DAGBLAD VOOR ZEELAND
1500
jartfabriek
°"biT levenslange OKJI f IRft bij veriies van f TC bijverliesvan f CO hij verliesvan f 0 C bij veriies van f te bi] verlies van
I Ld\S overliiden I lüü sen hand ofvoet I IJ eenoog I DU een duim l öJ een wijsvinger I IJ
overlijden
een anderen vinger
FA. J. ELSENI ïG
lummer 198
Woensdag 31 Augustus 1921
Zeventiende Jaargang
ongeschiktheid
BUITENLAND.
DUITSCHLAND
ENGELAND
BILJART MONARCI
BELGIE
FRANKRIJK
OOSTENRIJK
AMERIKA.
Korte Berichten.
Hoofdredacteur; J. W. VI E N I N G S. Te',ef°,?ncQ
Bureaux van Redactie en Administratie; Westsingel, uut
Telegram-Adres; Nizeco. aia
Bijkantoor; MIDDELBURG. Markt 1 en 2. Telefoon 474
EËÜWSCHE
Directeur: J03. /AN DE GRIENDT. Telefoon 207
Abonnementsprijs f 2.50 per drie maanden, f 0.20 per week,
voor Post-abonnés f2.90 per 3 m. Advertentiën van 1 tot 6 regelt
f 1.50, elke regel meer f 0.25, bij contract beduidende korting
Al onze
Ab zi n gratis verzekerd tegen ongevallen krachtens onze overeenkomst met „The Ocean and Guarantee Corporation Ltd." te Amsterdam, .Tokin 151, en wel voor de hieronder vermelde bedragen:
H.M. KONINGINSWILHELMINA
1880 31 Augustus 1921
Laatste van Oogstmaand, Koninginne-
•dig,! En de vlaggen waaien van torenst
en gevels en het dierbaar Oranje siert
de horst van den rechtgeaarden Neder
lander. Want Wilhelmina, bij de gTatie
Gods Koningin der Nederlanden, viert
haar ver jaardag en wel heden haar een-
en-veertigsten, waarvan zij 23 als rege
rend vorstin besteedde aan 's Lands wel-
zijn en het heil des vallis.
Wanneer a.s. Zondag onze kerken zich
zullen vullen met een biddende schare,
zal daar onder de hoogmis naast het ge
wone smeekgebed ter intentie der Vorstin
de zege- en jubelzang, het aloude; „Te
Deum", omhoog schateren als de tolk
van de blijdschap, de liefde en den eer
bied, die Hare Majesteit's Katholieke on
derdanen zeker niet de minst ge
trouwe bezielen bij de herdenking van
Haar 41en verjaardag.
Stijse intusschen reeds' heden de bede,
uit ons dankbaar hart geiweld, voor Gods
troon om zegen, kracht en genade over
Haar, in wie wij het beeld zien v;an
den Eeuwigen Koning, de verpersoonlij
king van bet Gezag, dien onmisbaren
pijler van bet maatschappelijk' .gebouw..
Wanneer Wij Haar dus als zoodanig' eeren
en onderdanig zijn, dan is dat geen daad
vaT. Byzantinisme, geen betuiging vpn
L-laadVche onderworpenheid, maar een re
delijk eerbetoon, gegrondvest op het Pan-
lijnscKe woord: „Er is geen gezag tenzij
u't God". Daarom
LEVE DE KONINGIN!
Matthias Erzberger f
De Berlijnsehe correspondent van „De
'Tijd' geeft in een langen brief, afge
drukt in het nummer van 29 Aug. j.l.
zijn indrukken weer over den moord op
Erzherp-er. Wij nemen er een paar pas
sages uit fiver die spreken van zijn katho
liciteit en van zijn vaderlandsliefde.
Men kan er uit zien wat een katholiek
democraat is.
„Erzberger vermoord!
