IID
ZATEROAG 16 SEPTEMBER 1933
NIEUWE ZEEUWSCHE COURANT
HISTORISCHE KRONIEK
t LAND-
EN TUINBOUW:
ALLERLEI
j GEKKE GESPREKKEN j
i
Van zijn naderend -einde- is hij zich mio-fc
bewust.
Verlangend wacht de ongelooivige vader
naar de terugkomst) van zijn vrouw en
naar dei komst van den priester, waarvan
hij1 voornemens is: aan „haar" da schuld te
geven tegenover zijn liberale vïiendieinl en
kennissen.
N-a, verloop van enkel® minuten -opent,
zich de deur, de priester tireeidfc binnen, q.p
dei voeten gevolgd doior de wanhopige
moeder, idie den geestelijke a,a-nsp|o|ort:
Haast u, eerwaarde, haast ui
Hij nadert- het sterfbed, maar zoodra heit
kind hem ontwaart, zegt- heit verschriklt:
Dtaar heib je zoo'n lealojke zwarte
kraai., dia op mij aflko-mt!
Het verbergt- zijn blond hoofd onder de
laken-s. krijgt- een geweldige hoissitlbui, en
stikkend in een bloederig slijm, slaakt het
zijn laa-bsten zuoht...
PIERRE L'ERMITE:.
-(„Gelderlander"),.
Elisabeth, Koningin van Engeland.
1-533 7 September 1933
Den 7en September was het 400 jaar
geleden, dat, Elisabeth, Koningin vam En
geland als dochter van Hendrik VIII en
Anna Bol-eyn, werd geboren. Elisabeth,
die op vijaiidigen vo-afc stond meit. ha-ar
zuster Maria, werd do-or d-aze langen tijd
gevangen gehouden. De jaren van haar
gevangenschap maakte Elisabeth ten nut
te door haar geiast te -ontwikkelen; zij
legde zich vooral tpei op het leeren van
vreemde -talen, het,welk haar later ials
koningin v-an Engeland 0eer ben goede
zou komen. Na- den daoid van haar ziuster
werd Elis-abeth uit haar gevangenschap'
verlost en nam de- plaats: van Maria in.
Met veel -pracht en (praal werd zij in 1559
do-or -een Katholiek Bisschop gekroond,
noew-el zij Prmtpsta-nte-ch voelde. Bij: ha-ar
kroning bot koningin legde Elisabeth den
plechtigen -eed af' om de Roiomseh-Kath-ol-
lieken v-an Engeland tein alle tijde te be
schermen ien in moeilijke jaren met raad
,en daa-d terzijde te fiitaan. Het duurde
evenwel niet lang of Elltealbeth- trok tegen
dei Enge-1-sehe Katholieken Op een laffe,
manier ten strijde. Zij vormde- een geheel
nieuw parlement,, bva.ariu Katholieke laden
waren uitgesloten. Dit parlement kreeg-
opdracht; de-n Anglikaansohen e-arediemst
zo-odanig vast, te stellen, da-t de Katholieke
godsdienst, langzamerhand in geheel Enge
land onderdrukt zou moeten worden. Dez'o
A'nglika-ansche dienst was ©e:n samenha-ng-
sel van leerstukken der Calvinistische- en
©enigs overblijfselen der Ka/tholi'ake leer
-en nog bedien ten dage vindt m-e:n uit- den
regeeringstijd vfl-n Elisabeth van Engeland
het grootste dedeelte .der stellingen en
voorschriften terug. Diei voiowechten dei'
Kerk werden door h-a-ar -afgeschaft; de
biecht, werd toegelaten, doch niet aanbe
volen de bisschoppen en piaistioiors en an
dere kerkelijke overheden mochten blijven,
ook de- kerkielij-ka sieraden werden niet
aangetast. De door Elisabeth- ingestelde
Ang-lika-ansehe «eredienst werd door de
Katholieken -beschouwd als een bloiot,
menschelijk stpisel, zonder kerkelijke be
krachtiging en zonder ©enige» godsdi-em-
istigen grondslag. Zelf ma-aktiei de: konin
gin zich- tot „o-pperlandvoiogde-s der En-
geische kerk voor het. geestelijke- en hot
tijdelijke". Zij-, die zich tegen Elisabeth's
nieuwe stelsel kantten, werden zo-nder
meer uit, hun kerken verjaagd, terwijl hun
eigendommen werden verbeurd. In dezen
harden en vooral voior de Katholieken
zwaren tfij'd gingen vele goed-geJJoioivige-n
over tot den Anglika-ansohiein- .godsdienst.
