Zweden staakt de invoer
Het geslacht Haringman
De opbouw
in het nieuwe Polen
Arthur Koestier:
Amerikanen gaan
zonsverduistering bestudeeren
STEMMEN UIT DE KERKEN.
Even peultjes
een actueel auteur
TWEEDE BLAD
Provinciale Zeeuwsche Courant
Zaterdag 12 April 1947.
Run op Nylon-winkels
Het volk schreeuwt om koffie.
(Van een U.P.-correspondent).
Zweden, het land van melk en honing, dat in de afgeloo-
pen maanden door honderden buitenlanders is bezocht die
kwamen koopen wat zij elders in Enropa niet konden krij
gen, is in hevige mate opgeschrikt door het plotselinge
regeeringsdecreet, dat alle invoer in het land stopzette.
Ondanks het feit, dat de re
geering het volk herhaaldelijk
had gewaarschuwd, dat de eco
nomische toestand alleen ge
stabiliseerd kon worden als de
eischen voor hoogere loonen
werden opgegeven en als dras
tische bezuinigingen werden
ingevoerd, hoopte de groote
massa van het Zweedsche volk
dat het inflatiespook de gren
zen van Zweden voorbij zou
gaan.
Toen dan ook de regeering
aankondigde, dat de economi
sche reservers van het land
vrijwel waren uitgeput, dat de
invoer werd stopgezet en dat
verschillende artikelen ge
rantsoeneerd zouden worden,
geraakte dat volk in een staat
grenzende aan paniek. Vooral
de rantsoeneering van koffie,
thee en cacao heeft enorme op
schudding gewekt. De Zweden
zijn groote koffiedrinkers en in
de oorlog ondervonden de auto
riteiten, dat het volk het des
noods met wat minder boter,
brood of vleesch kon doen,
maar niet. met minder koffie.
RUN OP DE WINKELS.
De regeeringsaankondiging
werd onmiddellijk gevolgd door
een wilde „run" op de winkels.
Het lijkt alsof alle Zweden hun
spaarcentjes hebben opgeof
ferd om zooveel mogelijk te
hamsteren. Binnen twaalf uur
Waren de kruidenierswinkels
leeggekocht. De winkels, die
nylonkousen in voorraad had
den, waren nog eerder leeg: na
acht uur hadden de Stock-
holmsche dames alle verkrijg
bare nylons opgekocht. Geïm
porteerde wijnen en likeuren
waren zelfs nog sneller uitver
kocht. Dat duurde nog geen
vijf uur. Zwarte prijzen wer
den in een ommezien voor kof
fie berekend: 30 kronen per kg
tegen 5 kronen normaal. De
prijzen van tweedehandsch
auto's stegen binnen 24 uur
met 100 procent.
Niet alleen het volk reageer
de met verschrikte verbazing.
Ook de industrieelen cn zaken
lieden waren ten zeerste ver
rast. Het gevolg is, dat de re
geering een ongekende storm
van crxtiek kreeg te doorstaan.
De oppositiepartijen ontvingen
plotseling steun van kanten,
die gewoonlijk de sociaaldemo
craten steunen. De liberale
pers heeft de aanval op de
regeering geopend met de be
schuldiging, dat zij Zweden in
een economische crisis heeft
gedreven tengevolge van haar
koppige pogingen om 't land
de geleide economie op te drin
gen.
CRITIEK OP DE
REGEERING.
De voornaamste klachten
me schaal verstrekken van
credieten aan verschillende
landen, in het bjjzonder aan
Rusland. 2. De prrjzenstop voor
exportprijzen. 3. De begunsti
ging van de looneischen der
vakvereenigingen. 4. De weige
ring der regeering om zes
maanden geleden importbeper
kingen in te voeren, en 5. De
zware belastingen, die de vrije
handel en de ontplooiing der
binnenlandsche productie te
genhielden. De regeering stelt
hiertegenover, dat zij credieten
en exportartikelen verschafte
aan door de oorlog getroffen
landen, die niet in staat waren
de artikelen te leveren, die
Zweden noodig heeft. De op
positie heeft de inflationisti-
sche neigingen uitgelokt door
haar propaganda tegen het
socialisatieprogram.
