2
ONZE EILANDEN van 10 DECEMBER 1910.
recht van gratie der kroon ia een mooi
ding, maar het komt wel wat al te in het
oog vallend den zoogenaamd „edelsten" ten
goede; voor de zoogenaamd minder edelen
valt er weinig van te bespeuren.
Om het ronduit te zeggende begenadi
ging der twee Boruasen ia een misgreep,
zoo erg ala maar mogelijk is. Zij zal niet
nalaten de algemeen heeracheude opvatting
te bevestigen en te veraterken, dat in Prui
sen voor een aantal hoogadelyke families
zoo ongeveer alles geoorloofd is en dat de
zware straffen slechts bestaan voor het ge-
meene volk van burgers en arbeiders."
Het is waarlijk geen wonder, dat de reac
tionaire regeering by elke verkiezing een
zetel verliest. Het ziet er voor haar gelukkig
tegen de aanstaande Rijksdagverkiezingen
niet rooskleurig uit.
Haagsche Brieven.
civ.
Er is nu alle kans dat Minister Heems
kerk recht zal laten wedervaren aan
nou laat ik het maar neerschrijven
aan menschen als ik. Een gepast gevoel
vau eigenwaarde moet ieder bezitten en nie
mand moet zich maar steeds op den achter
grond laten dringen. De lezer is misschien
nieuwsgierig, waarom 'k de toekomst zoo
rooskleurig inzie. Wel, in de Kamer heeft
minister Heemskerk het voorstel om de elf
commissarissen van Hare Majesteit het
salarisje van achtduizend gulden, per jaar
toe te kennen, verdedigd, als democratisch,
omdat dan ook minder gefortuneerden be
noemd kunnen worden voor dit hooge ambt.
'k Geloof vast, dat 'k nu ook nog eens
commissaris wordt. Portuin is voor my hee-
lernaal geen bezwaar, 'k kan met de hand
op 't hart eerlyk verklaren, dat ik geen cent
kapitaal in de wereld bezit. Aan die voor
waarde van Zijne Excellentie voldoe ik zeer
zeker. En democraat ben ik ook. HeerdaD
honderdmaal hebben myn tegenstanders me
voor een sociaal uitgemaakt, evenveel malen
hebben ze me gesignaleerd als rood en een
Ualfhonderd keer zelfs voor anarchist ver
sleten. Myn democratie is dus onverdacht.
Dat 'k geen verstand van 't ambt heb, is
geen bezwaar, dat ambacht leer je al doende
wel. Net zoo goed als 'n fietsenreparateur
burgemeester van Bolsward kou worden en
een ex-barbier burgervader van Axel, kan
iemand die al meer dan honderd Haagsche
Brieven heeft geschreven, geschikt geacht
worden voor commissaris.
En 'k zou doortastende maatregelen nemen I
Daar heb je nou de hondenplaag in onze
residentie. Eiken nacht verontreinigden een
paar honderd losloopende Fikkies, Fokkies
en Fidelletjes de straten. Wat hebben ze
gedaan De stomme dieren door de Gemeen
tereiniging in een wagen laten oppikken en
3 dagen later, als ze niet waren terugge
haald, om zeep gebracht. Stomme beesten,
'k Had het anders ingepikt, hoor. Als com
missaris had ik B. en W in overweging
gegeven in de politieverordening eenvoudig
te bepalen, dat elk lid van 't hondenras van
een pantalonnetje voorzien moest worden.
Wat 'n prachtige resultaten zou zoo'n maat
regel niet kunnen hebben. Duizenden en nog
maals duizenden van die broekjes zouden
er noodig zyn, een paar honderd van onze
kleermakers zouden er een ryk bestaan door
krijgen, 'k Moet dat idee vast eens in over
weging geven aan een meneer Vegtel tot
bevordering van de nationale industrie. Hy
houdt er vast een speech over in den Raad.
