Provinciale Zesuwsche Courant
Middelburgsche, Vlissingsche,
Goesche en Breskensche Courant
MET 12 MAN SN EEN DOODE STAD.
183ste JAARGANG NUMMER 147
ZATERDAG 29 JUNI 1940
waarin opgenomen de
Uitgave der Firma's F. van de Velde Jr. en G. W, den Boer
ABONNEMENTSPRIJS
18 cent per week of f2.30 per kwartaal
Franco per post f 2.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 5 cent.
ADVERTENTIEPRIJS
Van 1-5 regels f 1.50, Iedere regel meer
30 cent. Bij abonnement speciale, prijs.
Kleine advertenties :van1 —5 regels f 0.50,
iedere regel meer 10 ct. (max. 8 regels).
Dit nummer bestaat uit drie bladen
Vlissingen was geëvacueerd, maar de wacht
van de P.Z.E.M. deed haar plicht.
„Wij stoppen voor niets meer".
„Alles om je heen is donker. De ma
chines gaan tekeer als brullende beesten.
Heel het groote, holle gebouw dreunt en
davert ervan. Hier en daar gloeit een vei-
ligheidslampje, waardoor de donkerte nog
maar zwarter lijkt. Je weet, dat je moeder
ziel alleen hierboven bent en dat je onher
roepelijk verloren bent als er gebeurt( wat
we allemaal verwachten. Je weet, dat je
alles met elkaar met twaalf man telt in
een uitgestorven stad".
Ziet U, je hoeft geen Leentje Lampepit
te zijn om dan toch zoo'n wacht allesbe
halve leuk te vinden. Maar ja, het bedrijf
moet draaien, nietwaar?"
Uit een groezelig stokersgezicht kijken
twee trouwachtige oogen ons aan. En da
delijk gaan die oogen dan weer naar de
trillende wjjzers van manometers en wa
termeters, naar de apparaten, die de tem
peratuur van de stoom aangeven en naar
de wjjzerplaaten van de C02-installaties.
We zijn boven in de centrale van de
P.Z.E.M.' te Vlissingen. Een stoker vertelt
ons van zijn indrukken uit den oorlogstijd.
Vertelt hoe dit geweldige bedrijf, dat heel
Zeeland ran stroom voorziet, draaiend
werd gehouden toen heel. Vlissingen ge-
evacueèrd was, toen men' lederen dag en
iederen nacht eeu luchtaanval verwachtte,
toen de vrouwen zich aan hun mannen
vastklemmen cn smeekten om toch niet
meer weg te gaan
RUIM 39 aULUOEN KILOWATT.
Ruim 29 milloen kilowatt jaagt er per
jaar door de netten van de Prov. Zeeuw-
sche Electriciteits Maatschappij. 350 man
werken er. 725 km. meet het hoogspan
ningsnet en haast 1000 km. bet laagspan
ningsnet Huizen, winkels fabrieken, hos
pitalen en gemeentebedrijven, zij konden dé
P.Z.È.M. niet missen.
De P.Z.E.M. moest doordraaien. En ze
draaide door, dag en nacht, vlieg
tuigen of niet, bombardement of niet.
Een eigen.signaaldienst waarschuwde als
er gevaar dreigde en de 12 man, die de
wacht hadden, die heel dit grootè bedrijf
aan den gang hielden, in het belang van
duizenden, over de geheele provincie, haast
ten zich dan naar beneden, naar de schuil
kelders.
Maar na 10 minuten moest er. dan toch
weer één naar boven, naar de ketels, kijken
of de stoom niet terugliep, of alles wel
goed ging daar in de hoogte. De ijzeren
trappen moest hij op, tree na tree in het
donker, hooger en' hoöger, terwijl boven
hem de vliegtuigen ronkten, terwijl soms
de bommen in de nabijheid explodeerden.
