iüID-HOLLANDSCHE EN ZEEUWSCHE EILANDEN.
ELSDIJK.
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD.
:ikaal
TEifMI
renstraat
Veerhuis".
P'S
LCAO
Zaterdag 1 April 1911
18E Jaargang
bterij.
de beste
en de bil-
uitslnitend
ilo f 0,42
„0,18
ZONEN,
Juffertje Onnut.
iqiqiipipi
nde Goederen, enz,
ONZE EILANDEN
voor de
|l)it Blad verschijnt eiken Zaterdagmorgen.
•rijs per kwartaalf 0,50
(Afzonderlijke nummers- 0,05
No. 19
Alle voor de Redactie en Administratie bestemde stukken en Advertentiën worden uiterlijk
Vrijdagmorgen ingewacht bij de Administratie te Middelharnis.
Prijs per advertentiën van 1—5 regels f 0,50
Iedere regel meer- 0,10
Groote letters naar plaatsruimte.
Buitenlandscli Overzicht.
tan Rotterdam^
rland)
,cht in de Concertzaal van!
rsoon. 2-il
uur f 0,10 per persoon.
iefjes
kar.sen als 1/20 Staatslot.
(.ƒ0.80 I 5 K.ƒ0.65.
traat 16 te Rotterdam
botterdam.
7.
BILLIJKE PRIJZEN.
F. M. MULOER,
irlemmerolie.
is.
verkrijgbaar.
De geheele linkerzijde in Belgie is te hoop
en te wapen geloopen om vereend de aan
neming van het jongste ontwerp eener on
derwijswet te verhoeden. „Gij zult een on
verbreekbaar vereenigde linkerzijde tegen-
lover u vinden", heeft de socialistische afge
vaardigde Vandervelde Dinsdag den clerica-
en toegeroepen, en daar de clericale meer-
erheid slechts zes stemmen bedraagt, zij
ovendien by dè laatste verkiezingen een
jeringer aantal stemmen verkreeg dan de
linksche coalitie, is hot moreele gezag der
uidige regeering niet imponeerend groot.
Daarbij komt, dat reeds 1912 de nieuwe
erkiezingen brengt. Het doet de aanvallen
er linksche partijen te ontstuimiger zijn,
ly proeven al iets van een naderende over-
vinning. En de rechterzijde, deze wil nog
ip het laatste oogenblik binnenhalen, wat
er te halen valt. De sectarische wet van
het kabinet-Schollaert met zijn misleiden
den, schoonen schijn, moet den kloosterscho
len nog een hinken duit in de geldkassen
dragen. Dit oogmerk deed den liberalen-
leider, Paul Hijmans dan ook verontwaar
digd uitroepen: „Het ontwerp is in werke
lijkheid een schelmstuk en een valsche
toepassing van leerplicht." Een Jezuietisch
meesterstuk noemde het de afgevaardigde
Lorand.
Een meesterstuk is het in ieder geval om
voor den schijn de door de geheele linker
zijde sedert jaren gevorderde schoolplicht
in te voeren zoo het verwijt ontloopen,
dat het clericalisme met opzet de bevolking
onwetend en dom houdt en tevens de
iloosterscholeu stil een volle hand toe te
stoppen. Zelfs een deel der clericalen was
tot het inzicht gekomen, dat men de school
plicht slikken moest. Van de 100 recruten
conden er 18 lezen nog schrijvenHoe
ipeelt 't nieuwe ontwerp het nu met dezen
liet meer te ontgan6n eisch klaar?
Er zullen zoogenaamde schoolbons ter
vaarde van 30 tot 36 franks worden uitge-
even. Alle huisvaders ontvangen ieder jaar
tosteloos een schoolbon voor hun kinderen,
en met dezen bon worden de leerkrachten
en leermiddelen der lagere school betaald.
De bon moet in on vangst genomen worden,
anders kan de nalatige opvoeder voor den
echter geroepen worden. Maar daartegen
over staat, dat de vader vrij kiezen kan
Msschen de openbare teekenschool en de
:leiicale kloosterschool. Dat ziet er mooi
uit, zou men zoo zeggen en te meer omdat
verboden wordt den vader door dreigemen
ten of beloften van ondersteuning op eeni-
jerlei wijze te beïnvloeden. Laten we de
:aak echter eens nader onder de oogen
nemen.
