GEESTELIJK LEVEN IN ZEELAND 1500-1650. Dr. W. S. Unger schrijft ons: Maar daarvan hier niet. Als uitnemend bewerkte catalogus van wetenswaardigheden be treffende het geestelijk leven in Zeeland in de genoemde periode is dit lijvige werk het telt bijna 500 bladzijden van groot nut, en het zal lang _iijn beteekenis behouden voor afien, die in de geschiedenis van ons gewest belang stellen. Een beknopt overzicht van zijn inhoud moge hiervan re kenschap geven. Eerst wordt het weten schappelijk en letterkundig leven onder invloed van het Humanisme geschetst, waarbij Middelburg (Abdij) 't kasteel Sandenburg der heeren van Veere (Erasmus!) en Zierik- see middelpunten waren. Dan worden de Zeeuwsche rede rijkers behandeld, van belang ook omdat via Zeeland deze beweging uit Vlaanderen Hol land heeft bereikt; in alle ste den komen rederijkerskamers voor het eerst te Middel burg vermoedelijk in 1444 en ook in vele dorpen ontbre ken zij niet. Hun literaire be teekenis was geringer dan hun maatschappelijke; in een strijd tegen de kerk hebben zij een groote rol gespeeld, en voor hun deel bijgedragen tot de overwinning der Reforma tie (die hen echter later heftig bestreed Een beschouwing over he>t godsdienstig leven nadien sluit zich hierbij van zelf aan, van belang ook daarom, omdat hierin tenslot te, en niet in het letterkun dige, Zeeland in dien tijd zijn grootste triumfen heeft ge vierd. Het hoogtepunt van Meer tens* boek is het hoofdstuk, aan het letterkundig leven na de Reformatie gewijd. Daarbij wordt eerst behandeld de dichtbundel, de Zeeuwsche Nachtegaal genaamd, versche nen in 1623 onder leiding van Jacob Cats, toen pensionaris van Middelburg. Dan deze dichter zelf, de meest ver schillend beoordeelde figuur in heel onze letterkundige ge schiedenis. Ziehier Meertens' afgewogen oordeel: „een zo volstrekte verguizing als van Busken Huet wordt in onze dagen nauwelijks meer ge deeld, maar niemand zal er meer kan denken om hem een hoogere plaats toe te wijzen, dan dnder de dichters van het tweede plan". Als da beste dichters der Gouden Eeuw in Zeeland noemt M. dan Phili- bert van Borsselen, burge meester van Tolen, gestorven 1627, Johan de Brune de oude, op het eind zijns levens raadpensionaris van Zeeland, en Simon van Beaumont, pen sionaris van Middelburg, maar de vergelijking met de groote dichters van Holland kunnen zij slecht doorstaan. Een laatste hoofdstuk he in het begin der vorige maand promoveerde te Utrecht op een proefschrift, waaraan hij den titel gaf: Letterkundig leven in Zeeland in de zestien de en de eerste helft der ze ventiende eeuw*), de heer P. J. Meertens, oud-Middelburger en, wat meer zegt, van meer dan drie eeuwen Zeeuwschen bloede, tot doctor in de lette ren en wijsbegeerte. Het „woord vooraf" geeft reken schap van het ontstaan van het werk. In hoofdzaak waren het overwegingen van locaal- patriottischen aard, die den schrijver hebben bewogen, die zich van kindsbeen af in bij zondere mate aangetrokken gevoelde tot de geschiedenis van het land, dat zijn voor ouders bewoonden en waar hij de eerste 20 jaar zijns levens heeft doorgebracht, en van het volk, waaruit hij is geboren. Inderdaad, tusschen haakjes opgemerkt, een eenheid, waar op in den modernen tijd maar weinig geschiedschrijvers kun nen bogen! En al is de schr. zich bewust, dat er belangrij ker onderwerpen, zijn, ook in de geschiedenis van onze let terkunde, en niets hem meer vreemd is geweest dan de lite ratuur van het Zeeuwsche volk een hoogere plaats in ons feestesleven toe te kennen an waarop deze recht heeft, hij wil deze studie in de eerste plaats beschouwd zien „als een dienst, die een toegewijd zoon van zijn land aan dat land bewees, een daad van piëteit, die