C
Aan de kusten van Denemarken en Noorwegen worden op het
oogenblik groote hoeveelheden haring gevangen. Men meent, dat
de visch tengevolge ven de oorlogshandelingen ter zee, in deze
richting gedreven is (Foto Weltbild)
Bevelan'se brieven.
't Onioëer en 't fluitje.
DT< grottemoeder der zövee' over in
'ezete, waer die kinders noe zouwe weze,
mee dat onweer Hans en Wim Ze zei
»,'t is niet te zeggen 'oe benauwd die
guus bin". Mae' toen de buje bedaerden
en 't bovenóp wee' dröoge was, kwamme
ze net zö gerust an-'estapt mee Louw en de
are knecht, ofdat er gin vuultje an de locht
'ewist Ze in een schuulkotje 'ezete op
't land en gin spettertje op d'r klêeren
'ekrege. Daer ze smaekelik d'r stuten op
zitten ete en d'r thermosfiesse leeg-'edron-
ke. Zö noe en dan ze is op mekare
'epiènkt, wan' ielke keer 't lichtten
Leen, de are knechten dan wupten
ie zömae' op. Nae de slag zuchtten ie dan
,,'t is zwaer weer" of „tjongen, wat een
slag". Ie kon glad nie zwiege. „Oe is de
wind?" vroog 'n an Louw. Mae' die kon
wee' niet' laete om die man voe de gek te
'ouwen en zei „Zuud-appel-West, vlak i..
Moe Jannetjes pereböom". Die jongers
waere blie-e, dè ze noe is vrie-uut kuste
lache die k zö lank achter Leen z'n rik
op d'r luppen zitte biete. En Louw was
gróos, dè' ze om .zien grappegheid lachten,
die gieng 't toen nog een bitje mooier
maeke, ie vertelden ,,dae' was is een
schipper en die zat in z'n achteronder,
koffie te drienken. Toen riep 'n nae' de
knecht, die stieng boven an 't roer,
„Wullem, 'oe is de wind?" Die knecht
riep vrom „vlak in m'n bakkes". D.
schipper wee ,,'oe stae je mee je bak
kes?" En de knecht: „vlak in de wind
De jongers lachten een bitje, eigeluk
meer om dat gezicht van Leen as om 't
vertelseltje, wan' die zat mee zö'n fer-
nieneg gezicht an z'n pupe te trokken en
te röoken, dat den bitter an z'n pette
'ieng. „Spotte julder mae", zei ten, „je
most jen eigen schame, om zö te zitte
lachen, mee zuileken weerter een
dunderstêen op je voalt, bè' je dóód.
Lachen is spotten, in deze omstandeg-
heden". Die jongers keke beteuterd vóór
ze zagge, dat het mêenens was bie
Leen, ie beefden van kwaed-'eid. Mae'
Louw bleef judasse en valsch zitte lache
„ui-ui, Leen, let een bitje op je waarden
waer is noe je vertrouwen? En dan
bin toch ieder óogenblik bereid
Leen z'n öogen schote vier en ie zag der
uut ofdat 'n zó op zou rieze en deur de
regen naer 'uus löope. Zövee' vérstand
den daerom toch nog, dat 'n dèt nie dee.
Mae' spreke dee' 'n gin woord mi'.
Gelukkig begon de buje wig te zakken
en de regen te bedaeren, dus toen gienge
naer 'uus, wan' op 't land was 't noe
vee' te nat om nog iets te begunnen.
e drusten maer een bitje achteran
Louw z'n 'ielen. Zödrie mae' dochte, dè'
se wat kusten 'elpe, dan stakke ze d'r
anden uut, mae' meestentieds verkêerd
vanselft en mêer in de wegt loope as wat
anders. Dae' zagge ze Mièntje mee d'r stok
achteran de koeien den achtersten dam
uutgae', om ze wee' nae' de weie té brien-
„Oom Louw, mogen we met de
koeien mee?" „Asjeblieft, gae mae' gauw,
ik bin blie-e 'k je lcwiet bin", zei Louw,
„ik je liever verlore as gevonde, 'oor".