De wet houdt eerstens geen artikel in,
dat den vader nu ook dwingt zijn kind
werkelijk geregeld van het 6e tot het 14e
aar naar school te zenden. De man neemt
ieder jaar een schoolbon goedschiks in ont-
FEtTILLETOlT,
16
Maar Juul, als ik je niet kende voor
iet verstandigste meisje van do wereld, zou
k denken, dat je een beetje van streek
'vaart. Wie zou je zoo iets durven voor
dellen
Het is my toch voorgesteld. Mevrouw
N'orban is zelf vandaag bij je moeder ge
veest en heeft mij voor haar zoon ten
luwelijk gevraagd.
Hij lachte ongeloovig, doch toen hy haar
ernstig gezicht zoo smartelijk zag samen
trekken, riep hy uit: „Maar dat is al te
krasZoo iets waanzinnigs heb ik nog nooit
Igehoord!.. Maar stel je gerust bind, ik ben
'er ook nog 1Daar komt myn moeder aan
Houd je nou goed en beef niet zoo kind
Mina deinsde verschrikt terug, toen zy
het jonge meisje by haar zoon zag zitten.
Nu," zeide zy geërgerd tot den jongen
dokter „naar ik hoop zal jij haar wel den
waren toestand, onder het oog brengen.
Dat heb ik reeds gedaan, moeder, toen
ik haar meedeelde, dat ik het een schand
daad zou vinden, als zy ter wille van stof-
vangst, stuurt zyn kind eenige dagen van
de week, laten we zeggen twee, naar school
en niemand, die hem ter verantwoording
kan roepen voor een wetsovertreding. Geen
wonder, dat de heer Hymans dit een valsche
toepassing van leerplicht noemde, al ziet
de maatregel er oppervlakkig bekeken,als
zoodanig uit.
Het verbod van beïnvloeding moet men
verder van weinig of geen waarde achten
tegenover de duizende geestelijken die over
vele kerkelijke machtsmiddelen beschikken
en te lande geregeld bij de families over den
vloer komen. Zy zullen hun bezoeken zelfs
vermenigvuldigen en hun overredingsgave
in nog sterker mate aanwenden, want het
geldt nu niet meer alleen het winnen van
eenige kinderen, neen, de bon is er by ge
komen, de bon die 30 tot 36 francs waard
isl 16 Millioen francs, rekent men, dat met
deze schoolbons elk jaar ten voordeele van
de kloosterscholen door staat (6/10), ge
meente (3/10) en provincie (1/10) zal moeten
worden opgebracht.
Hoe is het nu met het onderwijs dezer
kloosterscholen gesteld De Belgische wet
bepaalt, dat de onderwijzers aan de byzon-
dere scholen gediplomeerde Belgen moeten
zyn. Zyn daarmede alle uit andere landen
gezette leden der congregaties, die naar Bel
gie geweken zijn, uitgesloten Allesbehalve.
De sedert jaren aan 't roer zyn de clericale
Belgische regeering heeft voor de naturali
seering van die monniken en nonnen bij
hondertallen gezorgd en zal daar ook vlijtig
mee voortgaan. En het gediplomeerd-zijn?
Het verkrijgen van een diploma aaD een
klooster school kan moeilijk een heksentoer
zijn. Belgie zal daarom een groot aantal
van zyn kinderen aan de zeer twijfelachtige
kennis van Fransche en Portugeesche Je-
zuieten moeten toevertrouweneenige vrome
liedjes zullen worden gezongen en vooral
zal worden verricht de arbeid, waaruit het
klooster matrieel voordeel trekt nu weer
twee jaar langer, immers de leerplicht is
van 12 tot 14 jaar verlengd Een verkapte
begrooting van eeredienst heeft men deze
wet met recht genoemd.
Wy hebben reeds gezegd, dat liberalen
en socialisten besloten hebben het wetsont
werp met alle middelen te bestrijden. Zij
hebben ook geweigerd zich voortaan met de
afwezige afgevaardigden der rechterzijde tot
hetzelfde aantal van de deelneming aan een
stemming te laten uitschakelen: hetz.g.n.
