Ordening van hel economische leven.
Tweede Blad
PROVINCIALE ZEEUWSCHE COURANT
Maandag 21 October 1940
Oud en nieuw ontmoeten elkaar. De
stadsreinigingsdienst te Den Bosch heeft
den roggebroodmotor voor zijn auto's
gespannen (Foto Het Zuiden)
Luchtbeschermingsbrandspuiten in actie bij de blussing van Zeeuwsche mosselen m de Haagsche wateren. De traditie
de zware branden in het Londensche Havenkwartier aan de getrouw ligt in een der grachten van de Residentie een mosselen-
Theem» (Foto Weltbild) schuit, waar men de mosselen gekookt en wel kan koopen
(Foto Schimmelpenningh)
BRIEVEN UIT VLAANDEREN
Een centrum voor Daitsche en Vlaamsche
letterkunde
Kroniek van den dag
Eden in Egypte.
Er liggen rond de oude wereldzee tal
Van onzekerheden. Velen zouden wel
wenschen, dat er omtrent het uiteindelijke
resultaat van de politieke, zoowel als van
de militaire ontwikkeling in en om de Mid-
dellandsche Zee eenige meerdere teekening
viel te onderkennen.
Maar tussehen Gibraltar en Suez zijn er
vele raadsels. Een oogenblik heeft het wel
geschenen, alsof het conflict zich scherper
tegen Engeland zou toespitsen, maar eens
te meer hebben de politieke commentatoren
ongelijk moeten erkennen- In de eerste
plaats heeft Spanje nog niet partij gekozen
tegen de Britten, in Egypte worden nog
geen aanstalten gemaakt om het juk van
zich af te schudden en ook Turkije, hoe
wel met uiterste waakzaamheid den loop
der gebeurtenissen volgend, heeft' den tijd
om in te gx-ijpen nog niet gekomen geacht.
Nu kan men er op rekenen, dat er op de
partijen, die bij den uitslag van den strijd
bijzonder geïnteresseerd zijn, sterke pressie
wordt uitgeoefend. Men moet er de buiten-
landsche beschouwingen maar op nalezen,
hoe men er naar streeft, de Arabische we
reld aan zijn zijde te krijgen en hoe er
avances worden gemaakt in de richting
van Spanje, van Egypte en de Balkan-
landen. Of daarbij nu uiteindelijk de be
doeling voorzit aan deze landen een gou
den toekomst te verzekeren, mag maar
niet zonder meer worden aangenomen. Zoo
is Spanje de brug naar Afrika en Egypte
is wel onder Britsche voogdij, maar vooral
ligt het gunstig ten aanzien van het Suez-
kanaal, waarvan de beheersching niet
slechts een Britsch, maar ook een Itali-
aansch levensbelang is. Ook de belangen
der Arabische wereld zullen wel niet ge
heel zijn te scheiden van de petroleum-
interessen der strijdende partijen, zoomin
als ook de Balkanontwikkeling, waarvan
wij nu getuige zijn vrij is van iedere baat
zuchtige overweging.
Overal valt het accent op den strijd
tegen Engeland. Het imperium moet ver
nietigd worden, om aan de andere imperia
de plaats te verzekeren, waarop zij aan
spraak meenen te hebben.
Zoo dient ook het bezoek van den Brit-
schen minister van oorlog, Anthony Eden,
aan Egypte te worden opgevat. Egypte,
zelfstandig land met eigen diplomatieke
vertegenwoordigingen, is nochtans zeer
nauw verbonden aan de Engelsche poli
tiek. Hoezeer de regeering te Cairo zich
daarmede vereenzelvigd heeft is wel geble
ken, toen zij de diplomatieke betrekkingen
met Italië verbrak. Van Italiaansche zijde
heeft men den oorlog in Oost-Afrika steeds
gekenschetst als een bevrijdingsoorlog.
Daartoe zijn de troepen van Graziani ook
Eg3rpte binnengerukt en in dat land treft
de maarschalk thans voorbereidingen voor
het groote offensief, dat een drieledig
doel heeft de Britten uit Egypte en van
het Suezkanaal te verdrijven, Egypte van
het Britsche juk te bevrijden en de Ita
liaansche beheersching van de kanaalpo
sities en van het Oostelijk bekken der
Middellandsche Zee te verzekeren.