Dae' keke ze wee' areg van op, dat klonk
bizonder vriendelik, mae' toen
zagge, dat 'n tóch vriendschappelik lachten
en knikten, bleve ze dae' mae' nie mi' bie
stille stae' en vloge om z'n ardst, om bie
Mientje en de koeien te kommen. Een 'êel
stuitje liepè ze mee d'r drieën zonder te
praten, de jongers ieder an een kant van
Mientje. Eest over de grientwegt en toen
deur een binnenweegje, dat döodliep in
de weie. Op weeskanten stieng een reeke
'óoge böomen, olmen, mee de kröonen in
mekare 'egroeid, Noe en dan viel der
nog een druppel op d'r 'öod. An de lienkse
kant 6 je niks as böogers, lingst de dulve
een 'aege, voe windschut, die toet an de
onderste takken van de olmeböomen kwam.
An de andere kant waere weien, van an
dere ménsen; 'êel varre kö' je daerom toch
nie kieke, wan' 't weegje lag 'êel wat die
per. Het was bladstille achter die 'öoge
'aege en al die böomen. Een paer maerels
zatte wee' te fluiten.
De koeien wiste zelft de pad. Het 'eklcen
van de weie stieng open. Den êenen achter
den ai-en gieng der deur en Mientje dee'
't achter den lesten toe.
Ze bleve nog even mee d'r drieën stae'
kieke. Mientje lei d'r ermen op 't ekken en
de jongers klomme der op. Voe de êene
damstaek ze indertied een pote in de
grond 'estoke, dat was noe een troemböom
'eworre, je gin mes in je zak?"
Mientje, „dan zè' 'k onderwegt naer uus
is een fluitje voe je maeke". Hans 'aelden
een soort dolk voe den dag en tegaere
zochte ze een geschikten tak uut. Wim
geenêens 'ehoore, wat ze zeiden. Die zat
stille mee z'n. vuusten tegen z'n kaeke te
kieken nae' de groene weien vol witte en
gele blommen en de bëesten, die bedaerd
liepe te eten of stille lagge te rusten. Nae'
een kant lêeuwerk, die k vadderop uut de
kloavers an 't ziengende nae' boven 'eflad-
derd was, val mae' óoger en 'ooger, on-
zichtbaer op den duur. De böogers 'ieuwe
'ier op en de zunne kwam der van achter,
mee schuine straelen over de weie, daer k
oal die duzende regendruppels an de gos-
jes 'ienge te trillen en te schitteren in oal
de kleuren van de regenbooge. Ie van
êel z'n leven nog nöoit zö iets 'ezie. „Hans",
zei ten, „als je bij ons door de drukste win
kelstraat loopt, kun je dan gelooven dat
er werkelijk ergens zóó'n plekje bestaat?"
„Dat kun je zeker niet, jö' zei Hans, die
mee de punt van z'n tonge uut z'n mond
an z'n 'öutje zat te snikkeren, „in de stad
groeien de fluitjes niet aan de boomen.
Daar kost alles geld". „Ja", zei Mientje,
„mae' dae' krieg je alles kant en klaer
to.ua bezorgd en 'ier mö je alles zelf
ma^ke". H 0 H
Korte predicatie.
EN ZIJN BIJK-KOMT.
'Als de Kerk allen moed zou verliezen,
omdat het zoo mis gaat op aarde, dan
begint zij het lied te zingen vaii het Ko
ningschap van God. Dit geeft ons altijd
hoop en rust om alles in verhouding te
zien het zekere weten, dat de geschiede
nis wordt gevoerd naar een catastrophe,
die tegelijk beteekent de doorbraak van
de volmaakte heerschappij Gods, wanneer
alle tegenkrachten zichzelf zullen verteerd
hebben. In een Psalm, die geschokt vraagt
of God zich er niet meer mee bemoeit,
zingt dan ook liet slot van het komende
Godsrijk
JDe Eeere is Koning eeuvAgljjk
en altoos
de heidenen zijn vergaan uit Zijn
land".
