FABRICAGE VAN POSTZEGELS.
Tweede blad
PROVINCIALE ZEEUWSCHE COURANT
Vrijdag 13 December 1940
Het aloude drukkersvak wordt tot in de
perfectie beoefend
EEN BEZOEK AAN DE FIRMA
ENSCHEDÉ TE HAARLEM.
Toen In 1839 In Ene/eland de penny
porto-bill werd aangenomen en de post
zegel voor het eerst zijn intrede deed, zul
len weinigen vermoed hebbendat het
Kleine, papiertje nog eens zoo'n groote rol
in de samenleving zou gaa/n spelen. Tot
in de verste uithoeken van de wereld
neemt tante Pos uw brief mede, mits
het couvert voorzien is van een bedrukt
zegeltje, dat eerst met de grootste accu
ratesse wordt vervaardigd en na het ge
bruik een geliefkoosd kleinood is voor den
verwoeden philatelist, die zijn schatten
met argusoogen bewaakt en zorgvuldig
rangschikt.
„ALS KOSTER
HIER KON
KOMEN
KIJKEN......"
Reeds in 1653
was er in Parijs
een soort stede
lijke post, waar
voor billets de
port payé werden
gebruikt. Deze
waren aan brie
ven bevestigd of
er omheen gewik
keld, ten bewijze
dat liet bestelloon was yoldaan. Deze en
andere instellingen bestonden niet lang.
Het waren echter de eerste, schuchtere
levensteekenen van den postzegel, die in
de vorige eeuw officieel en definitief ver
scheen. In 1852 werden in ons land voor
het eerst postzegels gedruktbij de
firma Enschedé, of, zooals de officieele
naam luidtJoh.Enschedé en Zonen,
Grafische Inrichting N.V. te Haarlem.
Daar is in acht-en-tachtig jaar de kunst
van het postzegels drukken tot in de
grootst mogelijke perfectie opgevoerd,
daar is het vervaardigen van een bedrukt
plaatje geworden tot een wetenschap met
vakmenschen, die hun onderdeel van het
groote productie-apparaat volkomen be-
heerschen. Het is een werk van meesters
met jarenlange ervaring en groote 1
kwaamheid.
Want het is niet alleen het drukken van
den postzegel, maar ook en vooral het
vele dat vooraf gaat aan het moment
waarop de pers gaat draaien, dat dezen
arbeid tot een moeilijken maakthet
kleinste foutje wreekt zich, en al is het
de hoop van iederen philatelist een aantal
„misdrukken" te bemachtigen, men spant
hier alle krachten in om den verzamelaar
dit genoegen te ontnemen.
„Onze ergste vijanden zijn de verzame
laars" zoo verzuchtte een drukker, ver
grijsd in. dit vak. „Eiken zegel bekijken ze
met een microscoop om te zien of er mis-
schen wat aan mankeert".
Zoo erg is het natuurlijk niet. En boven
dien mèg men in den regel gerust met
een microscoop kijkenMaar zelfs
Homenas sliep wel eens. En daarom kan
het ook in dit hyper-geperfectioimeerde
bedrijf een enkelen keer voorkomen, dat
er een kleinigheid verkeerd gaat. Dan
kan de postzegelliefhebber verheugd zijn.
Talrijk zijn de bewerkingen, die de post
zegel ondergaat, voordat hij eigenlijk post
zegel is en aan het loket of via de auto
maat kan worden gekocht, op de enve
loppe geplakt en de reis begint.
Kroniek van den dag
Strubbelingen met Thailand.