Het perspectief is voor Engeland en
het imperium geenszins zonder gevaar en
wanneer Eden nu' Caïro bezoekt, dan ge
schiedt dit niet slechts om er troepen te
inspecteeren, maar vooral om de stemming
in Egypte te peilen en zoonoodig om de
Egyptische politici ervan te overtuigen,
hun houding van afwachten te laten va
ren, zulks ook krachtens de afspraken
tussehen Londen en Caïro. De landen die in
het Nabije Oosten het dichtst bij het vuur
zitten, toonen zich nog steeds gereser
veerd en toch moet er Engeland veel aan
gelegen zyn, in de houding dier landen
eenige klaarheid te scheppen. Alles toch
schijnt er op te wijzen, dat de aanval op
de Britsche stellingen zorgvuldig wordt
voorbereid en wanneer we de politieke situ
atie zooals deze zich na de jongste ver
schuivingen op de diplomatiek en militair-
economisch terrein heeft afgeteekend, in
haar geheel overzien, dan is het niet ge
waagd, te veronderstellen, dat Italië in
Egypte niet alleen zal behoeven op te tre
den, maar dat ook hier sprake zal zijn van
een gemeenschappelijk optreden der as-
partners.
De houding van Egypte is vrij zonder
ling. Het heeft partij gekozen en toch ook
weer geen .partij gekozen. Het heeft nog
steeds niet gereageerd op de Italiaansche
stappen, die, gelet op de Britseh-Egypti-
sche verhoudingen, te Caïro toch op zijn
minst als grensschending moeten worden
beschouwd. Ongetwijfeld zal het mee van
de mate der Duitsch-Italiaansche samen
werking afhangen, in hoeverre Egypte zich
tot een stellingname zal laten overhalen.
Met andere woorden de politiek van
Egypte zal afhankelijk worden gesteld van
de ontwikkeling der Balkanverhoudingen.
De petroleumstrijd is ingezet en in eersten
aanleg heeft Duitschland het beste van
het spel gekregen.
De komst van Eden in Egypte is
echter voor de as-mogendheden het sein
op' hun hoede te zijn. Eden is een der
meest invloedrijke leden van Churchill's
kabinet, hy is bovendien een der knapste
diplomaten, waarover Engeland de be
schikking heeft. De Britsche minister
heeft zijn reis ook uitgestrekt naar Tur
kije en Griekenland. Na het jongste échec
van de Britsche Balkan-politiek is dit een
aangelegenheid van beteekenis, vooral
waar juist in den laatsten tijd aan deze
landen tal van opmerkelijke beschouwin
gen zijn gewijd. Turkije is een van de
Britsche troeven, en het moet voor Berlijn
wel een groote teleurstelling zijn geweest,
toen von Papen's zending naar Ankara,
zoo weinig resultaten opleverde. Turkije
aan Duitschlands zijde, zou voor het ver
loop van den oorlog beslissende beteekenis
gehad hebben. Nu is de Turlcsche politiek
die zich uitdrukkelijk als pro-Britsch
heeft gemanifesteerd een factor-, waardoor
de oorlog wordt vertraagd. Saradjogloe,
die reeds het vorig jaar een Russische
liefdesverklaring van de hand wees, zorg
de er mede voor, dat de Balkan speelbal
werd van de concurrentie tussehen Moskou
en Berlijn, maar tegelijk doorkruiste hij
het project- der as-mogendheden tot uit
schakeling van de Britsche petroleum-
iriteressen. Want dit is een feit van betee
kenis Turkije en. dus Engeland is de
bewaker van de Dardanellen.
Hoe. zal zich dit alles nu ontwikkelen?,
Zuinig met materialen
voor de bouwnijverheid
Ongunstige voorraadposltle.
De algemeen gemachtigde voor den we
deropbouw heeft aan alle gemeentebestu
ren een circulaire gezonden, welke bestemd
is voor de gemeentelijke diensten van
bouw- en woningtoezicht en waarin hij
o.m. het volgende mededeelt
De in den laatsten tijd steeds ongunsti
ger wordende voorraad-positie van hout
(vooral van heipalen en van gezaagd
naaldhout), benevens die van ijzer- en
staalproducten, verplicht den algemeen ge
machtigde de noodzakelijkheid -van een
uiterst zuinig gebruik van deze materialen
voor de bouwnijverheid nog eens met klem
onder de aandacht van de gemeentelijke
diensten van bouw- en woningtoezicht te
brengen.