Een paar weken geleden zat ik te
[Berlijn tegenover hern in zijn werkkamer
m die kunler, die er uit zag als die
van een priester, in 'die sobere kamer,
waar een bureau-ministre staat bij 'de
vensters, ooor wier statige hoogte over
vloed van licht heldert, waar aan de
wanden hingen het crucifix en 'de Madon-
waar het overgroote jportret van den
ha^;tDderi Eaus tegenover het bureau
t "f.";r voor, onder glas, de rooda
■naal^rl 0^' d'en de Eaus als k'ardi-
'T Erzberger, die tijdens den
j.°" zlch ln dienst der katholieke kerk
1»nddo"El1 ^^"dijke verdiensten over-
En Sf^enis schonk.
komen de ICT ™oit me6'
ihoHe gezicht, met T* T
pientere glundere
ÏSSlr'omr,rT 'l P WÜitei1 achter d°
Zwaar-omracde glazen vail e reusach-
tigensehildpadbril, de man, die wereld
geschiedenis heeft gemaakt als geen an-
dtere haast der thans levenden, de man,
die alle draden der binnen- en buiten-
landsche Duitsche politiek in zijn handen
hield er. die ^geroepen was om nog een
grooter roi te spelen in de wereldpolitiek,
de man, die Duitschland's „heimlicher
Ka'ser' was, die alreê weer heerschte
door der Rijkskanselier Wirth, die be
wust en uit volle overtuiging geest was
van zijn geest.
Erzberger vermoord
Morren begint de Katholiekendag. Erz
berger zou er op zijn post rijn geweest.
Uit goede bron weet ik, dat hij van hier
uit zijn terugkeer in het politieke leven
wild;- inleiden. De beschuldiging van
meineed was ingetrokken. De partij had
h,cm a "rehabiliteera. Arbeiders en be
ambten stonden alree weer aan zijn
zijdp. Zijn „Christelijk solidarisme" droeg
een sterk anti-kapitalistisch karakter. En
dan. De strfj'a tegen Erzberger verflauwde
had althans ■-een uitwerking meer. Erz
berger zelf gaf geen gelegenheid tot aan
val. Alles wtees er op, dat hij weer de
komende man was. En daarom moest hij
gaan.
Erzl "poier vermoord
Mijn lezers kennen fte-n üiterlijken
levens! "p van Matthias Erzberger. In
den loop van een paar jaar hej> ik hier
artikelen hij tientallen aan Erzberger ge
wijd. Wont Erzberger was Duitschland.
Herhaaldelijk hebben wij zijn politiek
bestreden, maar steeds ©erende woorden
voor liem over gehad. Het parool van
dezen man was; offer wior volk en vader
land. De middelen, die hij gebruikt, om
zijn F utere doeleinden t© bereiken, waren
met altijd'kieskeurig. Dat was jammer.
Over dezen man is het laatste- woord
nog niet gesproken. Hij 'behoort aan de
geschiedenis. Brengen wij bij d© baar van
den diep-gesmaden, maar toch zoo hoogst-
ve.rdienstelijken strijder een eere-saluut.
Niet zonder bewogen trots gedenken wij,
'dat hij iet ae onzen 'behoort. 'Door heel
zijn leven heen, door heel zijn bewogen,
wereldhistorische carrière heen heeft liij
smeit-elros voor zich uitgedragen het
vaan, waarop zijn geloofsbelijdenisEt
unain, saefam, catholicam et apostolicam
Ecelesiaiu.
De politieke toestand.
Gndei voorzitterschap van den rijks
president had Maandagmorgen een zitting
van het rijkskabinet plaats, waarin stel
ling genomen werd ten aanzien van de
d'.;or den moord op Erzberger naar voren
tredende politieke kwesties.
Aan de zitting nam als vertegenwoor
diger dér Pruisische regeering 'deel de
staatspommisSaris van openbare orde, ge
heimraad Weiazmann.
Alle rijksministers waren bet er over
eens, dat de strengste maatregelen geno
men moeten worden om de anti-republi-
keineche beweging in het 'rijk' 'tot staan te
brengen.