met liefde en toe wijding werd verricht". Terwijl in zeker opzicht een dergelijke instelling kritiek bij voorbaat uitsluit, heeft dr. Meertens ons toch de gelegen heid daartoe opengelaten door de zelfkritiek, die hij oppert. Want hij verontschuldigt zich zelf met prijzenswaardige openhartigheid over wat wel het grootste gebrek van dit •werk is: zijn al te groote uit voerigheid. Door zrjn. behoefte aan een zoo groot mogelijke volledigheid is niet alleen de verschijning van deze studie zoo lang mogelijk uitgesteld, doch werd „het heel weinig belangrijke en het onbelang rijke meegedeeld met een uit voerigheid, die vooral de meer op het aesthetische ingestelde lezer bij tijd en wijle zal ont stemmen". En inderdaad, bij grooter beknoptheid zou de compositie van dit van ency clopedische belezenheid getui gende werk ongetwijfeld heb ben gewonnen. De „inleiding" daarentegen had best wat uit voeriger en meer inleiding mogen zijn; den ingewijde bevredigt zij ook niet in allen deel in hetgeen zij geeft. Burgerlijke Stand GOES. Geboren: Dineke Mau- pie, d. v. Cornelis Westdorp en Maatje de Bart; Johanes Adriaan, z. v. Willem Lode- wijk Harthoorn en Antoinetta Verburg. Overleden: Jozephus Antho- nius Aertssen, 33 j., man van Johanna Farnkin; Maatje Ma ria Engelblik, 67 j., vrouw van Pieter Willem den Herder. OOSTKAPELLE. Geboren: Maria Pieternella, d. v. M. Schoe en C. P. Lous. KRUTNTNGENGetrouwd: Jacobus Waverijn, 28 j,. te Haarlem en Maatje Nieuwen- huize, 26 j. Geboren: Magdalena. Geer- truida, d. v. Gerardus Francis- cus Jacobus Bal en Jacomina Grim. Overleden te Goes: Karei Louis Cornelis, 66 3., weduwn. van Johonna Jacoba Ossel. Besluiten, benoemingen enz Geslaagd voor het dïDloma leer ar es coupeuse mej. J. Da lebout te Kloetinge; voor cou peuse de dames J. Marschalk te Goes, M. Steijnmeger te Goes J. van Duijvenbode te Goes, A. Slabbekoorn te Kapelle; ge slaagd voor costumière de da mes N. Sinke te Kloetinge. L. Hirdes te Kloetinge, M. Fossen te Kapelle: voor lingerie de dames N. de Laat, N. Holle- stelle. J. Kole en Rie Sinke, allen te Kloetinge. handelt wetenschap en kunst na de Reformatie; een goed geschreven slotbeschouwing maakt de, weinig gunstige, balans van Zeeland's aandeel aan do Nederlandsche cultuur op. Een aantal portretten en andere afbeeldingen vullen den tekst aan. Uit dit summiere overzicht blijkt, dat niet alleen het let terkundig doch heel het gees telijk leven van Zeeland wordt behandeld. De titel geeft dus den inhoud niet geheel aan. Maar voor dien inhoud kunnen wij den schr. niet genoeg dankbaar zijn, en dr. Meertens verdient den lof van Zeeland meer nog misschien dan die van de hoogeschool, die slechts naar wetenschappelijke betee kenis te oordeelen had. Hij zegt „in afzienbaren tijd" een tweede deel toe, dat het let terkundig en geestelijk leven van Zeeland tof ongeveer het einde der 19e eeuw zal behan delen. Gaarne houden wij den schr. aan zijn woord. Hij is het aan zijn „lieve vaderland" ver plicht! N.V. Noord-Hollandsche Uitgevers Maatschappij, Am sterdam 1943. Kerk- en Schoolnieuws Verduisteren Ned. Herv. kerk. Benoemd tot hulppred. te Barendrecht G. v. d. Meulen cand. te De Bilt. Aangenomen naar Tholen (2e pred. plaats) A. J. van Oost, cand. en hulppred. al daar. Ned. Herv. kerk. Aangeno men de benoeming tot hulp pred. te Noordwijkerhout H. C. van Willenswaard, id. te Hil versum. Geref. kerken. Beroepen te Uithuizermeeden G. Hazenberg te Zwagerveen; benoemd tot hulppred. te Berlcel-Roderijs L. E. Oosterhoff, cand. te Aduard; Bedankt voor Eind hoven (3e pred. plaats) J. A. Vink te Berkel-Rodenrijs Chr. Ger. kerk. Beroepen te Zwijndrecht E. Dumarchie van Voorthurjsen te Driebergen. Ger. Gemeente. Beroepen te