IENDE KWALITEIT
VROOM
DREESMANN
Groote
Redamedag
L
erenleenbank
TWEEDE BLAD
BlGGELAAR Co., Roosendaal.
ROTTERDAM
ELKEN DINSDAG
1) VOOR RECHTZAKEN.
J. HUTJES
Gondscliesingel 200 - ROTTERDAM.
elharnis-Sommelsdijk
PPE Cz. te Sommelsdijk
AKENHANDEL HUISKES APON
Gebruik Uw verstand en Kukirol,
ONZE EILANDEN
No. 69. 11 Juli 1925
Plaatselijk Nieuws.
floorziite
PUROL
Binnenweg - Hoogitr.
Jonlterfran»» treat
Van der Takatraat
Zie dan de Etalage* f
D« prijzen gelden alleen voor dien d«a
In alle afdeelingen extra
voordeelige aanbiedingen
lderschestraat 10,
leursstallon, Rotterdam.
DOPEND: 9—12, 1—6.
eling van alle proceszaken zoo
als verwerend. Faillissementen;
leiding, enz. Opmaken van alle
dscheacten.Regelingmetschuld-
:r voorkoming van faillissement.
1 1.—. (Teler. 3861).
SPECIAAL ADRES VOOR
Solide Houtwaren
als Trapleeren. Keukentafels, Strijk
planken, Vuilnisbakken, Droogrekken,
Spanramen, Kuipen, Raamhorren, enz.
Schuin tegenover de Jonker Fransstraat.
ONZE EILANDEN VAN ZATERDAG 11 JULI 1925.
bank leent gelden aan leden
5J/,0 °.o 'sjaars. Zij neemt
op tegen 3,6 °/0 's jaa s, ook
et-leden. Voorschotten kunnen
ks aangevraagd worden bij een
den van het Bestuur,
ïgenheid tot inbrengen en
ietaling van gelden eiken Maan-
bnd en Vrijdagavond van 6—8
n huize van den kassier
W o oninrichtingen.
Laat Uw WONING door ons INRICHTEN,
dan eerst zult U tevreden zijn. Wij leveren,
maken en plaatsen al het mogelijke dien
stig voor het inrichten uwer woning,
zoowel voor de slaapkamer als voor de
huiskamer, salon, trappen, gangen enz.
van het eenvoudigste tot het rijkste. In
onze winkel is steeds een prachtsorteering
Yitrages, Gordijnstolfen. Karpetten, Matras
sen, Bedden, Ledikanten, Meubelen, Lino
leums, Zeilen en andere voorradig; dan heb
ben wij een enorme Stalen-collectie, waar
U alles wat maar bestaat in vindt
ZANDPAD - Tel. 44 - Middelharnis.
Complete Meublleering.
Stoffeerderü, Matrassenmakerjj, Installaties.
Verhuizingen. Overal te ontbieden.
JOGSTRAAT 279, bij het Viaduct - Tel. 9238 - ROTTERDAM
Stollen Kleermakersfournituren Manchester
istreept Engelsch leer Billart- en Besluurstalellaken
Gevestigd 1882
KOOPT BIJ ONZE ADVERTEERDERS.
beiden zijn noodfg om gemakkelijk door
het leven te gaan.
Zonder Uw verstand te gebruiken, mis
lukt U het leven, zonder Kukirol te ge
bruiken. wordt U niet van Uw likdoorns,
harde huid. eelt en eeltknobbels bevrijd,
maar blijft U sukkelen met pijnlijke, ver-^
moeide en transpireerende voeten. Uw ge
zondheid is er mede gemoeid.
Gebruik Kukirol-voetbad van Dr. Campe
K u ki r ol-strooipoeder en Kukirol-
eksteroogenpleister.
De Kukirol-preparaten hebben millioenen
menschen geholpen, ze helpen ook U,
koopt ze nog heden bij Uw Apotheker
•f Drogist.
Weiger alle als ..even goed" aanbevolen namaak en Iet op den
naam, het handelsmerk en de Hollandsche verpakking.
In Middelharnis beslist verkrijgbaar bij P. WIELHOUWER
Zandpad 344.
MIDDELHARNIS. Door tusschenkomst
van de afdeellng van het Hoeftfzerverbond
zullen op Vrydag 17 Juli een 5-tal zwakke
kinderen nit deze gemeente naar de gezond-
hoidskolonie te Oostvoorne worden gezonden.