De oproep der rijksregeering, alsmede
een door Ebert en Wirth uitgevaardig
de verordening waren het resultaat van
den kabinetsraad.
De zitting duurde twee uren.
N.P. De rijkskanselier, die Zondag op
deu Katholiekendag te Frankfurt sprak
zeide toen o.a. „Als ik morgen den kabi
netsraad open, mag ik uit uw naam zeggen
dat de rijksregeering ook op bet ver
trouwen van het katholieke volk kan
bouwen." Luide toejuiching volgde op
deze woorden.
De Rijkspresident heeft een verorde
ning uitgevaardigd, die maatregelen be
vat ter bescherming van de veiligheid
van den Staat tegen geschriften, verga
deringen enz., waarin wordt aangespoord
tot gewelddadige verandering of afschaf
fing der grondwet.. Hiertegen wordt ge
dreigd met zware geldboeten en gevan
genisstraffen. Verder werd in de Kabi
netszitting van Maandag .besloten, dat de
Rijksreieering een proclamatie zal uit
vaardigen tegen de schaamtelooze agita
tie, die ten doel heeft, de grondslagen te
ondermijnen van de politiek en de staats
instellingen, op welke het Nieuwe Duit
sche Rijk moet worden opgebouwd. De
taal der pers, die zulke noodlottige po-
giDgen dient, wordt veroordeeld, evenals
de nieuwste tactiek van sommige orga
nisaties en personen uit de oppositie
partijen, die uit haat 'tegen den democra
tisch-republikeinschen staatsvorm dikwijls
aansporen tot verachting der grondwet
en overtreding der wetten. De proclama
tie kondigt een energiek' optreden aan
tegen alle gewetenlooze en verblinde ele
menten.
De Duitsche katholiekendag.
De 61e Duitsche katholiekendag is
Zaterdag te Frankfurt a.d. Main begon
nen. Het. is de eerste sedert het begin van
den oorlog.
Aanwezig waren o.m. de rijkskanse
lier, de Pruisische minister-president
Stegerwafd, ministers van de bondstaten,
nuntius Pacelli als vertegenwoordiger van
dén Paus en een aantal bischoppen.
Tot a-u-ryitter is Held, de leider van
de christelijke volkspartij gekozen.
Meer dan 10000 afgevaardigden nemen
deel aan het congres o.a. uit Nederland,
Oostenrijk Zwitserland en Spanje, welke
buitenlanders de voorzitter welkom heette
cn hen dankte voor de trouwe vriend
schap, die ondanks den oorlog is ge
ileven en voor de leniging van den nood
in Duitschland.
Nuntius Paoelli noemde de Duitsche
kathoüekendg,gefr het voorbeeld voor alle
lenden en wensohte Duitschland den ze
gen van een waren volkenvrede.
Zaterdagavond heeft 'de rijkskanselier
in een voor-vergadering een rede gehou
den, waarin hij wees op de nieuwe gis
ting in het rijk, die hem noodzaakte
reeds den volgenden dag naar Berlijn te
rug te koeren, zoodat hij aan de eigen
lijke besprekingen geen deel kon nemen.
Hij verzekerde, voorts, dat 'de katholie
ken in Duitschland naar geen politieke
machtspositie streven. Zij moeten even
wel met alle krachten meewerken aan
den wederopbouw van hun land, om de
eenheid des rijks te redden en de politieke
en economische toekomst te verzekeren.
Het voornaamste vraagstuk, dat de een
heid des rijks raakt, is Opper-Silezië.
De Volkenbond is thans in de gelegen
heid de groote .gedachte van rechtvaar
digheid t,e doen triomfeeren. Opper-Silezië
toch is Duitsch en moet dat blijven.
Ook in een huishoudelijke vergadering
van de Augustijner Vereeniging heeft de
rijkskanselier over den politieken toe
stand gesproken en Erzberger herdacht.
Na zijn rede heeft de vereeniging een
motie aangenomen, waarin de verruwing
der politieke zeden wordt gegeeseld.
