Rullen,
Wtc wil ruilen: Donker grljxu Hoeren Wlntcr-
Tevcns nieuwe Heeren glacé handschoenen voor
Actetusch or scheert tui. Br. onder No. 115
Fa. L. VROEGINDEWEU VVz., MidftclharnU.
Een radio-toestel, merk Telefunkeu, logen
een trap-naaimachine. Adres: A. A. KOERT,
Langeweg B 31, SoimncWdIJk.
aen.
IPUT
kkee
Latjes
natie,
i deze
|1. 67
md
Ird, dit
langen.
Rekening
TUUR.
|1 opgeven
Damesschoenen,
2 banden, maat 40,
z.g.a.n. met ingebouwde steunzolen, platte hak.
voor Hecren&choenon o« laarzen maat 43. In
geniën staat. Adres: JONöEJAN. Hulppost-
Een paar zwart Muwcclen Damesschoenen
met hooge hak maat 41. vuur een paar Idem
niet platte hak. W. v. d. BOSCH, Nieuweweg
212, Melissant.
Zes knotten witte wol, voor 4 Meter licht
blauwe zijde. Inlichtingen v. NIEUW AAL,
Binnenweg 143a, MelUsant.
W ie wit Kleine woning rullen voor groolere
te Middelharnis. Brieven onder No. 40 aan
het Bureau van dit blad.
2 paar zw. kousen en 1 paar zw. wollen
handschoenen, voor dito gekleurde. A. KAT-
TESTAART, Nieuwstraat 54, Sommelsdljk.
Z.g.a.n. Kanten Keuvel voor 20 M. Vitrage
o.kw. Adres: Kortewcegje C 75, Dirksiand.
Wie ruilt mijn z.g.a.n. blauwe Imitatie Bont
mantel m. 42. voor licht grijze of beige zomer
mantel m. 42 of 44, ot voor een lap stof voor
een japon. Wemerlaan 658 A, Dlrksland.
Een paar Werkschoenen maat 41, voor een
paar halve schoenen maat 44, bruin of zwart.
LEEN M1EROP, A 606, Ouddorp.
Wie ruilt een Jongenspakje van 17 Jaar
voor een Jongensjasje van 5 Jaar. Adres
J. v. OOSTENDE, Ring 39a, Dirksiand.
Wie ruilt een lange bruine leren Dames
mantel maat 44, z.g.a.n. voor linnengoed.
Brieven aan Agent VEROLME, Noordl.dljk
A 167, Nieuwe Tonge,
Wie ruilt Jongenswinterjas, 13 Jaar, voor
jongenswinterjas 16 Jaar. Beide v.o. kwaliteit.
J. v. OKKENBURü, Gen. Snijderstraat 368.
Nieuwe Tonge.
Een paar prima voetbalschoenen tegen
gewone schoenen. Brieven onder No. 54 aan
het Bureau van dit blad.
Wie ruilt z.g.a.n. Herenschoenen, bruin, maat
42 voor maat 43, bruin of zwart. M. WESDIJK,
Voorstraat A 233. Middelhamis.
Wie ruilt mijn Damesschoenen maat 40 o.kw.
zwart, voor 3 knotten zwart sajet.
Wie ruilt mijn zoo goed als nieuw groen
geemailleerd Keukenfornuis, voor een haard
kachel. Inlichtingen bij G. VAN KOPPEN,
Boekhandel, Ouddorp.
Een paar Werklaarzen maat 43, voor een
paar schoenen voor een jongen van 13 jaar,
maat 38 of 39. Brieven onder No. 97 aan het
Bureau van dit blad.
1 Autoband 700 20 voor 34 7 of
750 20. Aanbiedingen aan D. DE VOS,
Stoofstraat 27, Oude Tonge.
2 Kinderdekentjes en 2 Babydoeken en
diverse baby- en kinderkleertjes voor ontbijt-
Jakens of slopen. Inlichtingen G. v. NIEUWAAL
Binnenweg 143a, Melissant.
Z.g.aot. zwarte Damesschoenen maat 38,
voor lap wollen stof voor damesiapon of
5 knotten jumperwol. J. L. DE GEUs, Schar-
loodijk 165, Herkingen.
1 wintermantel maat 40 (vooroorlogse stof),
1 regenmantel maat 40, 1 paar herenschoenen
(lage) maat 41voor: onverschillig wat. Brieven
A. JORDAAN, Vluchtheuvel, Middelhamis.
Een nieuwe blauw keper werkbroek 106 cm.
lang. voor een lapje flanel. Inl. Agent van dit
blad, F. WITVLIET, Dirksiand.
2 paar beste Heerenschoenen en 2 paar
beste Damesschoenen. W. ZOON, Gelderschen-
dijk 605, Dirksiand.
Damesschoenen maat 39 voor Heeren-
-choenen maat 46. L. KNOPS, Gelderschen-
dijk B 4, Dirksiand.
Damesbandschoenen maat 43, voor oude
zwarte mantel. Inlichtingen FR. WITVLIET,
Gelderschendijk 591, Dirksiand.
Een blauwe nieuwe Winterjas voor een
jekker, donker grijs. M. HOLLAAR, Hof
plein B 302, Sommelsdijk.
Een paar nieuwe Jongensiaarzen o.kw. m. 39,
voor een paar Meisjeslaarzen o.kw. hoge hak
maat 38, 6 cm. hak. A. VIS, O.I. Hoek, A 91,
Sommelsdijk.
Wie ruilt Jongenswinterjas 13 jaar voor
Jongenswinterjas 16 jaar, beide v.o. kwaliteit.
J. v. QKKENBURG, Gen. Snijderstraat 368/25
Nieuwe Tonge.
2 jongenspakjes leeft. 5 a 6 jaar, zoo goed
als nieuw, voor tafellakens of lakens en slopen
of badhanddoeken.
Schrijfmachine voor radio-toestel. Adres:
Oostdijk A 260, Sommelsdijk.
Een lap stof voor Costuum (nieuw), voor
Tweedjas, z.g.a.n. HOOGMOED, Hofplein 305,
Sommelsdijk.
Band 30 5 voor band 32 6. P. VEROL
ME, Dorpsweg B 217, Sommelsdijk.
Een paar nieuwe beroepsschoenen voor een
paar gummilaarzen, moet goed waterdicht zijn.