Voor het christelijk beginsel is het een
prachtig propagandamiddel. Na de speech
van den heer Vegtel, die natuurlijk ook in
roerende woorden op de ongeneerdheid van
de viervoetige huisvrienden zal wijzen,
richten we een christelijke jongedocbters-
vereeniging tot beteugeling van de openbare
onzedelijkheid der canis familiara op. Met
deD heer Vegtel als eerevoorzitter wordt dat
een reuzensucces.
Ja, als 'k Commissaris was. Eén ding zit
me voor de beDoemiDg leelyk dwars. Dat is
de lastige vraag van de heteronomie. Want
dat moet je natuurlijk als commissaris
wezen. Gelukkig heeft dominee de Visser
in de Kamer roe aan 'n uitweg geholpen. Hy
heeft gezegd, dat bij meent, dat we van
een derde principe moeten uitgaan, waarin
het heteronome beginselen in de autono-
mische individualiteit met hoofd en hart
ingewerkt wordt. Dat wil zooveel zeggen,
alsdat je moet zyn een heteronomisch ge
temperde autonomische individualist. Als
een lezer het niet begrijpt kan 'k hem niet
helpen, ik begrijp het ook niet, doch ik
ben er voor aan 't studeeren tegen den tijd,
dat er een baantje vacant komt. 'k Geloof
om u te sprekon, een heer. Zeker voor de
opzichtersbetrekking. Ik zei, dat we al
voorzien waren, maar hij wil niet weggaan
en zelf de vrouw spreken."
Chrisje twijfelt niet langer; 't is Heine,
die de kinderen komt halen. Zij staat lang
zaam op, bevend en doodsbleek.
Marie, breng de kinderen naar boven.
Ik kom dadelijk
Zij gaat even naar haar slaapkamer, om
daar in de eenzaamheid kracht te verza
melen voor wat haar wacht, Het is dus
zoo verzy zal weer terugkeeren tot haar
bestaan van vroeger, zonder haar liefde te
kunnen vestigen op anderen.
In de aangrenzende kamer hoort zy een
man op en neer stappen ze moet gaan,
zy kan den bezoeker niet langer laten
wachten.
Moedzegt zij tot zichzelf. „Misschien
is 't wel over iets anders."
Met wankelende schreden gaat zy naar
de deur, die z\j opent. Het lamplicht ver
blindt haar, zoodat zij by het eerste oogen-
blik slechts een lange, eenigszins gebogen
mannengestalte onderscheidt, die met de
hand op de tafel leunt. Nu tast zy ook als
hulpbehoevend naar een steun en staart hem
met verschrikte oogen aan. Geen van beiden
spreekt. Zy zien elkaar slechts zwygend in
het gelaat, waar zorg en verdriet en meer
nog verlangen naar verloren geluk bun
stempel hebben gedrukt in de zeven jaren
van hun scheiding.
Wat wilt ge bracht Chrisje eindelijk
vast en zeker, dat onze Burgemeester ook
zoo iemand is als dominee de Visser be
schrijft. By zyn benoeming heeft de Stati-
daurd hem gepresenteerd als een man van
links en dat zyn natuurlijk allemaal barre
autonomen. Verleden week hebben de Staten
van Zuid Holland onzen burgervader tot
Lid der Eerste Kamer gekozen en dat is
het duidelijkst bewys, dat baron Sweerts
nu heteronoom is. De geruchten zeggen,
dat onze burgervader wegens zijn gezond
heidstoestand spoedig zijn functie zal neer
leggen. 'k Vrees tegen dien tijd nog niet
voldoende heteronomisch getemperde auto
noom te zijn, anders waagde 'k beslist een
kansje, want minister Heemskerk heeft
immers gezegd, dat ingezetenen de voor
keur hebben. Dat is ook in Somnielsdijk
wel gebleken.
