;-Magazijn
indsche Bedevaart
3LIEK
NGENS
IIDDELBURG
en NEVERS
2 AUGUSTUS 1934
zes SCHOEN-CREAM
JLTE THIEME
ELLE
KREEKE
'VINQSRINQEN
18 cent
•CHE COURANT
Telefoon No. 247
leuwste!
OSTUUMS en
tste nouveauté's
ACHELS,
FEUILLETON
Het verborgen rijk.
n BINNENLAND 1~]
VAN HIER EN DAAR
TWtEOE BLAD
ZATERDAG 12 MEI 1924
12%
mmf
FRAASSEN
i TELEFOON 190
IELING 1934.
15 MEI A.S.
Vertrek Middelburg (Markt)
9,00 uur voormiddags
uur voormiddags
uur voormiddags
uur namiddags
uur namiddags
uur namiddags
uur namiddags
uur namiddags
uur namiddags
10,00
11,00
1,00
3,00
5,00
6,10
8,15
10,15
igs:
1,00
1,00
5,00 I 7,15 I 9,15
6,10 8,15 I 10,15
ars en den ondern. verkrijg-!).
f-Lourdes; twee treinen Roo-
megenMaastrichtLourdes.
istricht vanaf f 31,00 via
en inschrijvingen bij Bureau
en Mej. TONNY STIEGER,
I-oote sorteering
Wringmachines.
gaas, Kippengaas, Zool-
hoenmakersbenoodigd-
9 prijzen.
plend,
derenstraat 63, Goes
5, St. Jacobhtranl 9
EN toch voordeeliger
nimumprijzen verkrijgbaar
istreerde Cataloges.
verd en vakkundig opgesteld.
iverste grondstoffen
9de Pilaren, Middelburg
NIEUWE ZEEUWSCHE CRURAS
„De les der geschiedenis".
II.
Gevaar voor reactie, vioioral na den dood
-van Willem II (1849), bewbog de Katho-
liek'en zich nauw aam te sluiten bij de li
beralen, schrijft prof. Commissaris' ver-
dor. De steun 'der .„katholieke partij"
die 16 van de 68 zetels bezette, wae den
liberalen zeer welkom. Bovendien dankten
vele liberale afgevaardigden hun zetel aan
de Katholieken, die in de gemengde dis
tricten trouw op de liberalen stemden.
Aanvankelijk stelden de Katholieken in
eenige gemengde districten /waar zij1 zeer
talrijk w'aren, eigen candidaten. Maiar zij
werden spoedig genezen van delni waan,
dat een niet-katholiek hnn candidaten zou
steunen. Liever TurkWch! De Roomsche
werd bij de stembus niet gewaardeerd als
een ijverig partijganger, maar als een
Rmomsche. 'Zelfs' de meest waschpekte
liberalen, allen van protestantschen hnize,
honden hun ingeroestem afkeer tegen
Rome geen oiogenblik overwinnen. Geluk
kig zaten de Katholieken in het Zui
den opeengehoopt en was hun meerderheid
daar onaantastbaar. Waren ze gelijkmatig
verspreid geweest over heel het land, hjet
zou er met onze emancipatie, .zfoowel vóór
als na 1848, treurig hebben uitgezien.
Het jaar 4848, dat .,het chrietelijk'-hHs-
torisch karakter der Nederlapdsiche natie
zoo wreed had geschonden", roept voor
den Katholiek' onmiddellijk' het jaar 1853
op, het jaar van de gewichtigste toepas
sing .der in '1848 verworven vrijheid, het
gouden jaar van het herstel der Bisschjop-
pelijke Hiërarchie. Reeds in het placet
jaar 1847 zonden de Katholieken verzoek
schriften naar Rome, om aan te dringen
op invoering van een bisschoppelijk^ hiër
archie. Koning Willem H immers zou cr
zich niet tegen verzetten. En klwarn het
recht van placet uiteindelijk tóch nog in
het Wetboek' van Strafrecht, dan was de
kans voor onaf'zienbaren tijd. verkeken.