Van de ruim 9000 geestelijke ambtenaren,
welke Engeland bevatte, Waren er slechts
14 bisschoppen, 50kanunniken dn 180
pastoors, dia zich, niet kunnende- en wil
lende vereenigen met dl® ni-euwe godsdien
stige stelling, hun kerkelijke beneficiën
verloren. Velen dezer vonden -de® d'ood in
een levenslange gevangenis,schapanderen
stierven op die: pijnbank. Vooral de: Jezuïe
ten moesten het ontgelden. De afschuwe
lijkste folteringen werden opi hen toegepast.
De troon van Elisabeth was edhte-r nog
nietfc ten volle bevestigd. "Haar nicht,
Maria. Stuart, koningin van Schotland,
vrouw van Franetecus II, koning vam
Frankrijk, gaf de wenseh ta kennen dein
titel van koningin vam Engeland aan te
nemen. Van dit vo-orneimem werd zij1 ech
ter gedwongen a-f te. zienElisabeth
werkte ha,ar in al lia-ar plannen tegen. Dit.
ma-akta de Schoitischie bevolking o-ntevre.
den en Maria Stuart zag. zich vervolgens
genoodzaakt haar land te v-erlaten en de
wijk naar Engeland te niemem. Hier aange
komen werd- zij do-or Eltealbieth in de ge
vangenis geworpen. Dit gebeuren, hoe-wiel
Aanvankelijk geheim gehouden, drong al
sptoedig tob de Engelschen doior. In Lon
den ontstonden tio-eini eenige, partijen, die
zo-cwel t-en gunste van als tegen Maria
Slua-rt waren. De macht, 'waarover Elisa
beth thans meende- te beschikken, kwam
genoeg tot uiting in ha-ar barbaarseh op
treden tegenover Maria S-tuart, die do,oir
ha,ar in 1587 ter dood werd gebracht.
Hoewel Elisabeth tijdens de rageering oyer
Engeland door tal van raa-dsheeren werd
bijgestaan, gaf zij het bewind nimmer uit
haar handen; zij zorgde >er wel voor steeds
ha-ar gezag te handhaven ztoo-wel oiver
haar tegenstanders als over ha,re gunste
lingen. Zij duldde geen verzet -en niet ide
minste tegenspraakdit moesten zelfs haar
begenadigden meermalen ondervinden. De
terdoodbrenging v-a,n Maria Stuart- doior
Elisabeth van Engeland bezorgde de wre-e-
dlei vorstin veel vïjlain'd-s'chiap, niet in- het
minstie- die van PhilippuS II, die reeds bij
dia gevangenschapi van Maria Stu-art een
inval in E-ngteiand had gedaan. In 1588,
le.en j,a,ar na den dood van de ongelukkige
Sehotschie koningin, vormde hij >een sterke
vloot, dieo,,Onoverwinnelijke" genaamd. De
grootsche toielit. naar Engeland1 deed dek
naam diezer vlooit -eive'nwel geen eier -aan;
inen h.ad mot vreeselijk eatorm-en te kam
pen. De schrepen sloegen tegen de kuist
te 'pletter en het overgeblevene dier vlo,olt
werd door de Engelschen ingepalmd. Z,oio-
als vaak heit geval is bij' groote dwinge
landen, die tijdens de regoering vaih oen
l-a-nd tot allies" in staat zijh en er nieit
voor terugschrikken honderden mensichen-
lavens opi h-un geweiten tei hebban, këmdla
ook Elisabeth- van Engeland in haar laat
ste levensjaren -een vreieiselijke wroeging.
Dei inwendige -slem v-a-n haar ziel., dia haar
als 't ware overal m-eit verwijten vlolgde,
liet zich- gelden. To-t del genees-he-eren, diie
h,a.ar aanraadd-en de voorgeschreven medi
cijnen te gebruiken, zeid-a zij„Laa-t mij',
ik wil sterven; h-et leven is ondr-a,gelijk'".
Geen -enkel geneesmiddel mam zij1 daim ook
tot zich. Te Richmond, in den ouderdom
van 70 jaar, namelijk den 3en A pril 1605,
na, gedurende 45 jaar heerscheres- over En
geland te zijn geweest, Stierf deizte hoog
moedige -en hardvochtige vorstin.
De Aardappelsteriuregcling.
Het Bestuur van de Gewestielijikja
Aardiappel-Organisati-a v. Zeeland brengt
het voig-ende onder de aandacht van -me
aardappeltelers en de belanghebbenden bij
den. aa-rdappelhandei in deze provincie.
Bij K-oninfclIIijlk Besluit van 4 pHptsm-ber
j.l, is aen steunregeling ten bohoevie- Van
de cons-umpitiieaardappieien tot- stand ge
komen. D|e- uitvoering ervan is opgedra,-
gen a,an die Nederlandsehe Aa-rdapjief-
Uentral-e.
