Provinciale fèsmncin Courant
Middelburgsche, Vlissingsche,
Goesche en Breskensche Courant
Italië na honderd dagen oorlog.
183ste JAARGANG NUMMER 213
ZATERDAG 14 SEPTEMBER 1940
waarin opgenomen de
Uitgave dei Firma s F- van de Velde Jr en G. W den Boer
ABONNEMENTSPRIJS:
18 cent oei week of 2.30 per kwartaal.
Franco per post 2.50 per kwartaal
Afzonderlijke nummers 5 cent.
ADVERTENTIEPRIJS:
Van 1 - b regels 11 50. Iedere i-egelmeer
30 cent. Bij abonnement speciale prijs.
Kleine advertenties van 1 5 regels il 50
iedere -egel meer 10 ct (max 8 regels),
POSTREKENING 359300 (MIDDELBURG)
Dit nummer bestaat uit vier bladen
AANGESLOTEN BIJ HET BUREAU V O O R P U B L I C I T EI T S W A A R 0 E. I N:G E S T B L D D O O R D E V E R B E N I G I N O ;,DE N E D E B L A ND S C H E DAGBLADPERS"
HET FAILLIET VAN HET KAPITALISME
Het individualistische tijdperk, dat ten
einde loopt, bracht sociaal-economisch het
verschijnsel voort dat wij „kapitalisme"
noemen. In den loop der jaren heeft het
woord kapitalisme door het politieke
spraakgebruik, als zoovele andere woorden,
aan een inflatie bloot gestaan, waardoor de
eigenlijke beteekenis er van soms vrijwel
teloor ging. Overigens is dat maar al te
goed te verklaren. De maatschappelijKe
verschijnselen, welke er het gevolg van
waren massale uitbuiting van de arbei
ders, voordat zij zich in strijdorganisaties
vereenigden en sociale verbeteringen wis
ten door te zetten conjunctuurschomme
lingen, die soms ontaardden in crises, waar
door duizenden en duizenden geruïneerd
werden werkloosheidvan een omvang,
welke in millioenen moest worden uitge
drukt en klassenstrijd, d.w.z. verdeeling
van desamenleving in onderling vijandige
groepen drukten zoozeer hun stempel op
het kapitalistische tijdperk, dat men het
eigenlijke wezen van de zaak uit het oog
verloor. Om een goed inzicht te krijgen van
wat zich heden ten dage niet alleen econo
misch, maar ook politisch, in de wereld
afspeelt, zal men zich dat wezen echter op
nieuw duidelijk voor oogen moeten stellen.
Het kapitalisme is de zuivere sociaal-
economische consequentie van den indivi-
dualistischen gedachtengang, van de opvat
ting'dus, dat onze samenleving bestaat uit
geestelijk zelfstandige (autarke) individuen
en dat men dien individuen zoo weinig
mogelijk hindernissen in den weg moet leg
den, opdat ze zich ten volle zullen kunnen
„ontplooien", niet alleen-op geestelijk, maar
op alle gebied des levens, ook op het eco
nomische. Laat een ieder probeeren, zich
zoo rjjk te maken, als hij maar kan de
gezamenlijke rijkdom zal voor de gemeen
schap welvaart beteekenen, zoo redeneer-
de men, daarbij niet vermoedende, dat de
„gemeenschap" heel iets anders is dan de
som der individuen. „Laissez faire, laissez
aller" (laat het op zijn beloop), werd het
kapitalistisch devies. Men hindere den
mensch in zijn bedrijf zoo weinig mogelijk.
Laat hij winst maken, hoe meer hoe be
ter, de heele gemeenschap zal er van pro-
fiteeren
Men kwam ten aanzien van het economi
sche leven tot een stelsel van „wetten
berustende op de vrije werking der afzon
derlijke economische elementen. Aanvan
kelijk werden de sterren er zelfs bij ge
haald, op gezag van Newton's valsche leer,
dat de sterren door aantrekking en af-
stooting elkaar eeuwiglijk in evenwicht
zouden houden en in wonderlijke harmonie
hare banen trekken. Zulk een welluidend
heid, zoo zei men, levert eveneens de vrije
werking der economische elementen op.