De minister van voedselvoor
ziening heeft verklaard, dat
Zweden's import in 1946 3370
millioen kronen bedroeg tegen
een uitvoer van slechts 2528
millioen. Bovendien ontving
Zweden niet eens de hoog noo-
dige artikelen, maar 'n stroom
van luxe-waren. De goudreser
ve van de staatsbank vermin
derde voortdurend, terwijl vele
exporteurs en reeders er de
voorkeur aan geven hun geld
in het buitenland te houden.
Zoo zijn de bewoners van het
land van melk en honing uit
hun droomen van overvloed
schril ontwaakt...
Bekentenis per film.
De Fransche politie
heeft gebruik gemaakt
van filmopname om de
bekentenis van een
doofstomme inzake
moord op een vrouw
vast te leggen. De
doofstomme, zekere
Grigou uit een plaatsje
bij Grenoble, gaf onder
het licht van schijn
werpers een reconstruc
tie van de moord. Hij
had geen entrée gekre
gen bij zekere Mile
Christophe, was toch
naar binnen gegaan,
werd toen door de ln
woede ontstoken be
woonster van de kamer
tegen de grond gegooid.
Hij had deze aanval
beantwoord door de
mademoiselle een ^mp
te geven, tengevolge
waarvan haar nek was
gebroken. De filmop
name van de recon
structie zal bij het pro
ces in de rechtszaal
vertoond worden.
Interneering in Ned.-Indië.
De minister van overzee-
sche gebiedsdeelen heeft
antwoord op een vraag me
degedeeld, dat dr. Rautlangi
en zes anderen nog steeds ge
ïnterneerd zijn op het eiland
Japen. Onderzocht wordt on
der welke voorwaarden zij
zich naar republikeinsch ge
bied kunnen begeven.
Voorts deelde de minister
mede, dat P. F. Dahler onder
verdenking van collaboratie
nog steeds geïnterneerd is op
Onrust, maar dat de Indische
regeering spoedig haar hou
ding ten opzichte van de in
vrijheidstelling van den heer
Dahler opnieuw zal bepalen.
Ook van belang voor de ontwikkeling van de
atoom-energie.
Vier beslissende minuten.
Een bestudeering van de to
tale zonsverduistering op 20
Mei, zal het hoogtepunt zgn
van twee jaar moeizame voor
bereiding van een gezamenlij
ke expeditie van de luchtmacht
van het Amerikaansche leger
en de National Geographic So
ciety, die zich zal verzamelen
in de streek van Bocayuva in
Brazilië. De expeditie, welke
80 leden telt, zal veelomvat
tende proeven leiden en uitge
breide fotoseries maken, met
het doel om de menschelijke
wetenschap van de buitenste
laag der atmosfeer, licht, ener
gie en de sterren te vergroo-
ten en de juistheid der theo
rieën van geleerden over het
der critici zijn: 1. Het op rui- heelal, met inbegrip van Ein-
BAPTISTEN IN RUSLAND.
De Sovjet-Autoriteiten heb
ben toestemming gegeven voor
het stichten van nieuwe Bap
tisten seminaries in Rusland
en voor het weder openen van
een reeds bestaande theologi
sche school. Jacob Zhidkov,
de voorzitter van de Unie van
Baptisten en Evangelische
Christenen in de U.S.S.R., die
deze mededeeling deed, voegde
er aan toe, dat in de Sovjet-
Unie geen Zondagsscholen be
staan, daar het verboden is
aan kinderen godsdienstonder
wijs te geven behalve in hun
eigen huis.
De Unie omvat 150.000 Bap
tisten en een gelijk aantal
Evangelische Christenen, maar
4 millioen menschen wonen ge
regeld de diensten bij in 3000
kerken over het geheele land
verspreid. Ongeveer 70 van
de predikanten oefenen een
neven-beroep uit, voornamelijk
in fabrieken, op kantoren en
op de collectieve boerderijen.
Sedert de revolutie zijn in de
Sovjet-Unie twee Bijbel-uitga
ven gedrukt, in 1926 25.000
exemplaren en in 1927 10.000.