A. VERWE1J, Westdijk A 353, Sommelsdijk.
Te koop aangeboden
5 loopvarkens
P. VEROLME, Dorpsweg 217, Sommelsdijk.
TE KOOP:
EEN PRIMA HANDWAGEN
zeer geschikt voor groenten- of kolenbedrijf.
P. DE JONG, Korteweegje 555, Dirksiand.
BIEDT ZICH "AAN:
EEN FLINK PERSOON
om opgeleid te worden als CHAUFFEUR.
Brieven onder Ietter D. Bureau van dit blad.
gezonde tarwecracker:
I pak op 2 biscuitbons.
Levertraan nos. I250
tot 14 dezer afhalen
Middelhamis, Tel. II Scheerzeep afhalen,
recu meebrengen.
Leukoplast, Hansaplast en ander verband-
rnatenaal. Klerenverf, zwart en donker
blauw, beperkt leverbaar.
TER OVERNAME GEVRAAGD:
EEN GUMMI LAARS (rechts)
EEN STOFZUIGER
EEN ELECTRISCH STRIJKIJZER.
RUfLEN:
Een paar gummi laarzen maat 8, vooroor
logse kwaliteit, merk Hevea, voor maat 9.
CAMPFENS, Manufacturen en Confectie, v/h
Fa. Haagens, Westdijk 324b, Middelhamis.
Een paar Kunstschaatsen, schoenmaat 43
voor idem maat 45 of 46.
IN RUIL AAN TE BIEDEN:
I prima Verrekijker, prisma met étui.
1 zwarte Maotel, meest voorkomende dames-
maat, als nieuw, vooroorlogse kwaliteit.
GEVRAAGD:
Fototoestel, liefst 36 opnamen.
A. J. CAMPFENS,
In Manufacturen en Confectie
Westdijk B 324, Middelhamis, Telefoon 190.
Verloren.
tussen Slulshaven en Sommelsdijk, gaande van
Sluishaven over Kranendijk, Oude Tonge,
jN'ieuwe Tonge
EEN BOS LEIBOOMEN (zure morel)
op Dinsdagmiddag 4 Dec. Tegen belooning
terug te bezorgen bil P. PEEKSTOK, Oost-
Krakeelstraat B 2, Sommelsdijk.
Boekhouding. Belastingen
Administratie en Accountantskantoor
W. A. DE BAKKER. Lid N. I.v.B.
OUDDORP. (Voor het gehecle eiland
te ontbieden).
V(RIJDAG 14 DECEMBER 1945
Prijs per kwartaal f 1.50. Losse nummers f 0.15.
Advertentieprijs 14 cent per mm.
Bij contract aanzienlijke korting.
OPBOUW
Christelijk-Nationaal Streekblad voor Goeree en Overflakkee
EERSTE JAARGANG - No. 33
Adres der Redactie en Administratie:
ZANDPAD B 282 - MIDDELHARNIS
Dit blad verschijnt iederen Vrijdag
MEDEDELING
VAN DE ADMINISTRATIE.
Zij, die een Nieuwjaars-Advertentie in
„OPBOUW" wensen te plaatsen, dienen
deze uiterlijk DONDERDAG 20 DEC.
aan ons op te zenden.
Zulks in verband met de Kerstdagen en
vacantie van het personeel der Drukkerij.
Het Flakkeese
verkeersvraagstuk.
Een Flakkeeër houdt van zijn eiland. Dat
wil niet zeggen, dat men de bezwaren en de
moeilijkheden, die het wonen op een eiland
als het onze met zich brengt, niet gevoelt.
Vooral degenen, die door hun werk veel
buiten ons eiland moeten zijn, voelen het
terdege. Maar toch, ieder weet het, wat het
betekent enkele uren reizen van de dichts-
bijzijnde stad te wonen. Het is daarom de
stedelingen niet kwalijk te nemen, dat men
spreekt over het achterland, zo min dat men
ambtenaren, die oorspronkelijk van buiten
het eiland komen het euvel kan duiden, dat
ze, nu de oorlogsjaren voorbij zijn, pro
beren een betrekking te vinden in een plaats
meer in het centrum van ons land. Voor
deze categorie is het wonen op Flakkee,
in verband met hun studie of studie van
hun kinderen, zeer bezwaarlijk.
Geen wonder, dat velen onzer eiland
genoten steeds hebben uitgezien ons eiland,
door verbetering van de verkeersmogelijk-
heden, enigszins uit haar isolement te halen.
De grootste moeilijkheid is wel, dat we
door een tamelijk brede rivier van het
vasteland gescheiden zijn. Hierdoor is het
altijd nodig, dat we per etappen naar Rot
terdam reizen. Eerst met de tram, dan
overstappen op de boot en weer overstap
pen op de tram. Stel, dat op de tram- en
bootverbindingen niets aan te merken zou
zijn, dan nog zou de reis naar Rotterdam
een paar uur duren. Bij een goede en ruime
veerpont zou het autoverkeer zeker gebaat
zijn. Voor degenen echter, die geen auto
ter beschikking hebben en dus van de
openbare vervoermiddelen moeten gebruik
maken, heeft dit practisch geen betekenis.
Begrijpelijk dus, dat er gezocht is naar
een betere, meer radicale oplossing. En wat
zou daarvoor anders in aanmerking komen
als een brug? Men vraagt zich dan af,
waarom b.v. Voorne-Putten, Hoeksche
Waard dit voorrecht allang genieten en aan
een brugverbinding met Flakkee blijkbaar
nog weinig serieus gedacht is.
Nu zal men direct moeten toegeven, dat
de brugaanleg naar het eiland Hoeksche'
Waard heel wat eenvoudiger is. - Wat de
belangrijkheid en de geaardheid van dit
eiland betreft, kunnen we ons het beste
daarmede vergelijken.
Bij de financiële en technische moeilijk
heden, waarmede men rekening te houden
heeft bij de bouw van een brug over het
Haringvliet, vallen die van de brug over de
Oude Maas in het niet. De brug zou zelfs
groter worden dan onze grootste brug, die
we tot nu toe in ons land hebben, n.l. de
Moerdijkbrug.
De Hollandse bruggenbouwers hebben
wel zulke vermaardheid, dat ze in staat
geacht kunnen worden een brug over het
Haringvliet te leggen.
De vraag blijft dus of het economisch
verantwoord is.