De Sinterklaasdrukte is weer voorbij. Die
ondeugende Sint moet heel wat grappen heb
ben uitgehaald, 'k Sta voorde waarheid niet
in, doch 'k heb me laten wys maken dat o.a.
mr. Marchant een bloempotje met prachtige
splytzwammen heeft ontvangen. Dr. Kuyper
zou als belooning voor zyn Standaarddrie
starren een prachtig beeld van de godin dei-
waarheid voor zyn studeerkamer ontvangen
hebben. De heer Roodhuyzen zou de
folio uitgave van dr. Kuyper's pensioen
wetten cadeau gekregen hebben met een
eigenhandige opdracht van minister Talma
De heer Vegtel moet van Sinterklaas de toe
zegging hebben gekregen, dat hy in hoogst
eigen persoon dr. Kuyper zal bewerken om
den heer Vegtel in de Standaard aan te be
velen, als hij weer eens ergens kamercan-
didaat is. De kamerclub der Antirevolutio
nairen, zegt men, heeft de levensgroots
portretten gekregen van juffrouw West-
meyer en baron Lehman. Op de mooi ver
gulde lijsten moet staan: Steunpilaren van
de party. Troelstra heeft een prachtuitgave
van bet rapport van den Eereraad gekregen.
D'r zijn er nog veel meer, die van den goe
den Sint een passend geschenk hebben ont
vangen, maar daarover zal 'k verder maar
zwijgen.
'k Heb al meermalen gedacht, dat ons
nageslacht toch wel heel wat beter af zal zyn
dan wy zeiven. Waarheid zoo kan men malle
onderwijsbladen lezen, en niets dan waar
heid moet de kinderen medegedeeld worden.
Daarom moet Sinterklaas de wereld uit.
Zoo las ik van een juffrouw, die het zoo
bedenkelijk vond voor de kleinen, dat Sinter
klaas met zyn zwarte knecht de boeman is.
De groote zak, de roede en het meenemen
naar Spanje zijn hoogst onpaedagoglsch en
moeten de wereld uit. Wat zyn wy arme
slachtoffers dier oude sinterklaaslegende er
dan toch altijd slecht aan toegeweest.
'k Geloof vast, dat m'n autonome ver
dorvenheid het rechtstreeksch uitvloeisel
is van het sinterklaasspelen uit myn jeugd.
Echter, spijt alle schrijvende juflrouwen
hoop ik 't volgend jaar met m'n bengels
weer Sinterklaas te houdeu. met den zwar
ten knecht erbij. Hoewel, je weet nooit, als
de heteronomische tempering van dominee
de Visser eens doorwerkt...
Plaatselijk Nieuws.
Bestrijding van de tuberculose ouder
hot rundvee.
De directeur generaal van den landbouw.
Overwegende, dat het ten aanzien van
de van tuberculose verdachte runderen, die
in de 2de helft van de maand December
dezes jaars op grond van het Koninklijk
besluit van 2 September 1904 (Staatsblad
No. 219,) ter overneming aan het Rijk moch
ten worden aangeboden, onzeker is, of de
eventueele beschikking tot overneming door
den Minister van Landbouw, Nijverheid eu
Handel genomen zal kunnen worden vóór
1 Januari 1911, zijnde het tijdstip, waar
op voornoemd KoDinklyk besluit ingevolge
het voorschrift, vervat in het Koninklijk
besluit van 1 December 1910 No. 41, ver
valt;
Geeft aan belanghebbende, ter voorko
ming, dat de door hen voor het veeartseny-
kundig vooronderzoek gemaakte kosten
nutteloos zullen zyn gedaan, in overweging,
nè. 10 December 1910, in afwachting vau
de inwerkingtreding der nieuwe voorschrif
ten, geen runderen meer ter overneming
aan te bieden.
MIIIDELUARMS Door de Commissaris der
Koningin van Zuid-Holland-werd ter kennis
gebracht dat de jacht op klein wild met
uitzondering van die op houtsnippen in deze
provincie wordt gesloten op zateidag den
nl December a. s. met zonsondergang,
met moeite uit. „De kinderen, nietwaar
Zeg 't maar dadelijk."
Hij schudde het hoofd. ,Ik wil je mijn
daDk betuigen en je smeeken om ver
giffenis, als je kunt."
Hij sprak fluisterend, met moeite, eD toen
zy hem met een handgebaar het zwygen
oplegde, ging zij voort:
Ik wilde je weerzien, Chrisje nog
éénmaal."
