GEESTELIJK LEVEN IN ZEELAND 1500-1650.
Dr. W. S. Unger schrijft ons: Maar daarvan hier niet. Als
uitnemend bewerkte catalogus
van wetenswaardigheden be
treffende het geestelijk leven
in Zeeland in de genoemde
periode is dit lijvige werk
het telt bijna 500 bladzijden
van groot nut, en het zal lang
_iijn beteekenis behouden voor
afien, die in de geschiedenis
van ons gewest belang stellen.
Een beknopt overzicht van
zijn inhoud moge hiervan re
kenschap geven.
Eerst wordt het weten
schappelijk en letterkundig
leven onder invloed van het
Humanisme geschetst, waarbij
Middelburg (Abdij) 't kasteel
Sandenburg der heeren van
Veere (Erasmus!) en Zierik-
see middelpunten waren. Dan
worden de Zeeuwsche rede
rijkers behandeld, van belang
ook omdat via Zeeland deze
beweging uit Vlaanderen Hol
land heeft bereikt; in alle ste
den komen rederijkerskamers
voor het eerst te Middel
burg vermoedelijk in 1444
en ook in vele dorpen ontbre
ken zij niet. Hun literaire be
teekenis was geringer dan
hun maatschappelijke; in een
strijd tegen de kerk hebben
zij een groote rol gespeeld, en
voor hun deel bijgedragen tot
de overwinning der Reforma
tie (die hen echter later heftig
bestreed Een beschouwing
over he>t godsdienstig leven
nadien sluit zich hierbij van
zelf aan, van belang ook
daarom, omdat hierin tenslot
te, en niet in het letterkun
dige, Zeeland in dien tijd zijn
grootste triumfen heeft ge
vierd.
Het hoogtepunt van Meer
tens* boek is het hoofdstuk,
aan het letterkundig leven na
de Reformatie gewijd. Daarbij
wordt eerst behandeld de
dichtbundel, de Zeeuwsche
Nachtegaal genaamd, versche
nen in 1623 onder leiding van
Jacob Cats, toen pensionaris
van Middelburg. Dan deze
dichter zelf, de meest ver
schillend beoordeelde figuur in
heel onze letterkundige ge
schiedenis. Ziehier Meertens'
afgewogen oordeel: „een zo
volstrekte verguizing als van
Busken Huet wordt in onze
dagen nauwelijks meer ge
deeld, maar niemand zal er
meer kan denken om hem een
hoogere plaats toe te wijzen,
dan dnder de dichters van het
tweede plan". Als da beste
dichters der Gouden Eeuw in
Zeeland noemt M. dan Phili-
bert van Borsselen, burge
meester van Tolen, gestorven
1627, Johan de Brune de
oude, op het eind zijns levens
raadpensionaris van Zeeland,
en Simon van Beaumont, pen
sionaris van Middelburg, maar
de vergelijking met de groote
dichters van Holland kunnen
zij slecht doorstaan.
Een laatste hoofdstuk he
in het begin der vorige
maand promoveerde te Utrecht
op een proefschrift, waaraan
hij den titel gaf: Letterkundig
leven in Zeeland in de zestien
de en de eerste helft der ze
ventiende eeuw*), de heer P. J.
Meertens, oud-Middelburger
en, wat meer zegt, van meer
dan drie eeuwen Zeeuwschen
bloede, tot doctor in de lette
ren en wijsbegeerte. Het
„woord vooraf" geeft reken
schap van het ontstaan van
het werk. In hoofdzaak waren
het overwegingen van locaal-
patriottischen aard, die den
schrijver hebben bewogen, die
zich van kindsbeen af in bij
zondere mate aangetrokken
gevoelde tot de geschiedenis
van het land, dat zijn voor
ouders bewoonden en waar hij
de eerste 20 jaar zijns levens
heeft doorgebracht, en van het
volk, waaruit hij is geboren.