Evenals dat het geval is met den strijd
op de onderscheiden fronten in Europa,
moet ook het conflict tusschen Indo-China
en Thailand, waarvan wij' in eenige be
richten melding hebben gemaakt, bezien
worden in het groote verband! van het ge
beuren van dezen tijd. Zoo rijst de ver
wikkeling tusschen beide landen ver uit
boven een, grensincident, waaraan men ge
meenlijk, omdat het zich in een zoo afge
legen gebied afspeelt, niet veel aandacht
besteedt. In het kort komen de gebeurte
nissen op het volgende neer. In het be
gin van deze week hebben zich aan de
grens van Inldb-Ohina én Thailand scher
mutselingen voorgedaan toen Fransche
troepen het vuur openden op Thailandsche
grensbewakingstroepen, terwijl, naar te
Bangkok werd verklaard, Fransche vlieg
tuigen een aanval hadden ondernomen op
de stad Lolcfaon. Deze aanval werd gevolgd
door een bombardement op de Thailand
sche stellingen, ondernomen door Fran
sche troepen. In een te Vichy uitgegeven
communiqué is er op gewezen, dat hier
sprake is van een Fransche vergeldings-
aanval. Naar men weet heeft Thailand
bezwaren tegen de geldende grensafbake-
ning en om aan deze wenschen tot wijzi
ging der grenzen kracht bij te zetten, be
sloot de regeering te Bangkok tot militair
vertoon. Van Fransche zijde beschuldigt
men er de regeering van Thailand1 van, dat
zij reeds sedert een halve maand heeft ge
tracht het diplomatiek contact te verbre
ken en dat de houding van de grenstroe
pen de Fransche. regeering genoodzaakt
heeft tot het ondernemen van tegenmaat
regelen in den vorm van vergeldingsaan-
vallen.
Zooals gezegd, deze actie in het Verre
Oosten staat niet op zich zelf. In een
vanwege die Fransche regeering' uitgege
ven verklaring wordt n.l. gezegd, dat men
in officieele kringen de sterke verdenking
koestert, dat Engeland de hand in het
spel heeft. De „Temps" heeft dezer dagen
de veronderstelling uitgesproken, dat En
geland, profijt trekkend van die tegen
woordige positie van Frankrijk zich ach
ter de regeering te Bangkok heeft ge
plaatst. De Fransche bommen zijn het be
wijs, dat Frankrijk niet van plan is, zrjn
tegenstanders op gemakkelijke wijze in
het bezit te laten komen van zijn over-
zeesche bezittingen.
Door dergelijke verklaringen is het con
flict onmiddellijk geplaatst in het kader
van het groote wereldgebeuren. Want daar
door is het niet langer een grensconflict
van Indo-China of wil men Frankrijk
en Thailand, maar een onderdeel van de
groote worsteling met het Britsche impe
rium. We hebben daarop reeds vroeger de
aandacht gevestigd. Indo-China heeft een
overeenkomst gesloten met Japan inzake de
wapenleveranties en bjj die gelegenheid kon
er op worden gewezen, dat deze overeen
komst van onmiddellijk belang was voor
de positie van Groot-Brittannië, waar liet
er niet alleen om begonnen is, het Britsche
eiland uit te schakelen, maar tevens om de
koloniale positie van het imperium te on
dergraven. Het driehoeksverdrag heeft de
ze ontwikkeling zoo mogelijk nog scherper
geaccentueerd en wanneer we in dit groote
verband nu ook het conflict tusschen Thai
land en Indo-China plaatsen, dan kan wor
den geconcludeerd, dat het geschil als zoo
danig onbelangrijk moge zijn, maar dat
het als een onderdeel van de worsteling
tusschen Engeland en de spilstaten van
groote beteekenis zal kunnen worden, te-
meer, waar de Fransche regeering te ver
staan heeft gegeven, dat zij niet geneigd
is, zich in liet Verre Oosten uit haar stel
lingen te laten verdringen.
Het Thailandsche conflict bergt in zich
bedreigingen voor de Britsche koloniale po
sities en het is geenszins onverklaarbaar,
dat Londen gezonnen heeft op een bepaal
de tegenactie tegenover de Fransch-Japan-
sche overeenkomst. Maar achter Engeland
ziet men dan weer de Vereenigde Staten en
tegelijk ook de nieuwe orde, die op basis
van het Berlijnsche driehoeksverdrag in het
Verre Oosten staat te worden verwezenlijkt.