Hij doet een schrede voorwaarts, doch
wankelt, grijpt naar een steunpunt en zygt
eensklaps ineen. De ontroering, de lichame
lijke zwakte en de gevolgen van zyn zware
ziekte overmannen hem hy is in een
bezwyming gevallen.
Als bij weer ^ot zichzelf komt, ligt hij op
de canapee met een kussen onder het hoofd
en voelt een zachte hand op het voorhoofd,
die zijn slapen met Eau de Cologne wrijft.
Een bekend gelaat buigt zich over het zyne
en ziet hem met de trouwhartige blauwe
oogen vol bezorgdheid aan.
Anto!" klinkt een bevende stem hem
in de ooron. „Anto, ik ben het."
Chrisje l" brengt hij met moeite uit.
Goddank, hy herkent my!" fluistert
zy, en luid voegt zy er aan toe,,Kom,
neem een teug wijn!"
Hy drinkt gehoorzaam als een kind, maar
verliest daarop weer het bewustzijn. Het
schijnt thans echter meer slapen te zijn,
want een gelukkige glimlach speelt om zyn
lippen.
Zy blyft naast hem neergeknield, het
blijvende het schieten van houtsnippen en
het in art. 15 :sub. litt. G. dier wet bedoeld
jachtbedrijf, van het vangen van houtsnip
pen met laat war of val vlouwen toegelaten
tot en met 28 Februari 1911.
Als ouderling bij de Nederl. Herv.
Gom. is herkozen de heer J. C. Vermeer
en als Diaken de heer L. Stapel. Beiden
hebben hunne herbenoeming aangenomen.
Donderdag vertrok van hier ter beug-
visscherij de vischsloep Voorlichter, sch.
J. de Koning.
Dinsdag 15 December a. s. des namid
dags 7 uur zal in de Ger. kerk een zang
uitvoering worden gehoude/i door de zang-
vereeniging Loof den Heere onder leiding
van den heerP. Koudyzer met mede werking
van de zangvereeDigingen van Sommels-
djjk, Dirksland en Melissant.
Openbare Vergadering van den Raad
der gemeente Sommelsdijk, op Woens
dag 7 December 1910, 's nam. 7 uur.
Tegenwoordig de voorzitter, alle leden
en de tijdelijke secretaris Nygh.
De notulen der vorige vergadering wor
den gelezen, goedgekeurd en geteekend.
I. Ingekomen Stukken.
a. Brief vau Ged. Staten, d.d. 15/18 Nov.
jl., daarbij goedgekeurd terugzendende een
raadsbesluit tot wijziging der gemeente
begroting 1910.
b. Adres van Ned. Bond van Gemeente-
Ambtenaren d.d. 19 Nov. jl. daarbij eenige
wenken gevende in verband met de inwer
kingtreding der Gemeenteborgtochtenwet.
c. Brief van Ged. Staten d.d. 31 Oct,
2 Nov. jl. tot goedkeuring der gemeente-
rekening dienst 1909, tevens daarbij ver
zoekende eenige inlichtingen omtrent de
gasfabriek, die hen zal worden verstrekt.
Alle deze stukken worden voor kennis
geving aangenomen.
d. Brief van Ged. Staten d.d. 28/29 Nov.
jl. daarbij eenige opmerkingen zendende op
de gemeentebegrooting 1911, aan welke
opmerkingen tegemoet zal worden gekomen.
e. Brief van de Commissie van Beheer
over Gasfabriek, voorstellende met ingang
van 1 Jan. a s. den prijs voor de straat
verlichting te biengen van 11/2 ets op ]i/4
ets. per branduur, mits de gemeenten min
stens f 19.— aan gas jaarlijks per lantaarn
verbruiken.
De vergadering vereenigd zich bij accla
matie met dit voorstel.
H. De voorzitter stelt voor te besluiten
tot het doen van eenige wijzigingen in de
gemeentebegrooting dienst 1910.
Welk voorstel bij acclamatie wordt aan
genomen.