En als hij dan boven was, stond hij daar,
in het schèmërduister de wijzerplaten con
troleerend. kolen opgooiend, met om zich
heen het eeuwige gedreun der krachtinstal-
Jaties. Verder was er niets hoorbaar. Wa
ren de vliegtuigen dichtbij of veraf? Vie
len er bommen of niet? Was het nu zijn
beurt? Allen hadden 'de overtuiging dat
de electriciteitscentrale en de gasfabriek
het eerst .op. het programma stonden voor
de bombardementen. Éen bom, die viel op
twee meter van de bedrijfspoort kon hen
in die meening slechts versterken.
HET ERGSTE.
„En die bommen zelf waren nog niet
zoo ergals je zoo'n ding op je hoofd
krpgt is het gebeurd. Maar als er één de
stoomleiding zou raken, dan zou het ver
schrikkelijk zijn, want dan is het wel ze
ker, dat degene, die boven is, levend ver
brandt".
Zoo heeft de machinist van een centrale
bij een luchtaanval denzelfden angst als de
scheepsmachinist bij een ramp op zee de
ketel, de stoomketel!
„EN JE BENT ALLEEN".
Het ergste oógènbiik kwam op 18 Mei.
De schakelbordwachter - gaf het" bevel
door „Stoom lateu zakken. ,Niet te ver".
Dat gebeurde op last van het Duitsche
Kommandq;
Even daarna kwam het bevel„Stoom
weer opvoeren!"
En tegeljjkertjjd vernammen, dat heel
Vlissingen aanzegging .gekregen had om
in den korst mogelijken tijd te evacuee-
renHet bedrijf moest draaien. .Maar
de wacht op de Centrale had de weten
schap, dat.zij als de eenige burgers 12
eenzame kerels waren achtergebleven in
een uitgestorven stad. Zjj verwachtten,
evenals wij allen, een vreeseljjk bombarde
ment. En inderdaad floten spoedig de En
gelsche granaten over het. gebouw. De
mannen voelden zich als ratten in een val.
Allen hadden zich naar de schuilkelders
gehaast. Maar het hamerde in hun hoof
den: de machines
En daar gingen zij weer, de trappen op,
de vuren langs, ieder op zijn post. Het ge
bouw dreunde. Was. er stoom genoeg?
Zouden zjj blijven? Niets is er te.hooren
boven het gedaver der machines uit. Niets
is er te zien dan ijzer, ijzer en nóg eens
ijzer, op en neer zwoegende stangen, ra
zend wentelendo wielen. Onder hen gaapt
de afgrond van twee verdiepingen. Weg
gaan of bljjven?
Er was in Vlissingen geen brandweer of
politie meer. Alleen zij twaalven, een paar
hier, een paar daar, twaalf plichtsgetrouwe
kerels in een doode stad.
„DE CENTRALE STAAT STIL".
Allen, die niet noodzakelijk uoodig wa
ren in de Centrale bevonden zich te Big-
gekerke. .Daar werd de directeur, de heer
J. Slooves.op een gegeven oogenblik op
gebeld uit de centrale „Meneer, we kun
nen het niet houden".
„Zoo", zei de directeur. „Ik kan het van
hieruit niet bekijken, maar handel dan op
eigen initiatief".
Haastig werd er afgebeld. Maar dadelijk
daarop gaf de heer Slooves last om de
Centrale weer op te bellen en bevel te ge
ven in ieder geval niet te stoppen vóór
hijzelf er was. En reeds snorde zijn auto
weg, naar Vlissingen.
Terwijl hij het hek indraait, ontploffen
de bommen in heele series. Een paar man
hollen naar den schuilkelder. De directeur
holt mee, Daar wordt krijgsraad gehouden.
Het besluit is „We draaien door
En zij gaan naar buiten. Wat is dat?
De Centrale is gestopt".
Men had uit Biggekerke niet snel ge
noeg meer verbinding kunnen krijgen en
de man, die op eigen initiatief zou hande
len, had gemeend goed te doen door het
bedrijf stil te leggen, daar bij een even-
tueelen bominslag op de centrale de gevol
gen erger zouden zijn dan van 100 bom
men ergens anders.
