>PELS,
DER
HET
EENIG adres
S. VAN DER PLAAT
IJNHARDT'S 7*c
(iJNHARDT'S 7etc
iüNHARDT'S ^Ac
sofdpijntabletten
HJNHARDT'S QAC
(taaltabietten
IJNHARDT'S
jixeertabletten
Bekendmaking.
SCHILDER E BEHANGER
ZATERDAG
12 November 1927
n°. 4
Van Pee tot Suiker.
Op excursie naar Puttershoek.
DWAALLICHTEN.
rC#||/9i
be-
vier
I zMn
fopig
|nne-
te
Idoor
linen,
Ihaar
1 ver-
1 van
ende
een
lielm
|ooge
i een
loten
Inge-
ling"
pma-
liet
i dit
§e:
logst
ierlei
I die
gene
hnen
Iwijn
li, te
lenen
■land
tege-
Irapt
In 10
lliten
It te
18.
■nder
1 zijn
Itina
1 dag
■men
pnel-
vlar-
een
even
pdtal
voor
■oord
jDnïst
I ont
vangen van Italië. Deze snelheid was mogelijk
ondakns den afstand, die volgens experts
de langste verbinding was van een schip met
de kust, die ooit door de draadlooze tot stand
is gekomen voor een bericht van welke lengte
ook. Marconi zei, dat, toen hij voor het eerst
met een draadloos toestel experimenteerde,
nu 30 jaar geleden, hij nooit gedroomd had,
dai de draadlooze in korten tijd zoo'n enorme
vlucht zou nemen. Hij lachte om de plompe
machine, die hij in 1897 voor Koningin Vic
toria van Engeland demonstreerde en over hei
toestel, dat twee jaar later gebruikt werd om
het verloop van de internationale zeilwedstrij
den mede te deelen.
„Mijn stoutste verwachtingen zijn overtrof
fen," zeide hij, sprekende over het zenden van
fotografieën, de televisie en den gewonen om
roep. Amerika staat volgens hein aan de spits,
wat betreft het experimenteeren met alle toe
passingen der radio.
„Het beamsysteem", voegde de uitvinder
er 'aan toe, „is de beste methode om belang
rijke berichten te verzenden, en om door mid
del van een korte go'flengte direct contact met
een bepaalde plaats te verkrijgen, daar het de
grootste zekerheid verschaft."
JAPANSCHE FANTASIE.
In de straten van Tokio heeft men onlangs
groote affiches aangeplakt, die zich als volgt
tot de automobilen richten:
„Automobiel, Gij zijt schoon, Gij zijt snel
en Gij zijt machtig. Maak echter geen misbruik
noch van Uw schoonheid, noch Uw van snel
heid, noch van Uw macht.
Denk aan Uw zwakkere broeders, de hond,
het paard en de voetganger.
De hond is bang voor Uw banden, die hem
kunnen vermorzelen. Wees zoo goed en laat
voldoende ruimte over, opdat hij passeeren
kan.
Het paard heeft een afkeer van ontplof
fingen, rook en benzinelucht. Zorg er voor,
dat hij daar niet te veel last van heeft.
De voetganger is het minste bij U in tel.
Heb toch medelijden met hem! Hij zal mis
schien morgen automobilist zijn."
Zouden dergelijke aanplakbiljetten in ons
land ook geen goede diensten kunnen bewijzen?
uniiuiiiiiiiiiiiuiiiuuiiiiiiJiiiiuiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiuiuiiiimuniiiiiinuiiiiiimiiiiniDiiiiiiD
Iderveer I
JELEN
frouwen-
per flacon,
r flacon.
pnde
Idsomloop
lerzekerd
li onder volle
goed, geld
ERDAM.
per brief,
ormen door
[tpnien, een
ÊO pillen
op !aet eiland voor
eeta goed portret
is sinds 30 jaar het
- atelier
Hobbemastraat- Middelharnls
2e atelier van
af het station
ïnuwta bietten
iaagtabietten
ijgbaar bij Apoth.en Drogisten
Ivoorzien van den naam
A.MIJNHARDT
Pharm.Fabriek. ZEIST
Ondergeteekende maakt bekend
dat hij zich vanaf heden heeft
gevestigd als
Mij beleefd in Uw gunst aan
bevelend,
G.A. DE KONING
NIEUWSTRAAT - MIDDELHARNIS
Prijs psr kwartaal
Losse nuffmers
Advertenliën v.6 regels 120
Elke regel meer. 0,2'
Bij contract aa zienlijk korting.