III. Benoeming regent Burg. Armbestuur
en Weeshuis.
Bij missive d.d. 19 Nov. jl. beveelt ae
regenten van het Burg. Armbestuur en
Weeshuis, alhier, aan in de periodieke af
treding van den heer Jan van Schouwen,
de heerèn Jan van Schouwen en P. de Graaff.
Bü stemming blijkt dat de heer van
Schouwen 5 stemmen heeft verkregen, den
heer P. Kievit 1 stem en de heer P. de
Graaff ook 1 stem, zoodat met meerderheid
van stemmen tot regent is gekozen de heer
Jan van Schouwen.
IV. Benoeming li<i en plaatsvervangend
lid gascommissie.
Wordt met algemeene stemmen tot lid
dier commissie benoemd de heer J. C de
Gast en tot zyn plaatsvervanger de heer
C. J. Mosterdyk.
V. Benoeming Ambtenaar van den Burg.
Stand.
Wordt uit de aanbeveling die door Burg.
en Wethouders ia opgemaakt,met algemeene
stemmen benoemd den heer J. Bouman ter
vervanging van wylen den heer A J. de
Graaff.
De benoemde verklaart ouder dank deze
benoeming aan te nemen.
VI. Worden in handen van deu Voorzit
ter door den heer L Geelhoed, die tot sec
retaris dezer gemeente is beDoemd, de by
art. 100 der gemeentewet voorgeschreven
eeden afgelegd.
De heer Geelhoed wordt door den voor
zitter met de aanvaarding zijner bediening
gelukgewenscht.
De heer Geelhoed dankt daarvoor en be
veelt zich by den Raad en zynen voorzit
ter aan.
Vervolgens dankt de voorzitter de wet
houders, den heer van Dorsser als gewezen
tydeiijk wethouder en den heer Nygh als
gewezen tijdelijk secretaris voor datgene
wat zij in het belang der gemeente hebben
gedaan.
Daarna is de vergadering door den voor
zitter gesloten.
hoofd op zyn rechterhand, waarmee hy
hare omklemt houdt, alsof by die nooit
mier los wil laten.
Droom ik?" vraagt zy zich af. „Heeft
hij werkelijk gezegd„Ik wilde je weer
zien Maar je hebt niet meer naar mij
verlangd, dan ik naar jou. En nu gaat ge
nooit weer weg, nooit. Ge zult gezond wor
den, en werken voor je kinderen, voor
onze kinderen." Zy verwijdert zich en
begeeft zich naar de kinderkamer, neemt
de kleine meisjes op den arm en zegt tot
den jongen„Kom, Lotharius."
Nu gaat zy voorzichtig de flauw verlichte
trap af.
Tante," vraagt het kereltje, „tante, u
ziet er zoo vroolyk uit. Is de Kerstman
gekomen
Zy knikt toestemmend.
Je weet immers wel, wat je zoo graag
woudt hebben, m'n jongen
'n Ponnie, tante?"
Nog iets veel beters, het beste van
alles."
Zacht opent zy de deur en treedt met
de kinderen binnen.
Loop naar de kanapee, Lotharius, en
maak papa wakker!"
Het kind staat een oogenblik beteuterd
te kijken, niet wetend wat 't zal doen,
maar begint verv< '.gons te jubelen en te
dansen van pret. Het ventje klautert tegen
den slaper op.
Papal Papal Lieve, lieve paatje 1"
Nu sloot Anton de oogen open en hy ziet
DEi\ BOMMEL. Maandag 12 Dec. a.s., des
avonds ten half zeven ure, zal in het lokaal
van Mej. de Wed. C. Lokker alhier, in het
belang der Landarb.-vereenig.als spreker
optreden: dhr. Jac. L. A. de Lange, van
Middelburg.
(Niet van onzen gewonen correspondent.)
Uit de Pers.
„Het Nieuws van den Dag" van 12 Nov.
1910 schryft:
Eén land, één volk.
