HET PRICESSiEVERROD.
öe Groote Oorlog,
No. 46.
Donderdag 18 April 1918. Veertiende Jaargang.
ïirschijftt eiken MAANBAG-.JVQENSDAB- en VRIJBA8AVQND.
Naar aanleiding van een bericht.
Welk weder zullen wij hebben
BINNEN LflHP.
ME ZEEUWSCHE COURMT
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Go«e daartoWtt f l.iS.
Afzonderlijke nummers 6 cent, dubbele bladen 10 cent
Advertentiën worden ingewacht vóór half een uur 's namiddags.
Kantoor v.d. Admlnlitralle: Boudewl|n de Wlftoatraaf A 135* GOES.
Tel. interc.: Directie no. 94. Redactie no. 97.
KiiiiiinBwIbliHw 30 tt p. r. Bq abonaeeaent speciale prQ*.
Advertaatiën van 16 miMi I O.W, Mm Npd unu li 0t
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 3 X berekend.
Staatsraad Sfcruycken. Schrijft in „Van
Dnzé'n Tijd":
Het verblijdt ons, dat de berusting dor
Katholieken inzake de openbare prooes-
siën een einde heeft genomen; het ging
toch niet langer aan, dat men maar steeds
zicti bleef neerleggen bij1 rechterlijke uit
spraken, waarvan de jongste bijna 40
jaren oud was en waarvan de juistheid
steeds van verschillende zijden was in
twijfel getrokken,x). Men neeft gedaan, wat
men ctoefi moest: de pastoor te Beugjen
heelt op Maria- Hemelvaart eene processie-
gehouden langs de openbare wegen dei-
gemeente en de gevolgen afgewacht. Da
processie heeft ongestoord plaats gehad
onder luid gebed en het zingen van lie
deren, de pastoor heeft van een aan den
openharen weg o-pgericht altaar aan de
verzamelde menigte den zegen niet het
Allerheiligste gegeven, waarna de stoet
naar de kerk is teruggekeerd. Zooals wij:
-verwachtten, heeft de politie dus geen
gevolg gegeven aan de; voor zoover wij
Weten, nog steeds niet ingetrokken cir
culaire van Minister Smidt van 28; Maart'
1878, waarin aan de politie werd .voor
geschreven onder bepaalde omstandighe
den de processiën ook feitelijk te verhin
deren; zij heeft alleen proces-verbaai op
gemaakt en dit naar de bevoegde auto
riteit opgezonden. De Procureur-Ge
neraal bij lief Gerechtshof le 's-Herto-
genbosch' heeft daarop den Officier van
Justitie bij de Rechtbank aldaar inge
volge de Wet op de Kerkgenootschappen
gemachtigd, een eisch in te stellen ter
civiele zitting, teneinde de Rechtbank te
doen verklaren, da,t de pastoor in strijd
heeft gehandeld, met de wet. Het Tweede
Kamerlid mri.v. Schalk, die zelf bij her
haling de aandacht op het onhoudbare
van den tegenwoordigen toestand heeft
gevestigd, is als verdediger opgetreden,
en de pastoor is op 18 Maart 1.1.
vrijgesproken.
Men lierinnere zich de rechterlijke prac-
tijk, waarnaar men zich tot nu toe ge-
droog processiën zijn alleen daar en op
die dagen geoorloofd, waar en waarop zij
in 1848 gebruikelijk waren en waar dat
gebruik tevens op wetten en reglementen
steunde. De pastoor te Beugen, onder
vraagd zijnde, of hem bekend was, dat
aldaar in 1848 processiën werden gehou
den, moest het antwoord geven, dat, voor
zoovér hij had kunnen nagaan, in de
laatste twee honderd jaren geen proces
siën aldaar waren in gebruik geweest.
Naar het scheen, zoude hij dus moeten
worden schuldig verklaard, tenzij de
Rechtbank besloot, met de oude juris
prudentie te breken. Noch het een noch
het ander is evenwel geschied. De Recht
bank is om de eigenlijke rechtvraag heen-
geloopen en heeft den pastoor vrijge
sproken wegens gebrek aa,n bewijs.