Hoe gunstiger de perspectieven werden in
1848, des te dringender en talrijker wer
den de verzoekschriften. Het ministerie-
Thorbedk'e (18491853) verklaarde, dat
de Paus volkOimen vrij' was otn de Katho
lieke Kerk in Nederland te organiseereu
naar believen. Toen R'oime eindelijk' over
tuigd was, dat het met zooveel moeite ge
sloten concordaat van. 1827 geheel over
bodig, zelfs een gevaar geworden was
voor inmenging van dein staat in kerkelij
ke aangelegenheden, liet de Paus het con
cordaat los en herstelde bij de breve „Ex
qua die arcano" van 4 Maart 1853 de
Bisschoppelijke Hiërarchie in de „Protese
tantsche Natie". De Protestantsehe furie,
die onverwijld loslbrak, bewees, dat de
anti-papisten begrepen, hoe het „herstel
der hiërarchie een streep haalde döotr de
stelling van „Nederland-een-protestant-
sche-natie" en den band met de katholieke
historie van vóór de Reformatie herstelde.
Het ministerie-Thorbeck'e, dat aan de
Rocmschen de vrije hand' h'a.d gelaten,
■werd -weggevaagd door de April-beWegjng.
Maar het herstel der hjerarchie was een
voldongen feit, waaraan niets meer viel
te veranderen, zooals Minister ya,n Hall
tot zijn teleurstelling jnoest .ondervinden.
Een tweede vrucht der liberale, bewe
ging was het „ontprotestantiseeren" van
de lagere school. Wederom werden de
hartstochten der „Protestante'dhje Natie"
opegz'weept, om te voorkomen, dat de Bij
bel van de school zou gebannen .wioi-den
ter wille van de Roomschien. De „tweede
Aprilbeweging" had zooveel succes, dat de
formule der Schoolwet van 1806, do op
leiding „tot alle christelijke en maatschap
pelijke deugden", behouden bleieifl in de
nieuwe schoolwet-van Rappard (i857).
Daar echter de liberalen de formule had
den doodverklaard', stemden 6 Katholieken
vóór de wet. De 6 tegenstemmers lieten,
het .principieel bezwaar tegen de „neutrale"
school het zwaarst wegen en Werden nog
versterkt in hun houding door de „chris
telijke deugden".
44
„Grijp zijn bijl!" riep Good en het
echcen. dat onze kampvechter hjem hoorde.
Althans hij greep naar de bijl en over
elkaar rollend, vochten zij er om als
jonge katten. Plotseling wist sir H'enry.
het wapen te bemeestereu en mlet eien ruk'
maakte hij zich los. Een seconde later
stond hij overeind, het bloed stroomde uit
de wond in zij'n gelaat. O'ok' Twala wlaq
opgesprongen en trok nu zijini mes. Het
was groot en sterk' en werd met krachtige
hand gedreven in de richting yam sir
Henry'® horst maar het staal van het
pantser bbod weerstand. Noig eens kwlaim
hij op hem af, maar onze groiote Engelseh»
man vergaderde nu al zijn krachten en
de groote bijl met heide handen rond
zwaaiende boven zijn hoofd, sloeg hij: er
op los.
Er klonk een kreet uit duizenden man
den. Twala's hoofd' scheen van zij'n seïsou*
ders te springendaarna, viel het en roldq
langs den grond 'tot vo(or de voeten vanj
Ignosi. Een seconde nog stond het
lichaam; met een doflffen val kw'arn het
daarna op de aarde en de gouden band om
den nek viel rinkelend op den geplaveide®
grond. Uitgeput door vermoeidheid en
bloedverlies, viel sir Henry naast het
lichaam van den dooiden koning. Dadelijk
lichtte men hem op en vele h jan den brach
ten water om daarmee zijn gezicht tq
besprenkelen. Na een minuut werden1 da
Do curve van de emancipatie der Ka
tholieken vertoont twee toppen: van 1795
1800 en van 18481853. Beide malen
veroorzaakt dopr een vrijheidsroes, zeker,
maar die toch in geenen deele voor de
Katholieken zooveel vrijheid zou gehracl^fc
hebben, als zij niet eensgezind en fel .voor
do vrijheid hadden .kunnen opkomen1. Al
leen oe volksinvloed maakte het optreden
van „een katholieke partij," mogelijk, en
alleen door de eensgezinde actie der ka
tholieke partij werden yrijheid en gelijk-
neid ontwrongen aan de heersdjendg
kerkpartij'.