Dienstaanbiedingen en Dienstaanvragen
f I,— per plaatsing tot en maximum
van 10 regels, elke regel meer 15 cent.
Dit blad verschijnt lederen
WöAftsdag- en Zaterdagmorgen.
Hst wordt uitgegeven door de
H V. Uitgeversmaatschappij
„Onze Eilanden", Tel. Int. No. 15
Voorstraat fêiddelharnis.
10 JAARGANG.
Getrapt, geschopt, geslagen
Een pompeus-groote fabriek, een zoetig-
weeë lucht, als thuis wanneer moeder de
vrouw kroten kookt, een geraas van machines,
dat met al haar geraas geen oorverdoovend
lawaai is, omdat er alleen gesneden, getrokken,
gezuiverd of getransporteerd wordt, warm.
overal waar je ook komt, maar weer niet zoo
warm dat het er niet uit te houden is voor den
buitenstaander, die van de frissche Holland-
sche Novemberbuitenlucht opeens in de fa
briek wordt overgepoot, ziedaar de bij bena
dering opgegeven atmospheer van een Holland-
sche suikerfabriek, bij name Puttershoek, waar
we Woensdag met over de 200 andere suiker
fabriek-nieuwsgierigen, dank zij de welwil
lendheid van de heeren J. Breen en J. A. Slis,
bestuursleden van de Coöperatieve suiker
fabriek Puttershoek, met de Schelde heen zijn
getrokken.
De lijdensweg van de biet.
Opgegroeid in de klei, dik geworden, wel
gevuld en rond, zooals een Hollandsche suiker
biet, en in het bizonderde Flakkeesche, behoort
te wezen, uit haar omgeving weggehaald, op
houten wagens weggebracht als ballingen, op
gegooid en weggesmeten in motorschuiten of
zeilschepen, weggevoerd over Haringvliet,
Hollandsch Diep, Dordtsche Kil en Oude Maas
of in groote wagons van de R.T.M.zoo komen
ze aan bij de fabriek, waar machtige grijp
armen ze opnieuw opscheppen, opnemen en
wegsmijten op bergen kameraden, die een
zelfden lijdensweg achter den rug hebben en
die een zelfden lijdensweg bewandelen als haar
collega's, van andere streken of eilanden.
Die machtige grijparmen: de bak of de grij
pers vallen in het ruim van het schip, dat er
.telkens toch even van schudt en dompt, een
signaal van de lossers aan den kraanmachinist
die de grijpers temet uit zijn hout-met-glas
huisje bedient, de peen wordt met honderden
kilo's gelijk opgenomen, op den bergjgeworpen.
Is het eene schip leeg, zoo volgt het andere,
regelmatig als 't slingeren van een klok, er
wachten er zoovele, die ook leeg moeten voor
den wal, dat het er een waar mastbosch is:
bietentijd is een drukke tijd voor de Holland
sche binnenschipperij.
Millioenen kilo's liggen er zoo op den wal
verzameld, die alle hun lot afwachten tot de
goten ze meenemen naar de fabriek. Er zit
efficiency in dat systeem, de bieten worden
boven groote goten gelost, waarover planken
liggen. Telkens nu als er een plank wordt weg
gerukt, glijdt er een klein gedeelte van den
millioenenvoorraad in de goot, waardoor warm
afvoerwater vanuit de fabriek met een flink
vaartje stroomt. De biet gaat zoo mee, holder
debolder over den kop, over haar zijde, schuurt
aan alle kanten tegen den betonnen wand en
komt al voor een flink stuk gereinigd in de
hoofdgoot, vanwaar ze opgegrepen en opge
voerd wordt in de eigenlijke waschinrichting.
Zoo verdwijnen dagelijks bijna drie-en-een
half millioen kilo bieten door die hoofdgoot
de fabriek in...
De waschinrichting: al weer warm water in
den bak, waarin de bieten nu komen. Maar
zoo geleidelijk kalm als in de eerste goot wor-
FEUILLETON.
E. WERNER
VERTALING VAN HERMINA.
(Geautoriseerde uitgave van D. BOLLE.)