Hun natuurlijke aantrekking en afstooting.,
roepen de „harmonie der belangen op aar
de" te voorschijn.
In de praktijk resulteerde al het getheo
retiseer intusschen, gelijk algemeen bekend
mag worden verondersteld, in het beginsel
van den vrijen handel en daarmee annex
de constructie van een marktmechanisme
vraag en aanbod bepalen de marktsituatie,
deze op haar beurt bepaalt de prijzen van
producten en artikelen de prijzen bepalen
de arbeidsloonen en de arbeidsloonen be
palen tenslotte de winst. Dit sluit inderdaad
als een bus en de handige ondernemer kon
er zelfs een kompas aan ontleenen, waarop
het tot eigen profijt goed varen was. Velen
hebben dat klaar gespeeld en werden er
rijker dan rijk door. En het dient gezegd
gedurende een zekere periode heeft het
systeem inderdaad gewerkt, zelfs overda
dig. De wereld kreeg er een ander aanzien
door. Zij kwam in de „eeuw der techniek"
terecht. Maar dat is een afzonderlijk cha
piter, waarover later nog wel eens wat
gezegd kan worden.
s
De zuivere werking van het kapitalis
tische systeem heeft eigenlijk maar heel
kort geduurd. Er traden reeds in de periode
van zijn opgang verschijnselen op, welke
het op den duur van binnen uit zouden
moeten ontbinden, nademaal ze volkomen
in strjjd met zijn beginselen waren ver
schijnselen als: vakorganisaties, kartel- en
trustvorming, ondernemersovereenkomsten
inzake prijsvorming enz. Immers al deze
dingen tastten stuk voor stuk zoowel het
beginsel van den vrijen handel, als de zui
vere werking van het „marktmechanisme"
aan. En dat werd nog veel erger, toen ook
de Staat zich met het economische leven
ging bemoeien. Er kwam een sociale wet
geving, er kwam in sommige landen prijs-
contröle, er kwam arbeidsbemiddeling, er
kwamen contingenteeringen, tariefsverdra
gen, en invoerverboden en er kwam tenslotte
staatstoezicht op bepaalde instellingen.
Groote banken werden daaraan o.a. onder
worpen. Van een vrjje werking der afzon
derlijke economische elementen kon door
dit alles niets, maar dan ook niets meer
terecht komen. Het kapitalistische systeem
verliet als het ware zijn grondslag en ver
oordeelde hiermede zichzelf ten dood.
Men zou kunnen opmerken, dat de ge
maakte „fouten" dan maar hersteld moeten
worden, dat we moeten terugkeeren naar
den werkelijken vrijen handel, en het echte,
onvervalschte kapitalisme moeten terugvin
den. Wie zoo redeneert miskent den aard
der fouten, der ontbindingsverschijnselen,
echter. Alleen indien ze incidenteel zouden
zijn, indien hun ontstaan als een product
van toevallige omstandigheden beschouwd
zou moeten worden, ware daaraan te den
ken. Ze zijn echter geenszins incidenteel.
Ze zjjn inhaerent aart .het stelsel zelf. Ze
komen voort uit zijn wezen, dat immers
individualistisch is en dus berust op de
misvatting van de geestelijke autarkie des
menschen. Overigens spreekt ook de ge
schiedenis, de geschiedenis der 19e eeuw
vooral, een duidelijke taal. Aan de hand
harer gegevens kan men op psychologiscne
gronden de onbestaanbaarheid van een zui
ver kapitalistisch systeem aantoonen. Ten
slotte in de praktijk zou een terugkeer
zelfs op onderdeelen niet door te zetten zijn.
