Provinciale Zeeuwsche Courant
Middelburgsche, Vlissingsche,
Goesche en Breskensche Courant
De Vlissingsche gasfabriek in de
oorlogsdagen.
183ste JAARGANG NUMMER 152
VRIJDAG 5 JULI 1940
waarin opgenomen de
Uitgave der Firma's F. van de Velde Jr. en G. W. den Boer
ABONNEMENTSPRIJS:
18 een» oei week oi 2 30 per kwartaal.
Franco per post 12.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 5 cent.
APVERTENT8EPRUS;
Van 1-5 regels 1 50, Iedere regel meer
30 cent. Bij abonnement soeciale prijs.
Kleine advertenties: van 1-5 -egels 0.50
iedere reqe' mee' 10 ct (max 8 regels)
POSTREKENING 359300 (MIDDELBURG)
Dit nummer bestaat uit twee bladen
Gashouder geraakt door vliegtuigbom en een
voltreffer op de machinekamer.
Ben der groote gashouders van de gas
fabriek te Viissingen is doorzeefd door
een springende vliegtuigbom. Een ander
projectiel is terechtgekomen op het dak
van de machinekamer. Het geheele dak
werd vernield. In stukken en brokken viel
het op de eronder staande machines. De
machines moesten stopgezet worden. Ze
waren trouwens onzichtbaar
Verder kwamen er voltreffers op de
oude watergasfabriek en op een grooten
condensor. De bommen vielen op korten
afstand van elkaar op het terrein van
de Gasfabriek de bedoeling was duidelijk!
En later kwamen de granaten. Wat de
bommen heel hadden gelaten, trachtte het
geschut van de andere partij nog te ver
nielen. Overal op het terrein waren kui
len, lag een chaos van steen en hout en
verbogen ijzer. En in Viissingen zelf werd
op 23 verschillende plaatsen de hoofdlei
ding vernield. Hier en daar staken de
dikke ijzeren buizen rechtstandig omhoog,
door geweldige kracht naar boven ge
wrongen.
Dat een gashouder getroffen werd, was
niet onoverkomelijk. Dat de machineka
mer beschadigd werd, evenmin. Men kon
zij het met groote moeite doorwer
ken. Maar toen de deksels van de zuiver-
kisten werden afgerukt, toen hielp er
niets meer aan en moest het geheele be
drijf stoppen.
Dat gebeurde alles op 12 Mei. Het was?
Zondag. Des morgens om half vijf had de
eerste inslag plaats. Die stelde meteen
den gashouder van 3500 M3 buiten wer
king. De tweede voltreffer was 7 uur la
ter. Hij vernielde, het dak van de machine
kamer, dat donderend naar beneden stort
te. Ook de groote gasmeter en talrijke
andere toestellen werden beschadigd. De
meter zelf geraakte in brand. De water
leidingen en stoomleidingen, o.a. die naar
de machinekamer, zaten vol gaten. Door
werken was onmogelijk.
Maar Viissingen en vele dorpen op
Walcheren waren afhankelijk van deze
Gasfabriek.
Gelukkig was reeds geruimen tijd
wij wezen daarop al eerder gewerkt
aan een koppelingsinstallatie met de fa
briek te Middelburg, zoodat eventueel de
eene fabriek de andere zou kunnen helpen.
Achter dit werk was groote haast gezet,
op aanraden van den Commissaris der
Koningin. Thans bleek wel duidelijk het
nut hiervan. Weliswaar was de koppeling
nog niet geheel gereed, maar toen de hulp
van Middelburg werd ingeroepen, spande
men daar onmiddellijk alle krachten in.
Het nog ontbrekende gedeelte der kop
peling dat over de Noordbrug werd
in allerjjl aangesloten. Op den avond van
den Tweeden Pinksterdag was men hierin
geslaagd.
Dinsdags reeds kon weer gas worden
geleverd aan St. Laurens, Serooskerke en
Domburg.
Op Donderdag 16 Mei werd 't Zand en
Koudekerke voorzien op den Zaterdag
d.a.v. Souburg en Ritthem en op Maan
dag 20 Mei Veere en Arnemuiden. Al deze
dorpen, welke gewoonlijk hun gas betrek
ken van Viissingen, werden nu voorzien
door de gemeentelijke gasfabriek van
Middelburg.
Uiteindelijk werd op Woensdag 26 Juni
ook Nieuw- en St. Joosland aangesloten.
Uit het feit, dat deze laatste datum
zoover afligt van den daarvoor genoemde,
blijkt wel, dat er heel wat arbeid verzet
is moeten worden.
