zuid-hollandsche en zeeuwsche eilanden mm. NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD. THEEKBANK nationale theekbank Knoop, ■dreehtsehe rende Goederen, enz. «JNDIGE INRICHTING ,BATO" tskade 78 - ROTTERDAM eoiale behandeling van aaj- en zenuwziekten, ik, hart-, nier-en blaas- vrouwenziekten enz. REN: en VRIJDAGS 10—I uur. Apeldoorn. jeeft 5 °/0 Pandbrieven uit koers van ÏOI1/^ °/0, plus ite in stukken van f2500, j'OO,f 250,en f 100,—. ar ten kantore der Bank en GAST ZOON SOMMELSDIJK. >nair in aardappelen, ht 43 AMSTERDAM 'OONNUMMER 7833. res: KNOOP Prinsengracht. ,h beleefd aanbevolen voor der te vracht gezonden Onkosten te Amsterdam f mud. Direct na verkoop in geld. te DORDRECHT. Maatschappelijk Kapitaal waarvan gestort f200.000, eft tijdelijk uit: ïdbrievena 94 id. a 100*4 ONZE EILANDEN VOOR DB Dit Blad verschijnt eiken Zaterdagmorgen. Prijs per kwartaalf 0,50 Afzonderlijke nummers- 0,05 No. 35 Zaterdag 19 Juli 1913 20E Jaargang Alle voor de Redactie eu Administratie bestemde stukken en Advertentiën worden uiterlijk Vrijdagmorgen ingewacht bij de Administratie te Middelharnis. Prijs per advjrtentiên van 45 regels f 0,50 Iedere regel meer- 0,10 Groote letters naar plaatsruimte. Buitenlandscli Overzicht. ISSEN aar. {lljlljlljll!"!"!"!"!"!"!' t op VS Met e bladen. IBERf, ad voor de Huiskamer. nt per week. nt per weei. mé is verzekerd tegen onge ler. krügbaar. 'apierhandel, Ldelhamis. ren van Prachtbanden voor Aanbevelend, VAN DER SCHENK, jujninlididlihülülüll!! iifliiiiiiiiiqiiiiiiupniQ ftdnhi!ii!ii!iiill!ll!lllllil Het staat nu wel vast dat Bulgarije het hoofd in de schoot zal moeten leggen. Tegenover een vereenigd optreden van Ser vie, Griekenland, Roemenie en Turkije is het natuurlyk niet opgewassen. Reeds nu blijkt dat het in den strijd met Servie niet voordeelig is uitgeweest. Het Bulgaarsche leger is teruggedrongen en ook tegenover Griekenland heeft het onderspit moeten delven. Bulgarije zal dus van zijn buit moe ten afstaan en waarschijnlijk thans nog meer dan het bij minnelijke schikking zou hebben verloren. Dat is het noodlot van de Bulgaarsche politiek, die droomde van een groot-Bulgarije, dat de leiding zou geven op den Balkan niet alleen maar tevens een overheerschende rol over spelen. Daartegen is het verzet van alle zijden gekomen, een verzet nog vergroot toen Bulgarije met zoo'n veiradelijke aanval Servie en Griekenland uit het betwiste gebied wilde verdrijven. In Bulgarije kent men het niet of heeft men het spreekwoord vergeten: „Wie het onder ste uit de kan wil hebben, krijgt het lid op den neus." Waarschijnlijk ook als gevolg van den tegenslag van de vorige dagen, is Bulgarije, dat begreep zich door dien onverhoedsche aanval gehaat te hebben gemaakt bij alle weidenkenden, er toe over gegaan dien aanval voor te stellen als buiten de regee ring om in elkaar te zyn gezet. Volgens de belichten althans moet Gzaar Ferdinand van Bulgarije, de aanval als het ware hebben erkend, maar als zijnde uitgegaan van geue- raai Sawof. Deze generaal moet direct uit zijn verantwoordelijke positie zijn ontslagen niet alleen, doch bovendien nog aansprake lijk zijn gesteld voor de gevolgen van de door hem gedane stap. De toevoeging tot dit bericht houdt in, dat Bulgarije zich opnieuw bereid verklaart de gerezen kwestie door arbitrage te doen beslechten echter op grond van het bonds verdrag van 1912. Die laatste toevoeging maakt het vooraf gaande, vrijwel waardeloos. Het is toch zeker vaststaande, dat noch Servis, noch Griekenland dit verdrag met daarin opgeno men verdeeling willen handhaven, Servie dat zich genoodzaakt zag