Thans gaan we daarop niet verder in.
Indien het inderdaad verantwoord zou
zijn, dan is dit in de eerste plaats voor het
autoverkeer een enorme vooruitgang. Daar
zijn we evenwel maar gedeeltelijk mee ge
holpen. Bij de brugbouwplannen zal men
daarom ook het tramverkeer in studie
moeten nemen. Een tram, die natuurlijk
gebruik maakt van de brug, maar ook een
tram, die voldoende en modern geoutil
leerd is, zodat het mogelijk wordt, dat men
tht het centrum van Flakkee binnen het
uur in Rotterdam is.
Ook al zou men besluiten tot het bouwen
van een brug, dan zal het nog enkele jaren
duren eer we daarvan gebruik kunnen
maken, afgezien nog van de vraag of er de
eerste tijd materiaal voor beschikbaar ge
steld kan worden. Het is daarom nood
zakelijk, dat ook plannen worden beraamd,
om in de tijd, dat we in elk geval nog zonder
brug zitten, een behoorlijke verbinding te
krijgen. Dit zou mogelijk zijn door een goe
de en ruim^ veerpont en een snelle tram.
Wij weten dat thans aan het Flakkeese
verkeersprobleem serieus gewerkt wordt.
Het Wetenschappelijk Genootschap heeft
de kv/estie in studie.
Een commissie, waarin o.a. burgemeester
Slobbe zitting heeft, is bezig de verschil
lende overheidsinstanties voor het brugplan
te winnen.
Ook vernamen wij, dat door enkele
ingenieurs het leggen van een dijk door
het Haringvliet wenselijk wordt geacht.
Daarmede zou, volgens hen, het Flakkeese
verkeersprobleem opgelost worden en het
verhogen van de buitendijken van enkele
eilanden, hetwelk noodzakelijk zou zijn,
overbodig maken.
Met de enkele punten, die we in dit
artikel aanroerden hebben we vanzelfspre
kend het vraagstuk niet volledig behandeld,
Dat is ook onze bedoeling niet. Wij schre'
ven dit artikel als inleiding op een algemene
discussie, welke wellicht in onze streekpers
gehouden zou kunnen worden.
Daarom zouden we het zeer op prijs
stellen als ieder die in staat is daaraan deel
te nemen, zijn zienswijze in ons blad pu
bliceert. (Ook brieven, die men niet gepu
bliceerd wenst te zien, zijn welkom).
Wij stellen gaarne ruimte beschikbaar.
Daarmede zou het een zaak worden, die
in de belangstelling komt te staan van alle
bewoners van ons eiland, een gemeenschap
pelijke zaak.
PUBLICATIE VAN HE.T STREEKBUREAU
VOOR DEN WEDEROPBOUW VAN
GOEREE/OVERFLAKKEE
Ieder, die schade geleden heeft aan roerende
goederen tengevolge van oorlogsgeweld, van han
delingen of maatregelen van den vijand of van
oorlogsomstandigheden, is verplicht daarvan aan
gifte te doen door middel van het Enquête-formu
lier A1, hetwelk verkrijgbaar is op elke gemeente
secretarie op het eiland.
Het formulier moet na invulling worden inge
zonden bij „de Schade-Enquéte-Commissie te
Rotterdam, Schiedainschesingel 48.
Aangezien de geleden schade wordt opgenomen
vanwege het Streekbureau voornoemd kan beant
woording van vraag No. 9 van het formulier (dit
is het opgeven van de noodzakelijke kosten om de
beschadigde opstallen te herstellen in den toestand,
waarin zij vóór de beschadiging verkeerden) on
beantwoord blijven.
Teneinde te voorkomen, dat bij die opname
schadegevallen worden vergeten, dienen belang
hebbenden zich in verbinding te stellen met den
Burgemeester van de plaats iiunner inwoning.
Degene, die reeds eerder het formulier A' heeft
ingezonden en als antwoord daarop een inschrij
vingsnummer ontving, behoeft deze aangifte niet
te herhalen.
De aandacht wordt erop gevestigd, dat
vorenbedoelde aangifte van de schade voor
I Januari 1946 moet zijn geschied op straffe
van het verbeuren van het recht op schade
vergoeding.
Het Hoofd Streekbureau voornoemd,
G. TERLUIN.
STICHTING
HERSTEL FLAKKEE.
Enkele opmerkingen betreffende de financieele en
materieele positie van de door de inundatie gertoffen
boeren op het eiland Goeree en Overflakkee.
HISTORISCH OVERZICHT.
Inundatie 1940.
Ter bescherming van de Zuidelijke grens van de vesting
Holland werden op 10 Mei 1940 onder de gemeente Oolt
gensplaat door de Nederlandsche Legerautoriteiten ge,
inundeerd de Polders: Mariapolder, Galathee, Alteklein-
Weipolder en het Oudeland van Ooltgensplaat. Direct na
het einde der gevechtshandelingen werd het water geloosd,
zoodat slechts 500 H.A. onder water gestaan hadden. Op
eigen initiatief narn het Bestuur van de Landbouwvereeni-
ging te Ooltgensplaat in overleg met Ir. C. W. C. van
Beekom de registratie van de ontstane schade ter hand.
Het zoutgehalte werd in elke polder bepaald, terwijl
Ir. van Beekom de boeren adviseerde over de gewassen
welke geteeld zouden kunnen worden. De Algemeen ge
machtigde voor de Defensie schade stelde in overleg met de
landbonworganisatie's schade-normen, vast, terwijl Com
missies uit de boeren onder zijn contróle voor elk perceel
de schade vaststelden.
Met een minimum aan administratieve rompslomp en
kosten werd op een snelle en bevredigende wijze de schade
geregeld en betaald.
Zeer belangrijk is dat hierbij een volledige schadevergoeding
werd betaald. Ook de schade geleden door misoogst of
lagere opbrengst in de daarop volgende jaren werd vergoed.
In de tweede plaats bleek de gevolgde werkwijze zeer goed te
voldoen. Door de volledige inschakeling der boeren werd
het volle profijt van hun plaatselijke kennis getrokken.
De Overheid bepaalde de schadenormen en de georgani
seerde boeren voerden onder haar contróle de werkzaam
heden op korten termijn uit. De inschakeling der boeren
beteekende een uitschakeling der bureaucratic.