Inderdaad, tusschen haakjes
opgemerkt, een eenheid, waar
op in den modernen tijd maar
weinig geschiedschrijvers kun
nen bogen! En al is de schr.
zich bewust, dat er belangrij
ker onderwerpen, zijn, ook in
de geschiedenis van onze let
terkunde, en niets hem meer
vreemd is geweest dan de lite
ratuur van het Zeeuwsche
volk een hoogere plaats in ons
feestesleven toe te kennen
an waarop deze recht heeft,
hij wil deze studie in de eerste
plaats beschouwd zien „als
een dienst, die een toegewijd
zoon van zijn land aan dat
land bewees, een daad van
piëteit, die met liefde en toe
wijding werd verricht".
Terwijl in zeker opzicht een
dergelijke instelling kritiek bij
voorbaat uitsluit, heeft dr.
Meertens ons toch de gelegen
heid daartoe opengelaten door
de zelfkritiek, die hij oppert.
Want hij verontschuldigt zich
zelf met prijzenswaardige
openhartigheid over wat wel
het grootste gebrek van dit
•werk is: zijn al te groote uit
voerigheid. Door zrjn. behoefte
aan een zoo groot mogelijke
volledigheid is niet alleen de
verschijning van deze studie
zoo lang mogelijk uitgesteld,
doch werd „het heel weinig
belangrijke en het onbelang
rijke meegedeeld met een uit
voerigheid, die vooral de meer
op het aesthetische ingestelde
lezer bij tijd en wijle zal ont
stemmen". En inderdaad, bij
grooter beknoptheid zou de
compositie van dit van ency
clopedische belezenheid getui
gende werk ongetwijfeld heb
ben gewonnen. De „inleiding"
daarentegen had best wat uit
voeriger en meer inleiding
mogen zijn; den ingewijde
bevredigt zij ook niet in allen
deel in hetgeen zij geeft.
Burgerlijke Stand
GOES. Geboren: Dineke Mau-
pie, d. v. Cornelis Westdorp en
Maatje de Bart; Johanes
Adriaan, z. v. Willem Lode-
wijk Harthoorn en Antoinetta
Verburg.
Overleden: Jozephus Antho-
nius Aertssen, 33 j., man van
Johanna Farnkin; Maatje Ma
ria Engelblik, 67 j., vrouw van
Pieter Willem den Herder.
OOSTKAPELLE. Geboren:
Maria Pieternella, d. v. M.
Schoe en C. P. Lous.
KRUTNTNGENGetrouwd:
Jacobus Waverijn, 28 j,. te
Haarlem en Maatje Nieuwen-
huize, 26 j.
Geboren: Magdalena. Geer-
truida, d. v. Gerardus Francis-
cus Jacobus Bal en Jacomina
Grim.
Overleden te Goes: Karei
Louis Cornelis, 66 3., weduwn.
van Johonna Jacoba Ossel.
Besluiten, benoemingen enz
Geslaagd voor het dïDloma
leer ar es coupeuse mej. J. Da
lebout te Kloetinge; voor cou
peuse de dames J. Marschalk
te Goes, M. Steijnmeger te Goes
J. van Duijvenbode te Goes,
A. Slabbekoorn te Kapelle; ge
slaagd voor costumière de da
mes N. Sinke te Kloetinge. L.
Hirdes te Kloetinge, M. Fossen
te Kapelle: voor lingerie de
dames N. de Laat, N. Holle-
stelle. J. Kole en Rie Sinke,
allen te Kloetinge.
handelt wetenschap en kunst
na de Reformatie; een goed
geschreven slotbeschouwing
maakt de, weinig gunstige,
balans van Zeeland's aandeel
aan do Nederlandsche cultuur
op. Een aantal portretten en
andere afbeeldingen vullen
den tekst aan.
Uit dit summiere overzicht
blijkt, dat niet alleen het let
terkundig doch heel het gees
telijk leven van Zeeland wordt
behandeld. De titel geeft dus
den inhoud niet geheel aan.
