Oe Groote Oorlog.
No. 66.
Donderdag 6 Juni 1918. Veertiende Jaargang.
JAN DE WITT.
Herschijnt ilkin MAANDAG-._WQENSDA6- u 1IUBA6AIBNI.
mi i 'LI
Oe strijd in het Wastej.
Welk weder zuilen wg hebben
ieim mm fluim
AbonncmentapryB p. 8 maanden vaar Goag l-V»«i 8—«baten i 1J85.
Vizoudertyka nnnnnare ft coat, dobbel* bladen 10 eest.
Advertenhën worden ingewacht vóór batf aoa nur 'b namiddags.
Kantoor*.d. Administratie: Boud*wijn de Wltteatraaf A UI» MES.
Tel. illterc.: Directie ao. 94. Redactie oo. 97.
ten IB CL p. e. Bfl
ran 1—ft a*caU 10.76,
8 X geplaatst
8 X
III. (Slot.)
Onder de „acte van seclusie"
(acte van uiLsluiing) verstaat mén eah
geheim artikel, toegevoegd aan he-. vre
desverdrag van Wes.m.ns.er (ibödj, waar
bij de Sta.en van Holland be.ooia.en, den
Prins van Oranje' voor auijJ te zuden
uitsluiten vain net siaJliooaerschap en
kapitein-generaalschap her Unie. Jan de
IWitt, zon beweien somniigeni, h'eett dit
artikel aari Cromwell in de pen gegeven,
om op die manier den familiewrok Oer
De Witten aan tiet Huis van Oranje (e
koeien en het' stadhouderloos, repab.i-
keinsch bewind Le bestendigen. Is du in
overeenstemming met liet historisch ver
loop der ïeLeu?
be t\ederiundsche schrijver, Joh. van
Vloten, in zijn bewerking va,ii J. P. Arend's
„AJgemeene Geschie-toiiis des Vuder-
lanus'Uitvoerig bij de lotstuindkjming
van de „acte van geciusie' stil
staande, knoopt daaraan ae volgende slot
bemerking vast: „Li.i stuK (wasj naar
'ttieedc, van De Witt uitgegaan, door
hem aan Cromwell iit de pen gegeven,
op zij.i aalturang door dezen van Holland
gevorderd, opdat men-daar Legen alle' kans
op een stadnouder.ijit baw.adshoofd
voortaan gewaarborgd ware. lnplaats van
dat is uit .het ganscne beloop der,onder
handelingen thans volkomen gebleken, dat
integenueei de door Croniwell a.l
aanstonds geuite begeerte naar
ècnige 'zekerheid op dit pun, door Van
Beverningk (vredesohdehiantto.aax te Lon
den namens onze Repubuek.) en Le Witt
met zorg en bekommernis vernomen werd,
daar zij beiden hoe Weinig stadnouder-
lijk £elt gezind de kaart van 'tland
te goed kenden, om- niet te bese.fen wat
daarvan te duchten was. Wat in dezen
dan ook geschieden- zon, moest in 'i striktst
geheim geschieden en, daar de nioodzake-
Jijkheid het geven - der gevorderde
verklaring gebood wdie m.-n niet
den ooilog ppnieuw over den staa. balen,
waartoe reeds, een vloot van honderd
schepen (in Enge.and) gereed lag zoo
viel- er niets anders op uit te denken
dan over kort of lang die verklaring toe
te staan.
Hieruit volgt' dus, dat de fameuze uit-
sluitingsbepalihg niet bet wejk ds van
De Witt, maar door den Ëngelschen Lord
Protector werd ge.iscut. Akeen de vrees,
dat de -openbaarmaking dier bepaling het
totstandkomen des vredes -zou verninder
ren, deed De Witt tot geheimhouding
ervan besluiten.
Het oordeel van Van Vloten wordt door
andere gezagi.ebbuniue schrijvers ge„ta„fd.