En dit was dan ook het geval.
Op talrijke plaatsen waren leidingen
vernield. De groote buitenleiding had op
15 plaatsen groote lekken. De gaten, ver
oorzaakt door inslag van bommen en .gra
naten, waren veelal door den luchtbe
schermingsdienst dichtgegooid. Dit verge
makkelijkte het verkeer, doch had het na
deel, dat de hex-stellingsploegen van de
gasfabriek alles later weer moesten op
graven om te zien of de leidingen ter
plaatse waren beschadigd. Dit was nogal
eens gevaarlijk werk, wat ook bleek toen
te Serooskerke een arbeider van een her-
stellingsploeg bedwelmd werd door gas én
bewusteloos weggedragen moest worden.
Een ernstige bedwelming was het geluk
kig niet. Dit werk gebeurt nl. altjjd door
vei;scheidene menschen tegelijk, zoodat de
een den ander kan bijstaan als er iets
onverwachts geschiedt.
Opnieuw uit!
Men ruimde wat men kon. Alleen voor
opruimingswex-k had men een week noo-
dig, zoo groot was de ravage. Maar
op 26 Mei kon men de. vuren weer aan
maken.
Dat was een vreugdevolle datum.
De vreugde duurde echter slechts kort.
Want nauwelijks waren de vuren gelegd
of daar kwamen de gx-anaten aanfluiten.
Zij besproeiden het terrein van de gas
fabriek en de onmiddellijke omgeving.
Dinsdag 27 Mei gaf de Duitsche
overheid bevel, dat heel Viissingen geëva
cueerd moest worden. Het personeel van
de gasfabriek was nog op zijn post. Zoo
kon men echter niets doen. De ovens, die
een temperatuur moeten hebben van 1300
1400 graden Celsius, mogen deze tem
peratuur slechts langzaam bereiken. On
der een voortdurend bombardement, met
overal ontploffende granaten, was dit na
tuurlijk uitgesloten. Zoo was een groot
deel van het personeel in den schuilkelder
bijeen. Ook vele buurtbewoners, die ge
hoord hadden van dezen inderdaad
voortreffelijken schuilkelder, hadden
daar' veiligheid gezocht.
Maar Viissingen moest geëvacueerd
worden. Men moest naar buiten, den kel
der uit en de stad uit. En de vuren
moest men weer dooven. De granaten
suisden aan. Keer op keer sloegen zij
vlakbij in. Het gevaar was groot. Maar
men kon ook niet blyven zitten.
Acht dagen mocht men daarna Viis
singen niet in.
Men zat niet stil in dezen tijd. Het tech
nische personeel van Viissingen hielp de
collega's van Middelburg.
Wy spraken den directeur en den on
der-directeur van de Gasfabriek te Viis
singen, de heeren J. J. v. d. Jagt en L.
E. Doornbos en beiden waren vol lof over
de wyze, waafbp de Gemeentewerken van
Middelburg hulp hadden geboden. En ook
hun eigen personeel, dat zijn moeilyken
en gevaarvollen plicht steeds zonder een
woord van tegenspraak of ontevredenheid
had uitgevoerd, werd door belde heeren ten
zeerste geloofd.
Maandagmiddag bracht de heer v. d.
Jagt van de. Duitsche Kommandantur te
Middelburg het verlossende bericht mee
„Wy mogen Viissingen weer in".
Den volgenden dag begon men met volle
kracht weer aan den arbeid.
„Wanneer krijgen wij gas?" was alom
de vraag.
En die vraag was het heele personeel
een aansporing. Daaruit bleek hun steeds
opnieuw hoe onmisbaar hun bedrijf en
hun werk was.
Op 6 Juni kon men eindelijk de ovens
weer laden.
De vraag „wanneer krijgen wij gas"
was weer een stap dichter bij de beant-
woording.
Men zal uit het voorgaande begrepen
hebben, dat deze vraag niet gold voor de
„dorpsleiding" van de Vlissingsche Gasfa
briek. De aangesloten dorpen werden im
mers bediend vanuit Middelburg. Voor
Viissingen was dit evenwel niet mogelijk.
Daax-voor was de druk niet groot genoeg.
Doch de buitengemeenten hebben veelal
bijna niet eens gemerkt, dat er tijdelijk
geen gas was.