Albanië los te laten, eischt schadevergoeding van het aan Bulgarije toegewezen deel van Macedonië. De vestiging van de autonome Staat Albanië, een schepping van Oostenryk-Hongarye is dan ook de feitelijke oorzaak van dezen broederoorlog met zijn nu reeds tienduizen den dooden en gewonden. Oostenrijk-Hongarije is in wezen de oor zaak van alle ellende. De staatkunde van Oostenrijk-Hongarije in de jaren dat Berch- told de leidende draden in handen had heeft niet anders dan misslagen begaan. Thans schijnt men dit in de Donaumonarchie in te zien en neemt men zijn maatregelen. Of het echter niet te laat is? Ongelijker strijd, bet blijkt uit het boven staande, dan Bulgarije op het oogenblik te "'oeren heeft, zal wel zelden zijn aanschouwd, lervie, Montenegro, Griekenland, Turkije, toemenie zijn nu alle tegen de Bulgaren opgetrokken om hun to ontroovon wat zy verworven hadden. Want het is bijna zeker, dat Bulgarije groote stukben van het in den oorlog met Turkije verworven gebied |zal moeten afstaan. Het mag blij zijn als het bij die algemeene storming nog het loude gebied van voorheen zal kunnen be houden. Servie vecht om Macedonië, Grie- enland zocht Saloniki met het achterland bemeesteren. Roemenie bezet het Bul l gaarsch gebied tusschen deDonau.deZwarle Zee en de lijn Turtubaja-Balisjik. En Turkije schijnt zicli in het hoofd gezet te hebben hm hot oude Thraciö en vooral Adrianopel |met zijn heiligdommen voor de Muzelman- een to heroveren. Zoodoende zou Bulgarije [niets overhouden van wat hot zich als [buit reeds had toegerekend en bovendien nog een stuk van eigen gebied aan Roe menie moeten afstaan. Het is begrijpelijk, lat Bulgarije thans om den vrede vraagt, hisland schijnt opnieuw zijn bemiddeling ie willen verleenen, maar het lijkt ons jfoe, dat Bulgarije te laat tot de erkenning m gekomen, dat het veel te verliezen en weinig te winnen had. Servie en Grieken land eischen natuurlijk thans nog meer lan voor eenige weken, Het aantal dooden at aan hun zijde gevallen is, moet veel voudig in grond worden vergoed. Roemenie zal eveneens er op blijven staan, het thans bezette gebied te behouden. En wanneer de Turksche wapenen maar eenigszins suc ces hebben, dan zal de Porte dezen keer zijn ouden vijand met winst trachten terug tegeven, wat het zelf voor eenige maanden heeft moeten ondergaan. Er is op het oogen blik een vrij groote kans dat de oorlog weldra geëindigd zal zijn. Evengoed als Bulgarije verlangen ook Servie en Grieken land naar het eind van den strijd en het allermeest wil Europa een eind aan dieD nu al zooveel maanden langen oorlogstoe stand, die ten allen tijde een bedreiging vormt voor de goede verstandhouding, die thans tusschen de groote mogendheden van Europa heerscht. Ook onze Belgische buren hebben, gelijk men weet hun schoolstrijd en er is thans zelfs bij het Belgische parlement een wets ontwerp ingediend, dat vóór en tegenstan ders van het openbare onderwijs opnieuw tegenover elkander brengt. Naar aanleiding van dit ontwerp schrijft de heer S. L. Prenau in de VI. Gazet een artikel, dat wy hier in zijn geheel overnemen, vooral ook omdat de schrijver nu en dan in vergelijkingen treedt betreffende den Bel gischen en den Nederlandscben schoolstrijd „Het nieuw voorgelegd wetsontwerp", schrijft hij, „is tegen de openbare school een veel meer besliste aanslag dan het afgesla gen beruchte ontwerp van den schoolbon. Het is stellig de grootste aanval, die werd gedaan sedert 1879. Want het was op den dag zelf dat de eerste zoogenaamde Katholieke school.open- ging in den eersten dorpsstal, dat de eerste overwogen daad werd gepleegd, waardoor de Katholieke partij haar vast voornemen uitdrukte de gemeenteschool, zooals men dit in de Hollandsche koalitieparlij steeds noemde, tot uitzondering en de bijzondere school tot regel te maken." 