De door ons meer genoemde Tn. Jorissen
noemt de „acte van seclusie' „een
eisch van CromwellHuizot in z.jn „Hi-
Stoire de la répubhqne d'Ang.eterrie
(11—54), Jatnes Gednés in zijn „History
of the Administration of Joun De Witt,
Grand Pensionary of Holland" verklaren
êenstommig, dat de „acte van con
clusie' Cromwell's werk was. Xe dezen
opzichte gaat onze Raadspensionaris dus
vrij uit.
En wat de uitbarsting betrelt van den
oorlog- met de vier uiogendiiedea -in het
rampzange jaar 1.6 <2, toen „de regeer .ag
radeloos, het land reddeloos, bet volk
redeloos" was, een jaar, waarni de staats
papieren van Honand daalden tot nul
procent en ide acties der Oost-Indische
Compagnie- omlaag vielen met liefsL 2 5 0
procent, heefr Jan De Witt al het moget
lij'ke, neen, bet schier bovenmensciie.ijke
gedaan, om dat vreeseujk onneii van
Nederland aJ. te weren, ai zijn gees.kracnt
en werkzaamheid legde hy ei aan ten
koste. Wassenaar van Obuain en Pieker
De Groot, den zoon van den grooten Huig,
zond by naar Frankrijk, Van Beu.iingen
naar Enge«aud, Van Beverningk naar
Spanje, om door hun dipiomaneke tus.
scbenkomst den opkomenden oorlogs
storm te bezweren. Ëp, toen niets hielp,
toen eiaue'Maart 16.2 de oortogsverga
ringen e.kander opvo gden a.s de donder
slagen (net onweder, versaagde hy nog niet.
Hij wilde, zoodra het ianmeger naar zijp
zin op een s.erk.e van120 000 man ges
regeld was, Keulen veroveren en de Fran-
sché voorraaumag„zijne,i. to .\u.,s aan val
len, welke pianiieii een jaar liner door
Willem Hl werden, overgenomen en met
succesjvolvöerd door de verovering. van
Bona. Maar helaas, ai zyn pogingen om
bet leger op. dej gewepscRtn sterkte te
brengen leden schipbreuk op dan onwil
der verschillende provinciën, de ach.er-
docht en ijverzucht der regein.e®, de zui
nigheid en bekrompenheid dar Sta. en. Hol
land b.v. w.lde geen troepepo-adernond
bekostigen dan voorzoover die' troepen
dienden voor d© bevejiig ng van Hol a, .d's
frontieien. Meer dan ori trad ha. gebrek
aan eenheid in onze Staatsrege.i.'.g in
bet licht. Toen na einde.oos geharrewar
en herhaalde ijk loten en bieden, de Staten
bewilligden m het op de been brengen
en onderhouden van 80.00Ü man, was
het te laat: reeds stond de vijand in
het land en ternauwernood waren'37.000
man onder de wapenen, om het leger
van den Zoouie.to.iing he. hoofd le bieden.
WaL vertier geschied ds, weven wij. Al
de Jiaat, al de ome vredonhe.d, die sinds
jaren in den boezem des volks waren op
gehoopt tegen de regentep-ar.stocratde,
barstten in taaie vlammen uit en richtten
zich op haar hoofd: Jan De Witt. „Oranje
boven, De Witt er onder, wie- 't anders
wil dien sla de donderZoo klonk tia
volkskreet in Holland en dra in ga .sch
de Unie. En merkwaardigi nauwe
lijks kondigden zich de voorteeken»,i aan
van 'tverb.eeken van De. Witt's s.er, of
zij, die hem tot hier.oe slaafs gevolgd
waren, lieten hem 'teers, in den steek:
Beverningk, Vap Beuuii.gen, Fagel de
laaiS.e pog wei de-man van he. „eeuwig
edikt" zij keerden zich naar de snid-
houderlijke zon, die zij strafs zonden be
groeien en aanbidden, aisof ze ga.tseh
hun leven do vurigsto Oranjek.an.eu ge
weest waren.