In de jaren 1942 en 1943 werd door de Duitsche weer
macht het eiland in staat van verdediging gebracht. Tal
rijke Duitsche officieren plaatsten oogenschijnlijk op eigen
initiatief op alle mogelijke en onmogelijke punten, stukken
geschut. Hiermede niet tevreden, lieten deze militairen
alles afbreken wat in het schootsveld van - het geschut
stond. Na voldoening der werkzaamheden volgde dan,
meestal'een inspectie door een hooger geplaatste officier
die vanzelfsprekend in de meeste gevallen de gekozen
opstelling niet juist achtte en een verplaatsing van een
geschut beval. Dit bracht dan weer met zich mede, een
nieuwe afbraak van alles wat zich binnen het schootsveld
van de nieuwe opstelling van het geschut bevond. Op deze
wijze werd een groot aantal boerderijen in de gemeenten
Ooltgensplaat op korten termijn door de Duitsche Weer
macht afgebroken.
Een dreigende afbraak van vrijwel de geheelc gemeente
Ooltgensplaat kon op het laatste moment verhinderd
worden, doch op andere plaatsen zooals het GocreeSche
Hoofd en de Haven van Ouddorp werden alle woningen
opgeofferd aan de Duitsche militaire waanideeën.
Door bemiddeling van den Provincialen Voedselcommls-
saris voor Zuid-Holland werd door de Duitsche Weermacht
de afbraak van de boerderijen te Ooltgensplaat vrijgegeven.
De Dienst Wederopbouw voor Boerderijen, heeft met de
van deze afbraak afkomstige materialen verschillende
nood boerde rijen kunnen maken. De afbraak dezer boer
derijen geschiedde op een mondelinge last van liet Ge
meentebestuur van Ooltgensplaat. Deze boerderijen zouden
worden geschat, terwijl de geschatte waarde, volgens mon
delinge toezegging, zou worden geplaatst op het Grootboek
van de Wederopbouw. De meeste boeten hebben verder
hierover echter nimmer iets gehoord en weten zelfs thans
nog niet welke waarde aan hun afgebroken boerderij is
toegekend.
lien uitkeering op het Grootboek van de Wederopbouw hcejt
nooit plaats gevonden.
In dezelfde tijd moesten ook de opgaande gewassen wor
den omgeploegd en vernietigd in die polders, welke grenzen
aan het Volkcrak.
Deze schade is wel opgegeven aan de Stichting Landelijke
Bezettingsschadc, doch nimmer werd ctnlg bedrog uitbetaald.
Teneinde hun geschutsopstelllng te beveiligen werden
prikkeldraadversperringen door de fanderfjen gelegd. Hier
door werden vaak grootc pcrceelcn land aan liet bedrijf
ttrokken, vooral ju Stellendam, Goedereede en Ouddorp,
maar ook In de meest Oostelijke polders van het eiland
ging voor dc boeren door deze versperringen en later door
het leggen van mijnenvelden een zeer groot deel van hun
bouwland verloren. Op deze afgesloten stukken land ont
stond een enorme onkruid vege lutje, die niet alleen het
desbetreffend perceel voor lange Jaren bedierf, maar boven
dien voor het omringend land grootc schade en last ver
oorzaakte.
Het wordt eentonig om het tc schrijven, maar vooral
deze schade is nooit cenige vergoeding betaald.
Deze noodbocrdcrljen worden geplaatst op grond van
derden, zonder dat ooit over een regeling der rechtspositie
gesproken werd. Er werd geen recht van opstal gevestigd,
cn dc eigenaar van den grond kreeg nooit crnlge vergoeding.
Thans onstaan cr moeilijkheden over dc vraag met wel
recht dc bewoner van dc noodbocrdcrlj eigenlijk van het
erf gebruik maakt en hoever zijn ei f strekt. Indien de grond
eigenaar beperkingen oplegt in het gebruik van het erf,
staat de bewoner er machteloos tegenover.
De desbetreffende boeren hebben vaak voor grootc
bedragen aan deze noodboerderijen verbouwd zonder.
dal hen hiervoor ooit eenige Wrgoedtng is gegeven
liet Is beslist noodzakelijk dat de rechtspositie t.a.<
noodboerderijen geregeld wordt.
i
a d a I
1944.
Op zeer korten termijn werden in Februari 1944 op liet
eiland Goeree en Overflakkee geïnundeerd de polders:
Dirksiand, Oudeland vun Sommelsdijk, Duivenwaard,
Oudeland van Middelhamis, Oude Stad, Nieuwe Stad,
Uitslag, Molenpolder (Den Bommel), Lieve Vrouwenpolder,
Tille, Den Bommel, Oudeland van Ooltgensplaat, Adriaan,
Galathee, AUekleitt, Weipolder, Mariapolder, Groote Adri-
ana Theodcirapolder, Oostendepolder, Nieuwe Anna Wil-
helmlna, Oudeland van Oude Tonge, Noordland, Heeren-
poldor, Nieuwe Blok en Oroote Blok, St. Elisabeth, Oud
Herkingen, Klinkerland, Battenoord, Zuiderlandsclie Pol
der, Molenpolder (Oude Tonge), Suispolder, Aymon Louise,
Anna Wilhelmlna, Krammer, Lodewljk, Magdalena, Oost
plaat en Johannes, totaal groot 10.838 H.A. Voor een uit
voerige beschrijving van deze inundatie en de hierbij plaats
gevonden evacuatie moge verwezen worden naar de hoofd
stukken 2, 3 en 4 van het zoo Juist verschenen boek
„Verdrinkend Land".
Zonder in sentinienteele beschouwingen te vervallen,
moet toch gewezen worden op het onbeschrijfelijke leed
dat hieruit voor de bevolking voortvloeide. Als vee werden
de over het algemeen zeer groote gezinnen van huis en
hof verdreven, in het midden van den winter, met niet
meer dan wat handbagage, op weg naar reeds overbevolkte,
uitgehongerde streken. Atet gebrekkige vervoermiddelen
moesten ouden van dagen, die steeds bij hun kinderen
hadden gewoond, naar inrichtingen worden overgebracht,
waar zij voor het grootste gedeelte na korten tijd stierven.