Maar voor dien inhoud kunnen
wij den schr. niet genoeg
dankbaar zijn, en dr. Meertens
verdient den lof van Zeeland
meer nog misschien dan die
van de hoogeschool, die slechts
naar wetenschappelijke betee
kenis te oordeelen had. Hij
zegt „in afzienbaren tijd" een
tweede deel toe, dat het let
terkundig en geestelijk leven
van Zeeland tof ongeveer het
einde der 19e eeuw zal behan
delen.
Gaarne houden wij den schr.
aan zijn woord. Hij is het aan
zijn „lieve vaderland" ver
plicht!
N.V. Noord-Hollandsche
Uitgevers Maatschappij, Am
sterdam 1943.
Kerk- en Schoolnieuws Verduisteren
Ned. Herv. kerk. Benoemd
tot hulppred. te Barendrecht
G. v. d. Meulen cand. te De
Bilt.
Aangenomen naar Tholen
(2e pred. plaats) A. J. van
Oost, cand. en hulppred. al
daar.
Ned. Herv. kerk. Aangeno
men de benoeming tot hulp
pred. te Noordwijkerhout H. C.
van Willenswaard, id. te Hil
versum.
Geref. kerken. Beroepen te
Uithuizermeeden G. Hazenberg
te Zwagerveen; benoemd tot
hulppred. te Berlcel-Roderijs
L. E. Oosterhoff, cand. te
Aduard; Bedankt voor Eind
hoven (3e pred. plaats) J. A.
Vink te Berkel-Rodenrijs
Chr. Ger. kerk. Beroepen te
Zwijndrecht E. Dumarchie van
Voorthurjsen te Driebergen.
Ger. Gemeente. Beroepen te
Rotterdam-Zuid G. H. Kersten
te Rotterdam-C.
Oud-Geref. Gem. onder het
Kruis. Beroepen te Enkhuizen
C. v. d. Poel te Giessendam.
Ds. W. Coenraad ovegjeden.
Te Beek bij Nijmegen is on
verwacht overleden ds. W.
Coenraad. De overledene werd
in 1882 in Rotterdam geboren
en was sedert 1917 predikant
van de gemeente Ubbergen—
Beek. Hij was jarenlang voor
zitter van de weesinrichting
Neerbosch en secretaris van
„de Klokkenberg".
Prof. P. J. M. de Bruin.
Prof. P. J. AL de Bruin, te
Apeldoorn, rustend hoogleeraar
van de theologische school te
Apeldoorn, van de Chr. Gere
formeerde Kerk, zal 30 dezer
den dag herdenken, waarop hij
50 jaar geleden het predikambt
aanvaardde in de Chr. Geref.
kerk. Van 1905 tot 1938 is hij
hoogleeraar geweest. Hij houdt
29 Aug. te Den Haag een «ge
dachtenisrede.
van 22 t.m. 28 Aug.:
van 20.456.30 uur.
De maan komt morgen te
1.31 op en gaat te 17.42 onder.
VLISSINGEN
Droeve plechtigheden.
Op de begraafplaats alhier
werden gisteren en vandaag elf
personen ter aarde besteld die
Vrijdag j.l. op zoo noodlottige
wijze om het leven kwamen,
terwijl het stoffelijk overschot
van nog een slachtoffer te Mid
delburg werd begraven.
MIDDELBURG
Aanrijding.
De politie stelt momenteel
een onderzoek in naar een
kleine aanrijding, die Zaterdag
plaats vond tusschen een hand
wagen, die bestuurd werd door
J. W. en een met twee paar
den bespannen wagen.
Geruild.
De landbouwer B. de W. en
de beurtschipper W. V. ruilden
aardappelen tegen kolen. Bon
nen kwamen er natuurlijk niet
bij te pas. Zij maakten zich
schuldig aan overtreding van
de aardappeldistributiebeschik-
king en vaste brandstoffendis-
tributiebeschikking en kregen
derhalve ieder een procesver
baal van den economischen
dienst van de politie alhier.