Bij de behandeling van de formulieren
vcfor het aanvragen van goedkeuring voor
de uitvoering van bouwwerken is gebleken,
dat door particulieren, zoowel als door
overheidsinstanties, veelal nog te weinig
rekening wordt gehouden met de voorge
schreven „maatregelen ter besparing op
bouwmaterialen."
De bij de gemeentelijke diensten ingele
verde, meergenoemde formulieren dienen te
worden gecontroleerd op materialenver-
bruik.
Voorts deelt de algemeen gemachtigde
mede, dat hij, door tusschenkomst van de
Ged. Staten, aan de desbetreffende ge
meentebesturen in overweging heeft doen
geven, het gemis van genoemde materialen
in voorkomende gevallen als overmacht te
beschouwen, en derhalve toch een bouw
vergunning te verleenen, indien thans reeds
bouwaanvragen aanhangig zijn gemaakt.
Waar zoodanige bouwaanvragen nog niet
aanhangig zijn gemaakt, zouden de ge
meentebesturen nu reeds de bouwverorde
ningen in overeenstemming kunnen bren
gen met den feitelijken toestand en het
bezigen van schaarsche materialen niet
meer in de gemeentelijke bouwverordening
dwingend voorschreven.
VA JAAR GEVANGENISSTRAF
EN 3000 BOETE.
Wegens het luisteren naar een
verboden zender.
Het Duitsche Landgerecht heeft in
een te 's-Gravenhage gehouden zitting
den rector-magnificus van de Rotte r-
damsche Handelshoogeschool prof. mr.
C. W. de Vries, veroordeeld tot 18
maanden gevangenisstraf en 8000.
boete wegens het luisteren naar een
verboden zender.
In het requisitoir legde de staatsanwalt
er den nadruk op, dat het hier een bij
zonder zwaar geval betreft van overtreding
van de verordening van dén Rijkscommis
saris inzake den radio-omroep. Beklaagde
heeft in een toespraak voor 300 luisteraars
van de handelshoogeschool, openlijk ver
klaard, dat hij over den Oranjezender naar
de verboden rede van Prinses Juliana op
31 Augustus 1940 geluisterd heeft. Een
dergelijke houding is onverantwoordelijk,
daar dit geschikt is om de toehoorders in
ruimere kringen der bevolking tot der
gelijke wetsovertredingen en in de gevange
nis te brengen. Bijzonder ernstig weegt de
overtreding van beklaagde, dat hij als
jurist en professor de draagwijdte van de
gepleegde overtreding ten volle bewust
moet zijn geweest en omdat hij als rector
een voorbeeld voor zijn leerlingen moet
zijn. Voorts meende de staatsanwalt, dat
hier een gevoelige straf op zijn plaats is
met het oog op de gevolgen welke deze
daad kan hebben, in het bijzonder voor het
onrust verwekken onder de bevolking. De
straf, meende de staatsanwalt, moet hoo-
ger zijn dan die, welke zijn uitgesproken
tegen kleinere overtreders, zoodat hy 2
jaar gevangenisstraf en 6000,boete
eischte. De veroordeeling luidde 1% en
3000 boete.
Wij zullen ons zeker niet aan voorspellin
gen wagen, doch de feiten naast elkander
leggend, valt er omtrent het perspectief
van Eden's Balkan reis wel het een en an
der vast te leggen.
Roemenië heeft zich thans definitief aan
de zijde van de as geplaatst en ook in
Bulgax-ije valt er een toenemende sympa
thie voor de as waar te nemen. Daarnaast,
ook al heeft Spanje zich dan niet metter
daad aan de zijde van Duitschland en
Italië geschaard, heeft de benoeming van
Suner tot minister van buitenlandsche za
ken, terstond na zijn bezoek aan Berlijn
en Rome, een welhaast symbolische .betee
kenis. Voor de vex-houdingen in de Mid
dellandsche Zee kunnen al deze gebeurte
nissen slechts leiden tot de conclusie En
geland wordt in het nauw gedreven.