Zachtmoedigen passen niet in deze we
reld. Maar zij dragen het heimwee van
geslacht naar geslacht
,fHeere, Gij hebt den wensch der ■zacht
moedigen gehoord
Het kenmerk van deze wereld is immer
onrecht en machtsmisbruik. Dat kan niet
anders. Maar in de openbaring van Gods
Rijk wordt het anders
„Om den wees en verdrukte recht te
doen opdat een mensch van de aarde niet
jneer voortvare geweld te bedrijven".
Heimwee, o verlangen Ja, ik wil er
bij zijn als dat komt. En al moest ik uit
den dood opstaan ik wil er bij zijnIk
geloof aan de opstanding der dooden om
dctt te zien.
Of is dit een wenschdroom? Een wan
hopige hoop? Handen uitgestrekt naar een
oneindig duister niets? Ik wil immers eer
lijk zijn En nu heb ik alleen Christus
van 2000 jaar geleden op aarde. Maar dat
is genoeg. In 'SJj. schreef ik en herhaal
het nu
Wanneer de wereld ondergaat
telkens weer in een ander mensch
Wanneer de demon tevreden glimlacht:
ga/oen zich ooit zooveel willoos
verloren
Wanneer duizend mannen machines
worden
en duizend vrouwen in lust vergaan,
geslachten afsterven
volken verziekt omkomen
en de aarde zal zijn geworden
het rijk van bloed en tra/nen
waarop de duivel wacht
Dan nog zal op een windstille plaats
Christus twee of drie in de aogen zien en
zeggen: Vreest niet, Ik heb de wereld
overwonnen. F.
de faasw®» J
EEN GOEDE SOEP VOOR DEZEN TIJD.
Er zijn nog altijd huisvrouwen, die mee-
nen, dat er zonder vleesch of beenen geen
voedzame, smakelijke soep kan worden
klaargemaakt. Wij vragen in de eerste
plaats de aandacht van déze dames voor
onderstaand recept van selderijsoep.
Dan zijn er nog enkelen, die een aard
appelsoep niet weten te waardeeren. Ook
zij zouden de selderijsoep eens kunnen pro-
beeren.
Het recept zal vanzelf de aandacht trek
ken van de vele liefhebsters (en liefheb
bers) van een vleeschlooze aardappelsoep.
Zij zullen niet teleurgesteld woi-den als de
soep op tafel komt!
SELDERIJSOEP (voor 4 personen).
1 middelmatig groote selderijknol, 1 kg
aardappelen, 250 g. (V2 pond) uien, y2 liter
melk, 1 liter water, 30 g (1% afgestreken
eetlepel) boter, 1 eetleped zout, enkele
takjes selderij, i/2 ons belegen kaag.
Snipper de uien en smoor ze 510 mi
nuten met de boter. Voeg het water toe, de
fijngesneden selderijknol, de in blokjes (van
12 cm) gesneden aardappelen en het zout.
Laat alles ongeveer 20 min. koken, tot de
aardappelen gaar zijn. Wrijf deze dan des-
gewenscht fijn. Voeg de melk toe en laat
deze mee aan de kook komen. Maak de
soep af door toevoeging van de fijngesne
den takjes selderij en de geraspte kaas.
Djen de soep hierna meteen op en doe er in
de soepterrine enkele druppels aroma bij.
herfsttinten m October
(Foto WeHbJld)
Zeeuwsche Kroniek
Vein onze Boekentafel
Ochtend zonder wolken, door
Eric Löwe, Uit het Engelsch ver
taald door S. Vestdijk. Uitg. Zuid-
Hollandsche Uitgevers Mij., Den
Haag.
Ochtend zonder wolken is het eerste deel
van een trilogie, die genaamd is „De Ge
schiedenis van Robin Stewart".
Deze trilogie is geschreven door een
Australischen auteur, die zijn land en zijn
volk kent.
Als we de levendig geschreven episoden
uit het leven van den zoon van een grond
bezitter lezen, leven we het leven van den
Australiër tusschen zijn vee en zijn graan
in spanning en verwachting mee.
De man, die den dokter ver
moordde door Geoffrey Homes.