D'e N-ed-erlandsohe Aardappel Central'.^
wordt bij de uitvoering ',blij|gestaan door
Gewestelijke Organisaties-. .Voor Zeeland
is de Stichting; in het leven geroepen ;i
„Gewestelijke A.ardappelrOrganisatie voor
Zeeland" (G.A.Z.).
Het Bestuur van de G.A.Z. wordt ge,-
vormd do-or de h-eeren: Iz. F. y. d. Wieej-4
voorzitter; O. B. Vogelaar, O. Franse,
,W. L. Kolmpe, A. Ei. Dangenhorst, |Jr C.
v.an Langera-ad, A. H. de- Milliano, É- :Ver,-
mue, O. Hl. van iW|ijolk en Ir. J|. Dj.
Dprst, secretaris.
Het secretariaat van de G.A.Z. is vo-o-r,-
loopig gevestigd op het 'Landbouwhuis je
G oes.
JJe in Zeeland met Siardappelen be
bouwde .oppervlakte is g-eïnvertariseielrd,
waarbij -de tel-ers tevens in de gelegd,n-
lioid w-erden gesteld, do-or onderteeltening
van een formiulier, ,z'ich a,an ta sluiten
bij- -de G.A.Z. Al-e-en -a-an hen, die zich -bij
do G.A.Z. li-ebben aangesloten zullen v-eaj-
voerbewijizën W-orden afgegeven. Aan iien
die geen aangeslotenen zijn van de» G.
A.Z. is dientengevolge alle vervoer van
aard-appelen verboden. H,un wordt hier
mede tevens verboden aardappelen tl® ver
voeren of te verkloop'en. Hierop zal con,-
trole w-ord-en -uitgeoefend en bij over
treding de noodige maatregelen worde»
genomen. Allen die eicli nog niet aan
sloten bij dei G.A.Z. raden wlijl in hun eigen,
belang aan zich, alsnog,a,an te -ïneOden
bij do Kringsieicretariss-en.
Bij de telers met 10 aren oil minder
aardappelen is niet geïv-e-ntarisaerd. Wan
neer zij echter aard-appelen witte» ver
voeren ,ol' verknopen moeten -zij zich aan
sluiten hij- dei G.A.Z., da,ar -anders geen
vervoerbewijlzen Worden -aflge-gieiven. B|ij| d|e
Kringse-crotarissen kian men alsnog -een
formulier verkrijgen.
Alle telers -die aic-h bij- de G.A.Z. aan
sluiten worden erkend-a telers genoiemd.
Onder -consumptie,aardappelen worden
verstaan, alle- -aardappelen in de maat
35/60 m.M. vierkant® maat (de hormlaat
van 33 m.M. is hiermede gelijk gesteld)
ten een ma-ximji-le lengte van 8 e.M. 'Dlelzie
maten -gelden -zoolang -geen andere wor
den vastgesteld. W-a-nneer in het volgende,
van eons-umptiaaiardn-ppelen wordt gespre
ken wordt dus steeds deze maat hedoejld.
Zoo-als op liet invent,arisa-tie'ibrmuüer
is aangegeven, worden 4 gr-oe-pen con
sumptieaardappelen onderscheiden. .V,ooi-
iedere groep is een minimumprijs Vastge
steld. Die minimumprijzen vo,or consnmp(-
tiea-ardappielen -zijn voor:
groep 1.: Brav-o-, Zeeuwscke B-onle, Z.
B-lauwe, Die Wet, Duin,aardappelen en
daarmede gelijk te stellen soorten P3;
-groep IIEigenheimer, Bonte Star, Be
velander, Furore, Koh I bfoii', Mb-oji'deling,
R-oo-de Star, Souvenir en daarmede gelij-n
te stellen soorten 2
groep III: Alpha, Bint®, -Eersteling,
Erdgold, Friso-, Gelk,ar,ag'is, G.ueat Sloo.tn
Industrie, Ideaal, King Edward, Maje
stic, Mouoierat, Present, Rjoyal Kidney,
Triumph, Wilde D|u,k|e en daarmede gelijk
tes teilen soorten if 1,50;
groep IValbe p>nd- en ve-enaiardap-per
len 1' 1,25.
B-oven de-zie minimuim richtprijzen mjoet
voor de aardappelen van do -groepen i,
II en III e-en toeslag' ,a,an den teler be
taald worden. Voior levering: in de periode
van 1 December1 M-a-arl -bedraagt deze
Maart 0,20, April f 0,40 en Mei tot het
einde seizloen f 0,60 per 100 K'.G. -Voor
zanda-ardapp-elen zijn dez-e bedragen op
-do helft van de genoemd® y-astg-eisteld.