En de raadspensionaris? Ziende, dat
zijn tijd gekomen was oin van het staats-
tooneei te verdwijnen, -trad hij ter zijde,
in de overtuiging, tot liet laats te toe zijn
plicht te hebben betracht. Tegetno.er ue
ontkeLenclo politieke hartstochven, het
volksrumoer en de kreten van haal, die
hem schier aderwege tegenk.onken, be
waarde hij die gemoedskalmte, weke Ho-
ratius in een zyner bekendste ouen zoo
voortreffelijk schildert, waar hij zegt:
„De brave, kloeke, vastberaden man
Voelt door geen blik van een vergramd
tiran
Of 't samenrottend volk, dat hem tot
euvlen lokt,
Zirjn vaste ziel geschokt."
Was het maar bij" kreten gebleven.
Helaas, den 20en van Oogstmaand 16/2
drong een bende onverlu.ede Gcva, -gen
poort te 's-Gravenhage b.nuen, waar Jan
De Witt een bezoek bracht aan zijn
broeder Cornelis, die daar te bed iag, aan
de gevolgen van een cr.miiiec:. ó..du-rzoek
op de pijnbank, hem inzake eener laier
valsch gebleken aanklacht afgenomen. Le
gebroeders werden door de raken te bende
gegrepen en naar buiten ges.eepi om ver
volgens door een 1200-tai gj wapenden op
het z.g. „Groene Zoodje te worden ver
moord, of, beter gezegd, gesiacnt. Wie
iust heeft |er meer van to weten, ga in
het Rijksmuseum ie Amsteraa.ii- de s hil-
derij z.en ,ue l.jkcn der vermoorden Vuor-
stedende, om te ervaren waartoe poli
tieke hartstocht en ongebreidelde volks-
razernij in staat zijn. Vvei pas. he. hier
Vondei's verzen, uit de „Gijsbregut" aan
te haien
„Wat kan de blinde staatzucht
brouwen I
Wal is zóó schendig, dat haar rouwt?
I i I i
Werpen wij d«n sluier over deze gru-
wele misdaad, gruwelijker uog door de
medeplichtigheid van zoove.cn, d.e oieL
tot het gepeupel mochten gerekend worden
en door ue sixafleloosiieia, 'die kaar ver
gezel ue. s)
Up biadi^e 1878 der Nederlandsche
Jaaxboetlcen kleeft een bloedvlek die er
met meer is ai te wisschen. „Nooit wordt
mét naberouw dit zwaar veraes geboet",
zingt Vondel terecht in zijn „Uitvaartlied
op den heer Johan De Witt".
Toch kan nog veel worden goedgemaakt
door het ge. en van nationaal eer.ierstol
i aan de nagedachtenis van den grooten
staatsman, oen gemalen, eerlijken, p.ichts
j getrouwen dienaar zijns lands, die-ondanks
zijn feiien tot de besten en ede.sten onzer
VaderJandsche Historie mag gerekend wor
den. „Ach hoe vreeseljjk, dat zulk een
edel verstand op zoo snood© wijze moest
omkomen I Die kreet s,aakte de oud*
prinses Amalia van Soims, grootmoeder
yan .Willem Hi, toen men, haar de tjjjdingj
bracht yan den moord op de De Witten
gepleegd, zeer zeker van zulk een zijde
de beste erkenning van Dé Witt's groqle
gaven en verdiensten.
Dat nationaal eerherstel zal binnenkort
den 12 Juni a.s. plaats hebben, 's Lands
eerste minister zal in naam des Neder
landsche® volks le 's-Graveuhage, het
tooneel van De Witt's werkzaamheid, het
monument voor den grooten raadspensio
naris opgericht, on. hul.en. En al s aat
het niet in het voetstuk met eveuzoovele
letters gegrift, zoo zul.en toch ai.e wel
denkende Nederlanders 'to-nzan grooten
Vondel van harto nazeggen:
Zoo leeft De Wilt in 't hart van a'le
oprechte harten.
De mond der vrijheid en der Sta en
trouws.e raad.