In het verband met het geschil aan de
grenzen van Thailand staat ook de verhou
ding van Japan tot de Vereenigde Staten.
De benoeming van admiraal Namoera tot
ambassadeur te Washington heeft dit pro
bleem weer op het eerste plan gebracht. De
betrekkingen tusschen Tokio en Washing
ton zijn er den laatsten tijd niet beter op ge
worden en vooral door de van Amerika an-
sche zijde uitgevaardigde uitvoerverboden is
in Japansche kringen veel kwaad bloed ge
zet. Nu de Japansche regeering een oproep
heeft gericht tot alle Japanners, om de
krachten tot het uiterste in te spannen,
teneinde de volken van het Oosten te be
vrijden van de keten, die hun door het nood
lot zijn opgelegd, schijnen de betrekkingen
nog verder te worden vertroebeld en in be
paalde kringen wordt er zelfs rekening me
de gehouden, dat er ieder oogenblik een con
flict tusschen Japan en de Vereenigde Sta
ten accuut kan worden. Het conflict tus
schen Thailand en Indo-China heeft op deze
mogelijkheid nog eens de aandacht geves
tigd, temeer, waar de Britsche politiek in
het Verre Oosten zich voo- een goed deel,
verlaat op de houding de Vereenigde Sta
ten,
Drie Britsche schepen tot zinken
gebracht.
Uit New York meldt het D.N.B. Het
maritime register meldt het tot zinken
brengen van drie Britsche schepen, t.w.
de vroegere Amerikaansche tankboot „La
Brea" (6665 ton), die reeds in Augustus
nabij de Hebriden getorpedeerd werd,
voorts het vrachtschip „Dalcairn" (4608
ton,) dat 300 mijl ten Westen van Ier-
land tot zinken werd gebracht en het
vrachtschip „Foylebank" (558 ton), dat
door vliegers gebombardeerd werd.
Het begint eigenlijk al met het maken
van. het papier. Dit wordt voor fran
keerzegels beneden de waarde van een
gulden van. een z.g. nulletjes watermerk
voorzien, kleine kringetjes, die zich als
lichte vlekjes in het papier afteekenen. In
lange banen komt het papier, dat van fijne
kwaliteit is, bij de firma Enschedé en daar
ondergaat het de eerste bewerking het
gommen. In een groote ruimte, onderin
het gebouw, heerscht een penetrante, on
behagelijke geur. Het zijn de kwalijk rie
kend® dampen van de gom. Het toeven
hier is niet aangenaam, doch het is nu
eenmaal een noodzakelijke schakel in den
keten. Het papier wordt van de groote
rollen afgewikkeld en langs cylinders met
gom gevoerd: De papierband loopt dan
verder langs een groote, op hooge tem
peratuur verhitte brug. Aan het eind daar
van is de gom gedroogd. Hierdoor ontstaan
echter spanningen tusschen papier en
gomstrook, waardoor het papier zou gaan
knallen. Dit moet natuurlijk venneden
worden en daarom worden de banen met
de gomzijde langs stalen linialen geleid
waardoor in de kleefstof zeer kleine, voor
het oog onzichtbare barstjes ontstaan.
Dan wordt het papier onder een kalander
nog gesatineerd, tenslotte in banen ge
sneden en het is gereed voor den drukker.
Maar nog lang duurt het voordat de
postzegel gemaakt is. Indien een kunste
naar een ontwerp voor een zegel heeft ver
vaardigd, moet aan de- hand hiervan wor-
De plaatdrukpers ziet er geheeimzlnnig uit. De iange banen zijn geen papier, maar
een geweven stof, die de inkt wegveegt welke aan de oppervlakte van de' plaat
zich bevindt. Het papier zuigt de inkt uit de holten in de plaat. (Fotot P.T.T,)
Lord Lothian overleden
De Britsche ambassadeur in
Washington.