50.000 DIRECTE SCHADE.
De directeur schatte de directe schade
welke het bedrijf heeft geleden, op
50.C00. Daax-bij komt dan natuurlijk nog
de bedrijfsschade. Wat de afname betreft,
valt deze mee, welke meevaller echter een
groote schaduwzijde heeft. Men zou ver
wachten, dat de afname sterk gedaald
zou zijn, doordat vele gezinnen volgens
een officieuze schatting 600 Viissingen
verlaten hebben. Doch het gasvex-bruik is
integendeel sterk gestegen. Dit komt na
tuurlijk doordat er weinig petroleum en
kolen verkrijgbaar zijn.
De f 50.000 directe schade is een schat
ting, welke nog wel iets te laag zou kun
nen blijken. Immers op het Eiland bijv.
waar groote gedeelten leiding afgesloten
zyn, omdat er toch niemand woont en om
dat de leidingen beschadigd zijn, weet men
niet den juisten omvang van die schade.
In de hoofdleiding in de stad zyn, zooals
gezegd, op 23 plaatsen buisbi'euken ge
constateerd.
De reparatie werd ook zeer bemoeilijkt
doordat de waterleidingbuizen eveneens
veelal vernield waren, zoodat dikwyls de
gasbuizen vol water stonden. Als voor
beeld hoe niet alleen vlakbij Viissingen de
leidingen werden vernield, maar hoe zjj
ook veel verder schade opliepen, werd ons
genoemd het feit, dat op 21 Mei de hoofd
buis op den Koudekerkscheweg, bij Toren
vliet, door een granaat gewoon doorge-
ten werd
Maar er werd hax-d gewerkt. Zoolang
het licht was en is, werd en wordt gear
beid. Speciale ploegen zijn aangenomen
voor dit werk. Thans is alles tijdelijk her
steld. De getroffen gashouder vertoont
vele roode menieplekken daar hebben
gaten gezeten van een springende granaat.
Talrijke gebouwen op het terrein van de
Gasfabx-iek hebben nieuwe muren of ge
deelten van muren. De machinekamer
heeft een nieuw dak. Voorloopig is alles
waterdicht en dat is het voornaamste er
kan weer gewerkt worden.
Op Vrjjdag 7 Juni begon de fabriek in
kleine hoeveelheden gas te leveren aan
Viissingen en na 1 Juli werden weer alle
aangesloten dox-pen voorzien.
De grootte van de vernieling kan men
nagaan uit het feit, dat op het Eiland
bijv. een gat geslagen is van 30 M3, waar
Amstei dammers en vreemdelingen kunnen de hoofdstad weer be
zichtigen per rondvaartboot. De eerste dienst, varend op houtgas,
is geopend
De diplomatieke
betrekkingen tusschen
Frankrijk en Engeland
verbroken.
Het D.N.B. meldt uit Genève: De Px*an-
sche regeering deelt officieel mede
Vicliy, 4 Juli. De Donderdagmorgen
onder voorzitterschap van president Le
brun bijeengekomen ministerraad heeft, na
kennis te hebben genomen van den xxiet te
rechtvaardigen aanval, dien een machtig
Engelsch eskader heeft ondernomen op een
Fransch eskader by Mers el Kebir, en na
dat hjj zyn waardeering tot uitdrukking
had gebracht over den heldenmoed der
vloot, besloten de diplomatieke betrekkin
gen met Engeland te verb-eken.
OVERWINNINGSGEHUIL IN HET
LAGERHUIS.
Omtrent de Lagerhuiszitting van giste
ren (zie 2e blad) meldt het Zweedsche blad
Svenska Dagbladet nog, dat, nadat Chur
chill had gesproken over de ovex-winmng
op de Fransche vloot en met tranen in de
oogen was gaan zitten, een overwinnings-
gehuil losbrak, zooals men dat volgens de
woorden van neutrale correspondenten se
dert tientallen jax-en in het Lagerhuis niet
meer had beleefd. Het geheele Lagerhuis,
zoo meldt het blad uit Londen, stond op,
riep hoera en klapte in de handen. Het tu
mult duurde minutenlang, ofschoon derge
lijke betoogingen in het Britsche parlement
zijn verboden. Honderden riepen, snikten en
wenkten, met hun zakdoeken. Deze emotie,
zoo melden de Zweedsche correspondenten,
is vertroebeld door het feit, dat de eerste
groote zeeslag van den oorlog juist uitge
vochten werd tegen de vloot van den tot
dusver intiemsten bondgenoot van Enge
land.
Nederlandsch Clearingiristituut.
WACHTTERMIJN BIJ DE UIT
BETALING HEER TE LANDE.
De directie van het. Nedex-landsch
Clearinginstituut deelt het navolgende
mede:
In verband met de ontwikkeling van
het handelsverkeer met Duitschland is te
vernachten, dat in de clearing met dat
land aan deze zijde weder een tekort zal
ontstaan en dientengevolge een wachtter
mijn by de uitbetaling van stortingen,
welke te Berlijn ten gunste van Neder-
landsche cx-editeuren hebben plaats ge
vonden.