In Je bijeenkomst van Maandag is op
aarjiip-.ring van den pauselijken nuntius
Pacflli, eenstemmig een besluit aange
nomen, waarbij gezegd wordt, dat de ver-
eenPgde katholieken van Duitschland "het
als ehristélijken en nationalen plicht
moeten beschouwen, in overeenstemming
met de wenken van. den paus, een geest
var, ware volkenverzoening te verbreiden.
Deze Iran alleen de wonden van den oor
log beelen, wanneer de katholieken van
do eens vijandelijke landen in een waar
lijk christelijken geest er van afzien de
schuin, aan het ontstaan en voeren van
den wereldoorlog schuld, voor welker
beoordeeling op het oogenblik geen ob-
jectiei wereldreehter voorhanden is
eenzijdig op de overwonnenen af te schui
ven. De katholieken van de geheele we
reld moeten in de plaats van haat en
laster, recht en liefde stellen.
De Duitsche katholiekendag te Frank
fort 'heeft een resolutie aangenomen, die
zegit dat"'de katholieken alle krachten in
dienst willen stellen van den nationalen
en eeonomischen wederopbouw en van de
geestelijke en zedelijke ontwikkeling des
volks.
'Tegen het einde der vergadering is het
antwoord van kardinaal Gasparri op het
telegram aan den Heiligen Stoel voor
gelezen. ln opdracht van den Paus wenscht
de kardinaal den katholiekendag geluk
en zegent de leden in de hoop dat deze
bijeenkomst het algemeen welzijn en den
godsdienst zal bevorderen en dienstig zal
zijn voor de verzoening en den vrede tus-
schen de volken.
(Van onzen bijzonderenverslaggever.);
Drie merkwaardige be,'hen
't Was op Woensdag 2-4 Augustus'
dat we na een heerlijk ritje van 2 uur
met de eleetrisehe vanuit Erith in Lon
den ktvamen. Als1 arme monnik, moet men
op goedkoope wijze trachten oe weten
schap te bemachtigen en daarom verko
zen we deze langere 4 pence-reis boven
de 2 shillings-reis per spoor.
Ons Londo-nsoh bezoek gold de drie
bekende kerken St. Pauls, Westminster
Abdij en Westminst^-Katbedraal.
De .- e: -te een renaissance-bouw nit de
17e eeuw de tweede, een ouie B-medik-
tijnenkci-k met prachtige kloostergangen
en grooL.che kapittelzaal' (geschraagd door
één kolom in 't poidden) alles' laat-'gotisoh',
de derde, het Katholieke bizantijnsehe
bouwwerk der laatste Engelscbe Kardi
nalen.
In de St. Pauls Waren we in de gelegen
heid een liturgische plechtigheid der High!
Church bij te wonen en 't was opvallend,
zooveel overeenkomst te zien met onze
Hoomsxh'e kerkgebruiken. Onberispelijk
'fijn was de uitvoering' der meerstemmige
hymnen, waarbij de heldere soprianstom-
wetjes opklommen langs den 300 voet
hot-sen koepel en waaronder de torens1
Van het zWare orgel zweefden als' dichte
wolken van zuiver wierook.
De officianten, 3 in getal, geplaatst
als bij ons in een solemneele mis, War? a
gekleed in albe en een soort dalmntiek.
Duidelijk onderkenden wij een inleiding
oï Introïtus, een Credo, offer-tori om.
Prscfatie. Sanctus, een soort Consecrar
tie met elevatie, een Communie (ook der
Geloovigen) daarna, het Glorie in Excel-
sis en tot slot den ambrosiaanschen hym-
mus (Ie Deuml: alles evenwel in zui
ver Engelscih.
Vooral echter, toen ik' zoo vol eerbied
ecniy-n zag opgaan, om „den Heer" te
nuttigen of minstens daarin ecu bewijs
van ziih liefde te ontvangen, werd het
hart vrij vervuld van innig medelijden
met U armen, die genieten konden van
een bc-el andere spijze, dan de deelname
door geloof aan gods genadegaven.