Reeds gaan er geruchten, dat Londen na'
het verbreken der handelsbetrekkingen
ook de diplomatieke banden met Boekarest
zal verbreken. Bovendien verluidt^ dat
Eden te Ankara de vier Bx-itsche ambassa
deurs in de Balkanlanden tot een bespre
king heeft uitgenoodigd. Ook eenige maan
den geleden geschiedde zulks te Istanboel.
Doch thans zal ongetwijfeld aandacht wor
den geschonken aan de Turksch-Russische
betrekkingeix. Hieromtrent tast men voor
alsnog in het duister, maar waar ook Mos
kou eenig belang heeft bij de Dardanellen-
kwestie want daax-om gaat het thans
voor een goed deel daar mag men van
de Sovjets geen gedesinteresseerdheid ver
wachten. En wanneer Molotof doet, of deze
zaak hem niet aangaatwel, dan kan
dit slechts een camouflage zijn. Het laat
zich intusschen aanzien, dat over de Rus
sische houding het nevelgordijn der ge
heimzinnigheid binnen niet al te langen
tijd zal worden weggetrokken. En dan mag
men zich wellicht nog op een verrassing
voorbereiden. Want zoo goed als Duitsch
land, Italië, Japan en Engeland, heeft ook
Rusland petroleumbelangen.
Om de bescherming dier belangen gaat
het. Daarvoor reisde Eden naar Caïro en
Turkije.
FRANSCH-SCHRIJVENDE
BELGEN NIET UITGESLOTEN.
De huidige wereldomwenteling, onvermij
delijk gevolg van de wanorde welke' na den
vorigen oorlog te Versailles werd gescha
pen, is xxiet begonnen in Mei van dit jaar.
Zij voltrok zich innerlijk, tot een zeer ver
gevorderd stadium, op economisch en maat
schappelijk gebied, vóór de ontlading naar
buiten uit in den hooglaaienden oorlogs
brand dezer dagen. Daaruit vloeit voort,
dat eveneens in Vlaanderen en Wallonië de
algeheele ineenstorting van het oude regiem
niet zoozeer het gevolg is van den oorlog
zelf, als van de innerlijke leegheid en voos
heid, waaraan gansch het West-Europeesch
stelsel ook zonder oorlog ten gronde ware
gegaan. Een meer onmiddellijk gevolg van
den oorlog is de diepgaande economische
hervorming waarvan wij hier getuige zijn.
Hoe gx-ondig de oude toestanden worden op
geruimd hebben we dezer dagen vernomen
van den heer Viktor Leemans, secretaris
generaal van Economische Zaken te Brus
sel. Aan vertegenwoordigers der pers en der
nieuwe „warencentralen" heeft de heer
Leemans een en ander over de economi
sche ordening van het land uiteengezet.
Met een nooit te voren gekende snelheid
worden thans, aan het ministerie van Eco
nomische Zaken te Brussel, beslissingen ge
troffen, die van vèrdragenden invloed zijn
op de economische struktuur van het land
en die regelrecht indruischen tegen de oude
mentaliteit. De ordening van het economi
sche leven, waartegen men zich hier steeds
met alle middelen heeft verzet, moet nu on-
vexwacht en in snel tempo ingevoerd wor
den. Op zich zelf ingestelde bedxijven of
bedrijfsgroepen, syndikaten en coöperatie
ven, zijn plotseling verplicht zich in te
schakelen in een geordende volkshuishou
ding, die niet meer gericht zal zijn op
winst .voor de ondernemex's, maar op het
gemeenschapsbelang, opdat ieder zijn deel
ontvange en aan den laagst mogelijken
pry's.