„pairer', zooals dat ook in het Engelsche
parlement in zwang isde heer Schollaert
zal dus zyn kleine meerderheid steeds by
elkaar moeten dry ven om niet twee échecs
op één dag te lijden. Ook de parlementaire
staking is aan de linkerzijde overwogen. Dat
kan dus een heeten strijd geven
De „Indépendance" zegt dat heel het anti-
el ericale land begrypt, dat het bestaan der
openbare school op het spel staat en alles
moet worden gedaan tegen de verrijking
der kloosters het eenig doel van het
wetsontwerp. Het linksche verzet zal onwan
kelbaar zijn. De aan te nemen tactiek zal
felijk voordeel met een ademend lyk zou
trouwen. Gelukkig schijnt zyzelf het niet
van plan te zyn. Ik zal naar mevrouw
Norban gaan om haar voor de eer onzen
dank te betuigen en haar te verzekeren, dat
ik bereid ben, haar zoon verder te behan
delen, doch niet hier, maar by haar aan
huis en, dat hy, wanneer hy een verpleeg
ster, tevens gezelschapdame, wenscht, hij
maar een advertentie moet plaatsenhy
kan er wel honderd krijgen. Daarmee zyn wij
en hij geholpen Hebt u nog iets, moeder?
Neen, zijn moeder had niets meerzelfs
als zy nog iets wilde zeggen, schroefde haar
de kort-en bondige verklaring van haar zoon
de keel dicht.Zwygend verliet zy het vertrek.
Toen hoorde hy een zacht snikken
Onnutje had haar gezicht in de handen
verborgen en terwy'l zij trilde over geheel
haar lichaam, bracht zy onsamenhangende
onverstaanbare woorden uit. Verschrikt
poogde Frits haar tot bedaren te brengen
nog nooit had hy haar zien weenen, zelfs
als kind niet, hetgeen hem dikwijls genoeg
verwonderd had van dat zoo hard behan
delde meisje. Deze uiting van diepgevoelde
smart deed hem pynlyk aan hy boog zich
over haar heen om te verstaan, wat zy
fluisterde. Hem ontroerde dat zusterlijk
vertrouwen, dat de arme kleine in hem
stelde en vertroostend legde hy zyn hand
op het donkergelokte hoofd.
van de omstandigheden, en vooral van de
houding van Regeering en rechterzijde
afhangenmaar of men zich moet beper
ken tot den dagelijkschen parlementairen
stryd of tot obstructie of parlementaire
staking, men mag zeker zijn, dat de strijd
zal worden voortgezet tot de verdaging is
verkregen. En vervolgt de „Indépen
dance" - laat onze tegenstanders zich niet
vergissen de linkerzijde weet wat ze wil
de beteekenis der anticlericale beweging kan
niet vervalscht worden. De linkergroepen
willen uitstel der schoolwet tot na de ver
kiezingen van 1912; en de Regeering, die
nog slechts over een zeer geringe meerder
heid beschikt, en dan nog een meerderheid,
verkregen door leugen en bedrog, heeft niet
het recht, het land een wetsontwerp op te
dringen dat onze onderwijsorganisatie radi
caal wyzigt; eerst moet het land worden
geraadpleegd, en dan met alle waarborgen
voor eerlijkheid, welke de speciale omstan
digheden eischen. Dit nu is eerst mogeljjk
in 1912, als de resultaten der volkstelling
het juiste bevolkingstal der arrondssemen-
ten hebben doen blijken. In 1912 moeten
er geen verkiezingen in een deel van hot
land zyn; het Parlement moet worden ont
bonden en de natie moet haar wil doen
blijken. De clericalen moeten geen gelegen
heid krijgen, eigenmachtig te beslissen ten
voordeele van hun party."
Dat de linkerzijde zich opmaakt tot
een feilen kamp, blijkt uit de besluiten der
party vergadering. Op die vergadering der
liberale linkerzijde werd het clericale school-
ontwerp heftig bestreden.