Gisternacht is de Britsche ambassadeur
te Washington, Lord Lothian in de En-
gelsche ambassade aldaar overleden.
Philip Henry Kerr, markies van Lo
thian, werd in 1882 geboren. Zqn oplei
ding genoot hij aan de Oratory school en
op de universiteit van Oxford.
In 1906 werd hij assistent-secretaris
van den interkolonialen raad, de Trans
vaal en Oranje Rivier kolonie, terwijl hij
zitting had in de spoorwegcommissie der
centrale Zuid-Afrikaansche spoorwegen.
Deze functies bekleedde hij tot 1908. In
de politiek deed hij zijn stem hooren als
mede-redacteur van de Round Table. In
1916 werd hij secretaris van den Britschen
minister-president, Lloyd George, waarna
hij sedert 1925 als secretaris van de
Rhodes Trust fungeerde.
In de eerste nationale regeering, welke
in 1931 optrad, bekleedde hij de functie
van kanselier van het hertogdom Lancas
ter, Voorts bekleedde hij regeeringsposten
in 1931 en 1932 als onderstaatssecretaris
voor Indië en voorzitter van de z.g. Round
Table Francise Committee.
Lord Lothian was lid van de liberale;
partij.
Uiterst belangwekkend is de rol, die
Lord Lothian heeft vervuld in de ontwik
keling der Engelsch-Duitsche betrekkin-
Purol geeft een
mooie zuivere huid,
gen sedert den Umbruch in Duitschland,
Aanvankelijk toonde hij een open oog te
hebben voor de vernieuwing van krachten,
die in Duitschland aan den dag trad, en
trachtte hij in Engeland daar een bete?
begrip voor te wekken. In de eerste jaren
van het aan de macht zijn der nationaal-
socialistische beweging in Duitschland
was hij een dergenen, die herhaaldelijk
met de nieuwe Duitsche gedachtenwereld
en de Duitsche leidende figuren contact
zocht en die als zijn overtuiging naar vo
ren bracht, dat het nieuwe Duitschland
en het Britsche rijk geenszins onverzoen
lijk tegenover elkander behoefden te
staan, doch dat een samengaan van beide
rijken in de wereld een mogelijkheid was
welke zeer stellig kon worden venvezen-
lijkt, wanneer van Engelsche zijde het
noodige begrip voor het levenskrachtige
nieuwe, dat in Duitschland bezig was te
ontstaan, kon worden verworven. Deze
houding echter liet hij na September 1938
volkomen varen, om zich aan te sluiten
bij het kamp, dat zijn meest kenmerken
den vertegenwoordiger vond in den huidi-
gen Britschen minister-president Chur
chill. Eenmaal tot dit kamp overgegaan,
deed hij opnieuw zijn intrede in de prac-
tische politiek door een benoeming te
aanvaarden als ambassadeur in de Ver
eenigde Staten. Leze benoeming werd een
feit op 30 Augustus 1939, enkele dagen
voor het uitbreken van den oorlog tus
schen Engeland en Duitschland.
VLEESCH EN VLEESCHWAREN.
Opdrijving der prijzen zal streng
worden gestraft.
Het rijksbureau voor de voedselvoor
ziening in oorlogstijd vestigt de aandacht
op het volgende:
Het is gebleken, dat in verschillende
plaatsen slagers misbruik maken van de
tijdelijke schaarschte aan vleesch, door
aan het publiek voor vleesch en vleesch-
waren hoogere prijzen in rekening te
brengen dan hun is geoorloofd.
Daarom wordt nogmaals onder de aan
dacht van het publiek gebracht, dat in
iedere slagerij een vanwege het gemeente
bestuur goedgekeurde prijslijst voor vleesch
en vleeschwaren op een voor het publiek
duidelijk zichtbare plaats aanwezig moet
zijn en dat een slager, die voor vleesch of
vleeschwaren hoogere prijzen in rekening
brengt dan die, welke op die lijst vermeld
zijn, in overtreding is.