In den aanvang van zijn uiteenzetting be
sprak' de heer Leemans de programmati
sche rede van den Duitschen Rijksminister
van Economische Zaken, die onlangs de
groote lijnen uitgestippeld heeft van dat
gene wat voor Europa noodzakelijk is. Een
begin van de nieuwe economische orde in
Europa is de oprichting van dé clearing-
centrale te Berlijn. Andere vooi'aanstaande
vertegenwoordigers van het Rijk hebben de
kleinere volkeren tot medewerking opge
roepen en hun verzekerd, dat ze in de nieu
we ordening niet alleen hun economische
eigenaardigheid zouden kunnen bewaren,
doch dat tevens zou uitgezien worden naar
mogelijkheden om op grond van hun histo
risch gegroeide economische struktuur
hoogere resultaten te bereiken. Bij deze or
dening komt het er vooral op aan, te weten
in welken naam zij' geschiedt. Dat zal niet
zijn uit naam van kapitalistische strevin
gen of winstmakerij, niet ten gunste van
deze of gene kartels of financieele groepen,
maar uit naam van de welvaart van het
volk en van de Europeesche volkerenfami-
lie. Wie het welzijn van het volk als hoogste
maatstaf neemt bij de ordening van het
economische leven, wie het „verdienen"
door „dienen" vervangt, wie in de moeilijke
omstandigheden welke wy doormaken den
.vasten wil heeft om alle te verwezenlijken
winsten ter' beschikking te stellen van de
duizenden volksgenooten die het onontbeer
lijke missen, wie bij de ordeningsmaatrege
len hard genoeg is en het bevoordeelen van
belangengroepen onder het toezicht te stel
len van het gemeenschapsbelang en van de
hoogst mogelijke px-oductiviteit van het ge
heel, die zal bij het ministerie van Econo
mische Zaken steeds een goed gehoor vin
den, aldus de heer Leemans. En zich meer
in het bijzonder wendend tot de 2eidex-s van
de wax-encentralen, ging hij voort „Indien
U, Mijne Heeren, aldus de taak opvat die
voor U is weggelegd krachtens art. 1 van
het besluit houdende het organisch statuut
van de wax-encentralen, dan zal daax-door
niet alleen een best klimaat van samen
werking tussehen ons ontstaan, doch dan
schept U tevens de zedelijke atmosfeer die
noodig is voor de vele onprettige maatrege
len, welke U verplicht zijt te nemen. Naar
mate wy het bewustzijn hebben, dat een
zelfde bereidheid van dienst aan het volks
geheel en aan de groote Europeesche ox--
dening ons verbindt, zal het toezicht, dat
wij op Uw werk moeten uitoefenen, niet
datgene zijn van een controleur, noch van
een staat die overal zyn neus insteekt,
maar van een kameraad die, op een an
deren post staande, U een helpende hand
reikt." Het vraagstuk der taalwet be
sprekend, deelde de heer Leemans nog
mede, dat uitsluitend ééntalige briefhoof
den zullen worden gebruikt. De corx-espon-
den tie met de betrokken ondernemingen
zal in het Nedei'landsch geschieden voor
zoover zij in het Vlaamsch gedeelte van
het land gevestigd zijn en in het Fransch
voor Wallonië. Voor het tweetalig Brussel
wordt' de taal der correspondeex-ende firma
gebruikt. Dit geschiedt, volgens het stand
punt, dat de nijverheids- en handelsondex--
nemingen organisch behooren tot de volks
groep waar zy zich bevinden, en zij der
halve verplicht zijn deze eenheid met het
volk in hun geheele optreden naar voi'en
te brengen.
Te Brussel had onlangs de opening
plaats van een „Centrum van Duitsch-Bel-
gisch geestesleven", een instelling welke
gevestigd is aan de Adolf-Maxlaan, in de
ruime lokalen van een sinds Mei vexiaten
Engelschen boekhandel, dicht bij de Noord-
Statie. Deze voor den huidigen tijd zoo
nuttige inrichting, waar belangstellenden
de gelegeixheid geboden wordt dieper in te
gaan tot het wezen der Duitsche cultuur,
dankt haar ontstaan aan de vruchtbare sa
menwerking tussehen Hauptmann Pichler
en den heer Von Ballusek, leider van het
Fransche Dechenne-agentschap te Brussel.
In zijn openingsrede zei de heer Von Bal-
lusiek een en ander over het doel der in
stelling. Men kan er Duitsche en Vlaam
sche boeken koopen, alsook. Fransche' wer
ken van Belgische schrijvex's, doch de boe
kenverkoop is niet het voornaamste oog
merk. Hoofddoel is, meer verspreiding te
geven aan het Duitsche boek en daarnaast
ook aan de werken van Vlaamsche schrij
vers en van Fransch schx-ijvende Belgen.