De jongeheer Benno Pimsler uitWee-
uen, die reeds 1| jaar by de familie Haagens
alhier verpleegd is geweest, is deze week
weer b(j de genoemde familie gearriveerd,
teneinde z(jn vacantietyd door te brengen.
Alhier worden in voorkoop Schokker
Erwten opgekocht voor den pr(js van
18 cent per k.g.
De heer G. van Beek heeft z(jn woonhuis
annex bakkerij aan den Oostdyk onderhands
verkocht aan de Gebrs. Hoogvliet uitZuid-
Beöerland.
Het burgerwoonhuis van den timmer
man P. van Rixoort aan de Secretaris N(jgh>
straat is onderhands gekocht door den land
bouwer K. van der Velde.
Postduiven-sport. De uitslag van de
op Zondag 5 dezer gehouden wedvlucht van
uit Corbeil (Frankrijk) afstand 370.536 K.M.,
is als volgt;
le, 5e en 6e prijs J. J. Nipius, Middelharnis.
2e pr. P. de Gans.
3e pr. F. Noordyk, Sommelsdyk.
4e pr. J. Dorsman, Ooltgensplaat.
Aankomst eerste duif 1144.9 uur; aan
komst laatste duif 1.3.27 uur.
Op Vrijdag 17 Juli zullen de oudste
leerlingen der Openb. Lagere Scholen een
uitstapje maken naar Den Haag enScheve-
ningen.
Onze dorpsgenoot de heer Wm. Vroeg-
indewey Jz. heeft met gunstig gevolg het
overgangs examen afgelegd van de 5e naar
de 6e klasse aan het Gymnasium te Doetin-
chem.
Centrale Veiling te Middelharnis
op Dinsdag 7 Juli 1925,s avonds 6 uur.
VEILING VAN ZWARTE BESSEN.
De prijzen varieerden van 75,— tot 83,50
per 100 k.g.
De aanvoer bedroeg 4367 k.g.
Centrale Veiling te Middelharnis op
Woensdag 8 Juli 1925.
Bloemkool le s. 12,70 tot 17,— p. lOOst.
Bloemkool 2e s. f 6,— tot 10,40 per 100 st.
Komkommers 10,— tot 18,— per lOOst
Perziken 1,80 tot 14,— per 100 stuks.
Andy vie 1,— tot 1,40 per 100 stuks.
Kropsla 1,70 tot f 1,90 per 100 stuks.
Peulen 7,— tot 14,— per 100 pond.
Aardbeien 25,— per 100 pond.
Frambozen 21,— tot ƒ31,—per 100pond.
Roode bessen ƒ5,- tot 24,— per 100 pond.
Witte bessen 4,40 tot f 8,50 per 100 pond. j
Doppers 6,40 tot 19,— per 100 kg. I
Postelein ƒ15,— tot ƒ18,50 per 100 k.g.
Wagenaars 48,— per 100 kg.
Tuinboonen 2,80 per 100 k.g.
Blauwput 7,60 tot 10,40 per 100 k.g.
Schoolmeesters 3,80 tot ƒ6,10 per 100 k g.
Eigenheimers 5,40 per 100 k g.
Vroege Bonte 8,70 per 100 k.g.
Vroege Koosjes ƒ7,10 tot ƒ7,40 per 100 k.g.
Diverse poters ƒ2,10 tot 4,70 per 100 k g.
Kriel i,40 tot 2,10 per 100 k.g.
Schokkers ƒ7,- tot 7,50 per 100 k.g.
Peen ƒ8,80 tot 10,— per 100 bos.
Boereboter 1,23 tot 1,26 per pond.
SOMMELSDIJK. De weegbruggen No. 1
en 2 z«n voor de a.s. bietencampagne goed
gekeurd.
By het aan gang draaien van een
vrachtauto kreeg A. V. een zoodanige klap
van den terugslaanden slinger, dat genees
kundige behandeling noodzakelijk was.
Begunstigd door het mooie weer maak
ten de kinderen der O. L. S. alhier Donderdag
een uitstapje naar Rotterdam. In genoeglyke
stemming beerden allen huiswaarts. Ver
bazend jammer was, dat men niet Sempre
Crescendo had uitgenoodigd, om naar ouder
gewoonten, de kinderen te begroeten.