Droeve plechtigheden.
Op de algemeene begraaf
plaats alhier zijn gisteren drie
slachtoffers ter aarde besteld,
die vorige week op zoo nood
lottige wijze om het leven zijn
gekomen. Morgen vindt de be
grafenis van nog een slacht
offer plaats.
Radioprogramma
Woensdag 25 Aug. Hilversum I
414.4 M. 6.45 Gram. 7.00 Ber. 7.10
Ochtendgymnastiek. 7.15 Gram. 7.40
Sportnieuws. 7.50 Progr. overz. 8.00
Ber. 8.10 Gram. (8.458 50 Voor de
huisvr.) O.OO Godsd. uitz. 9.30 Orlt.
10.15 Gram. 10.45 Een tragedie der
eenzaamheid 11.05 Orlc. 11.30 Piano-
voorsdr. 12.00 Almanak. 12.15 Dans-
ork. 12.45 Ber. 13.00 Land en volk
brengt 13.10 Ork. 13.45 De vrije
Woensdagmiddag. 15.00 Godsd. uitz.
15.15 Halfweg .16.45 Ber. 17.00
Viool en piano. 17.35 Orgelconc. 18.00
Brabantseh praatje. 18.05 Gram. 18.15
Crk. 18.45 Nceriacds stem
front. 18.55 Gram. 19.00 Ber.. 19.10
Sp'ege'. van den dag. 19.15 Ork.
soliste. 19.45 Op een muziekavond bij
de familie Speelman. 20.15 Oli Pe-
drigo. 22.00 Ber. en act. besch. 22.15
Orgelconcert. 22.45 Gram.
Hilversum II. 17.00 Gram. 18.00
Gram. 19.00 Ber. 19.10 Voor de
kleuters. 19.15 Gram. 20.15 Wenken
voor zelftulndera en bloemenliefheb
bers. 20.30 Gram. 21.15 Gram. 21.45
Avondwijding.
Feuilleton
DE MAN UIT DE
WILDERNIS
23) door B. REEN;
„Het slachtoffer was dood;
hij was gekleed in een jas en
een broek, maar hij droeg
geen hemd, boord of das on
der zijn jas, en zijn borst en
rug waren gestreept als bij
een zebra met builen en plek
ken, terwjjl de schrammen en
builen op zijn gezicht ver
schrikkelijk waren om aan te
zien. Ik blies op mijn fluitje
en terwijl ik wachtte, keek
ik eens goed in het rond, maar
er was niemand in de buurt
en ik hoorde niets. Ik heb ook
niet gehoord toen ik met den
brigadier voor den ingang van
de steeg stond te praten. We
zagen niets door den mist en
er kon wel een heel regiment
langs ons wandelen zonder dat
we het zagen, zoo dik was de
mist. Maar we zouden het heb
ben gehoord en we hoorden
niets".
.,Ze zullen wel van den an
deren kant de steeg ingeko
men zijn", bracht De Kort in
Jiet midden, „want er loopt
een weg rond, over de werf
van de Marokkostraat af. Eén
ding staat wel vast Henne-
man werd niet afgerandseld
en gekweld in de steeg, want
dan zou iemand het zeker ge
hoord hebben. Maar we zullen
het aan de anderen overlaten,
dat uit te kienen, terwijl wij
naar het lijk gaan kijken."
Voor Van Dongen en De
Kort was het bezoek "aan het
lijkenhuis een routine-aangele
genheid. Hun zenuwen waren
gehard, wat dit contact met
den dood betrof. Maar de on
gelukkige secretaris huiverde,
toen hij om zich heen keek.
De oppasser leidde hen naar
een hoek, draaide het licht op
en trok dan het laken, dat
over het lichaam van den ver
moorde lag, weg.