Hoe jammer dat zij den Heer slechts'
kennen willen volgens 't eerste gedeelte
der instellingsb'eloft.e uit 't St. .Tans'
Evangelie, en den Heer onzen God niet
zien willen in 'f breken 'des Broods,
Waarvan duidelijk het andere gedeelte
der initellingsbelofte spreekt.
„Hoelang nog Heer?"
Na den middag zou ons bezoek' de oude
Benediktijnenab'dij van Westminster gel
den doch daar er wegens St.. Bartholomews
een Anglikaansche oefening met preek
zou plaats hebben, "wilden we eerst de
Katholieke Westminster-cathedral gaan
zien.
Dit is een heerlijk' stuk Roorosch Ge
loof in steen gehouwen. In zijn zuiver
Bizan'ijnsöhen trant, bestemd om eëh-
maal V-kleed te- worden met veelkleurig
marmer en goudstralend moztiiek', ver
kondigt deze tempel den rijkdom van de
schatten des gcloofs, „dei heerlijkheden
van de gratie Van Christus".
Langs de muren staat in duidelijk
schrift de Apostolische opvolging der
Pauspn op St. Petrus Stoel aangegeven.
De stille ervpte. onder 't hoofdaltaar be
vat de tomben der 2 groote kardinalen,
die Engeland in zijn godsdienstig© stre
ving' zoo innig aan Rome's Pausen ver
bond; Kard Newman en Manning. Mach
tig' L de indruk' van het bouwwerk, dat
in zijn breedte de grootste Kathedralen
van Engeland overtreft, zelfs St. Pauls.
Als een donkere silhouet hangt 't mach
tige Bfzantynsche kruis hoven den ingang
naar 't hoogkbor, terwijl het hoofdaltaar
onder een rijk-ingelegd ciborium 13 treden
hoog er k'gt dan 't schip der kerk.
Heerlijk in de St. Pauls met zijn reuzen
koepel, luchtig en verheffend de West-
min.c+ernbdijkerk maar s(ls de nieuwe
Westminster eenmaal voltooid is, zal zij
in haar witmarmeren bekleeding spreken
yan Je zuiverheid van ons geloof; in
haar rijk email- én ciseleerwerk en haair
stralende, mozaïeken Van de heerlijke
schatten waarmee de Wa-re kerk alleen, en-
de zuivere ziel als Chritus "Bruid ge-
tcoul is
Wie ooit een laatgotische kerk bezocht
en da-aibij nog voegt de zuiver-Engelsahq
elementen van den Tudor-stijl, heeft
eenigzirs een idee van de Westminster-
Abbeij
De kerk is -een kerkgeschiedenis gewor
den van 5 lange eeuwen in haar talrijke
gebeurtenissen. Tot aan de regeering vao
Elisabeth kim zij ons in haar monumen
ten verbalen van Roomsch-Engelanddan
komt Je storm der Reformatie, jaagt
t Roomsehe leven weg en maakt van de
duizen len tempels «tienen monumenten,,
treurende getuigen van een eens zoo heer
lijk bloeiend geloof.
Dat een „bloody Queen" als een Elisa
beth een prachtige graftombe bezitten
mocht in deze oude abdij! De Chris ter
AMSTERDAM N.LjMjj L177
TELEPHOON 2*9$
ICHT 1844.
Fs in voorraad
fijne ,£^{jische Biljartlakens, prima
lallen, Tafel-Biljarts, Tafel-
i, Dam-, Schaak-, Tric-Trac-
enz. 4010-20
lijKe liefde inspireerde mij een R. 1. P-,
dat op deze plaats bijna klonk al; een
vloek dan Voelden wij ons' rustiger in da
rechter-absis, naast 't hoogkoor, toen we
stonden bij de tombe van Maria, Stuart.