Van ideae miiiim-uprprijiZen (dus niet van
hetgeen de verbouwer boven den mini
mumprijs heeft -ontvangen) w-ordt 1/4 door
bel Gewest ingehouden, o-m met h-e't saldo
van het helffingisf'onids- de oiv-erblijven-de-
c-onsumpitieaiarda-ppielen te steunen en zto
mogelijk no-g' een gedeelta -ervan uit te
koeren. 1
De-zie IminiimiimprijiZen dient de teler min
stens te bedingen. Hiet is den teler Ver
boden voor prijzen -lager dan den miui,-
imumprijs te verkoop-en, doch hïjf mag
zonder beizlwaar blo-ven d-e minim'uimprijjz(e-n
a-anhied-en. De kbop'er is verplicht- min
stens -de vastgestelde minimutaprij-z'en voor
de versahillendes -oort-en te beilaïen. -D|e
kooper moot als' ha-ndala-ar erkend zijn.
De minim'ulml)rij:zie'n gelden blijf levering
franco laadplaats.
Consumptieaardappelen die -op 't cind-a
van het seizoen onverkocht z'ijii gebl-e,.
ven, word-e-n do-or de Centrale overgelno.-
men. - I
Met ingang v,an 4 iSieptember j.l. werd
het vervoer van'alle aardappelen alielen
toegestaan, wanneer dit gedakt Was 'door
een geldig vervoerbewijls. Het vervoier
van hoogstens 10 K.G. -a-ardappelen, wan
neer deze kennelijk betóftemd zlijjn voor fcen
gezin 0111 te worden gebruikt, is toege.-
staan.
Partijen aardappelen die «tonder v'e-r,-
voerb-ewijs Worden v-ervoerd, kunnen in
beslag worden genomen, terwijl de dels---
botrefffende teler o'tl handeHa-ar stjafblaalr
is. I 1
Vervoer van aardappelen van het land
naar het bedrijf' is vrlij| wanneer dit niet
over den -openbare weg geschiefdt. [Wjait-
neer het vervoer wel oven- den optenbati"e
weg geschiedt, moet de lading vergeizeld
zïjii van etn gratis te VenKrlijlgem Vei'-
voei'b-o-n. 1
Verltoop van aardappelen is slechts
mogelijk aan -erkende handelaren (gros
siers, kleinhandelaren). V-erbouwei's die- ge
woon 'waren hun aardappelen, rechtstreeikB
aan den consument oil den kleinhande
laar te v-erk-oopen, kunnen dit Voorloopig
blijven doen.
Alle verkoopen van conssuimptiej^ard-'
appel-en moeten geschiede» op koopbriefl-
jes -die volledig moeten worden ingeivu'lid
en do,01' k-ooper en verkoop-eii' mloete» Wok-
den onderteekend. D|ezei Jioopbriefje-s izijn
tegen een verg-oedjng van 11) cent per
boekje (25 stuks) voor de handela-ren
verkrijgbaar Wijl -dei Kiringsecretarissen dor
G.A.Z. of bij liet fiiecretarjaiat te G-oes-.
Die-z® koopbrielljes worden doorgeschre
ven in drievoud, een exemplaar is voor
den teler, een v-o-or de 'hand-eiliaar cm pein
w-o-rdt opigsztond-e» oil meegenomen na-ar
het kantoor w,a,an een betaald vervoaAto-
wij-s wordt gevraagd. Dj® regeling' is in
do k-oopbriell'jes vermeld.
IDieze betaalde vervoerbewijaen izfljfn.
slechts venk'rijigbaiar na betaling van oen
heffing en een marge. D'-ezej heiï'iingjm pn
marge moeten betaald worden -uitslui
tend do,or storting van het geld pp| Ihat
postk-ant-oor, vp-orJoopig op ppstrek-ening
Ho. 10261 ten name- van Iz. F. v. tt.
W eele, Cniijnsptaiat.
Dieze heffing is voor alle consumptie
aardappelen f 1 per 100 Kg- of gedeelte
daarvan, terwijl daarnaast een marge be-
taa-ldmoet worden al na-ar gelang de jillaa-ts
van b-este'mming. 1» afwachting v-au een
nadere regeling voor de mian-ge-restitutie'
is deze voor alle plaatsen buiten Zee
land op f 1 per lOu !Kg. gesteld. N-i-dat
de miirgei-restituties zijn vastgesteld Zal
een terugbetaling of verrekening v,aji -de
teveel betaalde- marges vo'ige».
