie juist zou zijn, de stralen tot een zekere hoogte gebogen zouden worden. ATOOMENERGIE. Geleerden wijzen erop dat Einsteins theorie van dienst geweest is bij de verkla ring van de structuur van het atoom, hetgeen op haar beurt essentieel was voor de ont wikkeling der atoomenergie. Dr. Lyman J. Briggs, voor zitter van de onderzoekings commissie van de National Geographic Society, zal de ex- "editie leiden. Prof. G. van .iesbroeck, astronoom aan het Yerkes observatory van de universiteit van Chicago, zal de proeven ten aanzien van Einsteins theorie leiden. Warschau de somberste stad van Europa. (Van den Berlijnschen correspondent van het A.N.P.) Als een phoenix tracht de Poolsche adelaar te herrijzen uit de rookende ruïnes, die de Duitsche bezetters achterlieten, toen zg twee jaren geleden voor de oprukkende Sovjet-legers moesten wijken. In het stadsbeeld van het sobere restant van de oude Poolsche metropool vindt men de moeilijkheden van de herrijzenis op treffende wijze weerspiegeld. groote werk, dat het op zich genomen heeft, binnen rede- Er kan nauwelijks aan ge twijfeld worden, dat Warschau op dit oogenblik de somber ste hoofdstad van Europa is. Uit de lucht is het niet meer dan een eindelooze en wan ordelijke verzameling van muurbrokken. Toen wij er op een vrachtauto binnenreden, was de stad juist bezig zich los te worstelen van de om klemming van de winter. We plensten er door onontwijk bare modderbaden over de met vieze dooiende sneeuwhoopen gedecpreerde hoofdstraten en zagen zingende studenten uit trekken om met pikhouweelen de decimeter dikke ijskorst te lijf te gaan. Twee weken la ter, nu een breedè voorjaars zon over de schoongeveegde stad schijnt, ziet alles er be slist iets beter uit, doch dit neemt niet weg, dat de graad der verwoesting die der zwaarst getroffen Duitsche steden overtreft. In de weinige weken van ons verblijf was er in vele straten der stad meer ver anderd dan het van ijs tot steen geworden wegdek. Er waren in deze korte periode reeksen van nieuwe winkels gebouwd, de muren van in aanbouw zrjnde nieuwe huizen waren hooger gerezen. De levendige nieuwe gevels, ge bouwd van afgebikte steenen, zijn reeds vrg talrijk in de straten van Warschau. Zij zijn evenwel nog buiten elke ver houding tot de verwoestingen. Zij zijn niet meer dan de eer ste, en daarmee ook de moei lijkste stappen op de weg van het herstel. Polen heeft ln het Oosten achter de Curzon-lijn 180.000 km2 grond moeten afstaan van de 380.000 die het vroe ger omvatte. Het verwacht te worden schadeloos gesteld door de 100.000 km2 van de Duitsche gebieden ten Oosten van Oder en Neisse. Zelden in de geschiedenis heeft een land gepoogd in anderhalf jaar tijd een grondiger volks verhuizing tot stand te bren gen dan Polen. Drie millioen Polen hebben sedert Novem ber 1945 een nieuwe woon plaats in dit gebied gekregen. Zij kwamen voor de helft uit het Oosten, voor de andere helft waren het berooide re patrianten uit Duitschland. Zg moesten een nieuw leven beginnen op vreemde bodem en zonder hulpmiddelen. De vraag, of Polen inder daad in staat zal zijn het ijk tijdsbestek tot een goed einde te brengen, klemt te meer omdat het Poolsche volk door de oorlog zeer verzwakt is. Zes millioen Polen zijn als slachtoffer van Hitiers kolo- niseeringsplannen gevallen. In plaats van 30 millioen telt Polen thans nog 24 mil lioen menschen en het waren de beste krachten, die verlo ren gingen. Er is overal in Polen een dringende vraag naar vakkundige krachten op allerlei terrein. De regeering Toekomst Ned. Indische industrie. Dr. van Warmelo, onder- hoofd van het departement E. Z., heeft te Djocja geconfe. reerd met autoriteiten van de republiek Indonesia. Na af loop zeide hij aan een verte genwoordiger van het persbu reau Antara, dat de lndustri- eele politiek van Ned. Indië ingevolge de Linggadjati-over. eenkomst het onderwerp van tweezijdige besprekingen moet zijn. Dr. van Warmelo sprak zijn vertrouwen uit in de toekomst van de industrie op Java en Sumatra. Hij drongaan op economi sche eenheid tusschen het ge bied van republiek en het gebied waarin de Nederland- sche troepen de orde handha ven. heeft medegedeeld, dat in de eerstvolgende drie jaren 300.000 vaklieden noodig zul len zijn om het economische