13)
't Was onderwijl geheel donker geworden, de
avond viel, een koude, donkere herfstavond, zon
der maneschijn of sterrenlucht; maar ginds op de
weide, waar straks die witte nevelsluiers golfden,
begon 't thans te regenen. Er flikkerde iets met een
blauwachtigen weerschijn, dat eerst slechts mat
door den mist blonk en daarop al helderder en
duidelijker als een vlam schitterde. Nu verdween 't,
dan verscheen 't weer en thans ook nog een tweede
en derde de dwaallichtjes begonnen hun spook
achtig, zonderling spel.
„Schreit ge?" hernam Zalika, haar zoon stijf
tegen zich aan drukkende. „Ik heb 't al lang zien
aankomen, en al waren wij niet verraden door den
jongen Eschenhagen, hadt ge toch op den zelfden
dag, dat gij naar je vader teruggingt, een keus
moeten doen tusschen scheiding en besluit."
„Welk besluit? Wat meent ge?" vroeg Hart-
mut onthutst.
Zalika boog zich tot hem over, en hoewel zij
alleen waren, liet zij hare stem tot een zacht ge
fluister dalen. t
„Wilt ge machteloos en weerloos bukken voor
een tirannie, die den heiligen band tusschen moeder
den ze nu niet behandeld, al stonden ook bij
die goten werklieden die ze af en toe nog eens
een extra zetje gaven als ze geen haast ge
noeg maakten. Die groote waschbak doet ons
denken aan een tweetal zinnetjes, die rijmen
en waarvan we niet meer weten uit welk lite
rair werk, of welk straatdeuntje ze stammen
maar die luiden:
Getrapt, geschopt, geslagen
Moet ik mijn eindje dragen.
Want als er twee regeltjes zijn, waar heel
die beweging zoo karakteristiek mee zijn aan
geduid dan zijn het wel deze twee regeltjes
van acht woorden samen. Getrapt, geschopt
geslagen; door groote ijzeren staven en schoe
pen aan een lange as, gewenteld en geduwd,
om zooveel mogelijk het vuil er maar af te
krijgen en ze schoon er uit te laten zien, hate
lijk schoon voor een suikerbiet, die dan, als
bleek van den schrik voor den dag komt.
Dan pas zijn ze klaar voor de eigenlijke fa
bricage van het witte genots- en voedingsmid
del, dat suiker heet. Opgenomen met een ja-
cobsladder gaan ze naar boven, naar de snij-
molens, waar roteerende schijven ze snijden
in lange reepjes, net macaroni of vermicelli.
Eigenlijk is het geen snijden, het is meer schrap
pen wat deze machines moeten doen. Een
luikje wordt er voor ons opgelicht om te laten
zien, in razende vaart dendert de schijf rond:
de niet lange, maar grovere stukjes en afge
broken staartjes vliegen er uit, zoodat het
luikje maar weer gauw wordt neergelaten.
De biet is geen biet meer: opnieuw komt er
een lange transportband, de biet verdwijnt, het
is nu net geraspte Leidsche kaas
Dat is het einde van de ronde Flakkeesche
suikerpee, wier heele welgevuldheid is om
gewerkt tot wat den technischen naam heeft
van snijdsel.
Nu pas komt het er op aan om over te gaan
tot het verkrijgen van de suiker uit de peen,
die daartoe opnieuw met warm water in aan
raking wordt gebracht. Maar dat is geen ge
woon warm water, reeds meerdere bieten heb
ben daar hun beste bestanddeel aan geofferd,
het versche snijdsel komt met het dikste sui
kerhoudend water in aanraking, waardooi de
suikerkristallen door den celwand heen van
het snijdsel in dat sap worden getrokken. Dit
snijdsel, dat eens afgetrokken is, komt daarna
in dunner suikerhoudende sap tot op het
laatst de snijdsels met versch water worden
behandeld. Dan is er nog maar zoo weinig
suiker in gebleven dat het practisch de moeite
niet meer loont om de snijdsels in deze groote
ketels van eenige honderden hectoliters en
(Adv.)
en kind verscheurt, onze rechten met voeten treedt,
onze liefde uit de hoogte veroordeelt? Als gij daar
toe in staat zijt, dan zijt ge niet mijn zoon, dan
hebt ge niets geërfd van het bloed, dat mij door de
aderen vloeit. Stuurde hij je hierheen om mij vaar
wel te zeggen, en neemt ge dit als een laatste
gunst vrijwillig van hem aan? Komt ge wezenlijk
hier, om voor jaren, lange jaren afscheid van mij
te nemen?"