In beide gevallen geschiedde
dit op drukpersen, die het
eigendom zijn van de Staat. In
1940 ontving de Unie groote
hoeveelheden Bijbels in de Rus
sische taal van zendingsge
nootschappen in Londen, New
York en Chicago.
Zweedsch theologisch
instituut te Jeruzalem
Dit voorjaar wordt in Jeru
zalem een Zweedsch-theolo-
gisch instituut geopend. Het is
de Zweedsche Zending onder
Israël, die hiertoe het initiatief
heeft genomen en Ds. Harald
Sahlin, doctor in de theologie,
als leider van het Instituut
heeft aangesteld. Deze zal
voorloopig zijn intrek nemen
in het gebouw van het Zweed
sche Consulaat. Het zal van
groote beteekenis zijn, dat jon
ge Zweedsche Theologen, die
eenige tijd in het Heilige Land
willen studeeren, dit aan een
Zweedsch Instituut kunnen
doen. Ook houdt men er reke
ning mede, dat het nieuwe In
stituut niet alleen voor Zwe
den van belang zal zijn, maar
voor geheel Scandinavië, niet
in het minst in de critieke tij
den, die het Joodsche Volk
thans doorleeft. Het Instituut
wil dan ook een opleidings
centrum worden voor Zende
lingen onder Israël
EVANGELISCHE KERKEN
IN ITALIË.
De Federatieve Raad van
Evangelische Kerken in Italië
heeft aan alle leden van de
Constitueerende Vergadering
de volgende verklaring gezon
den:
„De Raad uit een krachtig
protest tegen het voorstel om
in de grondwet van de Itali-
aansche Republiek te voegen,
dat de „betrekkingen tusschen
de Staat en de R.K. kerk ge
regeld worden door het La-
teraan-pact".
Het Lateraan-pact vermeldt,
dat Italië geen neutrale staat
is en dat de R. K. godsdienst
de eenige Staats-godsdienst is,
waardoor de gelijkheid van de
Christelijke kerkgenootschap,
pen ontkend wordt en er bij de
Staat niet meer kan. worden
gesproken van neutraliteit in
godsdienstzaken. Het La
teraan-pact ontkent voorts de
gelijkheid voor de wet van alle
burgers, door het benoemen
van sommige staatsburgers
tot een openbaar ambt te laten
beslissen door een R. K. kerke,
lijk tribunaal.
Tenslotte is het pact een
verkrachting van de gewetens
vrijheid door alle burgers te
dwingen, wat ook hun gods
dienstige overtuiging zij, om
financieel bij te dragen tot het
in stand houden van een be
paald kerkgenootschap.
De Italiaansche burgers, die
leden zijn van de Evangelische
kerken kunnen geen wetten
aanvaarden, die geen vrijheid
van godsdienst en geweten
toelaten, wat de grond is van
alle andere vrijheid.
Atoom-brandwonden
Naar goedingelichte
kringen mededeelen, ver
richten de voornaamste
chemische fabrieken in
België op het oogenblik
onderzoekingen op het
gebied van acide folique
en eparine met het oog
op de samenstelling van
geneesmiddelen tegen
brandwonden, veroor
zaakt door atoomkracht.
Deze fabrieken werken
speciaal voor rekening
van Amerika.
Het socialistisch kamer
lid, Lode Craeybeekx, is be
noemd tot burgemeester van
Antwerpen.
stein's befaamde relativiteits
theorie, na te gaan.
VLIEGTUIGEN.
Meer dan twintig vliegtui
gen zullen gebruikt worden
om waarnemingen te doen en
foto's der zonsverduistering te
maken, welke niet langer dan
vier minuten zal duren. De
verrichtingen zullen door mid
del van de kortegolf recht
streeks van de plaats der
waarnemingen uitgezonden
worden. De Einsteinstheorie,
volgens welke beweerd wordt
dat de ruimte gebogen is en
dat de tijd beschouwd moet
worden als de vierde dimensie
en dat massa en energie gelijk
zijn, zal onderzocht worden tij
dens de zonsverduistering door
middel van een poging om vast
te stellen of lichtstralen van
bepaalde sterren gebogen wor
den als deze stralen in de
buurt van de zon komen op
hun weg naar de aarde. Ein
stein was van meening dat als
zgn theorie juist zou zijn, de
stralen tot een zekere hoogte
gebogen zouden worden.