De Rechtbank ziet éen voor éen de
verschillende uitleggingen, welke aan art.
9 van de. Wet van Kerkgenootschappen
in verband met art. 170 lid 2 der Grond
wet zijn gegeven, onder de oogen, -zonder
uit te spreken, welke de hare is, om dan
te beslissen, dat, welke uitlegging men
ook volgt, het bewijs in ieder geval ont
breekt, dat de pastoor de wet beeft over
treden. i
Neemt men aan, dat de Grondwet, on
danks de bedoeling, welke de Regeering
had, alom de vrijheid van openbare gods
dienstoefening erkent, dan zijn de pro-
Gessiën uiteraard ook volgens de Wet
bp do Kerkgenootschappen overal, en
dus ook te Beugen, toegelaten.
Neemt men aan, dat de Grondwet ner
gens de processiën verbiedt, maar alleen
voor bepaalde plaatsen bet recht erop
uitdrukkelijk waarborgt, dan zijn ze, wel
niet volgens de Grondwet, maar niettemin
ingevolge de Wet op de Kerkgenootschap
pen, in alle andere plaatsen verboden,
maar moet dan ook bet bewijs worden
geleverd, dat Beugén to-t die andere
jilaatsen behoort.
Neemt men aan, zooals de Hooge Raad
tot nu toe deed, dat de Grondwet niet
alleen voor bepaalde plaatsen het recht
op processiën waarborgt, maar ze ook
voor alle andeTe plaatsen verbiedt, ook
dan is, om iemand aan de overtreding
van dit verbod, dat dan in de Wet op
de Kerkgenootschappen zijne herhaling
yindt, schuldig te .verklaren, het bewjrjs
noodig, dat Beugen onder die andere
plaatsen moet geacht worden te behooren.
Het standpunt der Rechtbank is dus
ditniet zij, die de processie houden,
hebben aan te toonen, dat deze grond
wettelijk en wettelijk geoorloofd zijn, maar
het openbaar gezag moet de bewijzen
aanbrengen, dat ze niet geoorloofd zijn.
Na in dan brejdde fa .hebben nagei
gaan of en in hoeverre reeds vroeger
door de rechtbanken dit standpunt werd
ingenomen, gaat de heer Struyken in de
zer voege voort:
Men zal hebben af te wachten, hoe
de hoogere rechter, wiens beslissing ver
moedelijk wel zal worden ingeroepen,
over de zaak zal oordeelen. Zeker is
de beslissing van de Rechtbank te 's Her
togenbosch een stap in de goede richting
de door de Grondwet gewaarborgde vrijV
heid der godsdienstoefening moet door
den rechter worden erkend, tenzij de wet
ondubbelzinnig dwingt beperkingen daar
op te aanvaarden. Wordt de beslissing
van de Rechtbank in hoogste instantie
bevestigd, dan zullen in vele gemeenten
op dezelfde gronden als te Beugein de
processiën toegelaten moeten worden.
Toch zal de -zaak daarmede niet uit ziju:
ten aanzien van verschillende gemeen
ten zal de rechter de vraag naar de
juiste uitlegging van de Grondwet en de
Wet op de Kerkgenootschappen, daarbij
ingesloten die naar de al- of niet bindend
heid van de bedoelde „wetten en regle
menten", die thans 'kon worden voorbij
gegaan, hebben onder de oogen te zien,
oin tot eene beslissing te kunnen ge
raken. Hopen wij, da,t hij zich ook dan,
waar het bier gjaat om de toepassing
Ivan wettelijke voorschriften, die eene ver
schillende uitlegging toelaten, zal laten
leiden door de in dezen passende me
thode van uitlegging: de vrijheid te er
kennen, tenzij de wet duidelijk tot heit
tegendeel dwingt.
De heeren pastoors in parochiën, waar
processiën op haar plaats zouden zijn,
moeten nu niet lijdelijk blijven, tot de
Hooge Raad in de thans aanhangige zaak
heeft beslist; die beslissing kan nog lang
óp zich doen wachten en zal voor vele
andere gemeenten niet den doorslag kun
nen geven. Zij moeten denzelfdein moed
hebben als de pastoor van Beugen, de
processie houden om te doen zien,
dat zij daarop prijs stellen en dat het
verlangen der Katholieken, om deze dwaze
beperking hunner godsdienstvrijheid te
zien beëindigd, ernstig is.
l) Onder de gezagvolle lieden die van oordeel
/.ijn, dat procesiën wettelijk geoorloofd /.ijjj, be
hoort ook, naar ons beste-weten, Jbr. mr. AF.