Een iegelijk zijne vrijheid....
zooveel zonder, apparent perijkel van
de gemeene rust mag geschieden."
c. Pzn. Hooft
Het Dordrechtsche kerkechandaal heeft op
merkwaardige wijze de belangstelling der
natie getrokken, het heeft ontioering, ver
ontwaardiging, spot gewekt tegelijk krijgt
men den indruk, dat veel menschen, vooral
in niet kerkelijke kringen, er tegenoverstaan
als tegenover iets nieuws, tot nu toe onge
hoords. Zy schrikken op. Wordt er inderdaad
zulk eene taal gesproken als door dezen
dominee Keiler? Gebeuren ei in onze naaste
omgeving dingen, die zoo noodlottig het
fanatisme opzweepen? Op dezelfde, haast
naïeve, manier hebben deze lieden opgehoord
van de Borromeeo-encykliek. Dacht de kerk
zóó over de Hervorming, over protestantsche
vorsten en volken? Ja, dan was het toch
wel heel ver gekomen.
In waarheid is d&dr aan de Merwe een
vlam uitgeslagen van het vuur, dat al lang
brandt, voortdurend wordt gevoed, maar nog
ingerekend gehouden totdat het zal uit
breken als een laaie, verterende gloed, Er
wordt over deze dingen gemeenlijk weinig
geschreven, voor 't minst zeer behoedzaam,
met halve woorden, omdat wij vreezen ons
belachelijk te maken door gezwollen taal; of
omdat wij er een afkeer van hebben, voor
dwaze alarmisten gehoudeu te worden ook
wel omdat wy niet gaarne een ander grie
ven of bang zijn de hand in een wespennest
te stekenstraks gonst de zwerm om u heen.
Doch er zyn oogenblikken, waarop alle
vrees dient ter zijde gesteld en de toestand
onverbloemd geteekend, om daarna tot een
drachtige tegenweer te wekken Zoo is het
nu. Want in rustigen ernst gezegd: het land
dreigt groot gevaar.
Wat van den marmeren kansel te Dor
drecht over het gansche land geklonken
heeft, was de brutale onbeschaafde en ook
onvoorzichtige openbaring van wat reeds
jaren bezig is een goed deel van ons volk
ik viud geen zachter woord te ver
giftigen. Op bewaarschooltjes en lagere
scholen, op catechisaties en bijbellezingen,
op jongelings-, jongedochters en knapen-
vereenigingen, door de groote en vooral dooi
de kleine pers der anti revolutionaire party,
van tal vau kansels, wordt menschen en
kinderen ingeprent, ingestampt, onver
moeid, altijd, altijd weêr dat wonderbaar,
kalvimstisch stelsel, onvaderlaudsch in zijn
oorsprongen, gemakkelijk te begrijpen, nog
eenvoudiger in de praktijk toe te passen
het Nederlandsche volk verdeeld in een
uitverkorenen, wedergeboren en voor altijd
durend heil bestemd de rest door ik weet
niet welken vreeselijken god buiter. alle
gratie gesloten en tot eeuwige verdoemenis
verordineerd. Tusschen deze beide groepen
eene volstrekte afscheiding voorgeschreven,
op elk gebied van het maatschappelijk leven,
in fanatieke beslistheid telkens toegepast,
zoodat er op dit oogenblik van eene Innerlijk
gevoelde volkséénheid reeds geen sprake
meer is; partyschap die, als in de booste
dagen van den patriottentijd, niet het ge
meene vaderland maar eigen macht en
invloed zoeken doet, omdat den verkorenen
de gemeenschap met de verworpenen als
zonde gepredikt wordt.
Dit is wat de meesten weten van de
antithese en haar werk. Maar ze wisten
niet om welke reden ookgematigd
onverschillig, of met gansch andere dingen
bezig dat dit stelsel, bedenkelijke ver
menging van politieke kansrekening en een
wonderlijken godsdienst, tegelijk zijne aan
hangers doorgloeit van eene wreede, oud-
semietische woede, zeer te vreezen in zyne
uitbarstingen, gevoed onder meer door de
hartstochtelijk-oostersche wraakfantasieén
van de vloekpsalmen des Ouden Testaments,
die de verdelging eD de uitroeiing van
vyanden bezingen in hittigbeid van toorn
en nu, als gebod van God zelveD, met zich
vastbijtende grimmigheid worden toegepast
den donkeren krullebol van zyn zoon, op
den achtergrond van het vertrek Chrisje
met de twee blonde, meisjes op de armen
staan. Een half blyde, half verlegen glim
lach speelt haar om den mond, maar haar
oogen zijn ernstig op hem gevestigd.