Vertaling van G. J. Werumens
BuningEnsink. Uitg. J. Philip
Kruseman, Den Haag.
Robin Bishop brengt dit mysterie tot
ontknooping op de ongeloofelijk handige
wijze, waai-op hij alle geheimzinnige ge
schiedenissen uit elkaar pluist en naar een
oplossing zoekt, die hij ook vindt.
Twee moorden en een geval van ver
giftiging, een menigte eigenaardige men-
schen vormt tezamen dit lastige pro
bleem.
Verordeningen en Inkwartieringen
Duitsclxe Weermacht, door Mi'. J. Heus-
dens en J. P. Scheepmaker.
Uitg. N.V. Drukkerij en Uitgevei'ij van
de ex-ven J. J. T(jl te Zwolle.
De Verordeningen 49/1940 en 50/1940
van den Rijkscommissaris voor het bezette
Nederlandsche gebied doen dagelijks vele
vragen rijzen en voor een vlotte behan
deling der vex-goedingsaanvragen is het
van groote beteekenis de beschikking te
hebben over een op de px-aktijk gerichten
leiddraad, welke de officieele standpun
ten over diverse questies weergeeft.
Dit werkje is nu een practische toelich
ting op genoemde verordeningen en zal
zoo wel aan particulieren als aan gemeen
ten, waterschappen e.d. vele adviezen ver
strekken.
HOUTEN SCHOENEN.
Wij loopen straks op schoenen
Met houten zool en hak.
Dat is in deze tijden
Gewis een groot gemak.
Dan hooren wij des avonds
In 't duister op de straat,
De houten zolen klinken
Als een voorbij ons gaat.
Voor hen die schoenen lappen,
Brengt het een nieuw bestaan t
Ze worden timmerlieden,
Die pootig 't vak'verstaan.
Gaat ons de schoen vervelen,
Dan is het nog geen strop.
Wij stoken met de zolen
De kachel lekker op. C.J.v. V.
SCHAKEN
Redacteur J. M. MULLUS.
Wanneer in een schaakpartij een offer
wordt gebracht, neemt men xneestal als
vanzelfsprekend aan, dat een zeer nauw
keurige berekening aan het offer vooraf
ging; m.a.w. in tegenstelling tot b.v. een
zet welke uit strategische overwegingen ge
schiedt, is een zet, die een offer inhoudt
schei-p berekend. Heelemaal juist is deze
opvatting echter niet. Dikwijls wordt een
offer gebracht zonder dat alle gevolgen te
overzien zijn. Men spele onderstaande partij
eexxs na, ontleend aan het wex'kje van Rudolf
Spielmann „Richtig Opfern".
Wit: R. Spielmann. Zwart: Rubinstein Jr.
(dus niet de beroemde
Rubinstein)
I. d2d4 Pg8—f6 2. C2—c4 e7— e6
3. Pbl—c3 d7d5 4. Pgl—-f3 Lf8—e7
5. Lel—g5 0—0 6. e2e3 b7—b6
Een verouderde verdediging, beter is Pbd7.
7. Lfl—d3 Lc8b7 8. Lg5Xf6 Le7Xf6
9. c4Xd5 e6x<15 10. L2h4. Zoo ge
schiedde ook in de partij Marshall-Bum,
Parijs 1900, welke wit op prachtige wijze
won.
1 0c7c5 Deze zet lijkt beter
dan g6, zooals Burn speelde, maar
II. Ld3Xh7f. Een stuk-offer, waarvan de
gevolgen niet onmiddellijk te overzien zijn.
De zwarte koning wordt evenwel opge
jaagd, en wit vertrouwt er hu op, dat
voorsprong in ontwikkeling de rest zal
doen.
1 1Kg8Xh7 12. Pf3—g5f Kh7—h6
13. Ddid3 g7g6
Stelling na 13. g7g6.
a bede fgh
Nu schijnt het alsof de witte aanval dood-
geloopen is.
14. 1x4h5! Lf5Xg5 (Of 14Kg5:
15. f4!f met eveneens winnenden aanval).