Na den „tweeden vrijheidsmin" daalt d,a
curve van de politieke activiteit der Ka-
tholiëkeu zeer diep. Zijl waren tevreden,
voldaaD zelfs met de verworven vrijheden
en zagen niet ongaarne, dat de liberalen
den godsdienst buiten bet openbare leven
banden. En Nederland op die wijze van
zijn protestautsch karakter ontdeden. Zo,o
zakten de Katholieken weer terug ju hun
eigen kring, waar ze, men zuu haast Zeg
gen, een buiten-nationaal leven leidden.
Do teruggetrokkenheid nam mag toe
naarmate het samengaan met de liberalen
allengs bedenkelijker werd. Het bleek
reeds spoedig, dat de liberalen, met de
leuze van „vrijheid" op de lippen, in da
practrk een nieniwe hegemonie aan het
vestigen waren, die van de vrijzinnige
wereldbeschouwing. Daartoe maakten zij
zich meester van het onderwijs in al zijn
geledingen en werkten da opkomst der
bijzondere school stelselmatig tegen, door
verregaande willekeur bij de onderwijzers
examens en het doorvoeren van kosteloos
ouderwijs op de openbare school. De libe
rale mentaliteit hield in West-Europa, zoo.1
zeer de geesten gevangen, dat ook vela
Katholieken geen gevaar konden of wil
den zien in de hooggeprezen ééine natio
nale schooleen zign. neutrale schond, in
werkelijkheid een instrument voor de ver
breiding der vrijzinnige gedachte. Dat was
ecu der redenen, waarom door Pa.us Pius
IA het beginsel van neutraal onderwijs
werd veroordeeld in den „Syllabus erro-
nun (1864). Dientengevolge brachten do
bisschoppen van Nederland, in hun geza-
rnenlqk. Mandement over het onderwijs
i i den N®derlawfechen Katholiekm
den duren plicht onder het ppg om', waar
mogelijk de openbare school te mijden,
en alle krachten in te spannen, voor het
oprichten van bijzondere scholen. Dat ver
oorzaakte een ommekeer in de mentaliteit
van vele Katholieken, die te ver met de
liberalen waren meegegaan. In den loop
der zestiger jaren zochten de Katholieken
de Poht'ek aansluiting bij; de conserva
tieven. De zware lasten .der bijzondere
school bewogen „de katholieke partij" te
bedelen om een aalmoes uit de openbare
liassen. Zij werden hooghartig afgewezen
de staat mocht liet „seete-onderwij'si" niet
steunen. Met de bezwaren der bekrompen
ouders konden de liberale heerschers geien
rekening houden: immers „het denkend
gedeelte der natie beseft diep d'e onschat
bare waarde van het openbaar onderwijlsi
ingericht naar de vorderingen der heden-
uaagische bes'öha^ic^.
Kappeyne van de Coppello zei het nog
mdelijker: Het doel der openbare school
is de voortplanting der moderne wereld
beschouwing. Wie daartegen bezwaren
Heelt. stichte eigen sehplen. Maar de mo
derne staat mag en wil daartoe niet mee
werken. Men werpt ons tegen, dat wij
op deze wijze de minderheid i) onderdruk
ken. Indien dit zoo, is /welnu dam Moet
minderheid maar wbrden onderdrukt,
Iw w1 w efn vliegl' die de «'a.nsche
schort 6D \6eft
schappij geen recht van bestaan." Als
mimster^heéft Kappeyne inderdaad' J-
Katholieken en Anti-Hevolution-
nairon vormden wel de minderheid onder
de weinig talrijke censuskiezers, maai- de
groote meerderheid van het vo,lk'.
tracht „de minderheid" dbod te druk-
grij.ze oogen geopend. Hij was niet dppd.
«Juist toen de zioin onderging, stapte ik
paar de plaats, waar Tiwala's lrnofd lag in
het stof, maakte den diamant lo®, die eï
om was bevestigd en overhandigde die aan
Ignosi. „Neem1 hem", zei ik „wettige
koning van de Kuikkana's, koning dopr
geboorte en door overwinning."
Ignosi bond den diadeem om zijh. hoofd.