De gelveldige vergrooting van sommige
economische eenheden (concerns, groote
banken enz.) heeft de private leiding er van
tot een openbare zaak gemaakt. Daarom
kan een staatstoezicht hierop niet gemist
worden. Men bedenke eens, hoever het fail
lissement van een groote bank om zich
heen grijpt. De samenleving kan zulk een
faillissement niet dulden. Evenmin kan de
Staat bijv. een staaltrust haar gang maal
laten gaan, al zou het alleen reeds zijn,
omdat soevereine „industrieele hertogdom
men" op den duur het staatsvei-band moe
ten verzwakken, zooal niet vernietigen.
Mutatis mutandis gelden deze overwe
gingen eveneens ten aanzien van het sociale
aspect. De geschiedenis der ICc ecu'.v be
wijst maar al te duidelijk, dat het kapita
listische stelsel in de praktijk uitbuitings-
tendenzen moet gaan vertoonen. Dat
zit in zijn natuur feitelijk verlaagt het den
arbeider tot een stuk koopwaar. En geen
enkele nog zoo fraaie theorie zal daaraan
iets kunnen veranderen. Wat tot het wezen
behoort, is onaantastbaar.
We kunnen kort zijn in de conclusie
Voor het kapitalistisch systeem, dat zich
zelf heeft overleefd, zal een ander stelsel in
de plaats komen. Het kapitalistisch sys
teem was „vrij", d.w.z. ongebonden. Het
nieuwe stelsel zal het gebondene zijn, de
zgn. geleide economie. Uiteraard is het
reeds bezig zijn vorm, of beter zijn vor
men te vinden. In een volgend artikel zul
len we ons daarop oriënteeren.
3<®me$ I
Verzorgt steeds Uw uiter'ijk I
5teemt em
pem&mssê t
Comp'eet f 2,SO
f. ter Poorten
Dameskapper - Heerenkapper
Aparte Parfumeriewinkel
St. Jacobsstraat 19. Tel. 558.
Tekort op de Rijks-
begrooting 1940 op
400 millïoen gulden
geraamd!.
De mobilisatie-uitgaven, welke minister
Dijxhoorn destijds op 1.7 millioen gulden
per dag schatte, de daarop volgende oor
logsdagen met de aangerichte schade,
voorts de nadeelige gevolgen van de nog
steeds voortdurende bombardementen en
tenslotte de kosten der bezetting, welke op
de Nederlandsche Staatskas drukken, heb
ben tengevolge, dat de Rijksbegrooting
1940 een volkomen ander beeld geeft, dan
bij de indiening geraamd werd.
Naar de Zaanlander meent te weten,
zou het tekort reeds thans op niet minder
dan 400.000.000 geraamd worden.
De secretaris-generaal van financiën,
mr. L. J. A. Trip is reeds geruimen tijd
doende met de voorbereiding van finan-
cieele maatregelen, om de schatkist te
stijven.
Naar verluidt, is de"' dezer dagen afge
kondigde verhooging der Omzetbelasting
pas een voorloopster van de verhooging
van verschillende der overige belastingen.
De sigaren en sigaretten zullen
waarschijnlijk duurder worden.
Naar de Held. Crt. verneemt zullen
waarschijnlijk binnenkort de sigarenprijzen
worden verhoogd met 20 en meer procent.
Zoo zuilen, volgens de hieromtrent ontwor
pen regeling, de vroegere 3 cents sigaar
tjes, welke thans 3y2 cent kosten,
cent worden, de 6 cents sigaar wordt 3,
de 8 cents 10, de sigaar van een dubbeltje
wordt 12 cent, de 12 cents 15, en de 15 cents
18 cents!
De goedkoopste sigaret zal dan 1 cent
moeten kosten.
In bevoegde kringen heeft men den in
druk, dat de tabaksvoorraden hier te lande
nog voor geruimen tijd toereikend zijn.