leven op gang te houden. Te gelijkertijd dragen de ge spannen politieke verhoudin gen in het nieuwe Polen er toe bij een groot aantal eigen lijk onmisbare krachten op dood spoor te rangeeren. En in dit ontwrichte economische leven heeft men bovendien nog het experiment ondernomen van een zeer vérgaande na tionalisatie, die zich 'wil uit strekken tot alle bestaande bedrijven met meer dan vijftig man personeel. Het kan nau welijks iemand verwonderen, dat men overal in Polen de sporen vindt van een gebrek aan organisatie. Ook dat vindt men weerspiegeld in het straatbeeld van Warschau, waar met slagroom en gebra den ganzen overladen winkels en restaurants een schreeu wend contrast vormen met de door de regeering uitgespro ken bezorgdheid voor de voed selvoorziening. Het land heeft zich voor de grootst denkbare taken steld en het werkt daaraan met vlgt, met een zeker op timisme, doch ook met een gebrek aan technische organisatorische middelen. Zeeuwsche Historie Walcheren kwam onder de Franschen. Een strijdbaar man. Het is dit jaar juist twee honderd jaar geleden, dat in Zeeland een kind werd gebo ren, dat een beroemd man zou worden, die in de geschiedenis, en vooral in die van Zeeland, een groote rol zou spelen. Jan Schreuder Haringman werd namelijk in 1747 te Mid delburg geboren. De familienaam Haringman kwam indertijd veel voor op Schouwen. Maarten Haring man, de vader van den held van ons verhaal, werd in 1715 in Middelburg geboren. Reeds vroeg ging hij in zeedienst en klom daar op tot bevelhebber van het oorlogsschip Veere. Onze zeemacht was in die da gen slechts van bescheiden omvang, maar men was er nogal trotsch op! En Haring man werd dan ook als held i, toen hij met zijn oor- in de Middellandsche Zee vertoevende, den comman dant van een Engelsch fregat niet toestond zijn schip te visi teeren. In 1763 werd Harinman Se nior als opperbevelhebben van drie schepen naar Berbice ge zonden, waar een slavenoproer was uitgebroken. Hij slaagde erin de toestand meester te worden, maar haalde zich een zware ziekte op de hals, zoo dat hij naar het vaderland moest terugkeeren. Haringman die gehuwd was met Agathe Amys, had drie zonen, die allen dc voetstap pen van hun vader volgden. Jan Schreuder Haringman, die tweehonderd jaar geleden geboren werd, kwam reeds als iongen aan boord van een oor logsvaartuig. Toen hij dertig jaar oud was, had hij het tol kapitein gebracht. Enkele ja ren later werd hij naar Bergen in Noorwegen gezonden om een eskader Oost-Indië-vaar- ders naar het vaderland te be- :eleiden. Bij die expeditie had jij geen zeemansgeluk. Eerst moest hij de Sont binnenloopen om zijn schip, dat zwaar gele den had van de storm, te la ten herstellen. Nog grooter ramp trof hem, toen zijn schip kort daarna op de kust van Jutland bij hevige storm strandde. De zaak werd zelfs voor de Hooge Zeekrijgsraad onderzocht. Maar het oude zeemansbloed had zich niet verloochend. De bevelhebber werd met een loffelijk getuige nis van zijn zeemanschap vrij gesproken van alle schuld. In 1787 kreeg Haringxr zijn grootste zaak op te knap pen. Hij werd door de Staten- Generaal naar Marokko ge zonden, waarbij hij zich voor onze republiek verdienstelijk maakte door met den toen zeer gevreesden keizer van Marokko vredelievende betrek kingen aan te knoopen. Zijn 1790 toen Haringman tegen de historische rol ving aan in Franschen in verzet kwam. Hij wist in 1792 Zeeland te bewa ren voor een onverhoedsche aanval van de Franschen. Bij de latere omwenteling kreeg onze, inmiddels tot schout bij nacht benoemde, held de pijn lijke taak toegewezen om Wal cheren aan de Franschen over te dragen. 