Daarna plaatste hiji zij-n voet op het
lichaam van zij'n onthoofden .vijjauucl en
hield een red-e, welkb een triomfzang oje-
en 'di® lfc slechts met moeite gapd
weergeven k'an.
,-,Nu" zoo 'begon hij', „is de opstand
geëindigd m victorie. In den morgen sten-
den de onderdruk'kbrs op en rekten zich
uit zij bonden hun harnas aan en maakten
zich klaar voor den oorlog. Zijl standen
op en zwaaiden hnn epeer; de soidlaten
zeiden tat de kapiteins: komt, leidt ons
en de kapiteins riepen tot den k:oiuin<r;
bestuur den slag. Ze lachten in hun hpog-
moed twintigduizend man en nog eens
twintigduizend man. Kun pluiimetn bedek
ten de valleien als de veeren van eta y0l.
ge zijn nest bedékten; zij: schudden huinna
schilden en juichten, ze söhjuidden hunne
schilden in het zonlicht. Zij; waren be-
geerig naar den slag en waren vroiolïjllil.
J kwamen op tegen mij'; de sterken on
der hen liepen snel om mij te dopden; zij
dood "is hlJ' 13 3131 66111 die r6ed:i
Daarna ademde ik' op hen en mijh adem
as ais de adem1 van den wind en ziet-
ZrKarej mcer; MikWtraleo
norboiorden hen; ik.verslond hun sterkte
uoern b Weerll°ht vajl wapenen; ik
p -hea °P .den grond met den donder
ken door zijn schoolwet van 1878.. Hij
maakte de lagere school zóó duur, dat den
voorstanders der bijzondere school de lust
wel vergaan zou. Kappeyne, de hoioighar-
tige- dwingeland, k'on niet vermoeden/ dat
door zijn wet de liberalen hun eigen graf
groeven. Tien jaar later leden ze de ne
derlaag tegen Schaepman en Kuyper, de
leiders van het niet-denkend' deel "der
natie! I
(Wordt vervolgd.)
UIT DE R.-K. STAATSPARTIJ.
Mr. Geseling lover Gezag,
ordening, vrijheid.
Dezer dagen heeft de voorzitter van
de R.-K. Staatspartij ,de heer mr. C. F. J.
M. Goseliug, te Tilburg gesproken over:
gezag, ordening en vrijheid.
Mr. Geseling atelde vas.t, dat het pr,or
bleem van gezag cn vrijheid ligt op den
bodeöT van een welgeordende volksge
meenschap. Hieromtrent m,ag geen licht
zinnigheid bestaan en elk' die den Staat
■wil dienen, mioet persoonlijke belangen
terziijlde stellen. In het dienen der partiji
ligt een stuk leeken-atppstolaat, dat offers
en toe'wlijding vraagt. Sotoknige nieuwere
geesten, zien het staatsbestuur ala. een
soort strapcrlo, 'n kjansspelletje •wlaarMj1
het lot gunstig klan uitvrallen. Een wel-
'gefiundeerde en krac'htig-eendrachtigiei lt.-
Ivath. Sitiaiats^jartlijl, die pplitieke adelsbrie
ven heeft, stelt zich echter «pi 't stand
punt van den Nederlandschon vlieger:
z'ij' neemt geen risico:
De stoffelijke ellende en de gjeesfelijkb
verwarring dringt echter den wil op naar
een andere, een betere, een gelukkiger
maatschiaip'pij! En daarom wierpen sommi
gen de vraag pp: Wat wordt er nu ge
daan? N.S. B( 'en A. N. D. R, en meer
van die sChpikeeringen grijpen dez'e onte
vredenheid en deze onrust gretig a,an
om te verkondigen, dat er verandering
mioet k.omen. Vraagt men hnn echter
naar het hoe, dan antwoorden ze: da.t
zullen we later wel Zien. Dat is instinc
ten-politiek'! (Applaus.) Dat is misbruik
mbken van de radeloosheid eens volk's
om gevloden welvaart en een vrij' hope
loos» tiekiomlst.