15. h5Xg6f Kh6—g7 16. Thl—h7f Kg7—f6
17. 000! Met 17. f4 kon een stuk
teruggewonnen worden, maar dan liep de
aanval wellicht dood. Nu heeft zwart te
veel tijd noodig, om zijn koning in veilig
heid te brengen.
17 c5c4 18 Dd3e2 Kf6—e7
19 f2—f4 Lg5—f6 20 e3—e4 d5Xe4
21 Pc3 X e4 Ke7d7 22 d4—d5 Pb8—a6
23 g6g7! Tf8g8 24 Th7—h6 Lf6Xg7
25 Th6—d6f Kd7—c7 26 De2 X c4f
Dit is veel beter dan direct Tdh.
26 Kc7b8 27Td6Xd8t Tg8Xd8
28 Kclbl Pa6c7 29 d5—d6 Pc7e6
30 f4—f5 Lb7Xe4f 31Dc4Xe4 Pe6—c5
32 De4c6 Td8—c8 33 Dc6—d5 Tc8d8
34 Dd5Xf7 Td8d7 35 Df7—g8f Kb8—b7
36 Dg8d5j Kb7b8 37 Dd5—c6 a7—a5
38Dc6xb6f Pc5—b7 39Db6—c6 Td7—d8
40 Dc6c7f Zwart gaf op.
PROF. DR. JONA WILLEM TE WATER.
Geb. te SJaamslag 28 Oct. 1740.
Overl. te Leiden 19 Oct. 1822.
Aanstaanden Maandag is het 200 jaar
geleden, dat te Zaamslag werd geboren
Jona Willem te Water.
Van de vele Zeeuwen, die zich voor hun
gewest en voor het geheele land verdien
stelijk hebben gemaakt, moet ook hij ge
noemd worden. Hij was geen man, zooals
De Ruyter, de Evertsen en anderen, die
door het zwaard zich een naam hebben
verworven en hun leven voor het vader
land hebben gegeven doch iemand; die
door zijn geleerdheid heeft uitgeblonken
boven vele andex-en. Hij was geboortig in
een afgelegen streek. Vroeger was dé ver
binding van Staatsch-Vlaanderen nog ge
brekkiger dan thans. Zijn vader Willem te
Water was in het jaar 1725 predikant ge
worden te Zaamslag. De familienaam zegt
oixs, dat zijn geslacht niet van Zeeuwsche
afkomst is: Het stamt af van De Veluwe
in Gelderland en was oorspronkelijk Toe
Water.
In 1742 werd Ds. W. te Water predi
kant te Axel, alwaar hij op 26 Maait 1764
overleed. Hij moet een man geweest zijn
van buitengewbne kennis, vooral op het ge
bied van godgeleerdheid en van geschie
denis. Het is bijna onbegrijpelijk, dat
iemand met zooveel talenten in dat afge
legen deel van Nederland zijn leven heeft
moeten slijten.
Gelukkig is het Jona Willem te Water,
dié een waardig zoon was van zijn kun-
digen vader, andei's vex-gaan.
Hij was de oudste zoon uit het tweede
huwelijk van zijn vader met Sara, dochter
van Jona Middelhoven, rustend predikant
te Axel.
Zooals destijds veel de gewoonte was,
ontving hij het eerste onderwijs van zijn
vader. Een begaafd leerling zijnde, bezocht
hij in 1750, dus op tienjarigen leeftijd, de
Latijnsche school te Vlissingen, alwaar hij
onder bescherming en in de bijzondere
gunst stond van Ds. Vrolijkhert.
Reeds vroeg toonde hij bekwaam te zijn
in het Latijn. Toen hij later de hooge-
school te Utrecht bezocht, behoorde hij tot
de beste studenten.
In 1761, dus op 21-jarigen leeftijd, werd
hij reeds proponent en op 25 October van
dat jaar verbond hij zich aan zijne eerste
kerkelijke gemeente te Haamstede, waar
zijn vader hem in den heiligen dienst be
vestigde.
Twee jaar later op 20 October 1763
werd hij predikant te Veere en weer twee
jaar later op 27 October 1765 te Vlis
singen. Hier huwde hij in 1766 met Paulina
Cornelia Mounier, welk huwelijk kinderloos
is gebleven.