't Was toch reeds in dien tijd, dat men riep: „DeStaat buiten de School", een kreet die later werd „De Staat moet zijn eigen verval op school gebied voorbereiden." De thans gevallen Nederlandsche Minister Heemskerk verklaarde toch volmondig, toen hij nog onverdroten werkte aan de afbraak van de openbare school in Nederland „Ik zal verheugd zijn den dag, waarop ik de laatste openbare school zal zien verdwijnen. De Katholieken zijn overal met dezelfde doodsvijandige inzichten tegen de gemeente school bezield. In Juni 1882 schreef de hoofdinspecteur van de Katholieke scholen in Limburg, in zijn tijdschrift „Katholiek Schoolblad" „De bezorgdheid onzer eerbiedwaardige kerkvoogden zal in dezelfde mate aangroeien als het gevaar zelf, niet één Katholieke school zal gesloten worden, maar honderden nieuwe scholen zullen, in 't Walenland, vooral, uit den grond oprijzen, omdat de noodzakelijkheid daarvan zich alle dagen duidelijker zal vertoonen. De Vlaamsche provinciën zullen hun schoolinrichting op onwrikbare gronden vestigen en trots al het geweld van het geuzendom, om ons werk omver te stooten, zal het Katholiek onderwijs in Belgie bloeien, zoolang de Grondwet, het paladium onzer vrijheden, bestaan zal." In Juli 1883 schreef het Katholieke dagblad „Journal de Bruxelles" „De Katholieke scholen in Belgie zijn niet uitsluitend het werk der geestelijkheid zonder de medehulp der leeken ware de onderneming onmogelijk. De Katholieken onderhouden de scholen, die zy opgericht hebben, en zullen ze blijven onderhouden, zoolang het noodig is, altijd, indien hetzijn moet." „Men moet de wet van I Juli 1879 burger lijk begraven in don hoek der verdoemden, riep de heer Malou in Juni 1882 uit.... de vrijheid van onderwijs heeft zich kalm en fier ontwikkeld, trotsch alle officieele plage rijen. Ons werk is gesticht, het is niet meer te vernietigen." Sedert 1S84- weten wij hoe de Katholieken hun scholen mot eigen geld htbben onder houden, want de wet van 20 September bekrachtigde het bestaan van gemeentescho len, aangenomen scholen en vrije scholen. De aangenomen school stond al onmiddellijk voor het genot van toelagen uit staats- en gemeentekas, op denzelfden voet als de gemeenteschool. Zy moest zich onderwer pen aan het staatstoezicht, doch degemeente oefende er niet het minste gezag op uit. Een pastoor of kloosterling was er meestal alleen eigenaar en meester. De vrye school genoot toelagen uit de Rijkskas. De school der „geuzen schoolvossen" ver dween overal, waar zij verdwijnen kon De onderwijzers werden op straat gezet. „Dat ze heengaanriep Minister Woeste iD volle Kamer uit. „Er zal geween en tandengeknars zijn; de slechten zullen beven, de goeden hebben niets te vreezen", grinnikte Minister Jacobs. Er werden duizend scholen gesloten en 1200 onderwijzers uit hun ambt ontzet. Op 25 Augustus 1901 deed de heer Woeste de nieuwe pensioenwet aannemen, waar door al de aangenomen onderwijzers recht op pensioen verkregen voor hen, voor vrouw en kinderen. Terwijl in Nederland onder hetklericaal koalitie Ministerie ook de leerkrachten van het vrij onderwijs moesten gediplomeerd zyn om toelagen te verkrijgen, hadden we in Belgie in de wet van 1884 een art. 8 gekregen dat een soort examen instelt voor de niet gediplomeerden uit de Katholieke scholen. Doch altijd mag de kleine helft personeel van aangenomen of aanneembare scholen zonder het geringste diploma werkzaam