Zelfs iemand met stalen ze
nuwen als Van Dongen kon
een uitroep van verschrikking
niet onderdrukken.
„Zooiets heb ik nog nooit
gezien", bracht De Korf grof
uit. „Naar ik veronderstel, wat
je een voorbeeld van Ooster-
sche wreedheid zou noemen."
Van Dongen knikte. Duide
lijk zag hg, dat op het mis
handelde lichaam, verschillen
de duivelsche kwellingen wa
ren toegepast.
„Het is Henneman", fluister
de de secretaris. „Joop Hen
neman was een van de fijnste
menschen die ik ooit het voor
recht mocht hebben te ken
nen".
„Die opinie van u over hem,
is in zijn laatste uren waar
schijnlijk bevestigd geworden",
merkte Van Dongen op. „Het
i3 duidelijk dat men hem iets
wilde laten doen of zeggen,
waar hij niet van wilde weten.
Kwelling na kwelling, die
ieder afzonderlijk een minder
sterken man zou hebben ge
broken, werd op hem toege
past, tot zijn lichaam de grens
van wat het verdragen kon
bereikte en hij stierf. Daar is
je motief De Kort óf Hen
neman wist iets, öf hij kon
iets doen, en de lieden die hem
vermoordden, trachtten hem te
dwingen hun te gehoorzamen."
„Wat wist Henneman?"
vroeg De Kort.
„Borneo", antwoordde de
secretaris. „Niemand anders
wist zooveel van Borneo als
hg," .(Wordt vervolgd)
GOES
Diefstallen.
De politie maakte proces
verbaal op tegen M. B.-De B.
die in de achterliggende maan
den ten nadeele van E. J. de
B. 24 luiers en 20 flanellen
doeken verduisterde.
W. de P. deed aangifte van
den diefstal van 2 groote ko
nijnen uit hun hokken achter
zijn woning aan het P. J.-
plein. De politie stelt een on
derzoek in.
Onvoldoende verduisterd.
,S. B. en J. J. werden ver-
baliseerd wegens het onvol
doende verduisteren van hun
woning. Tevens werd hun licht
afgesneden.
Concours „Jacoba v. Beieren".
De handboogsociëteit „Jaco
ba van Beieren" heeft Zater
dag haar jaarlijk3che concours
gehouden, waarvoor zeer groo
te animo bestond. Door niet
minder dan 28 sociëteiten met
145 schutters werd hieraan
deelgenomen.
De uitslag was als volgt:
Hoofd vogel: S. d- NiJs. Willem
Teil", Kloosterzande. Ie zUvogel: C.
JI. Stouthamer, ..Zorgvliet". Elle-
woutsdfjk. 2e zijvogel C. Goettse,
Eensgezindheid". 's-Heerenhoek; le
hoogkal. C. Bliek. ..Jacoba van
Beieren", Goes. 2e hoogkal A. de
Jong, ..Willem TeU", Ovezande. le
onderkal, A. Geense. „Zorgvlied",
EUewoutsdijk. 2e onderkal. A. de
Jonge, „Soranus", Heinltensiand. le
klepprijs (met beker), P. P. Stout
hamer. EllewoutsdijK. 2e klepprijs F.
v. Loenhoud. „Jacoba v. Beieren",
Goes. 3e klepprijs. L. de Jager. ..Doel
naar hooger", Wolfaarfsdljk. 4e klep
prijs. P. RemiJn, „Eensgezindheid".
's-Heerenhoek. 5e klepprijs, J. v. d.
Poel, „Edele handboog", Oudelande.
6e klepprijs, R- Tassaart, „Een
dracht", Lam sw aarde.
Voorts waren er veel prilsvogels.
die door diverse schutters werden af
geschoten.
Een 4-jarig kind
van de familie M. te Roosen
daal heeft een pan kokend wa
ter over het lichaam gekregen
en is aan de gevolgen overle
den.