4 Februari 1795 kwam de capitulatie tot stand. Een oproer van Oranjegezinde matrozen kon de schout bij nacht, mede door financieele hulp van den vermogenden Vlissineschen koopman Looys sen, stillen. De bevrijding heeft Haringman niet meer meege maakt. Hij stierf in 1811 in Den Haag. Haringman die in 1773 ge trouwd was met Geertruide Booms, had niet minder dan negen zoons, die allen als of ficier bij leger en vloot dienden. Een van die zoons, met name Hendrik, vergezelde zijn vader op reis naar Marokko en heeft daar later een „Dagverhaal" over geschreven. Deze negen zoons hebben geen van allen afstammelin gen gehad. Het Zeeuwsche geslacht van Haringman is dus, wat deze tak aangaat, uitgestorven. Maar Jan Schreuder Haring man, tweehonderd jaar geleden geboren, zijn vader èn zijn zonen, zullen voortleven in de geschiedenis van Zeeland. Dr. J. M. FUCHS. Handel in distributiekaarten. Te Oldenzaal Is een com plot van 24 personen ontdekt, dat distributiekaarten op kocht van gezinnen met veel kinderen. Deze kaarten werden met groote winst verhandeld. Er zijn reeds verschillende arrestaties verricht. Het on derzoek wordt met kracht voortgezet. «leppen Radium. De Amerikaansche filmster Greer Garson bezit een merk waardig kookboek. Langs de randen van dit standaardwerk op culinair gebied staan be langrijke chemische formules. In het boek zitten uit een schrift gescheurde blaadjes, waarop een bonte mengeling van chemische formules en ori- gineele puddingrecepten. Dit kookboek was eens eigendom van Madame Curie, de ontdek- ster van het radium. Greer Garson kreeg het ten geschen ke ter gelegenheid van de ver filming van Eve Curie's be roemde boek „Madame Curie". Architect. In „The House of seven Ga- bles" (een Amerikaansch boek)De dag zal komen, dat niemand meer een huis bouwt voor het nageslacht. Waarom zou men? Een man laat toch ook geen costuum maken, dat twee honderd jaar meegaat voor zijn nageslacht, opdat zijn kleinkinderen hem daar voor zullen zegenen? George Fred Keck (architect te Chicago)Iedere generatie moef zelf beslissen of zij wil leven in kelders of in wolken krabbers. Wedden. M'neer Edward Cross deed mee aa^ een voetbalpool in Aberdeen. Stortte een penny (vijf cent). Was de eenige die allp uitslagen goed raadde. Kreeg uitgekeerd 61,456 pond sterling of te wel ruim 650.000 gulden. Leest nu boekjes over het kwaad van het wedden. Het reine geweten. Uit de Litterary Digest een zure definitie: „Een rein geweten is de vrucht van een slecht geheu gen". Tolerantie. Misschien zijn de Er.gelschen het tolerantste volk ter aarde. De Sunday Times deelt mede. dat in de catalogus 1947 van een bekend uitgever op onder wijsgebied als aanbevolen boek voorkomt: Adof Hitier, der Führer des Deutschen Volkes, door Kurt Schulze. Lastige kranten. News Chronicle: „Vanzelf sprekend is geen enkele re geering op de pers gesteld, be_ halve dan het deel van de ners, dat haar politiek door dik en dun verdedigt VAN BOEKEN EN SCHRIJVERS V Over Darkness at noon en Thlet in the Night. Een van de meest besproken auteurs na Wereldoorlog n is zonder twijfel de Hongaar Arthur Koestier. Hjj werd in 1905 in Boeda pest geboren, doorliep een middelbare school en studeer de daarna voor ingenieur aan de Technische Hoogeschool te Weenen en psychologie aan de universiteit in die stad. Spoedig gaf hg de studie er evenwel aan en werd op 21-jarige leeftijd journalist. Hij beschikte toen reeds over een dusdanige kennis en rijp heid van geest, dat hij als buitenlandsch reporter een goede reputatie verwierf. Hij bezocht het Nabije Oosten, be reisde Russisch Centraal Azië, leefde ln Moskou en Parijs en maakte de Pool tochten van het Duitsche luchtschip Graf Zeppelin me de. Toen in Spanje de burger oorlog uitbrak, werd hg cor respondent van de „News Chronicle", zooals bekend een der grootste Engelsche bladen en Franco's mannen arresteer den hem en zetten hem ge vangen, omdat hg de man was, die het eerst de aanwe zigheid van Duitsche en Ita liaansche legioenen in Spanje onthulde, een journalistieke stunt, die destgds de sensatie in de wereldpers was. In 1938 zei hij de journa listiek vaarwel om schrijver te worden. Hij publiceerde toen De gladiatoren. (The Gla diators), Schuim der Aarde (Scum of the Earth), in welk laatste werk hij zijn ervarin gen tijdens de ineenstorting van Frankrijk beschrijft, Spaansch Testament, dat in het Engelsch verscheen onder de titel „Dialogue with Death" tenslotte in het voorjaar van 1940 „Darkness at Noon", waarvan onlangs een Nederlandsche vertaling het licht heeft gezien. Gedurende de oorlog vocht hg mede in het Britsche leger en na de overwinning schreef hij „Thief in the Night". Deze beide laatste boeken zijn het, die Koestier zijn wereldroem hebben gebracht en hem maakten tot een dei- meest belangwekkende auteurs van deze tijd. Darlmess at Noon is, even- s Thief in the Night, een