Voor de boeren, die met hun eigen harden arbeid en liet
werk van hun voorgeslachten deze grond tot de meest
vruchtbare van Nederland hadden gemaakt, was het of
met hun land al hun levensgeluk en verwachting wegzonk
toen door geopende sluizen en doorgestoken dijken het
zoute water alles overstroomde.
Twee derde gedeelte van de boeren moesten het eiland
verlaten, de rest kon hier onder gebracht worden.
Deze evacuatie beteekende een volkomen liquidatie van
hun bedrijf en bestaan.
De leiding hiervan berustte bij het Bureau Ontruiming.
Dit Bureau zou inspan en inventaris, voor zoover de
boeren deze zelf niet konden meenemen, of onderbrengen,
overnemen. Bij deze overname ontvingen de boeren geen
geld,- doch de belofte, dat zij na den oorlog een zelfde
inventaris, of inspan, doch dan moderner, zouden terug
krijgen. Het Bureau verkocht een cn ander aan boeren in
andere streken, met beding van wederinkoop. Thans blijkt
echter dat deze instantie geen kans ziet om deze weder
inkoop in de praktijk ten uitvoer te brengen. Het gevolg
is dat de getroffen boeren geen goederen hebben, terwijl
zij evenmin ooit geld ontvingen voor hetgeen zij inleverden.
Met vooruitzienden blik evacueerde de Duitscher eerst
de bevolking uit het te inundeeren gebied, zoodat toen de
producten weggevoerd moesten worden, hiervoor geen
werkvolk meer aanwezig was. Alle mannen uit het droge
gedeelte werden hiertoe vervolgens bijeen gedreven. Gelijk
tijdig werden hiervoor alle paarden en wagens gevorderd.
Niettegenstaande het Duitsche organisatie-talent ontstond
er een onbeschrijfelijke janboel. Groote hoeveelheden land
bouwproducten gingen verloren en daar de boeren de aan
de opruiming verbonden lasten zelf moesten betalen, over
trof de opbrengst van de geredde producten ternauwernood
de kosten van liet bergen.
De verloren gegane landbouwproducten werden nooit betaald
en de kosten van de berging nooit vergoed.
In dc polders, die onder water werden gezet, lagen groote
hoeveelheden goedgekeurde poters. Deze moesten in allerijl
geleverd worden en gingen weg voor consumptie-aard
appelen of veevoer en werden zoodanig betaald.
Vergoeding voor het zeer aanzienlijke prijsverschil werd
telken jare door alle instanties toegezegd, dochnooit,
uitbetaald.
Ten tijde der inundatie was liet land geploegd, verder
bewerkt of bezaaid. Het resultaat van de verrichte arbeid
en de ten velde staande gewassen gingen verloren.
Vergoeding voor deze schade werd'te pas en te onpas toe
gezegd, dochnooit uitbetaald
In December 1944 werden ook de laatste droge polders
het natte gebied onder water 'gezet. De Duitschers
organiseerden zelf de afvoer van de landbouwproducten.
Het grootste gedeelte van de gewassen stond nog in den
grond en ging verloren. Wat reeds op het land lag trof
hetzelfde lot. De transportkosten van hetgeen nog geleverd
kon worden waren zoo hoog dat ook deze producten finan
cieel niets opbrachten. Ook het reeds verrichte najaars-
werk in deze polders ging verloren.
De schade werd niet meer geregistreerd en over vergoeding
werd niet verder gesproken.
Deze inundatie bracht een hernieuwde evacuatie met
ich mede van de boeren die in deze polders nog onderdak
gevonden hadden. Als vogelvrijen werden zij keer op keer
opgejaagd, zoodat het voorgekomen is, dat een boer
negen maal moest verhuizen.
Hiervan werden slechtseenmaal dc kosten betaald, zulks
hoewel na al deze evacuaties van have en goed bijna niets
overschoot.
Het lot van den boer in dit inundatiegebied was hard.
Alen heeft de boer zijn goed geroofd, zijn stee vernield,
zijn land verwoest, hem zelf verdreven. Stuk voor stuk
werd zijn bezit vernietigd of hein ontnomen, ?onder dat
ooit een enkele instantie de behartiging van zijn belangen
op zich nam of hem financieele ondersteuning of een
tegemoetkoming in de schade verleende.
De gemeenten betaalden evacuatie-kosten voor hun
burgers; de boeren moesten vele keeren meer verhuizen
zonder verdere vergoeding.
De gemeenten betaalden de huur van de verlaten
woningen; geen enkele landeigenaar heeft ooit eenig bedrag
ontvangen voor verlaten landerijen.
De Kamer van Koophandel ondersteunde geëvacueerde
bedrijven eh middenstanders; de boer heeft nooit eenige
vergoeding voor bedrijfsschade of een uitkeering voor levens
onderhoud gehqd.
in deze moeilijke jaren, de donkerste voor den boeren
stand sinds eeuwen, was het eenige lichtpunt, de hoop en
het vaste vertrouwen op de bevrijding. De boer putte
kracht om den ondergang van zijn boerderij te dragen uit
de wetenschap dat hij straks al zijn krachten zou kunnen
besteden aan het herstel van het verloren gegane..
HERSTEL 1945.
Reeds tijdens de bezetting was door de Provinciale
Waterstaat in samenwerking met de Polderbesturen, de
ontwatering van de geïnundeerde gebieden voortreffelijk
voorbereid. Oogenblikkelijk na de capitulatie der Duitsche
weermacht, werd met dc loozing begbnneh, zoodat reeds
na korten tijd het gelrcele gebied weer droog gemalen was.
Met groote dankbaarheid moet verder gc-waagd worden
van het prachtige werk van den Rijkslandbouwconsulent
ir. c. W. C. van Beekom, die met zijn assistenten, waarvan
in het bijzonder de heer Stolp moet worden genoemd,
niettegenstaande dc grootste moeilijkheden voortdurend
het verloop der inundatie hóeft gevolgd en van alle polders
lafgebroken grond en water, monsters heeft genomen.
Op deze wijze heeft hij het geheelc verloop der inundatie
nauwkeurig geregistreerd en in kaart gebracht, wat voor
de toekomst van onschatbare waaide is. Reeds tijdens de
bezetting heeft hij een illegaal boekje met aanwijzingen
uitgegeven cn stelde hij zich met de Rcgcering in Londen
in verbinding over gips-aankoopen en andere maatregelen.