blyven en heden nog zyn er meer dan 30 t. h. in dit geval. Terwijl bet steeds den gemeenteonderwij zer verboden bleef zich in den strijd der partyen te moeien, zien wy de Katholieke onderwijzers zoowat overal de politieke vaan hooghouden en in allerhande klevicale kringen werken, zonder dat ooit iemand hen hindert. Dit alles, al die overmacht, die alzijdige begunstiging met toelagen, het voortdurend achteruitdringen, het vernietigen op veel plaatsen van de gemeenteschool, kon de Katholieken nog niet bevredigen.Op 12 September 1895 werd, door een nieuwe schoolwet deze, van 1884 nog verscherpt en de godsdienst in de openbare school nog ver plichtend gesteld, voor al do kinderen, voor wie de vader geen vrijstelling van godsdienst les by het begin van elk schooljaar wou vragen. Volgens de uitspraak van de bisschoppen, meer bepaald van mgr. Van Bommel van Luik en mgr. Waffelaert van Brugge, heeft de kerk alleen het gezag over de school, omdat zij alleen gezag over de school, omdat zy alleen het recht heeft de opvoeding te regelen en te bewerken. Zy kan geen wereld lijk gezag boven haar dulden. Wat zy in 1879 kregen op eigen krachten in 1884 voortzette met Rijkshulp, heeft zy in 1895 versterkt en drijft ze heden tot het toppunt. Zij eischt door tussehenkomst van haar vertegenwoordigers in het Ministerie volle geljjkstellingvan haarschool,deschool, waar zy alleen alle gezag onverdeeld bezit, met de gemeenteschool. Doch enkel op gelde lijk gebied. Want in stede van zich op den zelfden voet te plaatsen tegenover den Staat, als de gemeenteschool, staat ze van haar voorrechten geen spier af. Zij raag schoolboeken gebruiken naar haar goedvinden, zelfs die, waarin de tegenpartij en, liberalen en socialisten, gehoond en gelasterd worden. Zy krijgt vyf volle jaar vergunning om voor haar onbevoegd perso neel een diploma te zoeken, indien dit personeel niet van het examen wordt vrij gesteld. Haar onderwijzers zyn tot niets tegenover den Slaat verplicht en mogen nog steeds voortgaan met aan klerikale politiek te doen- Het nieuw wetsontwerp stelt thans niet alleen de vrye school gelyk met de openbare voor de toelagen uit staats- en gemeente scholen, doch zy verplicht ook de provin ciën ze te bezilveren. De zes klerikale provincieraden op de negen, zullen met dien eisch volkomen vrede hebben en in hun vuist lachen, omdat ze thans by de wet kunnen toestaan wat ze tot heden nog met eenigen schroom deden, namelijk de hon derdduizenden toelagen, die ze jaarlijks onder velerhanden vorm wegschonken aan de kloosterscholen. Doch de drie antiekle- rikale provinciën, die zooveel officieren voor hun eigen onderwijs, zullen tbanshun dóóds- vijandin, de Katholieke school, door dwang- toelagen moeten open houden en versterken. Zy zullen de politieke dwarsdrijverijen van de Katholieke scholen,zij zullen de politieke schoolboeken, waarin ze zelf bevochten worden, zelf moeten betalen en tevens de broeders en nonnen rijk maken, die bestendig in opstand zyn tegen de openbare school, haar overtuigde voorstanders en het volk dat ze eischt voor zijn kinderen. Waar de kloosters schoolsche en naschool- sche instellingen oprichten, daar zullen ze onverstoord meester blyven, doch zoo spoedig de gemeente iets op dit gebied, zullen ook de nonnen-en broerkenskinderendegeschon- ken winterkleederen deelen en aan dezelfde tafel deel nemen aan het eetmaal als de geuzenkinderen. Onze scholen zijn goddeloos en ook ons geestesvoedseldoch ons geld, onzo kleederen dwingen zy ons af, zoo goed zyn zei De kerk heeft in België haar best gedaan om het meisje in haar nonnenschool te krijgen. Ze