Die verbouwer die- rechtstreelks a-a-n den
kleinhandelaar of den consument in Zeet-
land verkio-opt bsfa-alt aan heffing en
restitutiei-marge t-o-taal f' 1.75 p. 100 Kg-
De gang vian Za-k-en bij de uitvoering is
dus in het kort de volgende:
De kooper maakt voo-r elk^ ktoopi het
koop-briefje op in drievoud onderteekepd
door hem en door den teler. E-en van do
ko-opbriefj es -geeft de köoper -a-a» Ue»
teler. Die teler haalt voor 'het -ven"vtoie|r
een gratis vervoerb-on opi het distirictt-s'kiaini-
toor. Diezie- bon is uitsluitend geldig voor
vervoer -opi den dag en zioonuodig liet -uur
waarop liet verv-oer bepaald is.
De kooper kan tegen inlevering "v|a»
oen exemplaar van een k-o-opbrieltje Ulo
vervoerbons en van het stortingsbewijs
op de girorekening van de G.A.Z. een
betaald vervoeAtowijs ontvangen. Dft ibcp
taald vervoerbewijs (rood) geldt -alleen
voor 'de bepaalde lading. Zoo moedig wordt
liet uur waarop dei p-artiji verv-oe-rd wordt
op» dit verv-oerbewijs aangeteekeind.
Indien de kooper bij het aanvragen van
een vervoerbewijs niet kan welten -holeivic)u|L
hem geleverd wordt, dient hij een zo-o
groote storting te- verrichten dat deze
zeker vo-lid-oende is voor -een y-ol-doiend
gro-ota h-o-eyeelheid. Het t-eivee-l betaa|ïdia
wordt later verrekend. D|e ingeladen 'ga-
wichten 'worden aan de ladingi- of' leve|-i
ringspla-a-ts -door een controleur gecionllro(-
leerd. Nim'mer inja'g mje-er worden ïngeiladen
als vo-oi' de ho-eivqelheid waarvoor beta-alkl
vervoerbewijs is afgegeven. Het ingela
den gewicht dient overeen tei st-emmjen
met het .aantal Kg. -opi het, vervio-erbtewijls.
De kooper betaald- niet aan den teler,
maar aan de G.A.Z. 'Dpze betaling moet
plaats heblben uiterlijk op den marktdag
volgende, -op de week! waarin do oftrdri
appel-en werden geleverd en in ieder gei-
val binnen 10 da-gen na levering. D® hef
fing, de margei-restitutie moeten voor da-t
het betaald- vervoerbewijls kan -wiorden af
gegeven, beta-ald zijn. Heeft de kooper
van «en bepaalde partij aa-rdaipp-elen nie|t
alles 'binnen 10 dpgen ib-et.aajl'd, -dan worden
ten (zijnen name -geen verv,üierbewïj|z|e-n rnHV'
.afgegeven. Alle betiallingen w-ordton 'ge
stort -op de girorekeningvan de G.A.Z.
Zoodra de kto-oper de prijs van dei aard
appelen a-an de G.A.Z. heeft voldaan,
wor-den d*e vefkoiopersl door de G.A.Z,
per postcheque betaald na inhouding van
Ik Ivan den mlmjmlujmprijs. I
D'e G.A.Z. stelt zich in geen enkel op
zicht aansprakelijk voor eventueelo wan
betaling door den kooper der aardappelen
aan de G.A.Z.
Het is -dius van belang dat da teler met
zorg zijn hooper uitkiest, daar alle ge
volgen van eventueel® wanbetaling v-oor
zijn rekening 'zijp. Die G.A.Z. kan ey-enmin
verantwoordelijk wtord-en gesteld voor
cv-entu-eele financieel© schade d-oor wdïkto
oorz'aak dan ook do-or den hand-el geleden.
De tcl-er, -die zijn aardappelen v-efkoop't,
dient er dus- rekening rne.de te houden, da-t
van 'den minimuimjprijfe steeds 1/4 wordt in
gehouden, welke g'elden gjdst-o-rt wtordein'
in een fbmdls, dat na, aftrek van de pp-
koslen dient om de onverkochte ctonsump'-
tiea-ardappe-leu le steunen ön -om moge-lijk
een toeslag te geven o.m. opi den export'.
Do te-ler mag niet beneden den minimtaim'--
prjjs, doch mag gerust tegen een haoig'ea'oln
prys verkoopen.
D'e ctontrol-eiurs van de N.A.C. en da G.
A.Z. iz'ij'n belast m-e-t -de controle op de
naleving, der voorschriften. Bij1 vervoer
van aardappelen z'ondor vervioe-rbewijs is
de vervoerder strafbaar «n kan de lading
'en het voertuig door de -politie in bes]a.g
worden genomen.
Bjj -overtreding zlal ©en geldboete, klua-
nen worden -opgelegd van te-n haolgste
T 10.000, of do -ork-enning: als teler of
handelaar kunnen worden ingetrokken.
De sternen in haar hanen.