Tegen dergelijke ernstige overtredingen
zal in het vervolg met gertrengheid worden
opgetreden. Niet alleen zal proces-verbaal
van deze overtredingen worden opgemaakt,
doch overtreders zullen onmiddellijk door
de Nederlandsche Veehouderijcentrale van
een toewijzing van vee en vleesch voor een
zekeren tijd worden uitgesloten.
Aan het publiek wordt in zijn eigen
belang geraden de gevallen, waarin voor
vleesch of vleeschwaren te lrooge prijzen
worden berekend, onverwijld ter kennis van
de politie in zijn woonplaats te brengen. Op
deze wijze zal aan deze ergerlijke prijsop
drijving spoedig een einde kunnen worden
gemaakt.
Inventarisatie van veevoeder
producten.
VERVOER VERBOD VAN 15—21
DECEMBER.
Met verwijzing naar het bericht inzake
de inventarisatie van veevoederproducten
enz., wordt er de aandacht op gevestigd,
dat lret daarin bedoelde vervoerverbod
geldt voor de periode van 15 tot en met
.21 December, dus niet tot en met 20 De
cember, zooals aanvankelijk werd vermeld.
Voor de plaatdruk wordt door den tee
kenaar de laatste hand gelegd aan het
object, dat aanstonds gereproduceerd
moet worden. (Foto P.T.T.)
maakt, een metalen plaatje waarop het te
reproduceeren object zich in spiegelbeeld
afteekent. Men onderscheidt twee soorten
cliché's. Als het bestemd is voor een tee-
kening, b.v. met enkel lijnen, dan is het
een lijncliché. Maar als er ook vlakken
met veranderde tinten gedrukt moeten
worden, dan wordt het metalen plaatje
voorzien van een „raster", waardoor de
geheele oppervlakte bezaaid wordt met
puntjes van varieerende grootte en hoe
veelheid per vierkanten centimeter. Van
deze puntjes u kunt het dagelijks in
de krant zien wordt het beeld gedrukt.
Van het oorspronkelijke cliché moeten
groote aantallen, gemaakt worden. Dit
geschiedt langs galvanischen weg (ionisa-
tie) tot men een hoeveelheid van bijv. hon
derd heeft, waarmede de oplaag gedrukt
kan worden. Voor frankeerzegels vindt
deze hoogdruk geen toepassing, wel .voor
plakzegels.
De diepdruk hiertoe behooren de voor
de postzegels belangrijke rotogravure en
de plaatdruk. Zooals wij reeds zeiden, lig
gen bij den diepd.uk de partijen die druk
ken onder de oppervlakte. Het zijn holtes,
gevuld met inkt, welke door het papier
wordt opgezogen. Bij den plaatdruk wordt
op een plaatje koper een foto of teelcening
van het te reproduceeren object gecopi-
eerd. Als dat gebeurd is, komt er een
zeer moeilijk onderdeel het etsen. De
etser moet de vlakken' en lijnen, die latei-
donker moeten afdrukken, met een bijtend
zuur wegetsen of met een graveernaald
wegsteken. Als het beeld aldus in de
diepte is aangebracht wordt het langs gal
vanischen weg vermenigvuldigd. Het ge
beurt ook wel zoo, dat een reproductie
op een metalen rolletje wordt gemaakt.
Dit wordt dan weer in een metalen plaat
mechanisch geperst. De plaat wordt ver
hard en hiervan kan gedrukt worden.
Het persen geschiedt ook al weer met
de uiterste nauwkeurigheid. Het gaat zelfs
zoo precies, dat als bjjv. een plaatje te
flauw is afgedrukt, de machine opnieuw
kan worden ingesteld op het beeld, en
nogmaals geperst, zoodat de lijnen elkaar
volkomen dekken. De geringste onnauw
keurigheid kan hierbij rampzalige gevol
gen hebben
Er rest ons nog een beschrijving van de
rotogravure, jn steendruk en de offset.