is er prachtig in geslaagd, doch lang Diet voldaan. Ze moet thans meer geld hebben en ook meer mannen. Men heeft haar wel te zeggengij hebt uw wereldlijke onderwijzers in uw eigen 41 normaalscholen gekweekt: uit de weinige normaalscholen van den Staat komen meestal nog voor u vertrouwelingen en dienaren. Zy glimlacht en beeft niet het minste vertrouwen in die wereldlijke onder wijzers. Ze heeft willen geld hebben en zal thans in haar normaalscholen broeders en nonnen tot onderwijzend gezag maken, op dat, zoowel in gemeente als bijzondere school, overal, waar dit gevoeglijk kan, de wereld lijke onderwijzer zou plaats maken voor een kloosterling. Het is haar niet te doen en derhalve het Ministerie evenmin om haar onder wijzers beter te doen betalen, want,alhoe wel het nieuw wetsontwerp zegt, dat de gemeente zal betalen, is het ongetwijfeld .het Katholiek schoolhoofd, dat alles zal optrekken om het naar beliefte aan slaven uit te deelen. Verder zijn volgens het nieuw wetsontwerp de kloosters gemachtigd om het geld voor hun school op te strijken en daardoor hun scboolnijverheid te bevorderen. Zoo wordt hen mild teruggegeven, wat ze by de wetgevende verkiezingen van 1912 geofferd hebben. De afschaffing van bediening in de ge meenteschool blijft naar de aannemiDg van een klerikale school bestaan. Elke school kan dus verdwijnen, doch ze zal dit niet, waar men den wereldlijken onderwijzer, de laatste wereldlijke onderwijzeres door broeders of nonnen kan vervangen. Een onderworpen volk moet de kerk hebben, een massa, waarop zij alleen gezag heeft. We zegden hetdit is de laatste slag en ook de genadeslag, die de Katholieke party brengt aan de openbare school, door haar school te doen betalen door degenen, die het meest van haar laster en oorlogszucht te lijden hebben. Haaysche Brieven. CCXXXIV. De sociaaldemocraten zullen toch we, moeten erkennen, dat de kabinetsformateur! dr. Bos, hun op de meest loyale manier samenwerking heeft aangeboden. Geheel in de richting, in welke de stembus uitspraak deed, geef de Koningin opdracht aan dr. Bos een kabinet te vormen uit de geheele lin kerzijde. Het deed wel iewat vreemd aan, dat juist aan een lid van de kleinste vrij zinnige fractie de opdracht tot kabinetsfor matie werd gegeven, doch men dient te bedenken, dat de verschillen tusschen de vrijzinnige groepen geheel op den achter grond bleven by den stembusstrijd en de candidaten door alle woordvoerders werden verdedigd als concentratie-candidaten. 'tHad zeker meer zin gehad, als de Koningin den leider der Liberale Unie met de kabinets formatie had belast. De Koningin is echter volkomen vrij in hare keuze en het zal wel altijd zoo blyven, dat er ook am Höchsten Stelle persona grata zyn en leiders, die min der in de gunst staan. We zullen de Room- sche bladen, die smalend hoonen, dat de Liberale Unie zich naar den achtergrond laten dringen, stilletjes laten boonen. Wy weten, dat dr. Bos zyn opdracht uitsluitend be scliouwd als gegeven aan een vertegenwoor diger der concentratie eu het zal den tegen stander zeker niet gelukken verdeeldheid in het vrijzinnige kamp te brengen. De sociaaldemocraten, zoo schreef ik in den aanhef, zullen nu over een zeer loyaal aanbod tot samenwerking moeten beslissen. De beslissiDg zullen de roode broeders echter niet laten geschieden door de verantwoor delijke leiders en de verantwoordelijke kamerfractie, doch door een congres der party. Het Volk heeft al een nieuwe grond wet ontdekt, waaraan de roode kamerleden zullen moeten gehoorzamen. Niet de Neder landsche grondwet,, maar een ontzettend langademige motie waarin word