Del eminente E-ngelsoh-e gel-eerde en na-
-tmirkundige Sir J-a-mes Jeans', heeflfc «e-n
in Amerika, uitgegeven boek geschreven,
dat) in heit bijizomder bestemd is voor hen,
diel geen speciale kennis va-n d-e sterren
kundig® wetenschap bezitten. Hc-t boek
is een nilnamenda- inleiding -tot de mo
derne astronomie, -tot de Wonderen ons
onthuld door dei na,t u-u-rkun-dige wetenschap
e-n de reusachtige telesoopien.
Sommige m-enschen stellen al-leien belang
in hetgeen opi hun eigen stoepi gebeurt.
Anderen zijn iets ruimer van blik en. imte-
r&siseiereii zich voor hatgeen -eg ïn» hun
straat voorvalt. Noig we-ei' anderen strek
ken hun belanigst-eülinig nit over hun dorp
of stad, hun provincie', ja zelfs geheel
hun land, -doch slechts betrekkelijk- wei
nig mensohen zijn geïnteresseerd in all-e
lauden der wereld. E-n inderdaad zeer ge
ring .is- het -aantal dargenen dia va-nj ©en
waarachtige belangstelling in het heelal
hun levenswerk m-a-ken, hat heelal, waar
van onze aarde m'aar e-en oneindig klei»
stipje materie is; slaohts een cosmis-c'h
-atoom in ons Zonnestelsel met. zijn zonnen,
planeten, manen en kometen. Z-elfs d-e
Melkweg, waarin ons zonnestelsel niet
m-e-ei' dan een spikkeltje licht vormt -e-n
w.at Wij -eens geloofden de- geheel© w'ereld,
„het universum" te zijn, is- thans gecla-ssi-
fioeerd -als slechts één te midden van da
stergroepien verspreid in de ruimt® zooials
sleden zijn verspreid over een. h-a-ast -on
metelijk iand.
Wij leven, om zooi te Zeggen, opi ©en
dr.aaimolena.arde, dia voortdurend rond
draait om haar eigen as, zóó, dat wij, ter
wijl zij dra.aii, door 'h-et .oioig van den teles
coop d-e ruimte in a-lla richtingen kunnen
waarnemen -en besturen, en langza-merhand
leeren, .welke andere- -sCh-epien er, mlet hot
onze. opi den o-oeia-an der ruimte varen.
H-e-t hemellichaam, dat het didhitsit bij
ons is, maar dan toch altijd nog opi -een af
stand van ongeveer 239.000 mijl, ik do
m-a-an, die 0111 onze .aarde: draait, ziolo-aft
deze zich wenit-elt om de zon.
D-e- zon is cir-oa, 93 millioen -mijl ver weig
en -groot. Gij1 zult n- een voorstelling vian
naar kolossale groiotte kunn-e-n vormen ala
da wee-t, dat -een millioen drie- honderd jlui-
zendl licha-men als onzl® aardfi in de zon
zouö-en geplakt k-unn-en worden-. Maar dio
grootte wordt weer klein, wanneer ge in
Jeians' boek leest, da,t er andere- zo-nnieu
zijn, in ieder w.a,airvan -gemakkelijk' meer
dan -e-en millio-e» zonnen zoio-als de onz-ei eeta
plaats zouden kunnen vindein. Onder de
sterren (niet ta verwarreu m-e-t plan-eten)
dia onze bur,en zïjh, -en- die ftoik om da zton
arauien, is de m-e-e-st dichtbije onge-vaer
270.000 maal verder van ons verwijderd
da.11 zi„, of circa 25 billioen mijl Ver van
ons vandaan.
Dei sterren die schijnen etil te, -staan, be
wegen zich duizenden malen sneller dan
da snelste -aeroplaanalleen da la-fetamd
doet ze st-a-tionnair schijnen.
Jeftns neemt ai mede op een. denkblael-
digen tocht van de -aarde naa-r da zon,
wa.arbij onderweg even gestopt Wordt om
een nl.x op da mu,an ta werpen. Ga mo-e-t
da aarde verlaten met een snelheid van 7
mijl per seconde, -om a,a.n haar „aantrek-»
kingskracht" te- kunnen oin-tisna-ppe». Met
die snelheid dan van 7 mijl per seconde-,
zoud-t- ge na, een reis van -ongeveer 10
waken, opi de zon aankomen. Het. licht,
dat reist met e-en snelheid van 186.000
p©r seconde-, ko-mt- in 8 minuten vkini de
zon lot de aarde. Van da ve-rst-b-ekende
nevelvlek zou hot licht '145 millioen licht
jaren noodig hebben om dei aarde te- be
reiken.