Te Vlissingen werd hij zijns ondanks,
want hij was zeer verdraagzaam van aard,
gewikkeld in hevige kerkelijke oneenig-
heüen. Heftige partijmannen maakten hem
het leven verre van aangenaam.
Het was voor hem dan ook een uit
komst, toen hij in 1769 benoemd werd tot
hoogleex-aar in dé wijsbegeerte en geschie
denis aan de Hlustre School te Middel
burg.
Toen hij in 1776 voor een benoeming als
professor te Groningen' bedankte, benoem
den de Staten van Zeeland hem tot histo-
rieschrijver van Zeeland, waardoor hij toe
gang had tot de oude archieven. Ook was
hij secretaris van het Zeeuwsch Genoot
schap van Wetenschappen. Hij ijverde zeer
voor de invoering van de nieuwe berijming
der psalmen.
In 1785 vex'liet hij Middelburg om hoog
leeraar te worden aan de Hoogeschool te
Leiden in de godgeleerdheid en de kerke
lijke geschiedenis.
Ofschoon hij een aanhanger was van het
huis van Oranje, was hij toch geen party
man, zoodat hij onder de Patriotten vele
en goede vrienden telde.
Tijdens het koningschap van Lode wijk
Napoleon en de Fransche overheersching
heeft hij veel gedaan voor de Hervormde
kerk.
Het deed hem leed, dat hij volgens het
koninklijk besluit van het jaar 1815 ontslag
moest nemen als hoogleex-aar wegens zrjn
meer dan 70-jarigen leeftijd. Toch bleef hij
niet werkloos. Tot zijn dood toe was hij
bijv. voorzitter van de Maatschappij van
Nederlandsche letterkunde.
Hij overleed te Leiden op bijna 82-jari
gen leeftijd den 19 October 1822. Volgens
zijn wensch werd hij te Katwijk begraven.
Hij wilde ook, dat op zijn grafzerk moest
gebeiteld worden Ne post mortem vivis
nocerent. Deze Latijnsche zin is in het
Nederlandsch Opdat zij na den dood aan
de levenden geen schade berokkenen.
Zeker een zonderling grafschrift en toch
ook niet zonderling, als wij weten, dat er
op het eind der 18e en in het begin der
19e eeuw in ons land een actie bestond
-om niet meer in de kei-ken of op de kerk
hoven om de kerken te begraven, daar
zulks onhygiënisch is. Er waren zoowel
voor- als tegenstanders. Onder de eersten
behoorde ook dr. J. W. te Water. Vandaar
het vreemde opschrift op zijn graf.
Dr. Jona Willem te Water heeft veel
geschreven. Het meest bekend is Kort
verhaal der Reformatie in Zeeland. Dit
werk was door zijn vader begonnen en door
hem voortgezet en in 1766 voltooid. Plech
tige inhuldiging van Prins Willem V als
Markies en Erfheer van Vlissingen, 1766.
Twe'*de eeuwfeest van de vrijheid in den
burgerstaat en godsdienst binnen de stad
Vlissingen s.edert 15721772, Historie van
het verbond en de smeekschriften der Ne
derlandsche edelen, 15651567, 4 deelen.
Het vervolg op de Vaderlandsche historie
van Wagenaar.
Verscheidene van zijn handschriften en
ook al zijn werken zijn in de Provinciale
Bibliotheek.
De naam van prof. Te Water wordt door
de Leidsche studenten nog genoemd, doch
in een anecdote. De professor was in zijn
laatste jaren aan de hoogeschool nog al
doof. Het nageslacht, dat alles graag uit
meet, vertelt, dat hg stokdoof moet ge
weest zijn.
Op 12 Januari 1807 sprong te Leiden een
schip met buskruit in de lucht, waarbij 151
menscben om het leven kwamen en een
aanzienlijke stadswijk finaal werd ver
woest. De doove professor hoorde iets van
den hevigen knal en vroeg; „Zei daar
iemand wat?"
passeert voor
diep, dat afgesloten wordt,
Oostpolder groeit (Foto