Met de leiding van het herstel werd belast de Dienst voor
Landbouwhcrstef in wezen de voortzetting van Bureau
Ontruiming.
Up vergaderingen en in redevoeringen wordt verkondigd,
dat bij liet hers telwerk in de allereerste plaats Zullen worden
ingeschakeld de getroffen boeren cn de Polderbesturen.
In werkelijkheid wordt het herstel uitgevoerd door dc
groote cultuur-maatschappijen „De Nederlandsche Hcide-
Maatschappij" cn dc „Grond Maatschappij",
In feite kan dc kapitaalkrachtige boer werkeloos toezien,
terwijl dc kleine bner, wil hij niet van honger omkomen,
gedwongen wordt om als arbeider bij een cultuur-maat
schappij tc gaan werken.
Voor hem bcteekent het „herstel" van zijn land den
.ondergang" van zijn boerenbestaan.
BEZWAREN.
In het najaar 1943 hebben dc „natte" boeren voor het
laatst eenig inkomen genootcn van uit de opbrengst van
hun producten. Zij hebben hiervan in den winter 1943/'44
hun bedrijf gefinancierd, hun vele evacuatie's betaald:
gedurende twee jaar in den vreemde in een uitgehongerd
land met hun gezin, hun vee cn paarden geleefd cn ten
slotte zich weer op hun oude boerderij, die ruim één jaar
in liet water had gestaan, geïnstalleerd.
Van deze wordt blijkbaar bovendien nog venvacht dat
zij nu zelf hun beschadigde boerderijen opknappen, hun
bedorven land in «le loop van vele jaren in orde maken,
hun gestolen veestapel, landbouwinspan cn inventaris
:cr aanvullen.
Overeenkomstig de gedane toezeggingen cn gegeven
richtlijnen hebben deze bneren thans te vorderen, scliadc-
'crgncding voor;
1. afbraak boerderijen in 1942/'43;
2. vernietigde gewassen 1942/'43;
3. versperde pcrceelcn cn mijnenvelden 1942/'43/'4'l
cn '45
4. verbouwing noodbocrdcrljen;
f). bij inundatie ingeleverde paarden cn Inventaris;
6. bij Inundatie verloren gegane landbouwproducten,
zoowel in Februari als In December 1944, benevens
transportkosten der geleverde producten;
SCHRIFTOVERDENKING.
Maak u op, wordt verlicht, want
uw licht komt, en de heerlijkheid des
Heeren gaat over u op.
Jesaja 60 1.
Het gaat weer Kerstfeest worden. Nog slechts
enkele weken en de blijde boodschap van den
geboren Zaligmaker gaat weer uit tot een wereld
verloren in schuld. En de groote vraag is: hoe
zullen wij straks dien geboren Zaligmaker be
groeten? We leven nu in, wat men wel eens
noemt, de donkere dagen voor Kerstmis. De
dagen zijn maar kort cn de nachten lang. Het is
het donkerste jaargetijde. De natuur vertoont nu
het beeld van de wereld, waarin wij leven. Een
wereld vol donkerheid en ellende. Een wereld van
gebroken levensvormen. O zeker, we hebben het
heel wat beter dan een jaar terug. De verschrik
kingen van den oorlog zijn voorbij, maar de vrede
schijnt nog niet gewonnen. Er is verwarring op
ieder gebied. En we klagen iederen dag: „wat
.blijft het toch donker"!
Maar zie, nu gaat toch de adventsprediking
weer tot ons uit. Door de donkere wolken heen
breekt de Zon des Heils. Jesaja zag het licht van
den vollen dag reeds gloren in zijn donkeren tijd.
En zoo roept hij het zijn volk toe: Maakt u op,
want uw licht komt en de heerlijkheid des Heeren
gaat over u op!
De profetie gaat in vervulling. De Verlosser der
wereld komt! O, dat is een heerlijk ding voor een
volk in nood. De duisternis wijkt voor het licht.
En wat Jesaja profeteerde, dat is in den nacht
van Bethlehem werkelijkheid geworden, Gods be
lofte is heerlijk vervuld. Het Licht dezer wereld
is reddend verschenen.
En dat is nu ook de blijde boodschap voor ons
in onze donkere tijd. Het Licht is er. Maar dan
moet alle kunstlicht verdwijnen. Dan moet dat
Licht gezocht. Maak u op, zegt Jesaja. Bereid u
op de komst van dat licht voor. En dat wil zeggen:
erken het nu, dat de donkerheid in de wereld en
in uw Je ven een gevolg is van uw zonden. De
zonde maakt het leven donker. En wie vandaag
alleen maar klaagt dat het er in de wereld nog
zoo donker uitziet en de ellende nog zoo groot is,
die keere in tot zich zelf en zijn klacht worde een
zelfaanklacht. Die gaat belijden: Van al die don
kerheid ben ik zelf de schuid, o God, wees mij
zondaar genadig. Maar over zulk een mensch gaat
het licht op. Hem is Christus reddend verschenen
Het Licht komt. Dat is de froost voor allen die
in de duisternis zijn vanwege hun zonden. Ja, dat
licht is gekomen. Christus is in de wereld ge
komen om zalig te maken. Het licht is opgegaan
voor allen, die met belijdenis van schuld bi; dat
Licht gezocht hebben de verlossing voor eeuwig.
Zoo verwachten we ons Kerstfeest. En als we
dat doen in een donkere wereld vol ellende, dan
weten we dat dat Kerstfeest) de eerste komst van
Christus, ons waarborgt de tweede komst in heer
lijkheid.
Zoo wordt het heel heerlijk.
Maak u op, want de heerlijkheid des Heeren
gaat over u op. Aan alle zorg, aan 'alle ellende
komt een eind. De duisternis zal verdwijnen,
Christus komt terug in heerlijkheid en Hij zal alle
tranen van de oogen afwisschen.
Maak u op, want Hij komt zeker. Zoo Hij nu
nog toeft, verbeidt Hem.
Hebben wij zoo het verlangend uitzien naar die
komst in onze ziel?
Leven we zoo in de adventshouding? Zie, dan
hebben we ook de belofte waar we op vertrouwen
kunnen. Ons Licht komt, de heerlijkheid des Hee
ren gaat over ons op.
De Heere onze Verbondsgod heeft het ge
sproken.
Stad a.J't H. A. A. v. d. HOORN.