Met het oog daarop zullen aan Neder-
landsche zijde maatregelen worden ge
nomen, waardoor de wachttermijn in de
clearing met Duitschland beperkt zal wor
den tot zes weken. Door deze maatregelen
zal er dus zekerheid ontstaan, dat een
maal tot de clearing toegelaten vorde-
ïïngen, uiterlijk zes weken na verzending
van het bericht van storting door het
Clearinginstituut,. tot uitbetaling zullen
worden gebracht.
van alle gas- en waterleidingbuizen geen
enkel stukje ijzer meer te vinden is. Het
personeel is er gelukkig afgekomexx zon
der ernstige vex-wondingen. Alleen in de
machinekamer werd een man licht ge
wond. Verder werd iemand van buiten het
bedrijf, die den schuilkelder te vroeg ver
liet getroffen door een granaatsplinter.
In Mei heeft de gasfabriek te Middel
burg aan de bij de Vlissingsche fabriek
aangesloten dorpen 36.400 M3 gas gele
verd en in Juni .43.500 M3, zoodat men
ziet, dat inderdaad deze „zusterlijke" hulp
wél de moeite waard is geweest
DE STANDAARD VOOR ACHT
WEKEN VERBODEN.
Uit Den Haag:
Op grond van de verordening van den
Rijkscommissaris betreffende de uit
oefening van de vegeermgsbevoegdheden
in het bezette Nederlandsche gebied van
25 Mei wordt het dagblad „De Standaard"
met ingang van heden voor acht weken,
dus tot en met 29 Augusus, verboden. Het
vex'bod strekt zich uit tot alle nevenuit
gaven, kopbladen en bijvoegsels van elke
soort. Eveneens is het uitgeven van alle
drukwerken verboden, welke als vervan
ging van het dagblad „De Standaard",
kunnen worden aangezien. Op overtreding
van dit verbod volgen maatregelen van de
zijde der Sicherheitspolizei.
BROOD OP DE BONNEN
51 TOT EN MET 60.
De secretaris-generaal, waarnemend
hoofd van het departement van landbouw
en visscherij maakt bekend, dat gedurende
het tijdvak van 8 tot en met 14 Juli a.s.
de met „51" tot en met „60" genummerde
bonnen van het broodboekje gezamenlijk
x-echt geven op het koopen van 2000 gram
bx-ood.
Elk der bonnen geeft derhalve recht op
het koopen van 100 gram bx-ood.
De bonnen, die op 14 Juli nog niet ge
bruikt mochten zijn, blijven tot en met 18
Juli a.s. geldig.
KOFFIE EN THEE OP BON 85.
De secretax-is-generaal, waarnemend
hoofd van het departement van landbouw
en visschery maalct bekend, dat geduren
de het tijdvak van 6 Juli tot en met 2
Augustus a.s. de met „85" genummerde
bon van het algemeen distributiebonboekje
recht geeft op het koopen van 2 Ys ons
koffie of i/2 ons thee.
Bommen gevallen bij
Scheveningsche schokkers.
Gisteravond zijn eenige schokkers, tuis-
behoox-ende te Scheveningen, op zee aan
groote gevaren ontsnapt en het is een
wondei-, dat geen persoonlijke ongelukken
hebben plaats gehad. Van de kustvissche-
rij waren deze schepen op weg naar de
Scheveningsche haven en om 7 uur be
vonden zij zich 2% mijl uit de kust Plot
seling kwamen uit de wolken drie vlieg
tuigen te vooi'schjjn en een aantal bom
men naar de vissclxers meenden wel
tien viel in de onmiddellijke nabijheid
der scheepjes. Eén bom kwam op enkele
meters afstand van de „Sch. 49" terecht
De ontploffing veroox-zaakte een groote
waterzuil en de ruiten van de stuurhut van
het schip werden versplinterd, terwijl
granaatscherven op het dek sloegen. Ook
floten de bemanning de kogels om de
ooren. Het was de bemanning niet duide
lijk, of nxen hier niet een luchtgevecht te
doen had, waarbij een achtervolgd vlieg
tuig zich ontdeed van zijn bommenlast
of dat het een aanval op de schepen be
trof. De vliegtuigen verdwenen weer snel.
De visschersschepen voeren hierna naar
de haven, waar een en ander groote op
schudding verwekte onder de visschersbe-
volking. De andere schepen hebben geen
schade bekomen.