ATOOMENERGIE.
Geleerden wijzen erop dat
Einsteins theorie van dienst
geweest is bij de verkla
ring van de structuur van het
atoom, hetgeen op haar beurt
essentieel was voor de ont
wikkeling der atoomenergie.
Dr. Lyman J. Briggs, voor
zitter van de onderzoekings
commissie van de National
Geographic Society, zal de ex-
"editie leiden. Prof. G. van
.iesbroeck, astronoom aan het
Yerkes observatory van de
universiteit van Chicago, zal
de proeven ten aanzien van
Einsteins theorie leiden.
Warschau de somberste stad van Europa.
(Van den Berlijnschen correspondent van het A.N.P.)
Als een phoenix tracht de Poolsche adelaar te herrijzen uit
de rookende ruïnes, die de Duitsche bezetters achterlieten,
toen zg twee jaren geleden voor de oprukkende Sovjet-legers
moesten wijken. In het stadsbeeld van het sobere restant
van de oude Poolsche metropool vindt men de moeilijkheden
van de herrijzenis op treffende wijze weerspiegeld.
groote werk, dat het op zich
genomen heeft, binnen rede-
Er kan nauwelijks aan ge
twijfeld worden, dat Warschau
op dit oogenblik de somber
ste hoofdstad van Europa is.
Uit de lucht is het niet meer
dan een eindelooze en wan
ordelijke verzameling van
muurbrokken. Toen wij er op
een vrachtauto binnenreden,
was de stad juist bezig zich
los te worstelen van de om
klemming van de winter. We
plensten er door onontwijk
bare modderbaden over de met
vieze dooiende sneeuwhoopen
gedecpreerde hoofdstraten en
zagen zingende studenten uit
trekken om met pikhouweelen
de decimeter dikke ijskorst te
lijf te gaan. Twee weken la
ter, nu een breedè voorjaars
zon over de schoongeveegde
stad schijnt, ziet alles er be
slist iets beter uit, doch dit
neemt niet weg, dat de graad
der verwoesting die der
zwaarst getroffen Duitsche
steden overtreft.
In de weinige weken van
ons verblijf was er in vele
straten der stad meer ver
anderd dan het van ijs tot
steen geworden wegdek. Er
waren in deze korte periode
reeksen van nieuwe winkels
gebouwd, de muren van in
aanbouw zrjnde nieuwe huizen
waren hooger gerezen. De
levendige nieuwe gevels, ge
bouwd van afgebikte steenen,
zijn reeds vrg talrijk in de
straten van Warschau. Zij zijn
evenwel nog buiten elke ver
houding tot de verwoestingen.
Zij zijn niet meer dan de eer
ste, en daarmee ook de moei
lijkste stappen op de weg van
het herstel.
Polen heeft ln het Oosten
achter de Curzon-lijn 180.000
km2 grond moeten afstaan
van de 380.000 die het vroe
ger omvatte. Het verwacht
te worden schadeloos gesteld
door de 100.000 km2 van de
Duitsche gebieden ten Oosten
van Oder en Neisse. Zelden
in de geschiedenis heeft een
land gepoogd in anderhalf
jaar tijd een grondiger volks
verhuizing tot stand te bren
gen dan Polen. Drie millioen
Polen hebben sedert Novem
ber 1945 een nieuwe woon
plaats in dit gebied gekregen.
Zij kwamen voor de helft uit
het Oosten, voor de andere
helft waren het berooide re
patrianten uit Duitschland.
Zg moesten een nieuw leven
beginnen op vreemde bodem
en zonder hulpmiddelen.
De vraag, of Polen inder
daad in staat zal zijn het
ijk tijdsbestek tot een goed
einde te brengen, klemt te
meer omdat het Poolsche volk
door de oorlog zeer verzwakt
is. Zes millioen Polen zijn als
slachtoffer van Hitiers kolo-
niseeringsplannen gevallen.