Iemand stelde voor, dat de linkerzijde
niet aan de openbare beraadslaging zou
deelnemen. De radicaal Lorand protesteerde;
men moet, zei by, alle zittingen by wonen
is echter alle parlementaire oppositie uitge
put, dan moeten de kamerleden van links
zich aan het hoofd der volksmassastellen
en naar het Palais de la Nation marcheeren.
Ten slotte is de volgende motie aangeno
men „Het clerical schoolwetsontwerp is
in strijd met de grondwet. Het tracht onder
de huichelachtige vlag van beweerden leer
plicht de klooster- en congregatiescholen in
de plaats der openbare te dringen. Dein-
voering van de bewijzen van bezoek der
school zou in het land een stryd ontketenen,
zooals men nog niet gehad heeft. De congre
gatiescholen zouden jaarlijks 16 millioen
door de wet profiteeren. Een werkelijke
eeredienstbegrooting wordt ten gunste der
kloosterscholen opgericht. De kloosters
zouden de twee nieuw toegevoegde shool-
jaren slechts gebruiken om op de staatskos
ten de kinderen van 1214 jaar voor de
nyverheidsbedrijven der kloosters te laten
werken. De clericale macht is sinds jaren
aan het verdwijnen. De clericale meerderheid
bestaat nog slechts in de Kamer, maar
niet meer in het land. De liberale linker
zijde besluit, op de verdaging van het ont
werp tot de verkiezingen aan te dringen".
Voorts is besloten, in 't openbaar een cam
pagne tegen het wetsontwerp te beginnen.
Wees kalm, Julia, de zaak ia nu immers
afgedaan. Zie eens aan, in ieder mensch
huist een hoeveelheid zelfzucht en in den
armen kranke, die je tot vrouw begeert, een
dubbele dosis. Het is hem niet ten kwade
te duiden, zyn moeder heeft hem gewend
alles te kry'gen, wat hy wenscht. Ditmaal
zal hij zyn wil niet doorvoeren, myn klein
kameraadje mag aan die zelfzucht niet
worden opgeofferd.
Onder de neergeslagen wimpers vloeiden
nog altyd heete tranen. Met schrik dacht
zy aan hetgeen thans vóór haar lag, de
verwyten, die zij tot in het oneindige zou
moeten aanhooren, het leven, dat nu nog
troosteloozer zou worden. En het innig
verlangen naar hartelijkheid, naar liefde,
naar een ziel, die de hare begreep, was op
dit oogenblik machtiger dan ooit. Zij hief
het betraande gelaat op en haar lippen
bewogen zich als tot een gebed. Hy boog
zyn oor tot haar mond neertoen hoorde
hy wat zy fluisterde en het was hem,
alsof zyn hart stilstond van schrik
- O, laat mij toch niet langer alleen,
Frits! Zeg hem toch., dat jij., dat wij
beiden dat wij
Hij liet haar niet uitspreken.
Julia I" riep hy uit, terwy'l hy opstond,
daarby het meisje opheffende. „Julia, kom
tot je zelfJulia, myn arm, klein zustertje,
je bent niet verlaten, je zult het nooit zijn
De socialisten, die ook een partij verga
dering hebben gehouden, eischen een re
ferendum over het ontwerp. Wordt dit ge
weigerd, dan dreigen ze met obstructie.
De obstructie begon al in de Kamer, toen
door de afwezigheid van verscheiden cleri
calen de linkerzijde tijdelijk in de meerder
heid was. De linkerzijde eischte in een
motie, dat de afdeeling der Kamer, die het
schoolwetsontwerp onderzocht, eerst na het
Paaschreces haar werk zal voortzetten.
De rechterzijde protesteerde, zeggende
dat van een toevallige meerderheid geen
misbruik moest worden gemaakt. 'tKwam
tot woeste tooneelen.
Ten slotte is de verdaging onder bul
derend gelach aangenomen
In verschillende Parlementen is de Itali-
aansche eenheid ter sprake gekomen. In de
Spaansche Kamer werden de debatten over
de interpellatie naar aanleiding van de
benoeming van den koning van Italië tot
kolonel bij het Spaansche leger voortgezet.