Gezag en vrijheid op; staatkundig ge
bied zijn in 'n gelijkgeschakelde staa.t
eigenaardige begrippen. In Nederland is
da,ar .ondcr de geestverwanten heel veel
ru'zio over. Als „geestelijke" hewieging
noemde spa-, de N. S|. B'. overbodig en
van christelijk'- en katholiek' standpunt
gevaarlijk. Ir. Mmssert wiapgt er zic'h
niet aan, om' een duidelijk' Godsbegrip!
vast te stellen en zoo'n ongeloovige kan
dus niet aij'n een leider van 't katholieke
nofh ooik van het Nederlandsche volk',
dat groote godsdienstige gehechtheid toont
Znodem'and toch kan het juiste even
wicht. niet rbe.pjalen tusschen gezag en
vfij(heid, de steunpilaren oener wrl-gje,-
ordende samenleving. V.o.oral als men dan
nog verneemt van den „Leider", dat gods-
deinst- en gewetensvrijheid möeten wijken
voor de belangen der natie.
Welk!e die belangen z'ijtn, wjordt doior
hém' bepaald. De houding nu, welke Ka
tholieken a,an te nemen hebben tegjen
een beweging miet zulke afbra:akl-hegin-
selen, zjouder eenigen iïlosoiphischen grrnd-
shg, is aiangegeven dopj? 't Vastenuiüanda
werk der 'bisschoppen, waarin de roeke-
heid der N.S.B.. scherpi wordt veroordeeld!
Alleen op grondslag der Katholieke le
vensbeschouwing, kunnen wij: den plicht
tegenover het vaderland trouwi en met
evergave vervullen, riep. sp,r. uit (Ap|-
plaus). Hierin ligt onzte kra,oht en over
winning. De kracht van de N.S>i.Bi. ligt
in het bralwloord, de liolle f'raze, het
knalschot, de snoevende zelfbewustheid.
Maar regeer -en diadenkïacht vordqrt wat
anders, n.l. intelléCtneel v&i*m(ïgen en
staatsmjans wijsheid. Niemand waait dat
aan! r 1
van mij'n gejnioh. Zij! werden' verdreven
zij werden verstroioid zijl waren
gegaan als de nevels van den morgein.
Ze zij'n voedsel n,u! voior de gieren en de
voSseu en de plaats va® den slag iis ge
drenkt met hun bloed. i
Waar zijn de machtigen, die dezen mor
gen opstonden Waar zijh de trptséhan',
die hun speer zwlaaiden en uitriepen:
hij. is als een man die reedst dooid' is;?,
Zij hebben het hpöfd "thans neergelegd,
maar niet in den slaap. Zij, zijn vergeten;
zij zij'n de duisternis ingegaan; zij wkwen
op de doode mannen; anderem zullen hu®
vrouwen wegleiden en1 hunine Hnclenan
zullen zich hunner niet herinneren.
En ikDe koning gelijk een adelaar
héb ik mijn nest gevonden. Ziet, vèr
heb ik' gevlogen in aen naeht, miui ben
ik) teruggekeerd tot mij'n jolugen, bijl den
ddageraaid. Stel u1 ouder mijin vleuigeleu,
o volk, en ik1 zal ui troosten, en er zal
geen schrik wordem aangejaagd. Nu is
het do goede tijld', de tijid van. buit. Mij
i® het vee op de bergen, mijl züjln de maag
den in de kralen!
De winter is voorbijgegaan; met stor
men, de zbmer is gekomen met bloemen!
Nn zal het kwaad zijln gezicht bedekken
en genade en blijdschap zullen im liet land
wtonen.
Verheug u, verheugl u, mijb volk'l La
ten alle sterren zich verheugen, dat d'e
tirannie onder den voet is getreden en dat
ik de koning ben."
Ignosi hield op en nit de verzamelde
meDÏgte klonk het op diepen en gwaren
toon: „Gijl zijt de kloning!"
D'us was mijn voorspelling aan den
heraut vervuld en binnen aoht-em-veextig
Alle politieke pürtijbn hebben critische
bezinning en yernienjwCng noodig. Maal
ais 't ons niet lukt, Welvaart en rust te
doen terugkeeren, lubt dat stellig nie
mand. En mochten de leiders zich al 'n
enkele maal vergissen, reden tot .ver
splintering gééft dit zélk'er niet. Al® doel
heeft geen pfljt'ij' reden van bestaan, iwèl
als dat doel gelegen js in het streve®
naar- en het, dienen va,n het lamds-belan'g.