Voorts zal men literaix-e avonden inrichten,
waar Vlaamsche schrijvers, alsmede bij
zonder daartoe bevoegde lieden, boeken
zullen inleiden en bespreken. Op hun beurt
zullen Duitsche schrijversaan het woord
komen, zoodat een vrije gedachtenwisse-
ling tussehen Belgische en Duitsche lettex--
kundigen zal kunnen ontstaan.
Groenten- en fruitconserven-
regeüng.
Bij besluit van den secretaris-generaal
van het departement van landbouw en vis-
scherij is bepaald, dat ten aanzien van het
bereiden, voox-handen en in voorraad heb*
ben, verhandelen en ver-vreemden, afleveren
en vervoeren van conserven van warmoeze-
rijgewassen, landbouwerwten, fruit en zuid*
vruchten beperkende regelen in den zin
van artikel 9 van de Landbouwcrisiswet
worden gesteld.
De voor de uitvoering hiervan noodige
bepalingen van den secrtaris-generaal wor
den in de Nederlandsche staatscourant af
gekondigd.
Herstel van Belgische
waterwegen.
Uit Hasselt meldt Belgapress Waar het
Albex-t-kanaal van Hasselt (de oude kanaal-
arm inbegrepen) tot Antwerpen, weer be-
vaax-baar is gemaakt, door het opruimen
van alle achtergebleven wrakstukken en
puin van opgeblazen bruggen zal eerlang
niet alleen het vervoer der Limburgsche
steenkolen, te water mogelijk zijn tot Ant-
werpen, doch ook langs de vertakking der
Zuid-Willemsvaart naar- Nederland.
De Nederlandsche cokes- en gasfabrieken
zullen in het a.s. winterseizoen weer ge
bruik kunnen maken van de goedkoope en
voor hen zoo voordeelige Limburgsche
steenkolen met hun hoog percentage, soms
tot 36 procent, aan vluchtige stoffen.
Zooals men ziet is de doelstelling van
de stichting breed van opzet. Volksverbon
den Fransch schrijvende Belgen worden
niet uitgesloten en ook niet de z.g. „indi
vidualistische" Vlamingen. In dit vei'band
merkt een Vlaamsch schrijver in „Volk en
Staat" zeer juist op:
„Vele jongeren hebben nog een onklare
voox-stelling van de begrippen .volksver
bonden" en „individualistisch". Het is niet
omdat nu reeds meer dan een kwart-eeuw;
de ondex-gang van het libex-alistisch indivi
dualisme voorspeld en door de feiten be
wezen 'wordt, dat een individualistisch
dichter geen volksverbonden dichter zou
kunnen zijn. Deze begrippen staan niet lijn
recht tegenover elkaar. Wel volksverbon
den tegenover volksvervreemd. Volles-
vreemde schrijvers van naam in Vlaande-
deren zyn me niet bekend en de volks
vervreemden begonnen minstens met in
het Fx-ansch te schrijven. Nu wox*dt echter
dit woord „volksvex-bonden" in den mond
van enkele beginnende letterkundigen als
een gevaax-lijk wapen in de handen van
argelooze kinderen. Met den achterdocht
van den inkwxsitor gebruiken zij het als
toovex-formule om de bokken van de scha
pen te scheiden. Zij staan daar vervaarlijk
maagdelijk van alle volksvreemde zonden,
onkwetsbaar in hun eigen geestelijk wezen
en productie, wijl zij er heelemaal nog geen
hebben. Maar zij gebruiken het woord
„volksverbonden" verkeerd. Want hun
onstuimig absolutisme is vooral geankerd
in een grondige onwetendheid. Wel, hoe
zou men Karei van de Woestijne uit ons
patrimonium moeten rukken, omdat hij
geen strijdgedichten of dorpsverhalen
schreef! Hij, die enkele kwaliteiten van
ons ras, als bijvoorbeeld zyn zinnelijke
vormgeving met weergalooze volmaaktheid
heeft belichaamd? Beweenlijk is het feit,
<"-t pas de overwinning der Duitsche wa
penen de erkenning van de noodzakelijk
heid der volksverbondenheid bracht by
deze 'ong li, die niet beseffen, dat deze
ideeën als reactie tegen het egocentrisme
er reeds lang waren vóór 10 Mei, en niet
enkel in Duitschland.
Nadruk verb oden.