In den ouderdom van 76 jaar is te
Breukelen overleden ds. H. J. Baarslag,
em -predikant der Ned. Herv. Kerk, die hij
achtereenvolgens te Linschoten, Sommels-
dyk, Htjlaars en Abcoude heeft gediend.
Voetbal. Zondag komt Hermes-D.V.S
voor de tweede maal in dit seizoen een
wedstryd spelen tegen M.S.V.V. alhier. We
kennen de Schiedamsche jongens al en
durven niet rekenen op een overwinning
der onzen.
Voor belangstellenden plaatsen we het
offlcieele Ujstje van den stand der 3e kl.A.
van den R.V.B. seizoen 1924/25:
V. IJ. W. 6 verliespunten w. 3 maal n.o.
DIRKSLAND. Het huis van de Coöperatie
„Volharding" alhier is voor de som van
1530,— afgemynd door den Heer H. Wit
vliet Lz.
Zondag 12 Juli ontvangt Dirksland voor
haar seriewedstryden de Zwervers I van
Dordrecht. Aanvang 2 uur N.T.
Zaterdagavond ontmoet Dirksland II voor
de Series S.V.V. van Sommelsdyk. Aanvang
uur. N T.
Uitslagen Series Zondag 5 Juli:
Dirksland I-De Musschen I 1 2
Dirksland II-De Musschen II 1—7.
Mej. L. H. van der Sluys behaalde het
diploma van de school voor Algemeene Ont
wikkeling en Huishoudonderwyste Bussem.
By de gehouden beproeving der Brand
spuiten op Donderdag j.l. bleeken alle brand-
bluschmiddelen in goeden staat te zijn. Vele
kleintjes en ook enkele grooten hebben by
die gelegenheid een flink bad gekregen.
UERKINGKN. Door B. Doornheim zyn
twee postduiven gevangen, waarvan er één
gemerkt was *13^1172 en de andere
"2^14162.
Volgens de begrooting der gezondheids
commissie, gezeteld te Middelharnis, is het
aandeel in de kosten voor deze gemeente
voor 1926 begroot op 24,23.
Door H.H. Ged. Staten is goedgekeurd
teruggezonden het raadsbesluit tot het aan
gaan van een rekening-courant overeen
komst met de Bank van Ned. gemeenten.
Door het Bestuur van de dykring „Flak-
kee" zal op Woensdag 15 Juli as schouw
worden gedreven volgens de artikelen 2, 3
en 4 der verordening.
STELLENDAM. Voor de zwarte aalbessen
wordt hier besteed 55 ct. per K.G.
De leerlingen der openbare school maak
ten Donderdag een pleizierreisje naar Rot
terdam. Eerst werd bezoek gebracht aan
het Vliegterrein aan de Waalhaven. Vandaar
ging het door het park naar de Diergaarde.
Daarna terug naar de Leuvehaven, waar de
moter van schipper Waling gereed lag om
de kinderen huiswaarts te brengen. Prachtig
weer begunstigde het tochtje.
GOEDEREEDE. De zeevisschers waren
Maandag naar de Noordzee op de visscherij
gegaan en moesten wegens verkregen schade
Donderdagavond weer huiswaarts keeren.
E. Lokker maakte een schade van ƒ70, T.
v. d. Houtten 60, G.Orgers ƒ50, W. Groe-
nendyk 50, T. Grinwis 75 en A. v. Splun-
teren 100. Zoodoende niets verdiend.
Het dochtertje van K. v. d. Wende had
het ongeluk te vallen en een der armpjes
te breken.
OUDDORP. Ds. P. de Looze van Renkum
heeft bedankt voor het beroep naar de Ned.
Herv. Kerk alhier.
NIEUWE TONGE. Ten huize van C. van
Alphen Pz. doet zich een geval van besmet-
teiyke ziekte Roodvonk voor.
- Volgens den regenmeter viel hierover
de maand Juni j 1. 27.2 iuM. regon, tegen
44 6 mM. over dezelfde maand van het vorige
iaar.
STAD AAN 'T HARINGVLIET. J. Fris
alhier is tegen 24 Augustus a.s. opgeroepen
om voor herhalingsoefeningen onder de
wapenen te komen.
Aan C Silvius alhier is vergunning ver
leend tot het verrichten van bakkersnacht-
arbeid tot 25 Juni 1928.