Canalejas zei, dat hij de zeer bizondere po
sitie, die de katholieke Kerk zich heeft
verworven, buiten het internationale recht
om, erkent. Maar al ontkent men niet de
geestelijke souvereiniteit van den H. Stoel
buiten het stukje gronds, dat door het Vati-
caan wordt ingenomen, toch kan men niet
zeggen, dat de H. Vader de souverein van
Italië is. Er is, juridisch gesproken, slechts
één vertegenwoordiger van het Italiaansche
volk en die woont op het Quirinaal. Het
initiatief tot wetgeving berust uitsluitend by
de Regeering, zoolang deze het vertrouwen
van de Kroon en den steun van de meer
derheid in het Parlement heeft.
De socialist Vandervelde stelde in de Bel
gische Kamer voor, de Italiaansche Kamer
geluk te wenschen. De voorzitter zei, dat de
Kamer niet eensgezind zou zyn, en stelde
voor de gelukwenschen van een gedeelte der
Kamer,' over te zenden. De katholiek Ver-
haegen herinnerde eraan, dat de eenheid van
Italié tot stand is gekomen op de puinhoopen
van den Kerkelyken Staat.
De radicaal Lorand antwoordde dat de
Regeoring van den Paus in bloed en slijk,
onder toejuichingen van Europa is ineen
gestort.
Na heftig protest van den Katholiek
Woeste werd het voorstel-Vandervelde door
de liberalen en den socialisten aangenomen.
De rechterzijde onthield zich.
Niettegenstaande de bezwaren der katho
lieken, werd de voorzitter der Hongaarsche
Kamer gemachtigd een telegram van geluk
wenschen aan de Italiaansche Kamer te
zenden.
Stolypin, de Russische minister-president,
gaat heen. De eigenlijke oorzaak van zyn
aftreden kennen wy niet en zullen wij wel
nooit kennen ook, aangezien deze onge
twijfeld samenhangt met Stolypin's positie
aan het hof, die reeds lang zoo ongunstig
is geweest, dat men keer op keer het aftre
den van den minister-president en diens
vervanging door Kokoftsef heeft voorspeld.
en tot bewijs, hoeveel je oude speelkameraad
van je houdt, wil hy je een geheim toever
trouwen Komaan, ga eens naast mij
zitten" hy' trok haar naast zich op de
kanapee „Ik wil je wat toevertrouwen,
dat ik nauwelijks my'zelf durf bekennen,
Julia ik
Plotseling brak hy den zin af en stond
op. Het was een vreesely'k gif, dat hy' op
't punt stond haar als geneesmiddel toe te
dienenhet woord wilde hem niet van de
lippen, ofschoon by overtuigd was, dat alleen
dit middel baatte.
Toen maakte hij kort en goed aan dien
tweestrijd een einde en plaatste zich voor
Julia, die stil en met een nachteren glim
lach op de sofa zat.
Julia, ik heb lief en sinds heden
ochtend weet ik, dat myn liefde beantwoord
wordt. Ik weet, jij., jij ..ookjy' zult veel van
Therese houden, als zuster, als mijn vrouw
Zóó had hy zich de uitwerking zy'ner
woorden niet voorgesteld. Een Yan schrik
verlamde gestalte, een versteend gelaat
staarde hem aaneen schrille kreet trilde
hem in de ooren
Neen Zeg dat nietNiet Therese.
Om Godswil, zeg dat het niet waar isl
Nu lag zij voor hem op de knieén, een
beeld van angst en smart. Hy had bet
bedeesde meisje nooit zulk een hartstocht
De directe aanleiding tot Stolypin's val
schijnt; evenwel de volgende te wezen:
Stolypin heeft in de rijksraad verdedigd,
dat in de westelijke Zemstwo's nationale
[dat wil zeggen Poolsche] gemeentebesturen
moeten worden ingevoerd, en hy' voegde
daarby, dat de Tsaar zelfs zulks wenschte.
Een der leden van den rijksraad moet
daarop een audiëntie bij den Tsaar aange
vraagd en verkregen hebben, en daarop
van den Tsaar hebben vernomen, dat deze
geenszins verlangde dat de Poolsche ge
meentebesturen zouden worden ingevoerd;
de heeren konden derhalve vóór of tegen
het ontwerp van Stolypin stemmen zooals
zy verlangden. Zy stemden er tegen, althans
ae meerderheid van den rijksraad deed
dat, en 't is geen wonder, dat de premier,
die aldus in den steek gelaten is door
zijn souverein, niet langer aanblijft.