Sir James Jeans' reizigers naar dc zton
voelen bij hun landing ge-ein- schok. Zij
zinken eenvoudig, in e-ein bol va-n. gas,
buitengewoon heet; een temperaitupr van
circa, .10.000 graden «en weinig: binnenin
de groote ster, loopt op tot ongeveer 40
millioen gra-deu, zou. m-en dieper naar bin
nen kunnen kbm-e».
Om een dienkbeeld tei krijgen va,n zulk
een hitte, moet n dit lezen: „Indie;p
wij e-en géwonein halven -gulden »emea en
tlic-n verhitten konden tot de temperatuur
van het middelpunt d'er zon, dan zlou elk
ding dat leeft in den om,trek' van duizen
den mijlen v-an di'en -aldus verhitten halvern
gulden, versehromplelen."
Gij weet: ge-durende onze -om'wlandeling
pp d© a-arde Weerstaan wij een -atmosfeer-
druk (de drukking dus van den dampkring
opi -ons lichaam) van een Kg. pier vierk
c.M., hetgeen wij dan één atmosfeer noe
men.
in het centrum der zon beidra-agt die
druk ongeveer „40 duizend millioen atmo-s-
f-eeren."
Jeans vertelt u, da.t deze aarde: en an
dere planeten di© met ons' -Om de zoiri
draaien, eenmaal, vóór zij hun relfsitan-dige
reizen begonnen, eem met' dei zon waren.
E-en -andere- ster, die binnen <1® haan
der zon gera-akt was, schuurde m-eb zlulk
©en gigantische kra.oht langs de: zomneikan-t
heen- da.t zij- een kolossaal stuk van ide
zon da-t d-e vorm van -een sigaar had, mee
sleurde. Dit fragment van de zon -brak
in kleinere- stukken, die- da onderscheiden®
planeten van verschillende grootten gingen
vormen. Door de z-onne-aantr.ekkiugsiklracht
in toom geho-uden, bleven zij -om de moe-
üerzon heen dwarrelen en koeldeini geleide
lijk -af, waardoor hun oppervlakten viast,
ma-ssief werden.
En wij, kleine sehe-piselen, le-vcn nu op
die -stevige rotsoppervlakte, dia vgo-ager
ga-s- of damplvormingi en later glo-ei-end
heet wa.s.
Bestuurders en la-andeelliouders van elec-
(i'a-maatiSchappijen, dia licht -en krae-ht
vcrkoojJen, zo-uden „droom,en kunnen, di-oo-
men en vizioenen zie»" van gro.oite winsten
en vette dividenden, na, lezing vlam- Jeans'
verklaring met betrekking tot het aantal
„k-a-ars", .dat -del zon gebruikt om o-nzé
aarde -te verlichten, op een afstand van
93 millioen mijl. De zon gie-t aver onz'e
en andere planeten licht nit, tot -een sterk
te van 29 nullen achter één 3 „ka,ars".
Spreekt n heb getal ma-ar nit! Ah» M
van grootei getallen hotud't, hier is er
een voor u! Al het geld en rijkdom: der
wereld zon, -tot den ns-antieelen pirijtsi dat
licht nie-t slechts voor één enkele mi
nuut kunnen kooplen.
De zon heeft lia-ar lioht gedurende dui
zenden millioenen vainl jaren uitgestraald
en zal voortgaan met zulks voor millioe-
nein van jaren meier te doen. Bij1 h-e-t op
breken v-a.n haai' atomen, wia-arbiji zój- elec
trons bij lafttraling de ruimte inslinigert,
verliest de zon -a,an actueel ge,wicht, iedere
minuut- millioenen ton. Zjj is zóó g-rpol,
dat zi) kan voortga,an dit schxikwelkkkend
verlies aan materiaal gedurende leindelooze
miliiocnen v-an jaren ta verduren.
De grootste teleseolop toont onis -ongeveer
twee millioen „starren-steden" of! bu-iten-
het-onze-uuivers|n|ms, waiarvan Bomnii-ge
grooter, andere kleiner zijn dan pus, al-s
een horlogegiLais gevormd heelal, dat wijl
den „Melkweg" no-ernen. Zullen Jwiji ooit
informatie krijgen over deiza nnivers,nmisv
dan zal dat moeten gesöhieden door -een of
andere oogenbiikkelijke oiverbre.ngjLn|g vam
gedachte, met h-et oog opi de afstanden. D-e,
radio, die: in één seconde r-ornd da wereld
gafflt, zou twie-e millioen j-a-ar noodig h-ebhen
om- van de een.® „sterrenstad" na,ar -een Bn-
dore te komen ,en 300 millioen jiaar oim
van onze aarde naia,r da het verst verwij
derde. nu bellende „sterremislbaid" te komen.