- De zwarte bessen worden alhier opge
kocht tegen 60 cent de K.G.
- Dokter Hanedoes van Almkerk alhier
heeft tegen 1 October a.s. ontslag aange
vraagd als gemeentegeneesheer.
- Met aanvankoiyk 20 leden is alhier een
Christeiyke Radio-vereeniging opgericht.
HELLEVOETSLUIS. Dinsdagavond j.l.
hield de heer Willem Zorgman, Organist te
Maassluis, een orgelbespeling in deNed. Herv.
Kerk. Evenals de vorige maal speelde de
heer Zorgman mooi. Slechts een 35 aan-
Vereeniging
Gesp.
Oew. Oei. Verl
V.
T.
p.
Bloemhof
12
9 0 3
35
11
18
F. S. V.
12
8 2 2
38
11
18
M. S. V. V.
12
5 4 3
23
17
14
P. F. C.
12
6 0 6
23
22
10
Dirksland
12
4 1 7
28
8')
9
Noorderkwartier
12
5 2 5
27
24
8
V. IJ. W.
12
0 1 11
5
56
0
P. F. C. 2 verliespunten w n.o.
Noorderkwartier 4 verliespunten
maal n.o.
w. 2
INGEZONDEN MEDEDEELING.
1# bij Wiel rijd
W een
H Sch
j Wielrijders, TR
een door de zon Verschroeide Huid, H
Schrijnen en Smetten.verzacht en BH
geneest men met
Bij Apoth.en Drogisten
By de op j 1. Woensdag in de N. H.
Kerk gehouden verkoop van zitplaatsen,
brachten deze in totaal op de som van 242.
Alhier wordt voor de uien, welke in dit
najaar zullen moeten worden geleverd, een
pr{js besteed de som van 3.per H.L.
Bij de gehouden verkooping van 3
Gem. V. M. bouwland in den polder Klin-
kerland alhier van wyien fam. Houtaar te
Den Haag, vorige week ingezet door H. Sneep
op 1940.— per V. Gem. is aangeloopen.
OUDE TONGE. De dienstpl. der lichting
1925 K. Beyer en J. de Ron worden 24 Juli
by het 14e Reg. Iuf. ingelijfd.
Donderdag 23 Juli a s, zullen de kinde
ren der O. L. School een schoolreisje maken
naar Breda en omstreken. Per motorschip
„De tyd zal 't leeren" van Van der Vliet
varen ze naar Dinteloord en verder per auto
bus naar Breda.
De heer F. van Peperstraten, sinds
eenige dagen in een ziekenhuis te Rotter
dam opgenomen, is aldaar Donderdagmorgen
overleden.
OOLTGENSPLAAT. Donderdagavond is in
Hotel Moelker een afdeeling van den Vrij
heidsbond opgericht met aanvankelijk 20
leden Aan den heer Bol werd door den
waarnemend voorzitter, den heer G. N. Breur,
dank gebracht voor het vele dat hij in den
loop der jaren voor de oude Liberale Kies-
vereeniging had gedaan.
Het bestuur werd als volgt samengesteld:
G. N. Breur, voorzitter; G. van Nimwegen
Jzrr., secretaris en L. J. Beye, penning
meester.
DEN ROMMEL. Na aan een nauwkeurig
deskundig onderzoek te zy'n onderworpen is
de weegbrug alhier weder goedgekeurd.
Op Woensdag 15 dezer, des voorm.
9 uur zal door het bestuur van den dykkring
Flakkee schouw worden gedreven over de
naleving van de Artikelen 2, 8 en 4 van do
Keur»
In de vergadering van de afd. van het
Ned. Onderw. Genootschap werd gekozen tot
afgevaardigde naar de te AsseD te houden
algemeene vergadering de heer Moerman
te Oudenhoorn en tot plaatsvervanger, de
heer van Ravensteijn alhier. Laatstgenoem
de heer werd als voorzitter herkozen. De
rekening over 1924 werd goedgekeurd,
De postduivénver. D.O.S. zal a s. Zon
dag 12 Juli 1925 een wedvlucht houden van
uit Roozendaal.
Nederlaagwedstryden V. V. Hellevoet-
sluis op Zondag 12 Juli 1925. Hellevoetsluis I
Vlaardingen I. Aanvang 2 uur. Hellevoet-
sluis II - Vlaardingen II. Hellevoetsluis
III Vlaardingen III.