In plaats van 30 millioen
telt Polen thans nog 24 mil
lioen menschen en het waren
de beste krachten, die verlo
ren gingen. Er is overal in
Polen een dringende vraag
naar vakkundige krachten op
allerlei terrein. De regeering
Toekomst Ned. Indische
industrie.
Dr. van Warmelo, onder-
hoofd van het departement
E. Z., heeft te Djocja geconfe.
reerd met autoriteiten van de
republiek Indonesia. Na af
loop zeide hij aan een verte
genwoordiger van het persbu
reau Antara, dat de lndustri-
eele politiek van Ned. Indië
ingevolge de Linggadjati-over.
eenkomst het onderwerp van
tweezijdige besprekingen moet
zijn.
Dr. van Warmelo sprak zijn
vertrouwen uit in de toekomst
van de industrie op Java en
Sumatra.
Hij drongaan op economi
sche eenheid tusschen het ge
bied van republiek en het
gebied waarin de Nederland-
sche troepen de orde handha
ven.
heeft medegedeeld, dat in de
eerstvolgende drie jaren
300.000 vaklieden noodig zul
len zijn om het economische
leven op gang te houden. Te
gelijkertijd dragen de ge
spannen politieke verhoudin
gen in het nieuwe Polen er
toe bij een groot aantal eigen
lijk onmisbare krachten op
dood spoor te rangeeren. En
in dit ontwrichte economische
leven heeft men bovendien nog
het experiment ondernomen
van een zeer vérgaande na
tionalisatie, die zich 'wil uit
strekken tot alle bestaande
bedrijven met meer dan vijftig
man personeel. Het kan nau
welijks iemand verwonderen,
dat men overal in Polen de
sporen vindt van een gebrek
aan organisatie. Ook dat vindt
men weerspiegeld in het
straatbeeld van Warschau,
waar met slagroom en gebra
den ganzen overladen winkels
en restaurants een schreeu
wend contrast vormen met de
door de regeering uitgespro
ken bezorgdheid voor de voed
selvoorziening.
Het land heeft zich voor de
grootst denkbare taken
steld en het werkt daaraan
met vlgt, met een zeker op
timisme, doch ook met een
gebrek aan technische
organisatorische middelen.
Zeeuwsche Historie
Walcheren kwam onder de Franschen.
Een strijdbaar man.
Het is dit jaar juist twee
honderd jaar geleden, dat in
Zeeland een kind werd gebo
ren, dat een beroemd man zou
worden, die in de geschiedenis,
en vooral in die van Zeeland,
een groote rol zou spelen.
Jan Schreuder Haringman
werd namelijk in 1747 te Mid
delburg geboren.
De familienaam Haringman
kwam indertijd veel voor op
Schouwen. Maarten Haring
man, de vader van den held
van ons verhaal, werd in 1715
in Middelburg geboren. Reeds
vroeg ging hij in zeedienst en
klom daar op tot bevelhebber
van het oorlogsschip Veere.
Onze zeemacht was in die da
gen slechts van bescheiden
omvang, maar men was er
nogal trotsch op! En Haring
man werd dan ook als held
i, toen hij met zijn oor-
in de Middellandsche
Zee vertoevende, den comman
dant van een Engelsch fregat
niet toestond zijn schip te visi
teeren.
In 1763 werd Harinman Se
nior als opperbevelhebben van
drie schepen naar Berbice ge
zonden, waar een slavenoproer
was uitgebroken. Hij slaagde
erin de toestand meester te
worden, maar haalde zich een
zware ziekte op de hals, zoo
dat hij naar het vaderland
moest terugkeeren.
Haringman die gehuwd was
met Agathe Amys, had drie
zonen, die allen dc voetstap
pen van hun vader volgden.