Papa, blyft u du hier vraagt Lo
tharius. „Lieve papa, numoogtuniet weer
weggaan, hoor, paatje!"
Hij ziet haar aan. „Chrisje 1" fluistert hij.
Bedaaid, op denzelfden kalm-vriendelyken
toon waarmede zij vroeger sprak, zegt zij:
,,Papa gaat nog éénmaal weg. Lotharius.
Met den trein van negen uur naar oom
Konring te Dresden maar hij komt heel
gauw terug, om altyd hier te blijven bij
tante."
Hier... by jou, Chrisje stamelt Anton
Na 'n uur zitten beiden indeneenvou-
digen boerenwagen en rijden naar het sta
tion. Hy leunt met het hoofd tegen haar
schouder en beiden houden elkaar vast
omklemd.
Karl en zyn vrouw zullen zich zeker
wel verheugen, Chrisje," zegt hy.
Dat ik je vergiffenis heb geschon
ken
Ja, en dat je weer myn brave vrouw
wilt worden, mijn beste Chrisje."
O ja. Zy weten immers, dat ik je altyd
ben blijven liefhebben..."
Beiden zwijgen nu. Hij is verlegenover-
op de Nederlandsche heidenen van het jaar
1910. Welk eene prediking, waar ze gansch
ongeschoolde hersenen treft en harten, toch
reeds geneigd tot alle kwaad en onmach
tig tot eenig goed Doch een stelsel ook,
dat in verbijsterde eenzijdigheid het moderne
leven in al zyne uitingen staat, maat
schappij, huisgezin, wetenschappelijk onder
zoek, kunstopvatting verwringt naar de
inzichten van Oostersche wetgevers van
vele eeuwen voor Christus; stelsel, dat bezig
is in zijne aanhangers eene verbastering
van zedelijk oordeel te kweeken, dat hen
.spreken en schrijven doet het helsciie vuur,
door den gestaarten duivel gestookt, als
straf voor den tegenstander, even letterlijk
en even zeker als wy spreken van de ver
schroeiende zonnehitte in de Sahara. Zoo
leven er duizenden onder ons, in toom ge
houden door de wet, met eene natuur
(by velen), die gelukkig gaat boven de leer,
maar verteerd van ijver om het stelsel als
wet en tuchtmiddel op te leggen aan het
gansche volk. Alles geformuleerd in termen,
ontleend voor een deel ook aan de taal
van het Nieuwe Testament, met dit jammer
lijk gevolg, dat woorden als Christus,
chrieselijk, christen, gebed, genade, zonde
besef, berouw, ineêgesleept in den party
kamp, misbruikt als leuzen, bezoedeld door
hoovaardyj en eigengerechtigheid, in zulk
een mate tot eene aansluiting geworden
zyn, dat ernstige menschen ze schier niet
meer kunnen gebruiken; anderen, in arren
moede, met de woorden ook de zaak zelve
buitengeworpeD hebben.
Alsof het gevaar voor onze volkséénheid
nog niet groot genoeg ware, hebben deze
kalvimsten een vast verbond gesloten met
die machtige groep van katholieken, die in
feilen strijd tegen andersdenkenden opdrin
gen. Van andere praemissen uitgaande,
frekken ook zy eene diepe klove tusschen
de kinderen van het ééue volk, en voeden
met het praedicaat „katholieke", gelijk de
anderen met „christelijke" de afscheiding
op elk mogelijk levensgebied. De toene
mende verwarring der geesten bedreigt den
goeden gang van 's lauds zaken, verlamt
het energieke pogeD, geloof en kerkrichting
oefenen invloed by de aanstelling van deu
hoogen magistraal tot den brievengaarder
toe. En, terwijl ware vroomheid, roomsch
en onroomsch, zich bedroefd en beschaamd
terugtrekt, schreeuwen op de markten do
kramers in godzaligheid en zweepen du
gemeente op met woorden als nu ein
delijk de aandacht getrokken hebben. Nog
een oogenblik en het vuur der tweedracht
slaat uit en verteert den band van den
pijlenbundel.