Zijn dood, al te onverdiend, zal
Holland eeuwig smarten,
Hij sliert voor 't vaderland, een.
martelaar van Slaat.
x) De vrede van Westminster bracht aan ons
land een ware verademing na den ruïoeazen
eersten Engelschen oorlog. Hoezeer het vredes
werk van De Witt bij onze landgenooten ge
waardeerd werd, getuigen de slotregelen van het
vroeger door ons reeds aangehaalde gedicht van
Yondel op den raadpensionaris
„Hij stak door zijn beleid de zwaarden in
de scheede
En hielp de zee en 't land aan den ge-
wenschten vrede4'.
2) Admiraal Cornelis Tromp woonde 't gru*
welijke moordtooneel bij zonder een hand uit
te steken om de wandaad ie verhinderen. Ue
predikant Simonides loofde des Zondags daarop
in zqn preek den moord als een Gode welge
vallig werk. Zelfs Willem III kan uioeilijt. van
indirecte medeplichtigheid aan de misdaad
worden schoongewasachen. Uit alles toch wat
een onpartijdig geschiedkundig onderzoek aan
het licht heeft gebracht, blijkt, dat de Prins
van het complot afwist en'stil het volk heeft
laten recht doen. Als excuus kon gelden, dat
de Prins nog te jong was 1& jair om
alles goed te doorgronden en door zijn vrienden
en verwanten al te zeer met wrok tegen de re
genten in het algemeen et» het geslacht der De
Witten in liet bijzonder was opgevoed. Aan den
eiBCh der Staten-vieneraal tot een gtstreng onder
zoek naar de daders van den moord werd geen
gevolg gegeven en de geheele zaak in den doof
pot gestopt.
Uit de berichten der laatste dagen valt
op te maken, dat de geweldige strijd in
het westen langzamerhand de even-
wichtsperiode intreedt, dank zij de door
Focli aangevoerde reserves. Dat de Duit
schets beginnen met het verstrekken van
opgaven over de resultaten (175UUU ge
vangenen en 20UÜ kanonnen van Maart
tot Juni) bewijst dat zij zelveu du oiïeii
sief als op een einde loopeud oescliou wen.
Hier en daar gaan de Frauscheu zelfs
met succes tegenaanvallen over. D elite
troepen van liet z g. „ïjzereukorps" be
dwongen heldhaftig de Duitsche aanval
bij Soiasous, al moesten zij daarbij ook
menige Veerlaten, want volgens Duitscbe
berichten Zouden er 24«U man van dat
corps zijn gevangen genomen. En ai
hebben die troepen ten slotte de aois-
soussteiliiigen moeten outruimeu voor
meer achterwaarts gelegen stellingen,
zg hebben toch door uuu taaien tegen
stand de geheele positie van hei Frausche
leger aanmerkelijk helpen verbeteren.
Het uuitscüe avoudcouiuiuuiqué van
3 Juni meldt dan ook a.ieen dat nieuwe
vorderingen werden gemaakt ten zuiden
van üoissous en dat de Frauscheu tegen
aanvallen deden aan weerskanten van
de Ourcq, een rivier, reeds mi den eer
sten Marueslag welbekend.
Deze eenigszins verbeterde strategische
toestand zal de regeeriug ten goede ko
men, die vandaag ia een geheime ver
gadering der Kamer de interpellaties
van onderscheidene leden over den krl
lieken toestand zal hebben te beant
woorden, als leu minste die interpella
ties worden toegelaten.
De communiqué's der morgenbladen
luiden als voigi
PAKIJS, 4 Juni (draadloos.) Het avond
communiqué meld.: In den loop van den
dag hebben de Duitschers hou actie aau-
merkelyk verminderd. Aij beperkten zich
tot. enkele plaatselijke pogingen.
De Duitsche artillerie toonde zich actief
ten Noorden van de Aisne, tusschen de
Aisne en de Ourcq en in de streek van
Reims.
Benoorden Moulin sous-Touvent hebben
de Frausche troepen hun posities ver
beterd en eenige teneiuwinst gemaakt
lu de streek van Longpont slaagden
de Duitschers er in het bosch van Keu
binnen te dringen. De Frausche tegen
aanvallen hebben ze echter onmiddellijk
tot aan den Oostelgken rand terugge
drongen.
Op het overige front geen verandering.