Op de 4 H A grond, welke onlangs in opdracht van het Utrechtsch gemeente
bestuur met boonen zijn beplant, is thans de pluk begonnen. - De heer
Polderman, landbouwconsulent te Middelbuig, demonstreerde Vrijdag de
Zeeuwsche methode van het drogen der boonen, het zgn. „optollen"
(Foto Pax-Holland)
De Britscke oorlogsindustrie het voornaamste
Duitsche doelwit
Een veelbewogen week ligt achter ons.
Het gebeuren in de wereld werd geheel
oeheerscht door de Duitsche aanval op
loonden en door de troonswisseling in Roe
menië. Zeker, ook op de nevenfronten
vielen belangrijke feiten te signaleeren,
doen de beceeKenis ervan trad in de scha
duw bij wat zich op de hoofdfronten
aispeelae. Niettemin mag men het niet aan
zijn aandacht laten ontsnappenhet begin
van den verkiezingsstrijd in Amerika,
waar Vvilkie heert betoogd, dat hij nimmer
een Amex-ikaansch soldaat naar de Euro-
peesche slagvelden zal zenden welk een
pracntige leuze om er den verkiezings
strijd mede in te gaan het bezoek
van den bijzonderen Japanschen ambassa
deur Kobajasji aan Ned.-Indië en de on
derhandelingen over Fransch-Indo-China,
waardoor de geheele politieke constellatie
in het Vei-re Oosten op het tapijt komtde
berichten over Russische troepenbewegin
gen in de richting van Odessa, waarvan
net D.N.B. gisteren melding maakte. Het
is zonder nadex-e toelichting duidelijk van
welk een ingrijpend gewicht deze aspecten
van het politiene wereldbeeld kunnen zijn.
Zoo, wanneer Wendell Wilkie in Novem
ber Roosevelt verslaat, want ook al staat
de candidaat der republikeinen met zijn
sympathieën aan de zijde der Britten,
Roosevelt heeft zich te dien aanzien reeds
verder laten gaan, dan met een strikte
neutraliteitspolitiek in overeenstemming
is brengen. Maar och, Amerika is ver weg
en bovendien een groote mogendheid.
En de grooten kunnen zich wat veroor
loven.
roch, de Japansche activiteit met betrek
king tot Ned.-Indië moet ook de politiek
van de Ver. Staten beïnvloeden en zij
moet bovendien de aandacht trekken van
andere geïnteresseerden, waartoe toch
zeker Engeland en Duitschland gerekend
kunnen worden. Om tenslotte van de ge
heimzinnigheden in Rusland, waarvan het
D.N.B. melding maakt, maar niét te spre
ken.
De nevenfronten zijn inderdaad van het
grootste gewicht.
HET MIDDELLANDSCHE ZEE
CONFLICT.
De Middellandsche Zee kan zeker niet
tot de neventronten gerekend worden,
want al is de aanaacht op de Brxtsch-ltali-
aansche worsteling minuer sterk geves
tigd, dan op wat zich boven de Zuidoost
kust van het eilandenrijk afspeelt, de ont
wikkeling van het Middellandsche Zee
conflict is een zeer belangrijk aspect van
deze machtswoi-steling. En gelijk uit de
dagelijksche Italiaansche legerberichten
blijkt, ook in het Middellandsche Zeebek
ken, in Oost-Afrilca en het Midden Oosten
wordt het Britsche imperium ernstig op
de proef gesteld. Het heeft er door het
verlies van Somaliland een ernstige ver
zwakking moeten aanvaarden. Een ver
zwakking welke te bedenkelijker is, wijl
de Italianen daardoor niet slechts het be
langrijkste steunpunt Aden bedreigen,
maar omdat zij ook kunnen doorstooten
naar Kenya. Deze doorbraak is ook met
een aanvankelijk succes bekroond en daar
mede is de belangrijke verbinding met
Zuid-Afrika in gevaar gekomen. Rekent
men daarbij, dat Zuid-Afrika niet onver
deeld de oorlogspolitiek van Londen steunt
dan kan geconstateerd worden, dat Italië
in de eerste honderd dagen, dat het aan
den oorlog deelneemt, belangrijke succes
sen heeft geboekt.