Zeer stoutmoedig -(olm- het beleefd te
zeggen) zijn dei natpiur-pihilosofen, de groio.
ta -Einstein niet uitgezonderd, die beweren,
dat de grootte begrensd is' v,an het heelal,
waarbij, te-fwijl iwlijl nog slechte ppl dien
drempel der oosmisoh© wetens|chiapi staan,
reeus zulke onuitspreekbare ge-t,allen noo
dig zijn. j
Onze- natuurkundigen kum-ne» thani; met
hun be-ste telesoopen en sterrenlfotoignafia
nog maar 300 miliio-en lichtjaren -da ruim'
t-a in reizen. Mogelijk gla-an ze verder,
maar, zegt Jeans-: „Dei geest: verliest zich
in zulke voorstellingen; ironlwensl h©6
denkbeeld v-an on-eindige ruimte v,alt -eigen-
lijn ni-et -binnen h-et bereik van ons-, denk
vermogen. H-et ft ons te ho-og. Vooralsnog
ten mins-te." 11 - i
Als we lezen va.n de „Twee millioen
st-errensted-en in de ruimt®",-en verder, dat
liet totaal -a-an materie, da-t in dei ruimto
zweeft, op zijn minst -gelijk sit-a-at mat „elf
duizend millioen, millioien, millioien zon
nen" dan behoeven we niet te vretezen
voor -een t-e di-cht op| elka-ar gepakt heelal.
Jeans troost -ons met -deze woorden:
„Indien er slecht® driei we-spen in geheel
Europa leefden, dan zo(u| de lucht van
Europia dikker volgepropt zijn met we-sp-en
dan het- heelal met sterren."
BiEL|EfE|DïGD-. - -
[Waarom' kijkt jo -grootvader zpp
baosL? 1 j
Hij- is bele-adigd. iJJje weet, dat Mj|
bijna. 90 jpjar is -en nu, hoonde- hlijj toevallig
dat je zei, da-t de goede m'ensfc(hlen' jong
sterven. - r j
1IET BEHTE BEiWiIiJp1. 1
[Er is niets, dat hot lichiaiam zho- (gloed
ontavikkelt en zoo het 'leven v'erllengt. pis
het turnen.
Maar o-n-ze voorvaders wisten -niet
oens wat turnen wla-s!
Dh-t is -zioo, imia-arziijn Za ook! niet
allemjaal gestorven. -
AAlRD!RlIiJ[KP[K;UNDiEi.
Bij bet lesuur in de geschiedenis zie-gt
de onderwij-zler: „Otto; I stierfl te Mem-
lehen aan de malaria", en doet dan pan!
Kareltj-e de vraag: „W-aar ligt Memle-»
ben.?.", waarop: Kareltj© parmantig ont.J
woordt: „Aa.n de Maj-aria".
TWEEËRiLEil KAMEEEEiN.
„Dlo Kameel kan -aicht d-agen lang wer-
keii Zonder te drinken!" vertelt d© man.
,,D|at is nog niets", antwoordt de vroiuwl
terwijl -zlijl 'hem scherp laapzliet, „ik ken
©en kameel die aicht dagen !ka.n drinlden
Zonder te werken!" 1
OP HET POSTKANTOOR,
Ik: kom een-brief afhalen.
Aan wien is hij Igeiadres-s.eerd, vrierad-
jeï" 1 II'
Dat- staat er opi
.SLECHT -TESEjKEiN.
Hebt u het al igeho-ord?, Meneer O.
is doodf f 1 1
W;at u -zegt! Zoo'n ge-zto-nde, sterke
man!
(Nou, ma-ar hij was .0,1 vlij|fenzieventig 1
M-o-gelijk1, maar als zóó'n man ster
ven kan, is niemand zijn leven m-eer
zieker!
O NO N TBiE(E|RLIIJ;K.
„!J:e mo-et niet vergeten, da-t e-r in de
wereld nog wel andere b'egie-eitensw-a-ai'-dïgie
dingen zijn dan geld!"
„Ze-er -zeker, maar je moet toc.h maar
beginnen met geld te hefbfben om zto te
kunnen Koopcn.
DEi KLEINIGHEID.
Kellnerf „Wat wenste-ht meneer te
eten?.?," II
Gast: „E,en biefstuk m,a,ar ©en groo
te! Ik ben erg nerveus, iedtere kleinigheid
windt mij- op!" i
BELEEFDL
Kasteelheer: „Die wapenrustingen da-ar
waren Van mijn vtoonzlatenl''
Gast: „W,aren da.t dan handelaars in
oud roest.ï" - j
SOEPEL. I 1 1
En hoeveel W|o>u je dan vian me- te
leen hefchen -
Nou, ik' heb -zbow'at v5j[ftig gulden
toodig, mla-a-r met ho-ndtord pop hen ik; ook
al gohaïpen! I 1 1 -