Jan Schreuder Haringman,
die tweehonderd jaar geleden
geboren werd, kwam reeds als
iongen aan boord van een oor
logsvaartuig. Toen hij dertig
jaar oud was, had hij het tol
kapitein gebracht. Enkele ja
ren later werd hij naar Bergen
in Noorwegen gezonden om
een eskader Oost-Indië-vaar-
ders naar het vaderland te be-
:eleiden. Bij die expeditie had
jij geen zeemansgeluk. Eerst
moest hij de Sont binnenloopen
om zijn schip, dat zwaar gele
den had van de storm, te la
ten herstellen. Nog grooter
ramp trof hem, toen zijn schip
kort daarna op de kust van
Jutland bij hevige storm
strandde. De zaak werd zelfs
voor de Hooge Zeekrijgsraad
onderzocht. Maar het oude
zeemansbloed had zich niet
verloochend. De bevelhebber
werd met een loffelijk getuige
nis van zijn zeemanschap vrij
gesproken van alle schuld.
In 1787 kreeg Haringxr
zijn grootste zaak op te knap
pen. Hij werd door de Staten-
Generaal naar Marokko ge
zonden, waarbij hij zich voor
onze republiek verdienstelijk
maakte door met den toen
zeer gevreesden keizer van
Marokko vredelievende betrek
kingen aan te knoopen. Zijn
1790 toen Haringman tegen de
historische rol ving aan in
Franschen in verzet kwam. Hij
wist in 1792 Zeeland te bewa
ren voor een onverhoedsche
aanval van de Franschen. Bij
de latere omwenteling kreeg
onze, inmiddels tot schout bij
nacht benoemde, held de pijn
lijke taak toegewezen om Wal
cheren aan de Franschen over
te dragen. 4 Februari 1795
kwam de capitulatie tot stand.
Een oproer van Oranjegezinde
matrozen kon de schout bij
nacht, mede door financieele
hulp van den vermogenden
Vlissineschen koopman Looys
sen, stillen. De bevrijding heeft
Haringman niet meer meege
maakt. Hij stierf in 1811 in
Den Haag.
Haringman die in 1773 ge
trouwd was met Geertruide
Booms, had niet minder dan
negen zoons, die allen als of
ficier bij leger en vloot dienden.
Een van die zoons, met name
Hendrik, vergezelde zijn vader
op reis naar Marokko en heeft
daar later een „Dagverhaal"
over geschreven.
Deze negen zoons hebben
geen van allen afstammelin
gen gehad.
Het Zeeuwsche geslacht van
Haringman is dus, wat deze
tak aangaat, uitgestorven.
Maar Jan Schreuder Haring
man, tweehonderd jaar geleden
geboren, zijn vader èn zijn
zonen, zullen voortleven in de
geschiedenis van Zeeland.
Dr. J. M. FUCHS.
Handel in distributiekaarten.
Te Oldenzaal Is een com
plot van 24 personen ontdekt,
dat distributiekaarten op
kocht van gezinnen met veel
kinderen. Deze kaarten werden
met groote winst verhandeld.
Er zijn reeds verschillende
arrestaties verricht. Het on
derzoek wordt met kracht
voortgezet.
«leppen
Radium.
De Amerikaansche filmster
Greer Garson bezit een merk
waardig kookboek. Langs de
randen van dit standaardwerk
op culinair gebied staan be
langrijke chemische formules.
In het boek zitten uit een
schrift gescheurde blaadjes,
waarop een bonte mengeling
van chemische formules en ori-
gineele puddingrecepten. Dit
kookboek was eens eigendom
van Madame Curie, de ontdek-
ster van het radium. Greer
Garson kreeg het ten geschen
ke ter gelegenheid van de ver
filming van Eve Curie's be
roemde boek „Madame Curie".
Architect.
In „The House of seven Ga-
bles" (een Amerikaansch
boek)De dag zal komen, dat
niemand meer een huis bouwt
voor het nageslacht. Waarom
zou men? Een man laat toch
ook geen costuum maken, dat
twee honderd jaar meegaat
voor zijn nageslacht, opdat
zijn kleinkinderen hem daar
voor zullen zegenen?
George Fred Keck (architect
te Chicago)Iedere generatie
moef zelf beslissen of zij wil
leven in kelders of in wolken
krabbers.
Wedden.
M'neer Edward Cross deed
mee aa^ een voetbalpool in
Aberdeen. Stortte een penny
(vijf cent). Was de eenige
die allp uitslagen goed raadde.