Ondanks dit wedervaren, zijn vanoch
tend weder acht schokkers naar zee ver
trokken.
ENGELSCHE AMBTENAREN VAN DEN
VOLKENBOND GEVLUCHT.
Het D.NJ3. meldt uit Genève: Bijna alle
Engelsche ambtenaren van den Volkenbond
zijn Woensdag en Donderdag met auto
bussen uit Genève gevlucht. Het betreft
hier in totaal ongeveer negentig personen,
waaronder de vroegere Engelsche vice-
secretarisgenei-aal Lester. De reis gaat,
naar vernomen wordt, over het onbezette
Fransche gebied naar de Spaansche grens.
Naar verluidt, is het Internationale Ar
beidsbureau, dat eerst naar Vichy wilde
verhuizen, daarna overwoog naar Canada
te gaan, thans van plan met alle akten
en documenten naar Zuid-Amerika te ver-
tx-ekken.
GOES
TELEFOON 3117
RADIOUITZENDING NAAR
INDIE.
Wij vernemen van bevoegde zijde, dat
binnenkort misschien nog vandaag
de radiouitzendingen naar Nederlandsch-
Indië hervat zullen worden. Tot de ver
zorging van deze uitzendingen is, na ge
pleegd ovei-leg met de bevoegde Duitsche
autoriteiten, door den secretaris-generaal,
waarnemend hoofd van het departement
van binnenlandsche zaken, een gemeen
schappelijke machtiging verleend aan de
AVRO, den KRO, de N.C.R.V., de VARA
en den VPRO.
Bij toerbeurt zullen de vier algemeene
omroepox-ganisaties dagelijks van 15.00
16.00 A.Z.T., een afgerond cultureel pro
gramma ten behoeve van Nederlandsch-
Indië verzorgen, terwijl de uitzendingen
van de AVRO en de VARA telkens met
een kwartier verlengd zullen worden ten
behoeve van den VPRO. Door samenwer
king tusschen de omroepvereenigingen on
derling zal een harmonische programma-
opbouw in Nederlandschen geest worden,
verki-egen. Na dit programma zal telkens
de nieuwsberichtgeving vanwege het ANP
volgen. De uitzendingen vinden plaats via
den P.C.J. zender te Huizen (golflengte
19.71 meter) welke door bemiddeling van
de Nozema ter beschikking van de uit
zendende omroepvereenigingen zal worden
gesteld.
De nationale inzameling'.
Ter aanbeveling van de nationale inza
meling zal rnr. dr. K. Frederiks, secreta
ris-generaal, waarnemend hoofd van het
departement van binnenlandsche zaken
hedenavond te 19.45 voor den Nederland
schen omroep een korte radio-rede hou
den.
Een nieuw Roemeensch kabinet
samengesteld.
UIT ANTI-SEMEETISCHE NA
TIONALISTEN EN LEDEN
DER IJZEREN GARDE.
De Roemeensche regeering Tatarescu is
afgetreden.
Het nieuwe, Roemeensche kabinet is als
volgt samengesteld voorzitter Gigurto
vice-voorzitter: Mihaii; buitenlandsche za
ken: Monoilescou; arbeid: Stan Ghitescou;
openbare werken: Macovei; economische za
ken en ad interim buitenlandsche zaken:
Leon; binnenlandsche ZEÖcengenex-aal Da
vid Poposcou; verdediging, luchtwapen en
marine: generaal Niculescou; minderheden:
Hans Otto Roth; volksgezondheid: Go-
xnoiou; propaganda: Crainic; onderwijs: Ca-
ractstea; justitie: Cruia; kadaster: Nove-
anou; munitie: Priboianou; godsdiensten en
schoone kunsten: Horia Sima; minister van
staat: 'uza.
Het is een kabinet van anti-semietische
nationalisten en leden van de ijzeren garde.
TOETREDING TOT HET SYSTEEM VAN
DE SPIL ROMEBERLIJN.
De nieuwe regeering Gigurtu heeft een
oproep gericht tot het volk, waarin ge
zegd wordt
Roemenië staat in buitenlandsch en bin-
nenlandsch opzicht voor beslissende pro
blemen. In buitenlandsch politiek opzicht
is de regeering voornemens een politiële
van eerlijk toetreden te bewerkstelligen
tot het door de spil Berlijn—Rome ge
schapen systeem. En dat niet slechts als
uitdrukking van een politiek realisme,
maar als logische consequentie der poli
tieke en ideologische opvattingen van de
leden der regeering' als' trouwe tolken van
de gevoelens der natie.