De SCHRIFTOVERDENKING van vorige
week was van de hand van Ds. Vink, Stad a/li
Haringvliet.
7. prijsverscliU pootaardappelen en consumptie- of voer-
aard appelen;
8. aan het geïnundeerde land verrichte werkzaamheden
en vernietigde gewassen;
9. evacuatiekosten;
10. winstderving tijdens inundatie, althans een uitkeering
voor levensonderhoud;
11. pachtderving geïnundeerde boerderijen.
Hiervan werd uitbetaald NIETS.
Het gevolg hiervan is, dat de meeste boeren thans vol
komen aan den grond zitten. Zij hebben thans zeer veel
geld noodig voor het weder op gang brengen van hun
bedrijf, voor aankoopen van zaaizaden, kunstmest, paar
den, vee, landbouwgereedschappen voor het bewerken van
hun land, het opknappen van hun boerderijen, kortom
voor alles wat noodig is om het bedrijf in den vroegeren
toestand te brengen.
Zij krijgen echter slechts toezeggingen.
Deze schade-uitkeeringen diehen op den kortst mogelijken
termijn te geschieden. Indien bij de uitvoering hiervan de
landbouworganisaties worden uitgeschakeld en met de
uitvoering worden belast, kan alles snel afgewikkeld worden.
Geschiedt dit niet dan wordt een groot deel der boeren
maatschappelijk vermoord tot onherstelbare schade van
ons volk en de wederopbouw. De laatste hand wordt thans
gelegd aan den ondergang van den kleinen geinundeerden
boer, die naar de werkverschaffing wordt gedreven.
Alen kan thans voorschotten vragen. Precies als bij de
steun of bij armenzorg moet men nauwkeurig aan de ambte
naren opgeven en bewijzen wat men bezit of ooit bezeten
heeft. Deze procedure is onnoodig vernederend voor den
boer. Hij vraagt geen ondersteuning, maar de uitkeering
van een hem van rechtswege toekomende schadevergoeding.
Deze dient onafhankelijk van het verdere vermogen uit
betaald te worden. Waarom betaalt het Rijk zijn schuld
eerst, als de crediteur aan den rand van den afgrond staat?
Het Rijk cischt betaling van belastingen welke in de
toekomst verschuldigd kunnen worden, maar weigert aan
den anderen kant een voorschot te geven op hetgeen het
Rijk zelf al jaren schuldig is.
Voor hèt uitvoeren van de herstelwerkzaamheden is
van nature aangewezen de boer. Hij kent zijn eigen land,
heeft er liefde voor en er belang bij. Sedert eeuwen hebben
de boeren zelf hun polders opgebouwd en Nederland is er
bij weigevaren.
Op aandrang der boeren was in het uitzicht gesteld, dat
de boer met zijn personeel zelf zijn eigen land in orde zou
kunnen maken tegen een bepaalde vergoeding.
Vele boeren zijn financieel volkomen uitgeput en konden
reeds aanstonds hun arbeiders niet meer betalen. Zij kregen
voor deze werken geen voorschot en de arbeidsloonen
werden niet betaald. Het gevolg is dat de boeren het werk
moeten stilleggen en dc arbeiders naar de groote cultuur
maatschappijen trekken, eenigen tijd later gevolgd door
den boer zelf.
Dat het werk hierdoor veel langzamer en slechter wordt
uitgevoerd en liet dubbel of drievoudige kost, is een factor
die in de huidige omstandigheden blijkbaar niet meer
meetelt.
Geef de boeren hun schadeuitkeering; laat hen zelf hun
land hersteilen; geef hen voorschotten voor uit te voeren
werken of betaal hen wekelijks de arbeidsloonen, en het
herstel van de geïnundeerde gebieden zal veel sneller en
beter geschieden, terwijl de boerenstand behouden blijft.
De juistheid van deze beginselen wordt door alle betrok
ken instanties erkent. In de praktijk komt van de uit
voering echter niets terecht. Het geheele herstelwcrk is
waarschijnlijk omwikkeld met een fijn netwerk van
'administratieve voorschriften en regelen, waardoor elke
vooruitgang gesmoord wordt en waaraan de patiënt
straks bezwijkt. Geen instantie beschikt blijkbaar over de
kracht om dit omhulsel te doorbreken door gezonde maat
regelen die ook werkelijk uitgevoerd worden.
Een materie die dringend geregeld moet worden is het
Pachtrccht. Na de Pachtwet kwam het Pachtbesluit met
nieuwe overgangsbepalingen. He.t is onzeker welke wet
geving gehandhaafd zal worden. Nog grootere onzekerheid
bestaat over de vraag welke invloed de inundatie op de
Pachtwet heeft. Gaat hierdoor de pacht te niet, worden
de geïnundeerde jaren in mindering gebracht op de paclit-
termijn of loopt alles gewoon door? Het Bureau Ont
ruiming heeft de tweede these verkondigd. De Dienst
Landbouwherstel de derde. De Regeering dicne echter op
korten termijn klaarheid te scheppen. De onzekerheid of
men nog één of drie jaar pachter is stimuleert niet de lust
om het gepachte weer in orde te brengen.
Tenslotte vraagt de opbouw van een verwoeste streek
behoorlijke verkeersmiddelen. Dit eiland is met de huidige
vervocrsgelcgcnheid voor autoverkeer praktisch afgesloten.
Op korten termijn moeten goede veren, geschikt voor
vrachtauto's in dc vaart worden gebracht, terwijl het Rijk
de opbouw van dit eiland evenals van Zeeuwsch Vlaanderen
moet steunen met een kostelooze veerverbinding.
De bevolking van de getroffen gebieden op het eiland
Goeree cn Overflakkee hunkert er naar om in onafgebroken
harden arbeid dit eiland weer tc maken tot het prachtige
welvarende eiland dat het eens was.
De Regccring onthoudc haar hiertoe niet dc gelegenheid.
Den Bommel, 24 Nov. 1945.
DE STICHTING HERSTEL FLAKKEE,
(w.g.) JOH. MOL, Voorzitter,
(W.g.) L. JACOBS, Secretaris,
Ingezonden.
Builen verantwoordelijkheid der redactie.)
In „Opbouw" van 7 Dec. nam ik met ver
bazing en stijgende verwondering,kennis van een
jchrijven van de Flakkeesche Boerenbond aan den
Minister.