Het Gemengd koor „Zanglust" Dir. de
heer L. J. F. Zuiderduin zal a s. Woensdag
15 Juli in de Casinozaal van den heer D.K.
d. Berg voor leden, donateurs en Eere-
Comité een gezellige avond geven ter offlci
eele sluiting van haar gehouden concours.
Viool, cello en piano zal het muzikale gedeelte
uitmaken, terwijl voorts de hier welbekende
heer Goetzee uit Rotterdam den avond met
zijn voordrachten zal opvroolyken.
Het Dameskoor „Onderlinge Zang
studie", Directeur de heer P. v. d. Doel,
behaalde Woensdag jl. op het Concours te
Rotterdam, uitgeschreven door den Bond van
Christ Zangver. in Zuid-Holland, een eerste
prijs in de Eerste afdeeling met 373 punten.
Zondag 12 Juli 1925 's-avonds 6 uur
zal in het Evangelisatiegebouw voorgaan de
heer Penning, oud-zendeling in Egypte.
Nu het Hoogerberoep van het niet toe
gelaten benoemde raadslid Th. Diependaal
is afgewezen, is in de vacature Kraan
(S D.A.P.) benoemd verklaard de heer Knöps,
die echter deze woonplaats verlaten heeft.
De lijst van de S.D.A.P. is hiermede uit
geput.
Door de Tooneel- en Sportvereeniging
„K E S N.A." is besloten de afd. turnen op
heffen.
De postduiven vereen. „De Luchtpost"
zal Zondag a s. een wedvlucht houden met
.onge duiven vanaf Willemstad.
BRIELLE. De kermis is in vollen gang.
Donderdagavond draaide de stoomcarousel
voor de eerste maal. Verschillende kramen
hebben een standplaats op de Turfkade ge
nomen. Ook de stoomzweefmolen der firma
Neven is wederom gearriveerd. Het bezoek
is zeer talryk.
Donderdag werden de graven derGor-
cumsche Martelaren bezocht door een pro
cessie uit Delft.
Men is thans bezig de haven achter
de Juliana-brug uit te baggeren. Hiervoor
is een kleinere baggermolen gekomen.
VËILINGBERICHT
van Dinsdag 7 Juli 1925,
der Coöp. Brielsche groenten- en fruitveiling.
Kropsla 3,20 tot 3,50 per 100 krop.
Postelein 18" tot 20 per 100 k.g.
Aardappelen 5,60 tot 9,60 p. 100 k.g.
Poters 2,30 tot 6,60 p. 100 kg.
Aardbeien 0 31 tot 0,54 per k.g.
Frambozen 48 tot 59 per 100 k.g.
Bessen (roode) 0.27 tot 0,67 per k.g.
(witte) 0,30 tot 0,32 per k g.
(zwarte) 0,40 tot 0,50 per k.g.
Kruisbessen onr. 0,09 p, kg.
(rijp) ƒ0,27 tot ƒ0.33 per k.g.
Blauwe druiven 1,28 tot 1,81 per kg.
Boonen (groote) 9.70 tot ƒ11,80 p. 100 k.g.
Boonen dubb. st. 0,53 tot 0,58 per k.g.
(stamsnü) 34,- tot ƒ46,— p. 100 k.g.
Komkommers (w) ƒ4.— ƒ15,- p.lOOk.g.
Peen 8,20 tot 13,70 per 100 bos.
Kroten J 2,10 t.ot. ƒ8,90 per 100 bos.
Bloemkool ƒ4,40 tot 18.10 per 100.
Andy vie 2,60 tot 8,80 per 100 krop.
Uien ƒ2,— tot ƒ3,— per 100 bos.
Keukenappelen 7 per 100 k.g.
Rhabarber 1.40 per 100 bos.
Doperwten 0,16 tot 0,18 per k.g.
Peulen 0,20 tot 0,88 per k.g.
Witte Asperges 0,48 per bos.
Blauwe 0,24 per bos.
Tomaten 0,40 per k.g.
VEILINGSRKRICHT
van Woensdag 8 Juli 1925
der Coöp. Tuinbouw- en Veilingsvereeniglng
„Oostvoorne".
Kropsla 1,70 tot 2,80 per 100 krop.
Rud(js 4,60 per 100 bos.
Postelein 13,— tot 17,— per 100 kg.