LONDEN, 4 Juni (KO.) Het middag-
eommuniqué van Haig meldtWij uauien
gisteravond eenige gevangenen bij een
succesvollen .raid" ten W esteu van Mer-
ville. Een vijandelijke aanval op één
onzer nieuwe posten ten Westen vTeux-
Berquin werd afgeslagen. De vijand liet
gevaugeuen lu onze handen. De vijaude-
nj&e artillerie ontwikkelde hedenmorgen
vr„eg aanzienlijke bedrijvigheid tusschen
Albeit en serre.
BERLIJN, 4 Juni (draadloos). Het
avundcommuuiqué meldtSuccesvolle
gevechten op deu Zuidelijken oever van
de Aisne, ten Westea Van Soissons.
L**«* bsrlohten.
Ontpluiflng.
PARIJS, 3 Juni. (RO.) Een ernstige
ontploffing heeft hedenmiddag plaats
geuao te seausuns in een inrichting van
nel leger. De schade is aauzienlyk. Er
zijn een zeker aantal duoden en gewonden.
Belgischs Kabinetswijziging.
HAVRE, 3 Juni. (R.O.) Minister Bro-
queville is afgetreden. De koulug d.oeg
ue leiding vau zijn ministerie op aan
minister Coureinaus, ex president vau de
Belgische Kamer.
Het ontslag is alleen het gevolg van
zekere me- mngsverschilleu over de re-
geeringsmethoden.
J I. I ,i
Solssens.
In den nacht van Vrijdag op Zaterdag
verminderde het artillerievuur bij oois-
sous. Er woeden geweldige branden lu
de binnenstad, ten noorden van de
kathedraal en in de oostelijke wyk vau
de Aisne. -Sindsdien is de beschieting
weer hervat, zoodat er van het stadje
wel niet veel overeind zal bujveu.
Volgens de „Deutsche Xageszeituug"
staat de wyk rond de kathedraal in lichte
laaie en is de kerk zelf getroffen. Ook
in het verdere gevechisgeoied ziju er
plaatsen, die ernstig onder het Frausche
vuur henbea geiedeu.
Ds Marnt spoorweg
Een draadloos bericht van Duitsche
zyde uieidi dat door de vermeestering
van de boschiieuvels op den uoordelykeu
oever van de Maine, die de rivier ülj
Jaulgonue eu Treloup belieerscheu, de
Maine spoorweg voor de Frauscheu ou
bruiauaar is. ueze spoorweg zou, volgens
het Dertcht, vour de Fiausohe troepen-
verschuivingen van groot gewicht zyu
geweest eu daarom dan ook indeaioop
van den oorlog aanmerkelijk zyu uitge
breid.
Os asBVslien op Zeebrugge.
De Engelsche admiraliteit deelt mede,
dat uit pliotograpuische Verkeuuiugs-
opuamen van Zeeorugge blykt, dat er
een duikboot of ander vuei tuig omge
kanteld ligt dicht by de pier. Het vaar
tuig is Wuarschyuiyk gezonken door een
torpedo vau de „NuriUstar' inden nacht
vau 26 April. Tevens uieek dat een tor-
pedoüoutjager, waarvan het dek bij laag
water vujwol aan de oppervlakte kouii,
ongeveer dUU yards van de pier ligt. Dit
is waarschijnlijk de torpedojager uie op
2U Mei doof een bom uit een vliegtuig
geworpen, is gezonken.
Verrast.
Hoezeer men in Frankrijk door het
jongste offensief der Huitschers aan de
Aisne werd verrast, blijkt uil een bericht
Uit Genève volgens üetwelk op den
tweeden dag van het offensief generaai
Focii nog te Duinkerken was om er een
hulde der buvoixing in ontvangst te
nomen.
Vsrwaohting tot dan avond van 6 Juni
Zwakke tot Matigen, N-iordsiyks tot
Oestsiyken wind, maast naifbawolkt, weinig
of geen ragen, mogelijk nachtvorst. Iota
warmar overdag.
Sacramentsdag en de luohtaanvallen.