Kreeg uitgekeerd 61,456 pond
sterling of te wel ruim 650.000
gulden. Leest nu boekjes over
het kwaad van het wedden.
Het reine geweten.
Uit de Litterary Digest een
zure definitie:
„Een rein geweten is de
vrucht van een slecht geheu
gen".
Tolerantie.
Misschien zijn de Er.gelschen
het tolerantste volk ter aarde.
De Sunday Times deelt mede.
dat in de catalogus 1947 van
een bekend uitgever op onder
wijsgebied als aanbevolen boek
voorkomt: Adof Hitier, der
Führer des Deutschen Volkes,
door Kurt Schulze.
Lastige kranten.
News Chronicle: „Vanzelf
sprekend is geen enkele re
geering op de pers gesteld, be_
halve dan het deel van de
ners, dat haar politiek door
dik en dun verdedigt
VAN BOEKEN EN SCHRIJVERS V
Over Darkness at noon en
Thlet in the Night.
Een van de meest besproken
auteurs na Wereldoorlog n is
zonder twijfel de Hongaar
Arthur Koestier.
Hjj werd in 1905 in Boeda
pest geboren, doorliep een
middelbare school en studeer
de daarna voor ingenieur aan
de Technische Hoogeschool te
Weenen en psychologie aan de
universiteit in die stad.
Spoedig gaf hg de studie
er evenwel aan en werd op
21-jarige leeftijd journalist.
Hij beschikte toen reeds over
een dusdanige kennis en rijp
heid van geest, dat hij als
buitenlandsch reporter een
goede reputatie verwierf. Hij
bezocht het Nabije Oosten, be
reisde Russisch Centraal
Azië, leefde ln Moskou en
Parijs en maakte de Pool
tochten van het Duitsche
luchtschip Graf Zeppelin me
de.
Toen in Spanje de burger
oorlog uitbrak, werd hg cor
respondent van de „News
Chronicle", zooals bekend een
der grootste Engelsche bladen
en Franco's mannen arresteer
den hem en zetten hem ge
vangen, omdat hg de man
was, die het eerst de aanwe
zigheid van Duitsche en Ita
liaansche legioenen in Spanje
onthulde, een journalistieke
stunt, die destgds de sensatie
in de wereldpers was.
In 1938 zei hij de journa
listiek vaarwel om schrijver
te worden. Hij publiceerde
toen De gladiatoren. (The Gla
diators), Schuim der Aarde
(Scum of the Earth), in welk
laatste werk hij zijn ervarin
gen tijdens de ineenstorting
van Frankrijk beschrijft,
Spaansch Testament, dat in
het Engelsch verscheen onder
de titel „Dialogue with Death"
tenslotte in het voorjaar
van 1940 „Darkness at
Noon", waarvan onlangs een
Nederlandsche vertaling het
licht heeft gezien.
Gedurende de oorlog vocht
hg mede in het Britsche leger
en na de overwinning schreef
hij „Thief in the Night".
Deze beide laatste boeken
zijn het, die Koestier zijn
wereldroem hebben gebracht
en hem maakten tot een dei-
meest belangwekkende auteurs
van deze tijd.
Darlmess at Noon is, even-
s Thief in the Night, een
boek, dat in hooge mate ac
tueel is. Men zal zich her
inneren, dat in de laatste ja
ren voor de oorlog ln Rusland
een aantal processen gevoerd
werd tegen de hoogste leiders
van leger en vloot. Deze pro
cessen vervulden de wereld
met stomme verbazing en het
meest verbazingwekkende
was wel, dat al deze kopstuk
ken bekenden zich aan hoog
verraad en verraad jegens de
revolutie schuldig te hebben
gemaakt. Zij werden zonder
uitzondering ter dood ver
oordeeld en terecht gesteld.