Aardappelen ƒ5,50 tot ƒ11,— per 100 kg.
Poters 2,60 tot 5,20 per 100 k.g.
Aardbeien 0,27 tot 0,53 per k.g.
Frambozen 0,22 tot 0,70 per k.g.
Roode bessen 0,19 tot 0,61 per k.g.
Witte bessen 0,34 per k.g.
Zwarte bessen 0,42 tot 0,61 per k.g.
Kruisbessen (ryp.) 0,20 tot 0,37 per k g.
Morellen 32,- tot ƒ38,- p. 100 kg.
Boonen (groote) ƒ8,10 tot 11,80 p. 100 k.g.
Boonen dubbele stam 34 tot ƒ49 p 100 k.g.
Boonen enkele stam 47 tot ƒ49 p. 100 k g.
Boonen stamsny 25 tot 46 per 100 k.g.
Boonen stoksny ƒ62 tot ƒ57,— per 100 kg.
Komkommers (w.) ƒ6,— tot ƒ12,per 100.
Augurken 36 tot 50 per kistje.
Peen ƒ7,- tot 14,— per 100 bos.
Kroten f 2,40 tot 4,10 per 100 bos.
Bloemkool I f 10,— tot 17,— per lOOst.
II 6,— tot 13,— per lOOst.
Uien 1,80 tot 2,80 per 100 k g.
Sjalotten 4,30 tot 6,90 per 100 bos.
ƒ6,- per 100 k.g.
Rhabarber 1,80 tot 3,60 per 100 bos.
Doperwten 0,06 tot 0,18 per k.g.
PeuleD 0,08 tot f 0,27 per k.g.
Historische Processen.
De aanslag van den student Sand op
staatsraad Von Kotzebue (1819).
(X)
De toestand van het Duitsche ryk en van
de verschillende Staten, waarin het toen meer
onafhankelyk verdeeld was dan thans, liet
na den val van Napoleon in politiek en
economisch opzicht veel te wenschen over.
Zwaar had de hand van Napoleon op Duitsch-
land, op Pruisen in het bijzonder, gedrukt,
en vol geestdrift was de roep beantwoord
van den Koning, die de mannen en de jeugd
opwekte voor de bevryding. Vol geestdrift
ook had men zich opnieuw tot den strijd
aangegord toen in 1815 Napoleon plotseÜDg
in Frankry'k landde en met een in de geschie
denis ongekende snelheid nieuwe politieke
gevaren in het leven riep. Deze geestdrift
was mede te danken aan toezeggingen, ook
van de Duitsche groote en kleine monarchen,
die aan de onder hun gezag staande bevol
kingen meer vrijheid hadden beloofd. Toen
evenwel de vrees voor Napoleon was ver
dwenen; toen de Oostenryksche kanselier
Von Metternich die destijds de Europeesche
politiek beheerschte erin geslaagd was de
Heilige Alliantie tot stand te brengen, kwam
er van° deze toezeggingen en beloften weinig
terecht. Degenen, die den strijd hadden aan
vaard voor het Duitsche vaderland, bemerk
ten ai spoedig, dat zij hadden gestreden
voor de versterking van wat zij niet anders
konden zien dan als reactionaire macht.
Onder leiding van Jahn, die later „turn-
vader" werd geheeten, oefende de Pruisische
jongelingschap zich in de gymnastiek, maar
werd zij ook opgevoed om echte „Duit-
schers" te zijn. En de geest van Jahn ver
spreidde zich overal. De Burschenschaften
werden opgerichtzij scheidden zich af van
de Landmannschaften en hadden haar eigen
politieke doeleinden. Iy 1817, ter herdenking
van den driehonderd-jarigen geboortedag van
Luther, kwamen de Burschenschaften op
den Wartburg samen. Het feest had een
indrukwekkend, maar incidentloos verloop,
totdat men, op den laten avond, iets uit
haalde wat als een studentengrap bedoeld
was, maar als groote ernst werd opgevat.
Enkele geschriften van als reactionair bekend
staande staatslieden, een Pruisische korpo-
raalstok en meer dergelijke zaken werden
in brand gestoken en onder het zingen van
vroolijke liederen, wier tekst aan duidelijk
heid niets te wenschen overliet, vernietigd.
Dat heeft heel wat nieuwe reactionaire
maatregelen tengevolge gehad, en de toe
stand veranderde maar weinig ten gunste.