Rotterdam-Zuid G. H. Kersten te Rotterdam-C. Oud-Geref. Gem. onder het Kruis. Beroepen te Enkhuizen C. v. d. Poel te Giessendam. Ds. W. Coenraad ovegjeden. Te Beek bij Nijmegen is on verwacht overleden ds. W. Coenraad. De overledene werd in 1882 in Rotterdam geboren en was sedert 1917 predikant van de gemeente Ubbergen— Beek. Hij was jarenlang voor zitter van de weesinrichting Neerbosch en secretaris van „de Klokkenberg". Prof. P. J. M. de Bruin. Prof. P. J. AL de Bruin, te Apeldoorn, rustend hoogleeraar van de theologische school te Apeldoorn, van de Chr. Gere formeerde Kerk, zal 30 dezer den dag herdenken, waarop hij 50 jaar geleden het predikambt aanvaardde in de Chr. Geref. kerk. Van 1905 tot 1938 is hij hoogleeraar geweest. Hij houdt 29 Aug. te Den Haag een «ge dachtenisrede. van 22 t.m. 28 Aug.: van 20.456.30 uur. De maan komt morgen te 1.31 op en gaat te 17.42 onder. VLISSINGEN Droeve plechtigheden. Op de begraafplaats alhier werden gisteren en vandaag elf personen ter aarde besteld die Vrijdag j.l. op zoo noodlottige wijze om het leven kwamen, terwijl het stoffelijk overschot van nog een slachtoffer te Mid delburg werd begraven. MIDDELBURG Aanrijding. De politie stelt momenteel een onderzoek in naar een kleine aanrijding, die Zaterdag plaats vond tusschen een hand wagen, die bestuurd werd door J. W. en een met twee paar den bespannen wagen. Geruild. De landbouwer B. de W. en de beurtschipper W. V. ruilden aardappelen tegen kolen. Bon nen kwamen er natuurlijk niet bij te pas. Zij maakten zich schuldig aan overtreding van de aardappeldistributiebeschik- king en vaste brandstoffendis- tributiebeschikking en kregen derhalve ieder een procesver baal van den economischen dienst van de politie alhier. Droeve plechtigheden. Op de algemeene begraaf plaats alhier zijn gisteren drie slachtoffers ter aarde besteld, die vorige week op zoo nood lottige wijze om het leven zijn gekomen. Morgen vindt de be grafenis van nog een slacht offer plaats. Radioprogramma Woensdag 25 Aug. Hilversum I 414.4 M. 6.45 Gram. 7.00 Ber. 7.10 Ochtendgymnastiek. 7.15 Gram. 7.40 Sportnieuws. 7.50 Progr. overz. 8.00 Ber. 8.10 Gram. (8.458 50 Voor de huisvr.) O.OO Godsd. uitz. 9.30 Orlt. 10.15 Gram. 10.45 Een tragedie der eenzaamheid 11.05 Orlc. 11.30 Piano- voorsdr. 12.00 Almanak. 12.15 Dans- ork. 12.45 Ber. 13.00 Land en volk brengt 13.10 Ork. 13.45 De vrije Woensdagmiddag. 15.00 Godsd. uitz. 15.15 Halfweg .16.45 Ber. 17.00 Viool en piano. 17.35 Orgelconc. 18.00 Brabantseh praatje. 18.05 Gram. 18.15 Crk. 18.45 Nceriacds stem front. 18.55 Gram. 19.00 Ber.. 19.10 Sp'ege'. van den dag. 19.15 Ork. soliste. 19.45 Op een muziekavond bij de familie Speelman. 20.15 Oli Pe- drigo. 22.00 Ber. en act. besch. 22.15 Orgelconcert. 22.45 Gram. Hilversum II. 17.00 Gram. 18.00 Gram. 19.00 Ber. 19.10 Voor de kleuters. 19.15 Gram. 20.15 Wenken voor zelftulndera en bloemenliefheb bers. 20.30 Gram. 21.15 Gram. 21.45 Avondwijding. Feuilleton DE MAN UIT DE WILDERNIS 23) door B. REEN; „Het slachtoffer was dood; hij was gekleed in een jas en een broek, maar hij droeg geen hemd, boord of das on der zijn jas, en zijn borst en rug waren gestreept als bij een zebra met builen en plek ken, terwjjl de schrammen en builen op zijn gezicht ver schrikkelijk waren om aan te zien. Ik blies op mijn fluitje en terwijl ik wachtte, keek ik eens goed in het rond, maar er was niemand in de buurt en ik hoorde niets. Ik heb ook niet gehoord toen ik met den brigadier voor den ingang van de steeg stond te praten. We zagen niets door den mist en er kon wel een heel regiment langs ons wandelen zonder dat we het zagen, zoo dik was de mist. Maar we zouden het heb ben gehoord en we hoorden niets". .,Ze zullen wel van