Wanneer men sehreeu|wt over de „baan
tjes', dan vergeet men vaia,k,r 3e offers,
welke dlnor velen in het dienen der ge
meenschap v.awik moet, worden gebracht.
Of in een tota^l-st/aiat de /baantjes1 zullen
VeTdwijlnenI I I
En dan, door een gez|onde Volksinvloed,
zOo.als ten onzent, is controle op alle
Overheidspersonen mogejajk'. Hoe zal dat
gaan als er slechts één leider is en nie
mand iets mag coutroleeren Kjatholiéken
die zeggen tot de N.S|.B! te willen toe
treden ,om den Katholieken geest over
die beweging te doen vaardig worden, zijb
naïvelingen, die niets van ..oü2e Ooster
buren geleerd hebben! 't Is ovjrigené
in die N.Si.Bi. alles „Ersatz" en ,on-Neder-
landsch. Een betere, rechtvaardiger maat
schap/pij1 waarmee de nieuwe profeten dé
douitae goegemeente paaien is niet te
verkrïj'gen met Hou-zee-geroep, uniflormien-
gepraal of handopsteken, maar kan al
leen voortspruiten uit een jmaraichtiga
solidariteit, die haar f'undalm'ent en kracht
vindt in het geloop:1. Na. géwezen te hebben
op de ronde eni bruine vloedgolven in
DUitschland, als een baken in z'ee, besprak
mr. Goseling de taak van d/m Staat in
de verzorging van de volkswelvaart. Men
vergete daarbij! echter niet, da,t ,we leven
in een internationale Crisis, die nationaal
niet tat een einde is te 'brengen. Werk
verruiming en voorziening in de behoeften
van het eigen volk', sta eveniwcl vconjqp.
De begriplpen «nltrent den Cobpbra,tie-
ven Staat zlijpi voojrlnopig vrij 90 pet.
bekoinlmert zich "niets omi'Hiet geval, 9
pet. wil wel pi-oibeeren oml er iets van
te snappen en de laatste 1 piet. is heele-
maal de kluts al klwïjt. De Kath. Staats-
partïji 'wérkt aj tientallen jaren aan den
opganischen staatsopibioulw1 en zal nu eer
eerlang een gedegen rapiport ten dielz©
uitbrengen, dat richtlïjfnen kan geven.
SpT.b'esloot met te herhalen, dat staatsbe
stuur geen kansspel is, miiar drager en
verzorger van girciote staatkundige en
godsdienstig zedelijke belangen. Gezonde
volksinvloed is daanbiijl noodig. In Neder
land liever zelfgekozen vertrouiwensmlap
nen, dan leiders die het volk opj Hen nek1
springen. In Europ'a ontwortelt een storm
wind de kostelijke volksgoederen. Neder
land kan zich alleen handhaven mits eer
biediging van gezag en vrijheid, de erfenps
der vaderen en een onmetelijk1 godsv/er-
tnouiwen. i
G eli cim Zuinig Farmos a
Door alle tijden heen, was Formosa het
prachtige eiland, door geheimen omgeven.
Porl.ugeesche ontdekkingsreizigers v,on.den'
eens aan de Oostkust van China het 'berg
achtige. vulkanisch eiland en kregen dein-
zell'den indruk, die de reiziger nu nag
krij'gt, wanneer h'ijl Formosa, naderthet
is. alsof' men het Paradijs zelf betreedt.
Do hoornen zij'n er altijd groen, het heele
jaar door staan de weiden vol bloemen,
gen wisseling van jaargetijden, zooalsi wij
dat kennen, bestaat er niet. Maart, April
en Mei hebben een liefelijk, mild kli
maat, zijn dus1 de eigenlijke Lentemaan
den, dan volgen enk'ple maanden van grap
te hitte, in September en October waaien
hevige stormen, in December beigiut de
regentijd, waarin het dag in dag uit, week'
in week uit regent. Het gebeurt, dat men
vier wéken achter elkaar de zon niet ziet.