In dezen tijd leefde en studeerde Karl
Ludwig Sand. Geboren 5 October 1795 te
Wonsiedel, als zoon van een der raden van
justitie van den Koning van Pruisen, was
hij allerminst bestemd om tot de radicaalsten
onder de zynen te behooren. In zyn jeugd1
twee keer door een zware ziekte bezocht,
was hij aanvankeiyk achterlijk in het leeren
geweest. Maar door groote krachtsinspanning
had hy dat ingehaald, doch het had hem
tegelijkertijd ernstiger gemaakt dan op zyn
leeftijd het geval is. Maar ook in spel en
strijd onderscheidde Sand zichzoo is bekend
het verhaal, dat hy eens, met de jongelieden
van Wonsiedel strijd voerende tegen jonge
lieden uit een naburig dorp, ingesloten werd
in de ruïne van een oud kasteel. Zy zouden
daar zeker door de „vijanden" overweldigd
zyn, ware Sand niet midden door de bele
geraars doorgedrongen, om in Wonsiedel
hulp te gaan halen. Nauwelijks 11 jaren oud,
redde hij, met gevaar voor eigen leven, een
knaapje uit een moeras. Van hem ging dan
ook zekere invloed op zijne kameraden uit.
De rector van het gymnasium t.er plaatse
was zoozeer aan hem gehecht, dat hfj hem,
toen hij werd overgeplaatst naar een ander
gedeelte van Duitschland, als inwonend leer
ling meenam en Sand, hoezeer hij ook van
zijn ouders hield, ging gaarne mede. Zijn
leertijd werd onderbroken, doordat hy, als
velo Duitsche jongelieden van dien tyd,
deelnam aan den bevrijdingsoorlog; mede-
streed in den slag by Leipzig, en zich ook
onmiddeliyk liet aanwerven toen Napoleon
in Europa terugkwam.
Einde 1815 was hy opnieuw te midden der
zilnen, en korten tijd daarna vertrok hij
naar Erlangen; de jonge Dittmar behoorde
tot zjjn beste vrienden; samen hadden z\j
zoo ongeveer de leiding over de Burschen-
schaft ter plaatse. Op een middag, dat z{j
besloten hadden te gaan baden, geschiedde
het, dat Dittmar, die overigens uitstekend
zwemmen kon, voor zyn oogen in bet water
verdween. Alle pogingen om hem te redden
bleven vruchteloos; een paar uren later
haalde men het lyk van den jongen m^n op.
Deze gebeurtenis heeft, geiyk uit zyn
levensbeschiyving bekend is geworden, een
diepen indruk op den toch reeds voor in
drukken zeer vatbaren Sand gemaakt De
opvoeding van de jongelieden van die dagen,
vooral uit de kringen, waaruit Sand kwam,
was aanmerkeiyk godsdienstiger dan tegen
woordig het geval is. En Sand behoorde tot
degenen, die niet slechts godsdienstonderwys
als iets uiteriyks aannamen, maar die het
in zich verwerkte, en zyn godsdienstplichten
als een onderdeel van zyn leven beschouwde.
Reeds toen hij als tienjarige knaap zyne
vrienden uit de handen der belegeraars be-
vrydde, deed hy aan zyn stoutmoedige daad
een eeriyk gemeend gebed voorafgaan, en
in de vele brieven, met zyn ouders, in het
byzonder met zyn moeder gewisseld, die
van hem bewaard zyn gebleven, treden zyn
godsdienstige gevoelens sterk op den voor
grond. Sand verwisselde Erlangen met Jena,
en in den aanvang van 1819 scheen het alsof
zich voor hem een bepaald tydperk had
afgesloten. De aanslag, door Staps geiyk
men weet tevergeefs op Napoleon ge
pleegd, had reeds tevoren indrukken bij hem
achtergelaten. Hy hield van zijn vaderland,
hij had er alles voor over; uit het dagboek
van den toen twintig jarige valt aan te
teekenen deze werkelijk karakteristieke ver-
geiyking: „Wat beteekent de enkeling
tegenover een volk? Is het niet gelijk aan
minuut tegenover de eeuwigheid?" Hy
voelde door de reactionaire macht der Heilige
Alliantie en der vorsten van die dagen de
belangen van Duitschland onderdrukt; hy
wilde de daad. Die daad kon by denindivi-
dueelen raensch slechts in ééne bepaalde
richting leiden. In het byzonder richtte
Baud's haat zich tegen den stadsraad Von
Kotsebue, te Mannheim woonachtig, van
wien het bekend was, dat hij nauwe betrek
kingen onderhield met den Russischen Czaar,
vermoedely'k door dezen rijkelijk beloond
werd voor de berichten, die hij hem zoowel
op literair als op politiek gebied uit Duitsch
land deed geworden. Von Kotzebue was op
dat oogenblik op het toppunt van zijn in
vloed naar hem luisterde een groot gedeelte
van het Duitsche volkzijn brochures werden
door duizenden en nog eens duizenden ge
lezen tegen hem keerde zich Sand's ver
ontwaardiging.