Wat moeten doen niet slechts alle
groepen van vrijzinnigen maar allen, wier
oogen opengingen voor het groote gevaar?
Zeker niet ons laten meesleepen op nood
lottige paden en ook van onze zyde den
burgeroorlog oproepen. Verdraagzaam blij
ven in don geest van Prins Willem, hoog-
loffelyker memorie, maar, als hy, niet tot
aan de grenzen van zelfvernietiging toe. By
den vredehandel te Geertruiden berg zeide
hij tot de gevolmachtigden van Don Juan,
toen hunne eischen hem te vergingen: „wy
zien, dat gy ons wilt uitroeien, maar wij
willen niet uitgeroeid worden." En later i3
hetzelfde verheven beginsel door burgemees
ter Hooft uitnemend uitgedrukt: „niemand
in zijne conscieniie bezwaren, maar een
iegelijk daarin zyne vrijheid laten, zooveel
zonder apparent perijkel van de gemeene
rust en de verzekerdheid van 't land mag
geschieden."
Aan dit perijkel van de gemeene rust zyn
wij toe, wij zijn er midden in. Hier echter
baten geen protesten alleen. De juiste weg
is moeilijk te vinden maar duidelijk is
wel, dat onder eene nieuwe leuze eene
nieuwe coalitie zich vormen moet. Die
leuze moet zyn: het onverdeelde vaderland;
do coalitie oen bond van Nederlanders,
vereenigd alleen door hun Nederlander
schap, overigens, van wat kerk of party
ook, die vóór alles willen verlost worden
van deze nachtmerrie, die ons de keel toe
drukt.
Dat dit op kerkelijk gebied mogelijk is,
daarvan heeft hetzelfde Dordrecht ons een
schitterend voorbeeld gegeven, voorbeeld in
de Nederl. Hervormde Kerk allereerst na te
volgen door allen, die oprecht en door daden
ernst willen maken met hunne verontwaar
diging over Ji£t jongste schandaal. Over de
politieke zijde der quaestie mogen deskun
digen oordeelt u. Maar voor eene toenadering
van allen, die het groote gevaar der antithese
voor onze volksééuheid zien, zyn de tijden
niet ongunstig: de stem, die aan de Merwe
klonk, heeft nu wel velen uit hun rust
weldigd door de grootheid van ziel en de
liefde van haar, die zoo diep door hem werd
gekrenkt. En Chrisje, die hem altyd zoo
goed heeft begrepen, voelt ook dit met hem
mede.
En in een opwelling van haar ouden,
eenvoudigen humor, zegt zy „Luister eens
goed Op den Rödershof ontbreekt de
man, zeggen de menschen van 't dorp, en
zy hebben gelyk, dat kan men aan alles
zien. Wy zullen geducht de handen uit de
mouwen moeten steken, heel wat meer dan
toen wy pas begonnen, want nu hebben
wy erfgenamen, drie erfgenamen. En zoo
als 'ter nu uitziet staat het bizonder slecht
met de erfenis."
Als ze jouw geest maar mogen erven,
Chrisje. Jouw liefde en trouw ze hebben
niets meer noodig dan dat
Wel, Anto, wil je nu nog beginnen
met my complimentjes te maken
Gelukkig, daar zyn wjjgoede reis 1 Zorg,
dat je zoo spoedig mogelyk weer thuis kunt
komen."
Thuis komen I" herhaalt hij. En het is
hem te moede, alsof hij thans voor de eerste
maal voelt wat het zeggen wil, het woord
„thuis,"