De Satomiu Lobman, zeer zeker een onverdachte
getuigenis in deze. Red. N. Z. Crt.
Ons is ter oor# gekomeD, dat men
bepaalde personen heeft aangewezen en
zelfs lastig gevallen, die ons het bericht
van het „wilde brood" in handen zouden
hebben gespeeld en „den boel hebben
verraden."
Naar aanleiding hiervan merken wij
op, dat niemand ons iets in handen heeft
gespeeld en ook niemand iets heeft
„verraden", om de doodeenvoudige reden
dat er niets te verraden viel. Wat wij
over het „wilde brood" mededeelden,
was sinds dagen, ja weken, eenpubliek
geheim. Op de straat, in de cafe's in
de scheersalon's, overal waar men bij
elkaar kwam voor een buurpraatje, was
het discours over het „wilde brood"
algemeen en ook daar leggen wrj den
nadruk op de afkeuring over de
enorme afmetingen, die deze sluikhandel
had aangenomen. Och, wij hebben allen
wel eens wat buiten de distributie zien
te bemachtigen: een zakje boonen of
erwten, een maaltje aardappelen enz.
Zeker het mag niet maar het is verklaar
baar en menschelijk.
Maar hier gold het 't achterhouden van
groote hoeveelheden graan, die
aan de algemeene volksvoeding wer
den onttrokken en nu uit winstbejag
als brood zonder bon tegen ongeoorloofd
nooge prijzen verkocht werden. De minis
ter van landbouw heelt het achterhouden
van voorraden eenmisdaad genoemd
in deze tijden en zooals het dan ook in
deze streken ging, liep het zoozeer de
spuigaten uit, dat er waarlijk geen cou
rantenbericht noodig was om het bekend
te maken. Ook kon er niets „verraden"
worden. Want wie verraadt nu iets dal
heel de wereld weet. Trouwens, lang
voordat het bericht in de couranten
stond, was de overheid reeds op haar
„qui vive" en bezig met het instellen
eener strengere controle.
Het is volkomen juist wat het dagblad
„De Zeeuw" gisterenavond in deze schreef
„Er zrjn strenger maatregelen op de
komst, zegt men, tegen den smokkel- en
kettinghandel.
Dit zal op Zuid-Beveland doch ook
op Walcheren niet algemeen met ge
noegen vernomen worden.
Sommige menschen zoeken verband
tusschen zekere persberichten en deze
maatregels. Wij gaan met dez'-' veronder
stelling niet accoord.
Men behoeft heusch geen bepaalde
courant er op aan te zienhet kwaad
gerucht was, vooral uit Zeeland, doch
ook uit andere provincies reeds genoeg
zaam tot de Regeeringsbureaux doorge
drongen.
Misschien was het voor den minister
geen nieuws meer toen de heer Colijn lid
der eerste Kamer, broeder van den land
bouwer Colijn uit de Tweede, den minis
ter op de vervaarlijke uitbreiding van
dezen handel wees
In ieder geval zoeke men het verband
niet aan den lagen kant van een pers
bericht, maar in de hoogte".
Dus nog eens: niemand heeft iets
„verraden' en niemand heeft ons iets
aangebracht, maar wat wij schreven was
de neerslag van hetgeen wjj uit tal van
monden in het openbaar hebben verno
men. Het is nu eenmaal de taak van
een courant om wat op de publieke
markt besproken wordt als nieuws te
vermelden en zeer zeker als daarmede
een algemeen volksbelang wordt gediend
Als dat niet meer mag, kan een courant
haar matten wel oprollen.
En dan krijgt men „wilde praatjes"
die vaak heel wat erger kunnen zijn dan
een bericht over „wild brood".
Losse berichten.
Het aftreden van Czernin en de brief van
Keizer Karei.