Deze wijziging der -verhoudingen is van
beteekenis met het oog op de stemming
in de Arabische wereld, met het oog ook
op de constellatie in de Middellandsche
Zee.
Nog steeds betoogt men te Londen dat
Engeland de Middellandsche Zee be-
heerscht, maar de „Gioinale d' Italia"
heeft daar tegenover gesteld, dat Engeland
reeds zoo in het nauw is gekomen, dat
het zijn vloot in allerijl heeft moeten ver
sterken ter handhaving van de steunpun
ten in het Oostelijk bekken van de Mid
dellandsche Zee. Gayda stelt vast, dat het
scheepvaartverkeer door het Suez-kanaal
aanzienlijk is verminderd, hetgeen wil
zeggen, dat de Britsche bevoorrading in
het gedrang is' gekomen.
De aanval op Londen is een der hoogte
punten in den strijd, maar de verhoudingen
in de Middellandsche Zee staan, naar het
schijnt in de eerste plaats op het spel. Dat
is in den grond het aspect van den machts
strijd in Europa, een strijd om de imperiale
verbindingslijnen. De stryd om Londen is
spectaculair, die om de Middellandsche
Zee-verbindingen is de inzet
De Italiaansche pers vei'zuimt niet daar
op de aandacht te vestigen. Naar buiten
blijkt daarvan niet zoo veel, maar uit het
feit, dat de Britsche vloot moest versterkt
worden, valt op te maken, dat de strijd om
het imperium zijn hoogtepunt begint te
naderen, dat het Middellandsche Zeê-con-
flict op scherp wordt gezet.
De machtsstrijd in Europa is van haar
nevensvei-schijnselen ontdaan, nu de wa
penen der as-mogendheden zich uitsluitend
richten tegen Londen en tegen de verbin
dingen van het Britsche wereldrijk.
De Britsche propaganda zoekt nu naar
wegen en middelen om de aandacht af
te leiden. Dat is een der onzekere facto
ren in het spel.
In de eerste drie oorlogsmaanden heeft
Italië, volgens een officieele statistiek, bij
elkaar 63 vliegtuigen verloren, terwijl de
Engelschen er 373, dus zes maal zoo veel.
verloren hebben. De verliezen der Engel-
sche oorlogsmarine bedragen in hetzelfde
tijdvak 31 tot zinken gebrachte en 58 be
schadigde eenheden, waaronder tot zinken
gebracht twee kx-uisers, zeven torpedoja
gers, 12 duikbooten, en 10 koopvaardij
schepen. Zwaar beschadigd werden vijf
linievaartuigen, 13 kx'uisers, 10 torpedoja-
gei'S, 3 duikbooten, 3 vliegtuigmoedersehe-
pen en 24 koopvaardijschepen. De Italiaan
sche vloot heeft in denzelfden tijd den
kruiser „Colleoni", 3 torpedojagers, 8
duikbooten en 3 kleinere eenheden waar
onder twee motortorpedobooten verloren.
Het Duitsche luchtwapen opereert tegen
Londen, nu reeds veertien dagen lang en
het militaire weekoverzicht van het D.N.B.
staat geheel in het teeken van den strijd
om Engeland, die een vergeldingsslag is.
De spanning om den afloop van dit ge
vecht schijnt nog nauwelijks te kunnen
toenemen.
De Duitsche militaire deskundige con
stateert een ondex-scheid tusschen de Brit
sche en Duitsche oorlogsvoex-ing, gelijk ook
in de legerberichten werd aangegeven en
door Hitler in zijn jongste rede werd,vast
gesteld de Duitsche vliegeniers kiezen
met zorgvuldigheid hun militaire doelen,
de Britten vernietigen objecten, die met
het oorlogsbedrijf weinig uitstaande heb
ben.