Stolypin's opvolger is Kokoftsef, minister
van financiën. Hy' bly'ft die portefeuille be
houden, maar wordt daarnaast president
van den ministerraad. In Stolypin's plaats
zal waarschijnlijk Makarof, indertijd onder
staatssecretaris aan binnenlandsche zaken,
dit departement overnemen. Men beschouwt
de wijzigingen in het Kabinet als een be
langrijke zwenking naar rechts.
Het Seniorenkonvent uit den Duitschen
Rijksdag heeft voorgesteld, de Rijksdagzit
ting tot in den herfst te laten durenja
zelfs tot h;4f December wil dat lichaam,
samengesteld uit de partijleiders, den Rijks
dag laten werken. Nu is dat laatste heel
zonderling, daar tegen dien tyd de wettelijke
zittingsperiode al voorbij is- Langer verga
deren zou eigenlijk in stryd met de grond
wet zijn. De vorige Rijksdag werd 13 Decem
ber 1906 ontbonden, dus 12 December dient
de tegenwoordige naar huis te gaan. Nu
zal v. Bethmann Hollweg wel denken„Tijd
gewonnen, alles gewonnen", zegt het „Berl.
Tagebl." Er is tot 12 December nog heel
wat af te doen, en de Regeering en het zwart
blauwe blok willen niet graag met leege
handen voor de kiezers komenze „ruiken"
een vreeselyke monstering. Nu hebben ze
nog niet veel aan te bieden nieuwe oorlogs-
uitgave en nieuwe belastingen lokken geen
ontevreden kiezers in het regeeringskamp,
en door positieve prestaties alleen kan men
de kiezers met de blauwzwarten politiek
verzoenen. De Regeering wil de meeste
aanhangige sociale wetten afdoen; alleen
de Kamers van Arbeid kunnen er niet
doorgesleept worden. In elk geval is de
tegenwoordige Rijksdag niet zonder kunst
middelen meer in leven te houden. Het
ongelukige is, dat de leden wel niet zon
der presentiegelden bijeen zullen worden
gehoudenen volgens de wet zijn er voor
den najaarszitting byna geen middelen ter
beschikking. Misschien moet er 'n nood
wetje gemaakt wordendan moet minis
ter Wermuth in den zak tasten. Hoe 't
ook zy, men hoopt blijkbaar, door den te-
genwoordigen Rijksdag zoolang mogelijk te
doen vergaderen, kans te kry'gen om een
Juliariep hy verschrikt uit.
Zy stond niet op.
Fritsik smeek je.je weet niet
zy mag nietGroote God, het kan niet
mogelijk zyn I
Toen rukte een harde hand haar weg,
Het is meer dan schande I" riep Mina
uit. Zy had den gil in haar kamer gehoord.
„Jij moest je schamen. Hier te lande werpen
de meisjes zich den mannen niet om den
hals begrepen
En toen Julia uit haar knielende houding
opstond en beide handen tegen de slapen
drukte, als uit een benauwenden droom tot
een nog ontzettender werkelijkheid ontwa
kend, ging Mina voort: „Ja, schaam je 1
Maar ik heb 't al lang gemerkt, dat je. op
hem verzot was, doch 't niet durfde zeggen I"
Toen greep zy' weder naar den arm van
het meisje, om haar de denr uit te zetten,
doch zy tastte in de lucht Onnutje was
bewusteloos neergezegen en de dokter droeg
haar reeds naar de sofa.
Lieve hemelriep Mina uit. „Wat heb
ik je altijd gezegd Er steekt iets vreeselyks
gemeens in dit meisje 1"
Moeder," sprak hij bevend, terwijl hij
zich met de bewustelooze bezig hield,
wanneer ik niet wist, dat u het zoo kwaad
Diet meende, dan zou ik my uwentwege
Wees zoo goed en haal wat wijn en geef
my den aether aan,"