„Ik moet wel!" viel de jonge man wanhopig uit.
..Ge kent vader en zijn ijzeren wil zou 't ooit
mogelijk wezen zich daartegen te verzetten?"
„Als gij naar hem teruggaat neen! Maar wie
of wat dwingt je daartoe?"
„Mama! In 's hemels naam 1" riep Hartmut
verschrikt maar de armen, die hem omkneld hiel
den, lieten hem niet los en wederom drong het ver
leidelijk gefluister hem in de ooren:
„Hoe ontstelt ge zoo bij dit denkbeeld? En
waarom? Waarom zoudt ge niet met je moeder
meegaan, die je onbeschrijfelijk liefheeft en voort
aan slechts voor haar eenig kind zal leven? Ge
hebt mij dikwijls genoeg geklaagd, dat ge het be
roep haat, waarvoor ge moet worden opgeleid,
en dat ge bijna sterft van verlangen om vrij te zijn.
Als ge nu terugkeert, is alle kans voor je verloren;
je vader zal je dan onverbiddelijk aan zijn zijde
gekluisterd houden, en al wist hij dat dit je dood
zou wezen, liet hij je tcch niet je eigen zin volgen!"
Zij had haar zoon dit niet-behoeven te zeggen:
hij wist 't beter dan zij. Nauwelijks een uur gele
den, had hij immers nog de onverzettelijkheid van
zijn vader leeren kennen, had hij dat harde: „Gij
zult gehoorzamen en je leeren buigen!" uit zijn
mond gehoord.
„Om het even," antwoordde hij op bitteren toon,
wier technische naam diffuseur is, te behan
delen. Dat wat weggaat wordt over breede
banden zonder einde weggebracht, buiten de
fabriek naar spoorwegwagons of schepen, dient
voor veevoeder en is alom bekend als pulp
en voor niemand op ons eiland een vreemde.
Dat, wat men nu heeft is nog geen suiker,
bij lange na niet. Wel is het hoofdbestanddeel
van deze dunne vloeistof het witte product
dat we allen zoo goed kennen. Maar er zit
meer in, zuren en eiwitten en vuil: die stoffen
die we niet in onze suiker wenschen. Al is
de peen nog zoo goed gewasschen erblijft toch
nog wel eens een beetje slik in een of ander
klein verborgen kuiltje achter, slik, die mee
gaat in de snijmachine en in de diffuseurs.
En het eerste wat men nu gaat doen is
het verwijderen van die ongewensche produc
ten in al even groote ketels. We hebben voor
de fabriek groote hoeveelheden bieten zien
liggen, groote hoeveelheden steenkool en ook
groote hoeveelheden kalksteen. Deze laatste
wordt daar zelf gebrand en dat product speelt
in wat nu wordt gedaan een belangrijke rol.
Kalk heeft namelijk de eigenschap om de eiwit
stoffen en zuren af te scheiden van de suiker.
Onder flinke warmte wordt die kalk bij het
z.g. dunsap, zooals de technische term van het
tot nu toe verkregen product luidt, bijgevoegd.
Wanneer dit afgeloopen is kunnen we nog
niet overgaan tot het indikken van de vloei
stof. Er is nu teveel kalk in de suiker, die er
uitgehaald moet worden. Ook kalk wenschen
we niet in onze suiker, al is ze behoorlijk wit.
Langs chemischen weg wordt ze hieruit ge
haald, door koolzuurgas bij het mengsel in te
leiden. Nu is men al aardig op weg naar het
goede product. De neergeslagen stof is be
kend als schuimaarde en dient voor mest.
Het gezuiverde dunsap wordt nog verder
gezuiverd. Die stoffen, die niet door kalk, noch
door koolzuur konden worden verwijderd,
blijven dan wel achter in de filterpersen, groote
doeken, in serie achter elkander geplaatst.