Het was door de verduistering te donker
in het gebouw om de centrale onder deze
omstandigheden opnieuw aan te zetten en
zoo moest men noodgedwongen wachten
tot dén volgenden ochtend.
Zoo werd het gerucht geboren „De
Centrale van de P.Z.E.M. is geraakt".
Gelukkig was dat niet het geval. Den
volgenden morgen draaide het bedrijf weer,
.na. drie kwartier ingespannen werken.
-En toen maakte men de afspraak „Nu
stoppen we. voor niets meer!"
Zoó ging liet door en zoo gaat het nóg
door. Iederen nacht hebben de mannen een
'wacht van 12 uur. Als zij des morgens
naar huis gaan, ontwaakt net de rest van
de wereld.
De luchtwacht op het terrein heeft niet
alleen een direct groot nut bjj gevaar, doch
ook psychologisch is het zeer juist, dat
deze menschen steeds op den uitkijk staan.
Af en toe verschijnen er, ver in de hoogte,
drie donkere gestalten op een ijzeren om
loop, de machinist, de stoker en de scha
kelbordwachter. Zij turen omlaag waar zij
dé wacht weten. „Niets bijzonders"? Dan
gaan zij gerustgesteld weer aan het werk.
EEN COMPLIMENT DER
DUITSCHERS.
De Duitschers vonden bjj hun komst het
bedrjjf in volle werking. Dat verbaasde
hen. en zij maakten den Nederlanders een
compliment hierover.
„Ach ja", zei de bedrjjfschef van de
Centrale, de heer Linse, „Zoo doen wij dat
hier als het noodig is,' dat we draaien,
dan draaien we, heel gewoon
De Duitsche militairen vonden dat blijk
baar, nog niet zoo heel gewoon en stelden
onmiddellijk den heer Linse met zijn
hoofd aansprakelijk voor het geval, dat
er eventueel sabotage gepleegd zou wor
den.
De heer Linse wist evenwel op zijn men
schen te kunnen rekenen. Dag en nacht
doen zij ook dan weer hun plicht.
DE SCHADE.
Behoudens eenige ruiten, is er op het
terrein van de centrale geen noemens
waardige schade aangericht De bom, die
óp twee meter van de poort neerkwam,
sloeg de betonnen schutting daar ter
plaatse over een flinken afstand geheel
weg. Deze schutting- beteekende de red
ding voor de militairewacht, die iets
verder zat. Over hun hoofden vlogen de
granaatscherven, doch' zjj werden niet'ge
raakt. Slechts kreeg een sergeant een
kleine verwonding aan een hiel, die in de
Eerste Hulppost op het terrein dadeljjk
verbonden werd.
Van de trams ejjn er 32 groote spiegel
ruiten gebroken, terwijl verder een rijtuig
vrij -ernstig door mitrailleurkogels is be
schadigd.
Ook hébben de netten schade opgeloo-
pen. Transformatorhuisjes en hoogspan
ningskabels, schakelhuisjes en de dienst
woning van den districts-opzichter te
Kruiningen werden vernield of beschadigd.
Maar de herstellingsploegen trokken da
delijk uit. Leidingen werden omgelegd,
kabels werden gerepareerd, er werd ge
graven en gebouwd, kortom, alles werd
gedaan om zoo' spoedig mogelijk weer
stroom te leveren op de plaatsen, waar
men eenigen tijd de electriciteit had moe
ten missen.
Bergen werk werden er verzetde
tram MiddelburgVlissingen reed al gauw
weerop Walcheren, op de Bevelanden en
in Zeeuwsch-Vlaanderen arbeidden de P.
Z.E.M.-menschen en deel na deel van de
netten kon weer onder stroom worden ge-
Bootdiensten op de Westerschelde
stopgezet.
Naar wij vernemen zijn heden
alle provinciale bootdiensten op
de Westerschelde weer stop-
gezet.
Het Volksdagblad
verboden.