In het vochtige klimaat woekeren da
ziekten, vooral de malaria is een geducht
vijand van de bewoners. Zelden gaat ef
uren la,g Tw'ala's onthoiofd lichaam ver
stijfd aan Twiala's: poort.
HOOFDSTUK XV.
Nadat het gevecht wlas geëindigd! wer
den sir Henry .en Good in Twala's hut
gébracht, waiar ik' bijl hen kwam. Zijl Wla-
ren 'beiden geheel uitgeput door inspan
ning en bloedverlies en mijlni ei|g|en tote
stand was iniderdjand' weinig beter. Ik! beu
zeer taai en 'klan meer vermoeienis ver
dragen dan de meeste menischeu, waar
schijnlijk door mijn licht gewiölijt en dloior
de gewoonte, maar dien nacht was ik'
geheel op en zopials altijd, wlapneer dat
net geval is, beigan die oude wond van
den leeuw mij' pijn te doen. Oolkl was mijin
hoofd zeer pijnlijk! door den slag, dien ik
's morgens had' jgéktegen, toen ik be-
wusteloo-s was neergevallen. Een meer
ellendig drietal d'an wij' dien avond Waren,
zou men moeilijk' kunnen vinden en lOinze
eenige troost lag! in de overweging, dat we
nog zeer geluikjkig waren dat wij hier in
dezë hut konden zij'n en ons ellendig ge
voelen, inplaats van dood te ligjgten op de
vlakte, als zooi vele duizenden dappere
mannen, die s' morgens gezond en sterk
waren opgestaan.
Met de hulp van de sohooine Fopjatai,
die sinds door onze hulp haar leven was
gered, zich tot onze dienstbode had ge
maakt, speciaal van Good, trukkem wijl de
stalen hemden nit, welke dien dag zek'er
het leven van twee onzer hadden bteiwaard.
Zoioals ik! verwachtte waren vooral sir
Henrv en Good zeer gekneusd; want
hoewel het staal de wapenen belet h^d om
binnen te dringen, had het geen kneuzin
gen klunnen voorkomen1. Als een reme-
een maand voorbij', da,t niet een der fa«
milieleden ziek' ligt van de koorts. In hel
heete ja.argetijide woedt de mal aria. het hpi
vigist en eiséht vele slachtoffers.
Het eiland met de diepe dalen, de diehta
donkere wouden, die nog nooit door den
voet van een mensch betreden zijln, en da
■woeste rotspartijen ia van romantisoha
schoonheid. Reusadhjlige palmen, bananan1,
prachtig gekleurde orohideën. d'e hper«
lijkfete slingerplanten vereenigem zich tot
een zeldzaam schoon beeld. Als' koning ia
da wouden van Formosa wordt de kamfer-
boom 'b'escboulwd met denktere bladeren, dia
op Jaufwerkfansen lijken en uit wiensl
stammen en wortelen/ die een overvloieldl
van sap bevatten, de waardevolle kamfer
gewonnen wordt.
Om deze kamf'erboomen zijh in den
loop der eeu'wen verbitterd© gevechten
geleverd. De inlandsche stammen .verde
digden deze 'boomen met groiote hardnek
kigheid teg-en de indringende OhinieezeH.
Maar reeds in de 18de eeu'w1 riep de Ohi-
neesche Regeering een soort monopolie ia
het leven, "betreffende de k'amferbooimien.
Geen inboorling mocht zionder verlof .een
liamfërboom vellen. Dieed hijl dit toch,
dan werd hijl terechtgesteld. In hpt jaar
1720 moesten meer dan 7200 menschea
wegens zulke overtredingen hun leven1
laten. I i
In de ontoegankelijke beqgén vain For-
mosa leven wilde stammen, die allen on
derling verschillen in taal en levéus|g!e-
woonten. Zij' wonen ia kleine nederzettin
gen. jedere nederzetting heeft haar hjoofd-
man. ieder stam zij'n aanvoerder. De hut
ten worden vervaardigd van bantboeriefi
en een vlechtwerk' van riet en biezen.
De mooiste woningen hebben een vloer
van gespleten bamboetaklken. Koppen Van
herten en ©verz'wijnen hangen aia® de
balken.
De voornaamste bezigheid is de jacht'.