Maar nog eens wordt dit sap gezuiverd en
nog eens gefiltreerd, opdat het dunne sap
maar uiterst zuiver zij. Dan kan men over
gaan om in groote ketels, al even pompeus
als die andere de sap in te dikken. Geweldige
ketels achter elkander, de lucht wordt daarin
verdund, de een kookt hierdoor al bij een
temperatuur van 65 graden, de ander had al
85, een volgende moest 95 graden hebben om
te koken. Hoe lager de temperatuur om te
koken, hoe meer de lucht verdund is. Af en
toe ging er een kraantje open en langzaam
vloeide het dikke sap eruit. Men liet het op
een glazen plaat loopen, die dan tegen het
licht gehouden werd en aantoonde hoe ver
het proces al gevorderd was.
Thans kan men al beginnen om een gedeelte
van de suiker uit het product te halen, bij
afkoeling in centrifuge's slingert men de suiker
uit, de stroop, die overblijft ondergaat
opnieuw het proces van koken en kristalli-
seeren. Totdat men op het laatst een product
verkrijgt dat niet meer uitkristalliseeren wil,»
in vaten wordt dat opgevangen en ze heet
melasse, en wordt gebruikt voor de bereiding
van spiritus, de melasse van Puttershoek gaat
allemaal b.v. naar de gist- en spiritusfabriek
te Bergen op Zoom.
De suiker, die warm uit de centrifuge's komt
gaat nog eens door een groote trommel heen:
ditmaal om defeinitif af te koelen en daarbij
niet te klonteren, de reden waarom ook tijdens
dit proces de trommel draait. Niemand wenscht
klonterige suiker?
,ik moet naar huis. Ik heb mijn woord gegeven,
binnen twee uur weer op Burgsdorf te zijn."
„Is 't waar?" vroeg Zalika met een schamperen
lach. „Dat heb ik wel gedacht! Anders moogt en
moet ge niets anders zijn dan een knaap, wien elke
stap voorgeschreven, elke minuut toegerekend
wordt en die niet eens zelfstandig mag denken;
maar zoo gauw er kwestie is van je vast te houden,
dicht men je de verantwoordelijkheid toe van een
man! Welnu, toon dan ook, dat ge niet alleen
mondig zijt in woorden handel ook als man!
Een afgedwongen belofte heeft niet de minste
waarde, verbreek dien onzichtbaren keten, waar
mee men je wil binden, en maak je vrij!"
„Neen, neen!" mompelde Hartmut, terwijl hij
opnieuw een poging aanwendde om zich uit hare
armen los te wikkelen, 't Gelukte hem niet, hij
wendde slechts het gelaat af en staarde met gloei
ende oogen naar het stille, donkere bosch in het
verschiet en nog verderop, waar de dwaallichten
spookachtig dansten en flikkerden. Overal ver
toonden zich thans de electrike vlammetje's; ze
schenen elkaar te zoeken en te ontvlieden; ze
zweefden over den grond en verzonken dan daarin
of losten zich op in de zee van nevelen, om altijd
weer opnieuw te voorschijn te komen, 't Was
akelig en toch wonderlijk aanlokkelijk, dat spook
achtig spel dier vurige dampen, die daar uit de
diepte, uit dien bedriegelijken moerassigen bodem
opstegen.
„Ga met mij mee, Hartmut!" smeekte Zalika
thans met die innemend vleiende stem, die haar
zoowel als haar zoon steeds ten dienste stond. „Ik
heb reeds lang alles voorzien en voorbereid; ik
wist wel dat er een dag als deze zou aanbreken.
Een half uur hier vandaan wacht mijn rijtuig,
Zoo is de suiker klaar voor 't gebruik, voor
de consumptie in 't kopje thee of bakje troost
en in die honderd andere kookprocessen, waar
zij als onontbeerlijke factor geldt, of ze gaat
via een nieuwe lijdensweg bij den banketbakker
veranderen in verrukkelijk-heerlijke borstplaat
of verdwijnt in andere lekkernijen.
Alzoo is de fabricage van het witte, zoete
product zooals we die zagen in de groote fa
briek te Puttershoek met de, zooals we even
in het begin memoreerden, over de twee
honderd medebelangstellenden, waaronder de
twee hoogste klassen van de H.B.S. met haar
directeur, den heer van der Pol en met den
heer Nanning.
Eveneens maakte de Lagere Landbouw
school onder leiding van den heer Smits van
deze gelegenheid gebruik om een suikerfabriek
eens van nabij te bezien.