Deze zullen wij in een volgend artikel be
handelen en dan tevens zien wat zich nog
meer met den postzegel afspeelt voordat
deze voor het gebruik gereed is. En ook
is het interessant te weten, welke waar
borgen er zijn tegen de vervalschers, die
den postzegel niet vergeten hebben en ook
hierop hun krachten hebben beproefd.
Maar tevergeefs
„Als Koster hier kon koomen kijken,
Sijn konst zou wel volmaeckt hem
blycken".
De bronzen Laurens Jansz. Coster op
de Groote Markt t6 Haarlem staat met
zijn rug naar het Klokhuisplein, waar de
firma Enschedé is gevestigd. Ten on
rechte heeft hij zich afgewendwat een
oogen zou hij opzetten als hij hier een
kijkje kon nemen en zien wat er ge
groeid is sinds hy in den Haarlemmer
hout zooals de legende het wil zijn
uit eon boom gesneden letter A in het
zand liet vallen en aldus het drukken uit
vond.
„Als Koster hier kon koomen kijken..."
Hij zon verbaasd stju en niet begrijpend
zich afvragen of dit alles inderdaad het
gevolg was van zijn inventie. „Sijn konst"
zou, werkelijk volmaeckt hem blycken".
In de afdeeling .waar het papier gegomd wordt, is het niet prettig toèven. Er
heerscht een onaangename, penetrante geur, veroorzaakt door de kleefstoffen.
Het papier wordt langs rollen geleid die de lijm overbrengen. Vervolgens loopt
het papier langs een verhitte brug, waarop de kleefstof gedroogd wordt.
(Foto P.T.T.)
HET BEGIN.
Een postzegel is voor den niet-Uefhebber
weinig meer dan een geperforeerd stukje
papier, dat handig is als een of ander
document verzonden moet wordenDe
doorgeivïnterde kenner weet echter meest
al beter en is op de hoogte met de
technische details van het wordingspro
ces. Maar zelfs hij zal zijn oogen uitkijken
als hy het Heiligdom te Haarlem betreedt
en de geboorte van den postzegel van het
begin tot het einde aanschouwt, van het
moment waarop het papier arriveert tot
de geheel voltooidegeperforeerde vellen
het bedrijf verlaten. Hy zal aan het einde
van de reis instemmen met de woorden
die ergens in het gebouw op een gesmeed
ijzeren deur Zijn geschreven „Als Koster
hier kon koomen kijken, Sijn konst zou
wel volmaeckt hem blyckenWant hy
is getuige geweest van een arbeid die in
iederen tak van dit geheel de hoogste
eischen stelt aan de persoonlijke precisie
waarmede gewerkt wordt.
den beslist, welke der druktechnieken het
geschikst is voor dit speciale object. Het
een© ontwerp leent zich beter voor roto
gravure, het andere voor plaatdruk, weer
een ander komt het best tot zijn recht met
de offset
Men ziet het is niet zoo eenvoudig. Al
dit abracadabra, van merkwaardige woor
den is evenwel te ontcijferen als men weet
wat er mee bedoeld is. Voor een juist be
grip is het noodzakelijk te vermelden, dat
er drie druktechnieken zijn de hoogdruk,
de vlakdruk en de diepdruk. Bij den hoog
druk ligt, zooals de naam reeds aanduidt,
het beeld waar-mee gedrukt wordt, boven
de oppervlakte, bij den vlakdruk ligt alles
op één laag, en bij den diepdruk liggen de
partijen die drukken moeten onder de op
pervlakte.
DE BOEEDRVK.
De boekdruk bij dit procédé wordt van
het postzegelontwerp een z.g. cliché ge-