den an deren kant de steeg ingeko men zijn", bracht De Kort in Jiet midden, „want er loopt een weg rond, over de werf van de Marokkostraat af. Eén ding staat wel vast Henne- man werd niet afgerandseld en gekweld in de steeg, want dan zou iemand het zeker ge hoord hebben. Maar we zullen het aan de anderen overlaten, dat uit te kienen, terwijl wij naar het lijk gaan kijken." Voor Van Dongen en De Kort was het bezoek "aan het lijkenhuis een routine-aangele genheid. Hun zenuwen waren gehard, wat dit contact met den dood betrof. Maar de on gelukkige secretaris huiverde, toen hij om zich heen keek. De oppasser leidde hen naar een hoek, draaide het licht op en trok dan het laken, dat over het lichaam van den ver moorde lag, weg. Zelfs iemand met stalen ze nuwen als Van Dongen kon een uitroep van verschrikking niet onderdrukken. „Zooiets heb ik nog nooit gezien", bracht De Korf grof uit. „Naar ik veronderstel, wat je een voorbeeld van Ooster- sche wreedheid zou noemen." Van Dongen knikte. Duide lijk zag hg, dat op het mis handelde lichaam, verschillen de duivelsche kwellingen wa ren toegepast. „Het is Henneman", fluister de de secretaris. „Joop Hen neman was een van de fijnste menschen die ik ooit het voor recht mocht hebben te ken nen". „Die opinie van u over hem, is in zijn laatste uren waar schijnlijk bevestigd geworden", merkte Van Dongen op. „Het i3 duidelijk dat men hem iets wilde laten doen of zeggen, waar hij niet van wilde weten. Kwelling na kwelling, die ieder afzonderlijk een minder sterken man zou hebben ge broken, werd op hem toege past, tot zijn lichaam de grens van wat het verdragen kon bereikte en hij stierf. Daar is je motief De Kort óf Hen neman wist iets, öf hij kon iets doen, en de lieden die hem vermoordden, trachtten hem te dwingen hun te gehoorzamen." „Wat wist Henneman?" vroeg De Kort. „Borneo", antwoordde de secretaris. „Niemand anders wist zooveel van Borneo als hg," .(Wordt vervolgd) GOES Diefstallen. De politie maakte proces verbaal op tegen M. B.-De B. die in de achterliggende maan den ten nadeele van E. J. de B. 24 luiers en 20 flanellen doeken verduisterde. W. de P. deed aangifte van den diefstal van 2 groote ko nijnen uit hun hokken achter zijn woning aan het P. J.- plein. De politie stelt een on derzoek in. Onvoldoende verduisterd. ,S. B. en J. J. werden ver- baliseerd wegens het onvol doende verduisteren van hun woning. Tevens werd hun licht afgesneden. Concours „Jacoba v. Beieren". De handboogsociëteit „Jaco ba van Beieren" heeft Zater dag haar jaarlijk3che concours gehouden, waarvoor zeer groo te animo bestond. Door niet minder dan 28 sociëteiten met 145 schutters werd hieraan deelgenomen. De uitslag was als volgt: Hoofd vogel: S. d- NiJs. Willem Teil", Kloosterzande. Ie zUvogel: C. JI. Stouthamer, ..Zorgvliet". Elle- woutsdfjk. 2e zijvogel C. Goettse, Eensgezindheid". 's-Heerenhoek; le hoogkal. C. Bliek. ..Jacoba van Beieren", Goes. 2e hoogkal A. de Jong, ..Willem TeU", Ovezande. le onderkal, A. Geense. „Zorgvlied", EUewoutsdijk. 2e onderkal. A. de Jonge, „Soranus", Heinltensiand. le klepprijs (met beker), P. P. Stout hamer. EllewoutsdijK. 2e klepprijs F. v. Loenhoud. „Jacoba v. Beieren", Goes. 3e klepprijs. L. de Jager. ..Doel naar hooger", Wolfaarfsdljk. 4e klep prijs. P. RemiJn, „Eensgezindheid". 's-Heerenhoek. 5e klepprijs, J. v. d. Poel, „Edele handboog", Oudelande. 6e klepprijs, R- Tassaart, „Een dracht", Lam sw aarde. Voorts waren er veel prilsvogels. die door diverse schutters werden af geschoten. Een 4-jarig kind van de familie M. te Roosen daal heeft een pan kokend wa ter over het lichaam gekregen en is aan de gevolgen overle den.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1943 | | pagina 2