Zoo beelden ons' deze drie tempels uit:i
de abdijkerk, -een geschiedenis van afval
van 't Katholicisme: de St. Pauls ims-t.-
zijn Roomsdh-getinte liturgie eer, mogeJ,
lijkè toenadering tot datgene, wat de
nieuwe Westminster in. al haar rijkdoml
ge^en wil en kan; „Den Heelen Chris
tus! In heel zijn ongeschonden waar
heid^ den phvsiekeu Christus in Zijn
H. Sacrament".
P. CONSTANTINUS.
Vergiftiging'.
De bladen melden, dat de paters van
het klooster der Conventueelen, Artois-
straat 'ie Brussel', Maandag jl. teekenen
van vergiftiging vertoonden. Al de kloos
terlingen, broeders en. dienstboden, ééif
enkele uitgezonderd, zijn bedlegerig. Za
terdag is een broeder overleden; een der
paters is stervende. De andere leden der
gemeenschap zijn aan de. betere 'hand.
De corzaak 'der vergiftiging wordt ge
weten aan bedorven vleesch, dat voor
versch verkocht werd.
(„Laatste Nieuws".)
De verdeeli ng der
schadeloosstelling.
Er bestaat in de Fransche parlemen
taire klingen zulk een tegenstand tegen!
het besluit van de conferentie der ver
schillende ministers van financiën inzake
de verdeeling der door Duitschland ge
storte sommen, dat er vrijwel geen kans
meer 'is, élat Frankrijk dit besluit zal'
ratificeer©!;. Men gebruikt de uitdruk
king, dat bij de verschillende financieel©
rfgelinoen Frankrijk' wordt behandeld als
de minst bevoorrechte natie.
Pr bezetting van West-Hongarije.
Het Oostenrijksch nersbureau meldt: Bij
het bezetten van de Westelijke Hon-
gaarsche c-omitaten hebben zich botsingen
vcorgp.d'aan t.ussehen Opstenrijksëhe gen
darmen cn Hongaarsche soldaten.
In de streek van Pink'afeld, werd een
Oosfe-nrijhsche colonne aangevallen door
een' 120 71-n garen van granaten en ijzeren
helmen vmrzien. De Oostenrijkers had
den ecu gewonde, de Hongaren zouden
twee dooi'.cn en zeven gewonden hebben.
Een andere colonne oprukkend nabij
Bureau werd met machine geweervuur ont
vangen. De Oostenrijksehe commandant
werd ernstig gewond. Twee gendarmen
liepen eveneens kwetsuren op.
Op verzoek van entente-officieren is
de colonne, opereerend in de streek van
Pinkafeld, op de grens teruggekeerd.
Van Vrijmetselaar t-ot Priester.
Eeuige jaren geleden werd dr. B. L'.
Kiiby, vroeger een welbekend vrijmet-,
selaar, te Springfield (Illinois) in .de
Katholieke Kerk' opgenomen.
Thans is hij, naar de „Catholic Times"
meldt, in het St. Viator's College te
Bcurbannais (Illinois) getreden, waar hij"
zich voorbereidt tot 'het priesterschap.
Zijn vrouw is eenige maanden geleden
gestorven.
Tienduizend Katholieke vrouwen van
Montreal (Canada) hebben een bond ge
vormd tör bestrijding van de onzedige
vrouwenïleeding en de met de christe
lijke moraliteit strijdige dansen.
Zij hebben een circulaire verspreid,
waarin zij herinneren aan het bekends
beroep van den Paus op de vrouwen van
Italië en aan de vermaning van haar aarts
bisschop, mgr. Bruchesi, die tegen dit
euvel waren gericht.
In Demerara (Br. Guyana) is dezer
dagen een echtpaar gestorven dat een
bijzonder hoogen leeftijd bereikte. De man
John. d'Arbtou geheeten, bracht het toti
den respectabelen ouderdom van 105 jaar,
terwijl zijn vTouw, die een week later
stierf, dan haar echtgenoot, den 109-jari-
gen leeftijd haalde.
De onderhandelingen tot het voormen
van een parlementair kabinet in Tsechpt