Twee honderd belangstellenden, die zagen
geïnteresseerd toe hoe de bieten versneden
werden, hoe de pulp kwam uit de fabriek en
hoe de suiker uiteindelijk tot stand kwam.
INGEZONDEN MEDEDEELING.
Natuurlijk is het het beste dadelijk
Akker's Abdijsiioop te nemen, wanneer
de eerste asthmatische verschijnselen
zooals: spoedig vermoeid zijn en hijgen,
beginnende benauwdheden bij trappen-
klimmen enz. zich voordoen. Men
voorkomt daarmee erger. Maar ook
wanneer Uw kwaal reeds vergevor
derd is, ook dan zult Gij van een gc-
regeldgebruikvan Akkers Abdijsiroop
oogenblikkelijk verlichting kunnen
ondervinden. Volg het voorbeeld van
duizenden, die ééns aan asthma
leden en versterk Uw luchtwegen
en bevrijd hen van het slijm met
MKER'5
i!
Voorde Borst
Per koker: f 1.50, f2.75, f 4.50
Twee honderd menschen die zwierven onder
begeleiding van personeel van de fabriek door
alle hoeken en vertrekken van de groote in
richting, langs ketels en transportbanden, door
de geweldige groote machinekamers met reuze
kasten van motoren en dynamo's en door het
laboratorium. Twee honderd Flakkeeënaars,
op de Schelde, die dank zij de welwillendheid
't brengt ons naar het naaste station, en eer ze op
Burgsdorf nog eenig vermoeden hebben dat ge niet
terugkomt, zijn wij al met den sneltrein een geheel
eind van hier. En daar ginds wacht je de vrijheid,
het leven, het geluk! Ik zal je de wijde, wijde wereld
laten zien, en als ge deze leert kennen, zult ge ver
ruimd ademhalen en juichen als een vrijgelatene.
Ik weet immers, hoe deze zich voelt; ik heb ook
ketens gedragen, die ik, dwaas en verblind, voor
mijzelve had gesmeed, en als gij er niet geweest
waart, zou ik ze al het eerste jaar verbroken heb
ben. O, ze is zoo zoet, de vrijheid dat zult ge
eens ondervinden!"
Zij kende maar al te goed den weg, die tot haar
doel voerde. Vrijheid, leven, geluk! Deze woorden
vonden een duizendvoudige echo in de borst van
den jongeling, wiens opgewonden vrijheidszucht
tot hiertoe met zooveel kracht en geweld was be
streden. Als een schitterend en betooverend fata
morgana lokte dat voorgespiegelde leven hem aan.
Hij behoefde slechts de hand daarnaar uit te ste
ken dan was 't zijn eigendom.
„Mijn woord, mijn stellige belofte!" murmelde
hij met een laatste poging om zich aan hare om
helzing te onttrekken. „Vader zal mij verachten,
als
„Als gij je een grootsche, prachtige toekomst heb
veroverd?" viel Zalika hem hartstochtelijk in de
rede. „Kom hem dón weer onder de oogen en vraag
hem, of hij 't ook dan nog waagt je te verachten!
Hij wil je laag bij den grond houden, alsof gij geen
vleugels hebt, die ge kunt uitslaan. Hij begrijpt
een natuur als de uwe niet en zal die ook nooit
leeren begrijpen. Wilt gij je nu door een enkel woord
gebonden achten en daardoor een leven van
ellende te gemoet gaan? Kom met mij mede, mijn
van de directie van de R.T.M. voor deze zeer
interessante excursie was afgestaan, en waar
de heer Jumelet zijn gevestigde reputatie als
hofmeester getrouw bleef en de na afloop toch
wel wat moede kijkers moest laven en voeden
zoodat hij inet zijn helpers schier handen te
kort kwam.
Dat was de excursie naar Puttershoek naar
een van de grootste bietsuikerfabrieken van
Nederland.
J- B.
Pijnloos Scheren
Vlwg Scheren
Schoon Scheren
zonder dat Uw huid stukgaat of naschrijnt,
ook al is Uw baard nog zoo zwaar en hard,
indien U slechts vóór het inzeepen de
baardoppervlakte inwrijft met een weinig
Doos 30, 60, Tube 80 ct. PUK0L
(Adv.)
DE NASSAK.