Een van de redenen, waarom
Hitier wellicht verwacht
heeft, een gemakkelijke zege
over Rusland te kunnen be
halen, is wellicht, dat leger
en vloot der Sovjet-Unie
daardoor beroofd werden van
hun bekwaamste leiders. De
geheele menschheid vroeg zich
af, op welke wijze deze be
kentenissen verkregen waren,
zonder overigens ook maar
één oogenblik te gelooven, dat
de Russische generaals en ad
miraals zich schuldig hadden
gemaakt aan de daden, waar
van zij zichzelf betichtten.
Koestier nu grijpt deze pro
cessen aan als onderwerp voor
zijn boek Darkness at Noon.
Zijn hoofdfiguur is de fictieve
volkscommissaris Rubashov,
een der helden van de revolutie
van 1917. Zijn geheele leven
heeft hij in dienst gesteld van
de revolutie, zonder zich ooit
af te vragen, of wat hij deed
goed was of slecht. Medelijden
tende hij piet. Zonder aarze
ling hielp hij mede om ieder,
die de revolutie schaadde, te
liquideeren maar ten laatste
in hem. Als hij na de Nazi
omwenteling in Duitschland de
uitschakeling bewerkstelligt
van een communist, die zich
niet meer vereenigen kan met
de gedragslijn, die door Mos-
kop voorgeschreven wordt,
breekt zich de eerste aarzeling
baan. Sterker wordt deze als
hij een Belgische stakingsleider
tot zelfmoord gedwongen heeft
om dezelfde reden. En weder
om sterker, als hij ook zijn
secretaresse, die tevens zijn
minnares was, opoffert aan het
belang van de revolutie en zijn
eigen belang, zonder een vin
ger uit te steken om haar
executie te verhinderen.
De vragen, die hem benau
wen, zjjn: Is het goed om
ieder menschelijk gevoel uit te
schakelen, alle medelijden te
verstikken, zonder aarzeling
en zonder uitzondering de in-
vidueele mensch op te offeren
aan de staat? Of dient juist
de staat zich dienstbaar te
maken aan het individu, wel
rekening te houden met de
normen der christelijke moraal,
wel medelijden te kennen?
Koestier begint zijn boek
met de arrestatie van Rubas
hov en geeft in Darkness at
Noon de drie verhooren weer,
waaraan hg onderworpen
wordt en de gedachten, die
hem bestormen in zijn cel tus
schen de verhooren in. Hij
wordt niet mishandeld, geen
enkele vorm van geweld wordt
tegen hem gebruikt en toch
is de schildering van deze ver
hooren afschuwelijk. Men re
deneert alleen met hem, poli
tieke moraal komt tegenover
ontwaken er andere gevoelens politieke moraal te staan, Ma-
chiavellisme tegenover wat wel
Westersche opvattingen mogen
worden genoemd. En daarbij
geschiedt het wonderbaarlijke:
Rubashov begint te twijfelen,
of de jonge, meedoogenlooze
revolutionnaire garde toch niet
gelijk heeft, of zijn eigen mede
lijden niet schadelgk is voor
de revolutionnaire idee en
men brengt hem tot het be
kennen van fantastische mis
daden en samenzweringen. De
consequentie ligt voor de
hand: Rubashov wordt dood
geschoten.
De verhooren, Rubashovs
overpeinzingen, zij worden in
KoKestlers weergave den lezer
bgna tot een obsessie. Koest
ier plaatst zich aan Rubashovs
zijde, maar zegt ons dat ner
gens en stelt daardoor ook zrjn
lezers bloot aan de martelende
onzekerheid, die zich van Ru
bashov meester maakt. Maar
hij doet meer... Hij maakt dui
delijk, hoe een regime als het
nationaal-socialistische en het
communistische tot ondenkba
re wreedheden kan komen als
de materialistische ethiek tot
in haar uiterste consequenties
wordt doorgevoerd.
Daarom is zijn boek ook een
leerzaam boek.
Overigenszoo beklemmend is
de probleemstelling in Darkn
ess at Noon, dat men zich
nauwelijks afvraagt hoe het
geschreven is, welke literaire
waarde het heeft. «Dit echter
ter geruststelling: het is mees
terlijk geschreven, en Koestier
is een groot psycholoog
Even merkwaardig en be
langwekkend is zijn nieuwe
boek „Thief in the Night", dat
in Palestina speelt.