In dit schrijven werd vermeld de anarchie van
Je dag- en weeklonen in.de landbouw en dat dooi
„•en loonnorm, (bedoeld werd een te hoge loon-
ïorm) het telen van exportgewassen een tc hoog
onkostencijfer zou opleveren en daardoor de teelt
belangrijk ingekrompen cn de werkloosheid in de
nand gewerkt zou worden. Verder, dat door het
optreden van de D.U.W. de lonen maximaal wer-
Jen opgevoerd met de minst mogelijke arbeids
prestatie en werd Zijn Excellentie verzocht zo
;poedig mogelijk een uniforme loonregeling tot
jtand (c willen brengen. Als landarbeider zou ik
over dit schrijven enige opmerkingen willen
maken. Wie is de oorzaak van dc anarchie in de
lonen? Reeds in Juni 1945 werd door de afd.
Dirksiand van de Ned. Bond v. Landarbeiders in
samenwerking met de Chr. Bond een loonvoorstel
Dij de werkgevers ingediend, waarin o.a. een uur
loon werd gevraagd van 0,60. Dit voorstel werd
van de hand gewezen, omdat de werkgevers van
Dirksiand het gewenst vonden om voor geheel
Hakkee een contract af te sluiten. In Aug. hadden
er 2 conferenties plaats te Sommelsdijk met de
oesturen van werkgevers en .werknemers in Nhet
Landb.-bedrijf voor geheel Flakkee. Op de eerste
conferentie werd geen overeenstemming bereikt.
Op de tweede conferentie deelde de voorz. van
Je werkgevers, de heer van den Heuvel, bestuurs
lid v. d. C.B.T.B., de aanwezigen mede, dat er
van de Hollandsche Maatsch. v. Landb. bericht
ontvangen was, dat deze zich niet competent acht
te om aan de besprekingen deel te nemen. Er
werd echter met de Chr. en Katholieke werk
gevers een looncontract vastgesteld met een basis-
ourloon van 0,60 voor de arDeiders en een week-
ioon van 33,- met een wekelijkse vergoeding van
5,- voor emolumenten. V. d. Heuvel zou zich
in verbinding stellen met de Hollandsche Maatsch.
v. Landbouw om ook met hun orgamsatie over
eenstemming te verkrijgen.
Wat deden échter de heren van de Hollandse
Maatsch. v. Landbouw? Ze richtten in Middel-
uarnis-Sommelsdijk een nieuwe orgamsatie op en
stelden eigenmachtig een loon vast, dat vooral
voor de paardeknechts ver beneden het peil lag,
Jat op de laatste conferentie vastgesteld was. Het
gevolg was, dat de Chr. en Katholieke werkgevers
.net meer bereid waren om het contract te tekenen.
V. d. Heuvel schreef dat hij te haastig was geweest
jp de conferentie. De heren krabbelden dus terug,
.-'as in Nov. werden de onderhandelingen hervat
cn nadat de eerste conferentie geen resultaten had
opgeleverd, werd op 24 Nov. met alle organisaties
van werkgevers en werknemers volledige overeens
jtemming bereikt. Het loon der landarbeidere
werd vastgesteld op 0,60 per uur en voor d-
paardeknechts een weekloon van 32,-, met in
begrip van emolumenten voor de wintermaanden
zn 38,- voor de zomermaanden. De contracten
.noeten echter nog getekend worden. Het is dus
wel een langdurige procedure. Maar wie is de
oorzaak van de anarchie op het gebied van de
ionen? De werkgevers hebben gesaboteerd, maar
.net de werknemers. Uit het schrijven van de
Elakkeesche boerenbond aan den Munster blijkt
zonneklaar welke bedoeling de heren hebben. Er
jchuilt een adder onder het gras. Het is de heren,
Jie dit schrijven opgesteld hebben, toch wel be
nend dat door de btichtmg van de Landoouw,
waarin de vertegenwoordigers van werknemers en
werkgevers zitting hebben, reeds in de zomer
maanden een basisuurloon van 60 ct. is vast
gesteld en met dit uurloon is bij benadering ge
lijkstelling verkregen tussen landarbeiders en die
van andere groepen arbeiders op het platteland.
De landarbeiders zijn altijd achtergesteld met de
andere groepen. De bewerkers van de bodem
waren altijd het minst in tel. Terwijl de Land
oouw, dat heeft de oorlog ons duidelijk geleerd,,
van het allergrootste belang is voor geheel ons
volk. En nu er eindelijk meer levensvreugde voor
de landarbeiders schijnt aan te breken, willen de
ooeren ons weer terugdringen naar het voor
oorlogse peil. De scherpe aanval op de D.U.W.
s hier ook een sterke aanwijzing voor. De heren
zouden hier liever zelf de uitvoering in handen
willen hebben. Men hoort niets dan critiek van
de boeren. De sloten in het natte gebied worden
volgens hun te breed en te diep uitgegraven. Als
zij het zelf moesten uitvoeren, dan gebeurde het
maar voor de heltt, of in het geheel niet. Dan
nepen er honderden landarbeiders werkloos en
waren zij Wellicht bereid om voor een lager loon
bij dc boeren te werken.
Hoe staat het nu met de lonen in de D.U.W.
De loonzakjes vermelden bedragen van 26,50
tot 28,50 voor een arbeider zonder kinderen, dus
voor grote gezinnen iets meer. Zijn deze lonen nu
zó abnormaal hoog? De prijzen van de levens
middelen zijn nog zeer hoog. Als straks meer
kleding en schoeisel beschikbaar komt, zijn cr tal
van gezinnen die dit niet kunnen kopen. Hoe is
dc toestand van dc landarbeiders nu? Velen gaan
slecht gekleed en geschoeid naar hun werk. Voor
dc arbeiders zijn cr geen fietsbanden te verkrijgen,
ze trappen zich in liet zweel op hun gammele rij
wielen, waarvan alle onderdelen versleten zijn. En
hoc is het nu met dc boeren gesteld? Enkelen
rijden weer in hun auto's of op motorfietsen, ter
wijl het grootste gedeelte van hen goede fietsen
met luchtbanden berijden. In dc oorlogsjaren
hebben zij aan voedsel en kleding geen gebrek
gehad, voor hun producten konden zij alles ge
ruild krijgen, terwijl dc landarbeiders dikwijls met