LuNDEN, 3 Juni. (Reuter,, in antwoord
op eenige vrugen betreffende het verzoek
van DuiCsciiittud, om Keulen op sacra
mentsdag voor luchtaanvallen le sparen,
vei klaarde Bouar Law lu hel Lagei'UUlS,
dal dit verzoek ontvangen WuS door da
Frausche en Britsche rcgcenngeu en dat
net besluit door het ourlogsaaUiuel was
genomen na ryp beiaad eu na hierover
met Fraukryx tot overeeustomuiiug te
zyu gekomen
„Nieitemiu zou de regeeriug volkomen
in haar recht zyu geweest liet Verzoek
te weigeren eu ook nad zy de aandacht
van het Vaticaau zeils niet gevestigd op
den aanval der Duitschers op Londen op
Kinksteren eu op Darijs op Goeden Vry-
dag, waarbij veie personen in een kerk
waren genood, terwyl evenmin het ver
zoek was gedaan tot wederkecrige maat
regelen ter bescherming van het gebied
acüiei het geallieerde iront uatzoueen
soort ruilhandel zyu geweest, waaraan
wy met deunen. Wyduen, wat wy recht
vaardig achten. De aandacht van het
Valicaaii is thans gevestigd op den aanval
op Darys op Sacramentsdag Engeland
zai Du{ischiauds daad met vergeten bij
latere verzoeken."
Dt Pass en ds oorlog.
Naar aanleiding van het door den
Evaiigeiiseheu Boud in Duiiscülaud ver
spreide gescurifl„faus Curie eu Wereld-
oorlog" heeft de Uekende geheimraad
prof. dr. v. Hainack mi Beriyu te Boe-
kaïest een rede geüoudeu over de
ueuirautei.spuhuek van faus Benedictus
X VZyu gehoor üestoud UitJüUd personen,
waaronder ook generaal veldmaarschalk
v. Mackeusen.
Hainack wees er o.a. op dat de Paus
door den oorlog Voor geweldige moeilijk
heden wordt gesteld. Men mag met Ver
gelen, zoo zeide hy, dat de faus iu de
nuuldstad van een aan ons vijandig laad
resideert, dat hy zelf Italiaan van ge
boorte is.
Het is nu juist bewonderenswaardig,
hoe hy een rechtvaardige neutraliteit
heeft uagestreeid en in zijn moeilijke
positie ue politiek geleid heeft om een
biyveude souwd» vbur de geloovigen der
afzonderlijke naties te vermydeu.
Roodekruisaonepen.
WASHINGTON, 3 Juni. Medegedeeld
wordt, dat de Amerrkaansche regeeriug
Roode Kruis-schepen naar Europa zai
doen vertrekken, zonder begeleiding van
convooi, voor het overbrengen van zie
ken eu gewonden. De Duitsche regeéring
is omtrent de reden en het doer der
schepen ingelicht. De schepen zuLen 'dui
delijk waarneembare ken.eekenen dragen.
Uit Hiuiand.
Volgens het f. T. A. zou d* Russische
regeeriug de terugroeping van den
Frauscheu gezant Noulens hebben ge-
eiscnt omdat deze verklaringen zou hebben
algelegd, die de regeeriug niet kan dulden
eu die niet kunnen bydrageu tut een
goede verstauduunding tusschen beide
republieken.
Do Duitsche eu Oosteurijksche regee-
ringen hebben thans sciinllelyk ver
klaard, dat zy de nieuwe Gekrajiénscüe
regeermg erkennen.
Het „Hamb. Fr- mdenblatt" verneemt
uit Kief, dat iu Moskou den staat van
beleg is afgekondigd, omdat er een
nieuwe poging tut tegen-revolutie zou
zyu ontdekt.
STOCKHOLM, 2 Juui(VV.B) Het Peters-
burgsch telegraafageiitschap meldt: Vol
gens een bericut uit Moskou heelt Lenin
tegelijk met de verklaring van den oor
logstoestand te Moskou eu de oproeping
•au 12 jaaiklassen ouder de wapenen,
een oproep tot de re voiuuoiiuaire bevol
king gericht, waarin hy wijst op den.