boek, dat in hooge mate ac tueel is. Men zal zich her inneren, dat in de laatste ja ren voor de oorlog ln Rusland een aantal processen gevoerd werd tegen de hoogste leiders van leger en vloot. Deze pro cessen vervulden de wereld met stomme verbazing en het meest verbazingwekkende was wel, dat al deze kopstuk ken bekenden zich aan hoog verraad en verraad jegens de revolutie schuldig te hebben gemaakt. Zij werden zonder uitzondering ter dood ver oordeeld en terecht gesteld. Een van de redenen, waarom Hitier wellicht verwacht heeft, een gemakkelijke zege over Rusland te kunnen be halen, is wellicht, dat leger en vloot der Sovjet-Unie daardoor beroofd werden van hun bekwaamste leiders. De geheele menschheid vroeg zich af, op welke wijze deze be kentenissen verkregen waren, zonder overigens ook maar één oogenblik te gelooven, dat de Russische generaals en ad miraals zich schuldig hadden gemaakt aan de daden, waar van zij zichzelf betichtten. Koestier nu grijpt deze pro cessen aan als onderwerp voor zijn boek Darkness at Noon. Zijn hoofdfiguur is de fictieve volkscommissaris Rubashov, een der helden van de revolutie van 1917. Zijn geheele leven heeft hij in dienst gesteld van de revolutie, zonder zich ooit af te vragen, of wat hij deed goed was of slecht. Medelijden tende hij piet. Zonder aarze ling hielp hij mede om ieder, die de revolutie schaadde, te liquideeren maar ten laatste in hem. Als hij na de Nazi omwenteling in Duitschland de uitschakeling bewerkstelligt van een communist, die zich niet meer vereenigen kan met de gedragslijn, die door Mos- kop voorgeschreven wordt, breekt zich de eerste aarzeling baan. Sterker wordt deze als hij een Belgische stakingsleider tot zelfmoord gedwongen heeft om dezelfde reden. En weder om sterker, als hij ook zijn secretaresse, die tevens zijn minnares was, opoffert aan het belang van de revolutie en zijn eigen belang, zonder een vin ger uit te steken om haar executie te verhinderen. De vragen, die hem benau wen, zjjn: Is het goed om ieder menschelijk gevoel uit te schakelen, alle medelijden te verstikken, zonder aarzeling en zonder uitzondering de in- vidueele mensch op te offeren aan de staat? Of dient juist de staat zich dienstbaar te maken aan het individu, wel rekening te houden met de normen der christelijke moraal, wel medelijden te kennen? Koestier begint zijn boek met de arrestatie van Rubas hov en geeft in Darkness at Noon de drie verhooren weer, waaraan hg onderworpen wordt en de gedachten, die hem bestormen in zijn cel tus schen de verhooren in. Hij wordt niet mishandeld, geen enkele vorm van geweld wordt tegen hem gebruikt en toch is de schildering van deze ver hooren afschuwelijk. Men re deneert alleen met hem, poli tieke moraal komt tegenover ontwaken er andere gevoelens politieke moraal te staan, Ma- chiavellisme tegenover wat wel Westersche opvattingen mogen worden genoemd. En daarbij geschiedt het wonderbaarlijke: Rubashov begint te twijfelen, of de jonge, meedoogenlooze revolutionnaire garde toch niet gelijk heeft, of zijn eigen mede lijden niet schadelgk is voor de revolutionnaire idee en men brengt hem tot het be kennen van fantastische mis daden en samenzweringen. De consequentie ligt voor de hand: Rubashov wordt dood geschoten. De verhooren, Rubashovs overpeinzingen, zij worden in KoKestlers weergave den lezer bgna tot een obsessie. Koest ier plaatst zich aan Rubashovs zijde, maar zegt ons dat ner gens en stelt daardoor ook zrjn lezers bloot aan de martelende onzekerheid, die zich van Ru bashov meester maakt. Maar hij doet meer... Hij maakt dui delijk, hoe een regime als het nationaal-socialistische en het communistische tot ondenkba re wreedheden kan komen als de materialistische ethiek tot in haar uiterste consequenties wordt doorgevoerd. Daarom is zijn boek ook een leerzaam boek. Overigenszoo beklemmend is de probleemstelling in Darkn ess at Noon, dat men zich nauwelijks afvraagt hoe het geschreven is, welke literaire waarde het heeft. «Dit echter ter geruststelling: het is mees terlijk geschreven, en Koestier is een groot psycholoog Even merkwaardig en be langwekkend is zijn nieuwe boek „Thief in the Night", dat in Palestina speelt.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1947 | | pagina 5