Degenen, die Sand van nabij kenden, heb
ben later kunnen vaststellen, dat. eigenlijk
van den aanvang van 1819 af zich by hem
een merkwaardige geslotenheid uitte. Hy
was in niets veranderdhy werkte hard
geiyk tevoren, hy was eerbiedig jegens zijne
ouders en betreurde het slechts, dat zijn
studie hun zooveel geld kostte. Hy was
beminnelijk voor zijn vrienden, schafte raad,
waar hem die gevraagd werd. Maar er was
iets in hem alsof hy zich reeds los van de
aarde gevoeldetoewijding aan een doel, dat
hy hooger dan het aardsche rekende. Hij
had de kracht om er met niemand, zelfs
zeer in het indirecte, over te spreken en
toch zyn daad, die afschuwelijk was. in alle
details voor te bereiden. Zoo gebeurde het,
dat een vriend van hem, die op een dag op
zijn kamer kwam, Sand aantrof, hem af
wachtende met een vouwbeen in de hand,
hetwelk hij onmiddellijk op het hoofd van
zyn vriend richtteals natuurlijke reflex
beschermde deze zijn hoofd met zijn handen
en gaf daardoor Sand gelegenheid om hem
met het vouwbeen een on gevaarlijken steek
in het hart toe te brengen Sand, die phi
losophic en letteren studeerde, toonde reeds
eenigen tyd een buitengewone belangstelling
voor medische collegesvooral gold zij dat
gene wat de werking van het hart betrof.
Maar hy deed zijn vragen met zoodanige
onverschillige belangstelling, dat niemand
daarin iets meer dan een voorbijgaande
neiging bespeurde, en sommigen wel lachend
beweerden, dat Sand het voornemen had om
van studierichting te veranderen.
Sand had de gewoonte om regelmatig zyn
dagboek bij te houden. Hij deed dit tot einde
December 1818; op dat oogenblik zijn zijne
aanteekeningen, blijkbaar met opzet, afge
sloten. In dat dagboek vindt men meermalen
de vraag gesteld of er niet iemand zal worden
gevonden bereid om aan den noodlottigen
invloed van von Kotzebue een eind te maken
het biy kt,dat Sand gelukkig zou zijn geweest,
indien iemand hem voor ware geweest en
hem niet de taak van moordenaar zou zijn
ten deel gevallen. Maar h(j voelde die taak,
wanneer een ander niet vóór hem was. als
een noodzakelijkheid; als een, die hij moest
volbrengen. Heel resoluut ging hij dan ook in
den aanvang van Maart uit Jena op reis.
Tevoren noodigde hij zijne vrienden bij zich
hy verzocht beu hem geen uitgeleide uit de
stad te doen geiyk destijds gebruikelijk was,
willende voorkomen, dat men later aan deze
vrienden iets zou kunnen ten laste leggen.
Over Erfurt en Eisenach, waar hij den Wart
burg bezocht, ging hy naar Frankfort, en zette
zjjn weg over Darmstadt naar Mannheim
voort.
Den 23sten Maart 1819. des ochtends vroeg,
kwam hy er aanhy logeerde er in een een
voudig logement, dal Weinberg werd gehee
ten. Onmiddeliyk deed hij onderzoek naar de
woonplaats van Von Kotzebue, en vernam,
dat de staatsraad dichtbij een kerk woonde;
hoewel men het nummer van het huis niet
kon zeggen, wist men het hem toch voldoende
aan te duiden. Aan Kotzebue's woning ver
nam hil, dat de staatsraad de gewoonte had
om eiken ochtend een uur of twee te gaan