De Hertog van Westminster heeft kort ge
leden een ouden en zeer kostbaren edelsteen
verkocht. Dat wordt hem in Engeland nogal
kwalijk genomen, want deze edelsteen is geen
andere dan de Nassak, een dier groote histo
rische diamanten uit Indië, die evenals de
Kohinoor, de Regent en de Orloff een echte
Golconda-steen is en die, hoewel particulier
bezit toch onder de historische schatten van het
Rijk gerekend werd. Maar als men geld noodig
heeft, en de Hertog van Westminster heeft
gewoonlijk zeer veel geld noodig, dan is het
om het even, wat men verkoopt. Het gaat er
mede als met schilderijen en middeleeuwsche
kasteelen, die men van zijn voorvaderen erft...
zij gaan naar Amerika. De tachtig karaat zware
Nassak is de eerste groote historische diamant,
die in Amerikaansche handen komt. Hij stamt
waarschijnlijk uit hetzelfde tijdperk, waarin
ook de Kohinoor geslepen is, en is omweven
van Indische mythen en legenden, vol van
intriges en bloedvergieten. Men weet, dat de
Nassak-diamant sedert de Middeleeuwen ge
diend heeft als oog van het reusachtige Shiwa-
beeld, dat staat in den rotstempel bij Nassak,
aan den bovenloop van de rivier de Godavery.
Toen in het jaar 1818 troepen van de Post-
Indische Compagnie door deze streek kwamen,
plunderden zij den Tempel, en braken den
diamant uit het beeld. Twintig jaar later, in
1837, werd hij door den toennialigen Hertog
van Westminster gekocht.
De Parijsche juwelier Mauboussin, die den
verkoop regelde, had met de Amerikaansche
douane-autoriteiten een interessanten strijd
uit te vechten. Men kan zeggen, dat de Nassak
een oud stuk is en als zoodanig had hij volgens
de Amerikaansche wet zonder eenige betaling,
in de Vereenigde Staten ingevoerd kunnen
worden. Maar de Amerikaansche douane
expert had eens gehoord, dat de diamant in
het jaar 1830 opnieuw geslepen was, en daar
door zijnde geen 100 jaar oud modern
en dus tolplichtig. Mauboussin verdedigde zich
tegen deze bewering met een leger van docu
menten en vaklieden, om te bewijzen, dat de
Nassak nooit door moderne slijpers aangeraakt
is, maar geslepen is volgens die oude methode,
waarvan het geheim reeds sedert eeuwen als
verloren geldt.
Hartmut, met mij, voor wie ge alles zijt! De vrij
heid wacht je daar ginds I"
Zij trok hem met zich mede langzaam maar
onweerstaanbaar. Eerst bood hij nog eenigen
weerstand, maar hij rukte zich niet los, en onder
de smeekingen, onder de liefkozingen zijner moeder
hield ook allengs dat tegenstreven op en
volgde hij.
Eenige minuten later was 't stil en eenzaam bij
den vijver, moeder en zoon waren verdwenen, het
geluid hunner voetstappen was weggestorven,
duisternis en stilzwijgen breidden zich over alles
uit. Alleen in het verschiet, in den nevelachtigen
damp van het drasland, heerschte nog altijd dat
spookachtig leven, die geheimzinnige beweging.
Ze zweefden heen en weder, ze verschenenen ver
dwenen, ze doken op en verzonken in hun rusteloos
spel de geheimzinnige dwaallichtenjuit de diepte.
't Was weer najaar geworden en de warme zon
van een helderen Septemberdag bescheen de
groene zee van boomen, die zich uitstrekte, zoover
het oog slechts reikte.
De groote bosschcn hadden nog iets van de
vroegere oerwouden, die eeuwen geleden dit ge
deelte van Zuid-Duitschland bedekten, en de
honderdjarige boomstammen behoorden daarin
niet tot de zeldzaamheden. Het geheel droeg den
stempel van een met hout bewassen gebergte,
want hoogten en laagten wisselden elkander voort
durend af; maar terwijl het spoorwegnet zich over
het heele land uitbreidde en de eene plaats na de
andere in zich opnam, lag het „bosch", zooals dit
verscheidene kilometers groot gebied kortweg in
den volksmond genoemd werd, als een groen eiland
grootendeels van de bewoonde wereld afgescheiden.