Over het terugtreden van Czernin ver
neemt de „Berl. Morgenpost", dat Czernin
zijn ontslag genomen heelt, met de moti
veering, dat hij de met zjjn ambt verbon
den verantwoordelijkheid niet meer kan
dragen, wanneer de keizer zonder zijn
medeweten zeer gewichtige politieke
brieven schrijft.
De „Voss. Ztg." noemt als opvolgers van
Czernin, baron Von Merey, graaf Andrassy
en Prins van Hohenlohe. Een Candida-
tuur van Tisza is vrijwel uitgesloten,
hoewel Tisza plotseling naar Weenen is
gereisd.
De „Lok, Anz zegt: Graaf Czernin
meende de verantwoordelijkheid niet
langer te kunnen dragen, omdat hij ge
loofde, dat een zoo gewichtige brief
oek voor zoover hij niet vervalscht is
niet mocht worden verzonden zonder zijn
medeweten. Clemenceau kan er zich nu
op beroemen, tenminste een persoonlijk
succes bereikt te hebben.
De stap van Czernin is die van een
oprecht man, die het met zijn plicht en
zijn ambt ernstig meent, en niet aarzelt
de noodige consequenties te trekken.
Het „Berl. Tagebl." schrijft: Het valt
niet te ontkennen, dat er in deze brief-
geschiedenis nog vele punten blijven' die
donker zijn. Czernin was een trouwe
bewaker van het bondgenootschap, ge
lukkigerwijze was hij niet de eenige.
WEENEN, 15 April. In de 'heden ge
houden gemeenschappelijke zitting van
de commissie voor oorlogseconomie, sprak
de afgevaardigde dr. van Langenhar over
het afteden van Czernin. Hij noemde
hem een man,die door alle patriotten, in
het bijzonder door de Duitschers geëerd
werd, door alle eerlijke tegenstanders
geacht en door alle staatsvijanden gehaat
werd.
Hij wees er op, dat het noodzakelijk
was de bevolking over de oorzaken van
dit aftreden in te lichten.
LONDEN, De „Westminster Gazette"
schrijft in een hoofdartikel: Gzernin heeft
gedurende de laetste twaalf maanden
onder Duitschen druk een spel gespeeld
van uitvluchten en dubbelzinnigheden.
In October sprak hij als een pacifist.
Enkele weken later blies hij het vuur
weer aan, gelijk Hindenburg en de keizer.
Bij zijn terugkeer van Brest was hij er
haastig bij om het Oostenrijksche volk te
verzekeren, uat de oorlog in het Oosten
was afgeloopen, maar een week of twee
later moest hij verklaren, dat Oostenrijk
gedwongen was met zijn bondgenoot deel
t^ nemen aan een nieuwe expeditie in
Oekraine.
Bij dit alles komt de onthulling van
Keizer Karei s brief en de storm, welke
dit incident in Duitschland heeft verwekt.
Czernin stond nu zonder steun van
het publiek, terwijl zijn meester, de kei
zer, ernstig in discrediet is geraakt.
WEENEN, 16 April (K. B.) De bladen
vernemen van bevoegde, goed ingelichte
zqde, dat de leden van Czernin'» aftre
den niet in het openbaar kunnen worden
uiteengezet. Alleen kunnen conclusies
van negatieven aard getrokken worden.
Zoo wordt tegenoemder plaatse verklaard,
dat de quaestie Ctemeuceau-Czernin den
minister niet tot aftreden heeft bewogen.
Over de eigenlijke reden van zijn aftre
den wordt slechts medegedeeld, dat in
den laatsten tijd de opvattingen van den
keizer in vele quaesties niet met die van
Czernin overeenkwamen.
Daaruit heeft Lzernin de conclusie ge
trokken, dat hij het vertrouwen van den
keizer niet meer in de noodige mate
bezat, en daarom (heeft hg zijn ontslag
genomen.
Omtrent zijn opvolger kan nog niets
met zekerheid worüeu medegedeeld.
(Zie laatste berichten).