Naar de Tel. verneemt is „Het Volks
dagblad", het orgaan van de Communisti
sche partij Nederland, op last van de auto
riteiten verboden.
Men zou Donderdag juist de dagelijksche
oplage drukken, toen van hoogerhanü be
vel werd gegeven de uitgave te staken.
Het verbod van uitgave van het com
munistische blad is genomen' op grond van
de onlangs verschenen Verordening van
den Rijkscommissaris voor het bezette
Nederlandsche'- gebied, betreffende de be
voegdheden van de secretarissen-generaal
van de Nederlandsche departementen van
Algemeen Bestuur. .Hierin wordt o.m.
over de uitgifte van drukwerken het vol
gende bepaald:
„Indien het belang van de openbare orde
en het openbaar léven zulks eischt, zal
de bevoegde procureur-generaal, fungee-
vend directeur van politie, de noodige
maatregelen treffen".
Werkverruiming op
groote schaal.
De kosten der objecten moeten
voor het grootste deel uit loonen
bestaan.
De secretaris-generaal, waarnemend
hoofd van het departement van sociale za
ken, heeft tot de gemeentebesturen de vol
gende-circulaire gericht*?
Zooals U bekend is wordt er met kracht
naar gestreefd om de vermeerdering van de
werkgelegenheid in ons land te bevorderen.
Een van de middelen daartoe is de uitvoe
ring van werkverruimingsobjecten op groo-
ter schaal dan tot nu toe het geval was.
Voor de daartoe geëigende objecten zal op
de gebruikelijke wijze subsidie in den loon-
post kunnen worden verkregen.
Bij de keuze van bovengenoemde werken
dient op hun waarde als middel tot werk
verruiming te worden gelet. Dit beteekent
in de eerste plaats dat de kosten voor het
grootste deel uit loonen dienen te bestaan.
Dat maakt het werk niet alleen uit een
oogpunt van directe werkverruiming aan
trekkelijk doch beteekent tevens en dat
vormt in de huidige omstandigheden, een
tweeden eiscli dat een naar verhouding
geringe hoeveelheid aan materiaal behoeft
te worden gebruikt. In de derde plaats valt
te overwegen in hoeverre het werk na ge-
i-eedkomen voor de toekomst blijvende
werkverruiming tot gevolg zal hebben.
U gelieve met voortvarendheid er naar
te streven,, dat dergelijke objecten eventu
eel in samenwerking met waterschappen en
andere worden voorbereid. Over de plannen
kan in eerste instantie'overleg worden ge
pleegd met de inspectie van den rijksdienst
voor de werkverruiming in uw provincie.
Mijnerzijds wordt gaarne de verzekering
gegeven, dat voor een. snelle beoordeeling
en goedkeuring van daarvoor in aanmer
king komende dat wil in verband met het
bovenstaande zeggen loonintensieve, weinig
materiaal eischende en zoo mogelijk blijven
de werkverruiming biedende plannen zal
worden zorg gedragen.
Bij werken, welke aan de eerste twee der
bovengenoemde maatstaven voldoen, zal de
financiering in het algemeen geen moeilijk
heden bieden, daar het grootste deel der
kosten voor subsidie in aanmerking kan
worden gebracht. Wanneer echter onder
bepaalde omstandigheden de financiering
van de niet uit loonen bestaande kosten
moeilijkheden zou opleveren, dan noodig ik
uw college uit ook die plannen indien zjj
overigens, uit het oogpunt van directe of
blijvende werkverruiming aantrekkelijk zijn
ter beoordeeling voor te dragen niet ver
melding van eventueele financieele be
zwaren.
Ik vertrouw, dat uw college er met
kracht toe zal medewerken, dat het in de
zen brief bedoelde middel tot bestrijding
van. de werkloosheid te weten door uitvoe
ring van werkverruimingsobjecten, op kor
ten termijn tot belangrijke resultaten zal
leiden.
DOODELIJK ONGEVAL.
Gistermiddag is te Tegelen een vrouw,
van middelbaren leeftjjd, echtgenoote van
den heer S., toen zjj haar tuinpad uit
fietste, door een vrachtauto gegrepen.