In de wouden wemelt het van wilde
zwijnen. Jieren en herten'. Zij' Worden met
speren bevochten. In den laatstee tijld ge
bruikt men ook moderne wapens, zjooals
geweren en karabijnen.
Bekend ia, dat inboorlingen vaan For
mosa gevreesde koppensnellers 'w'areni eni
ten deele tegenwoordig nog zijp. Nog al
tijd kbmen nachtelijke overvallen yoior,
waarbij de hut van een nietsvermoedende
in brand gestoken Wordt; wanneer hij
wakker wordt doior het vuur en den rook
en dan de hut utsnelit, wordt hij' buiten
mot tallooize pijlen beschoten en gedood.
Met een bij'l wordt -hem1 het hloofd afge
houwen en dit wordt in den zak bewaard,
dien de aanvaller aan den gordel draagt.
De koppen 'worden bewaard als trofeeën,
ofschoon zij', volgen® onze begrippen, pp.
weiuig eer- en roemvolle wijze verkregen
zijp. Maar van de laagheid van zoo'n
sluipmoord hebben de menschen van. For
mosa nog geen idee. Daiar w'ordt bij' den
terugkber van den koppensneller zelf's ©eö
vreugdefeest gevierd en de kloppen wor
den schoongemaakt, gedroogd en gerookt.
Hiirua worden ze rood en wit beschilderd
en in de oogholten worden mosselschelpen1
gezet. In f'eestelijkbn ^optocht wiorden de
koppen doior het dorp gedragen en oipi be
paalde plaatsen opgehangen. Zij' worden
als „heilig" beschouwd .en men gelooft,
dat de geest van den döode nog! in het
hoolü aanwezig is. Zij' worden duisi g(oed'
behandeld, 'want mem meende zich op
deze wijze een bondgenoot en betrouw
baren vriend te verschaffen. Wie de
meeste kbppen had, was de meest benij
denswaardige m'an van de heele stam.
Haaien als gevangenbewaarders.
Het meest gevreesd© roofdier der ziee-,
do haai. is over het algemeen een zeer ge
wilde jachtbuit. Sinds' eenigen tijld i® men
begonnen zij'n taaie huid tot leer te ver
werken. Ooi het vleeseh wordt gegeten'
en vormt, als het goed bereid w[ordt, een
fijne delicatesse.
Dat men echter ook den levenden haai
die bracht Foulata .ons eenige 'fijngestamp
te groene bladeren, die ©en aroanatisohem
geur hadden en als pleister gebruikt veiel
verlichting g'aven. Maar hoewel de kneu
zingen pijnlijk' w'aren, gaven ze niet zOoi-
veel zorg als de wonden Van sir Henry
en Good. De laatste had een gat recht
door het vïeezige deel van zij'm „mooi
wit been", waardoor hiji zeer yeel 'bloed'
had verloren, en sir Henry had met an
dere blessuren een diep© enedle over de
kaak, toegebracht doior Tw'ala's 'bijl. Ge
lukkig was Good .een bekwaam heelmeesi-
ter en na de wonden eerst zorgvuldig
te heb'ben gereinigd naaide hij!, toen zijin
kleine medicijnkist gekomen was, eerst
die van sir Henry en daarna van1 hem'zelf'.
Het werk ging hem goed af', niettegen
staande het slechte lidh|t van de primitieve
Kukuanalampen. Later bestreek' hij! de ge
wonde plaatsen met eein antiseptische zalf,
waarvan hij een potje in zijln kist had an
wij bedekten die met de overblijlf^ielen
van zakdoeken, wélke wij: nog in pns be
zit hadden. In den tusschentijkl bereidde
Foulata ms sterke biouallon/ want wij
waren te vermoeid om te eten. Nadat wij
ons daaraan hadden verkwikt, wierpen wij
ons op de dék'ensi en kuissena welke! wij
vonden. Doior een zBndérliin'ge speling va®
het lot sliep sir Henry .juist op die waar
op Twala ,den man dien1 hij' had verslagen^
steeds zelf had geruist. Ik) zeg sli'ep, maar
na dien dag van werken w'as slapen inder
daad zeer moeilijk', want inderdaad: wiaié da
lucht ,vol vgn
„Vaarwel a.an de dooiden
En ronw over den dopid."
(Wordt vervolgd.)