In het weekoverzicht van het D.N.B,
wordt te dien aanzien het bombardement
van Berljjn in herinnering gebracht. Als
tegenhanger wordt dan gewezen op den
aanval op Engeland, waarbij de Duitsche
vliegtuigen hun 'oommenlast op de mili
taire doelen om Londen lieten neerdalen.
En nog is de Britsche weerstand niet
gebroken. Na veertien dagen onafgebro
ken luchtaanvallen is die weerstand niet
gebroken, waaruit wel blijkt, dat de Brit
ten vechten voor hun leven en voor het
bestaan van het imperium. Dat is dan het
resultaat van de Churchilliaansche oor
logspolitiek de volslagen vernietiging.
Het schijnt dat de Britsche premier deze
consequentie volledig onder het oog heeft
gezien en haar ook heeft aanvaard. En
het Duitsche luchtwapen slaat toe, hard en
zonder mededoogen.
De militaix-e deskundige van het D.N.B.
constateert, sprekend over de doelen die
onder vuur wox-den genomen in de moder
ne oorlogvoering zijn er geen afstanden
meer. Hij besluit zijn overzicht als volgt
Naast dit reusachtige drama op het we-
x*eldtooneel wordt de handelsoorlog der
Duitsche vliegers, kx-uisers, torepdojagers,
duikbooten en motortorpedobooten onvex'-
di'oten voortgezet. De duikboot van kapi-
tein Prien heeft op een tocht de Britsche
scheepsruimte met 40.000 ton verminderd
door het tot zinken brengen van zes wel
gewapende koopvaardijschepen. Gedurende
de maand Augustus hebben marine- exx
luchtvloot bijna 700.000 ton naar den bo
dem der zee overgeschreven. In het eerste
oorlogsjaar is 5^ millioen ton zinken ge
bracht, waarvan de Engelschen dx-ie milli
oen toegeven. Daarbij moet in aanmerkixig
worden genomen, dat de handelsoorlog pas
eenige maanden na het uitbreken van den
oorlog krachtig werd aangevat. Bijzonder
opmerkelijk is, dat de vijandelijke vracht
schepen, die tot zinken worden gebracht,
bijna altijd in sterk convooi varen. De mid
delen, waarmede de geallieerden zich in de
laatste jaren van den wereldoorlog tegen
de Duitsche duikbootvloot verdedigden,
hebben veel van hun uitwerking verloren".
Kan Engeland dit volhouden? Berichten
uit Argentinië wijzen er op, dat Engeland
op zoek is naar credieten in Zuid-Amerika.
Waaruit al weer blijkt, hoe deze oorlog
den financieelen weerstand der oorlogvoe
renden uitput en alle volken aan een eco
nomisch uithollingsproces worden prijsgege
ven. Dat is het trieste perspectief van den
luchtslag tegen Londen.
Een luchtslag, die blijkens de mededee-
lingen van het D.N.B. de Britsche oorlogs
industrie volkomen di'eigt te desorganisee-
ren, wijl het cen£rum van de Bx-itsche be-
wapeningsindustrie in de hoofdstad is ge
concentreerd.
Zoo schijnt de beslissing nabij te zijn, het
Europeesche oorlogsdrama nadert, naar uit
Duitsche bex'ichten valt op te maken, zijn
ontknooping. En er valt niet aan te twijfe
len, dat men ook in Engeland op grond van
de x-esultaten van de laatste week, tot die
inzicht zal komen.
WEDEROPBOUW VAN BOERDERIJEN.
Aan het bureau Wedex-opbouw boerderij
en zijn de plannen opgedx-agen voor den
wederopbouw van plm. 150 boerderijen en
tuindei-ijen in Hoogland, Leusden, Wouden-
berg en Scherpenzeel.
.Tevens zal voor den komenden winter een
aantal noodwoningen worden gebouwd, ter
wijl voox" het vee in dit gebied, plm. 1400
stuks, noodstallen zullen woi-den opgetrok
ken.