medege deeld, dat de S. D. A. P. in een buitengewoon zeldzaam geval met burgelijke partyen in een kabinet mag gaan zitten 1 Natuurlijk kent misschien 1% van de „bewuaten" deze beroemde motie. Het Volk heeft met dit prachtstuk tot uitgangspunt reeds drie lang-ademige artikelen geschreven, die men alle in één regeltje kan samen vatten: We doen het lekker niet. Alle zwaarwichtige betoogen van de Volk-redac tie hebben geen ander doel dan het aan staande congres der S. D. A. P. tot dit antwoord aan Dr. Bos te brengen. De heeren wenschen de verantwoordelijkheid door zittiDg te nemen in een vrijzinnig kabinet niet te aanvaarden. Komen dan de verkiezingen, dan kunnen zy weer heerlijk schelden over de vrijzinnigen, die hun beloften niet houden, kunnen Duys en Kleerekooper weer aan den slag op hun bekende manier en de S. D.A.P. fungeert als de verdrukte onschuld die alleen het goede met de arbeiders voor heeft. We dieuen van stonde af deze kwestie nauw keurig na te gaan om te voorkomen, dat de S.D.A.P. zich onttrekkende aan de verantwoordelijkheid, by de stembus de schuld zou kunnen schuiven op de vrij zinnigen. De heer Troelstra had het wel slim aan gelegd. Zyn advies strekke een kiesrecht kabinet samen te stellen uit de burgerlijke partyen. De vrijzinnigen zyn niet in den val geloopen. Was dit aan den leider der S. D. A. P. gelukt, dan hadden de heeren kunnen schetteren, dat nu toch de antithése tusschen bourgeoisie en piotectoraat was erkend 1 Wy hebben deze antithese steeds even scherp bestreden als de leugenachtige antilh.-se der clericalen. Zeer terecht heeft Dr. Bos ingezien, dat de heer Troelstra een val zette, doch handig heeft Dr. Bos het spelletje doorzien. De 3.D.A.P, vraagt nog een andere ver antwoordelijkheid. Door den eisch, dien zij stelt, dat een congres over het voorstel van Dr. Bos moet beslissen, vertraagt zij de oplossing der crisis en belet, dat de voor bereidende arbeid noodig om de ontwerpen van wet ten spoedigste by de kamer in te dienen, reeds aanvangt. Het zal aan haar te wyten zyn, als niet reeds in het volgend jaar de voorstellen bij de Tweede Kamer op tafel liggen. De kiezers moet duidelijk voor oogen worden gesteld, dat de taktiek der S.D.A.P. onvermijdelijk tot onnoodige ver traging leidt. Den Haag is thans in het stadium van feestvieren. Het Lunapark en de tentoon stelling voor Sport en Toerisme trekken duizenden bezoekers, 'k Kan dan ook ieder „provinciaal" een kykje rbcommandeeren. leder vindt er wat van zijn gading. Wie rollen wil in ijlende vaart in een karretje van Deep to Deep, vindt voor één „mafje" gelegenheid voor zoo'n lucbttocht. Sinds Prins Hendrik in hoogst eigen persoou vau dit vermaak heeft geprofiteerd, is het „baut chic" gewordeD, zoo'n tochtje te maken. Wie Derwischen glas wil zien eten, bran dende fakkels naar binnen wil zien werken, kan in het Lunapark de fakers aan het werk zién. Tobogan, Rut3chbaan, Schiettenten, kegelbanen enz. enz. bieden een onschuldig vermaak. De tentoonstelling is werkelyk de moeite waard en niemand zal zich het matige entree van 25 cent beklagen. We brygen in Augustus en September nog feestelijkheden te over. Doch daarover de volgende maal. Plaatselijk Nieuws. MIDDELHARNIS. Wy laten hier de namen volgen van hen die wenschen deel te nemen aan Schoon- en Ringrijderij ter gelegenheid van de viering van het 100 jarig onafhanke- ltjkheidsfeest. Deelnemers Schoonrjjderjj. Q. Buis Q. Buis P. Knops J. Hanson A. W. Duvenkot W. van Dis M. Kardux Arend Bom Melissant Melissant Sommelsdtjk Den Bommel Herkingen Sommelsdyk

Krantenbank Zeeland

Onze Eilanden | 1913 | | pagina 1