Zij kwam met het hoofd onder een der
wielen van den auto en werd op slag ge
dood.
De politie stelt een onderzoek in.
bracht. Ook thans zjjn de werkploegen
nog bezig op vele plaatsen in onze pro
vincie kan men ze aantreffen. Zij maken
dikwijls lange dagen zij hebben het dik
wijls moeilijk. Maar dat alles hindert niet,
wanthet bedrijf moet draaien I
Kerkrade door
Engelsche vliegtuigen
gebombardeerd.
Dertien dooden te betreuren.
In den afgeloopen nacht hebben de En
gelsche vliegers hun luk-rake bombarde
menten op Nederiandsch grondgebied
voortgezet. Dadelijk na het invallen van
de duisternis ronkten de Engelsche ma
chines over Kerkrade. Er werd spoedig
luchtalarm gemaakt en vele menschen be
gaven zich in de schuilplaatsen.
Om ongeveer twee uur wierpen de vlieg
tuigen een vijftal bommen uit op de buurt
schap Bleijerheide, tengevolge waarvan 13
menschen werden gedood en verscheidene
mijmverkerswoningen werden vernield.
Een voltreffer viel op een woning van
de mijnwerkersfamilie Scholtes. De ge
heel e familie; bestaande uit man, vrouw
en vijf kinderen, is om het leven gekomen.
De woning werd totaal verwoest. In een
huis, dat tegenover dat van de familie S.
is gelegen, werd een kind van 4 jaar, dat
tusschen 2 andere kinderen in bed lag,
door- een granaatscherf getroffen.
De tweede bom kwam in een weiland
terecht zonder te ontploffen. 200 meter
verder viel een treffer op een huis, dat
werd bewoond door de mijnwerkersfamilie
Schaefer en Fuchs. De beide echtparen,
alsmede de baby van de familie Fuchs
werden gedood. In dezelfde straat werd de
Jcleuterschool van de zusters Ursulinen ge
heel vernield. Vlak bij de school sloeg een
bom in den grond en maakte een trechter
van 6 bjj 4 meter. Alle slachtoffers zijn
naar het ziekenhuis in Kerkrade overge
bracht.
Ter verpleging zijn daar nog opgenomen
juffrouw Westendahl en haar kind. De
toestand van de vrouw, die waarschijnlijk
een hersenschudding heeft opgeloopen, is
ernstig.
Eén 3-tal geneesheeren was spoedig
aanwezig met- eenige paters Franciscanen
voor het verleenen van geneeskundigen en
geestelijken bijstand aan de slachtoffers,
die gedeeltelijk onder dc puinhoopen wa
ren bedolven.
De huizen in de buurtschap Bleijerheide
Onze Bureaux zijn gevestigd
MIDDELBURG
VLISSINGEN
Redactie en Adm Walstraaf 58-60
Telefoon 10 (2 lijnen)
GOES
Redactie en Adm.: Turfkade 15
Telefoon 2863
SOUBURG
Kanaalstraat 45, Telefoon 35
BRESKENS
Dorpsstraat 35, Telefoon 21
hebben belangrijke schade opgeloopen.
Tot ver in den omtrek sprongen de ruiten,
tel van daken werden afgerukt.
De bevolking van de gemeente Kerkrade
is diep onder den indruk van deze ramp.
Er is geen sprake van militaire doelen in
deze gemeente, zoodat het oolc hier weer
paniekzaaien onder de onschuldige burger
bevolking betreft.
Verschillende autoriteiten waren spoe
dig ter- plaatse, waarna men van gemeen-
tewège is begonnen met liet opruimen van
het puin.
Sommige vluchtelingen uit Den Helder hebben langs het Noord Hollandscü kanaal op
den weg naar Alkmaar hun tenten opgeslagen.
Wat er van het huisraad nog gered kon worden, werd door de bewoners
Helder bij hun vertrek uit de stad meegenomen.