PARIJS, 15 April. In verband met de
polemiek tusschen Czernin en Clemenceau
schnjtthet „Petit Journal": Clemenceau
zal het volledig dossier aan de commissies
van buitenlaudsehe zaken en van het
leger voorleggen. Zelfs als de kamers de
zaak in geheime zittiug behandelen, zal
de regeering de kwestie voor de pubiieke
opinie brengen.
WEENEN, 15 April. De bladen vernemen
van welingelichte zijde: Graaf Czernin
heeft van het concept van den brief van
keizer Karei aan prins Sixtus kennis
genomen. Plet concept komt volkomen
overeen met het communiqué van 12
April door het ministerie van buiten
laudsehe zaken over's keizers brief open
baar gemaakt.
Er is in dezen brief geen sprake van
een opdracht aan prins Sixtus om iemand
van den inhoud van den brief in kennis
te stellen. Er bevindt zich geen woord
over België in. De passus, welke op
Eizas-Lotharingen betrekking heeft, komt
volkomen overeen met hetgeen hierom
trent door het ministerie van buitenland-
sche zaken gepubheeerd is.
(Het conüicD over den brief kan eerst
dan als geëindigd worden beschouwd,
wanneer Clemenceau eene fotographische
reproductie van den brief overlegt.
Red.)
De strijd in het Westen.
Duitscfie mededeeiin gen.
BERLIJN, 15 April. (W.B.) De „B. z.
a. M." verneemt d.d. gisteren uit Genève:
De Parijsche bladen van Donderdagavond
melden, dat de beschieting van St. Omer
door de Duitschers begonnen is. Amiens
wordt elke 3 a 6 minuten beschoten.
BERLIJN, 15 April. (W.B.) De oorlogs
correspondent Carl Rosner meldt, dt. 15
dezer aan den „Lokal Anzeiger": In den
slag bij Armentières hadden wij troepen
tegenover ons, die 21 dezer onzen eer
sten offensieven stoot hadden op te van
gen. Zij waren naar het front van Ar
mentières gezonden om op verhaal te
komen. De geallieerden meenden,-datdaar
geen aanval zou plaats hebben, en dat
het onmogelijk zou te nemen zijn, van
wege de geweldig versterkte hoogtestei-
lingen der Engelschen.
Een Amerikaansch oordeel.
WASHINGTON, 15 April. (R.O.) Het
wekelijksch rapport van het departement
van oorlog meldt: Volgens onze meening
is het keerpunt in het Westen komende
en, ofschoon de Duitschers bepaalde voor
deden hebben behaald, toch zijn zjj er
Verwachting tot den avond van 18 April
Zwakke tot matigen, noordelijke tot Ooste-
iijkon wind in het Noorden, in het Zuiden
veranderlijke wind, nevelig tot betrokken
of zwaarbewolkt; tijdeiy'k opklarend; wei
nig of geen regen; iets zachter.
niet in geslaagd de overwinning in het
veld te forceeren.
Bij het offensief in Picardië zochten
de Duitschers naar een zwak punt in de
linie, waarin de Fransche en Engeische
troepen zich vereenigen. Zij slaagden niet
in definitieve resultaten te behalen bij
deze operaties. Zij gingen het op een
ander punt probeeren en hoopten een
wig te slaan in den sector langs het
Portugeesche en Engeische front en in
staat te zijn het Engeische front naai
de zee op te rollen. Dit was het doe)
van de operaties der vorige week. Maar
ook daarbij kon de Duitsche staf geen
beslissende strategische successen boeken.
Generaal Fech.
PARIJS, 15 April (R.O:) Officieel. De
Engeische en Fransche regeeringen zijn
overeen gekomen om aan generaal Foch
het opperbevel der geallieerde legers in
Frankrijk toe te kennen.
(Tot nu toe was Foch alleen aangewe
zen op de taak de actie van de beide
hoofdkwartieren van Haig en Petain in
één bedding te leiden. Nu komt er één
hoofdkwartier, dat van Foch. Inmiddels
is zijn invloed reeds voelbaar. Wel na
men de Duitschers Wulverghem en Bail
leul, maar dit zijn maar plaatselijke suc
cessen. De Duitschers worden meer en
meer tot staan gebracht, wat wijst op een
oordeelkundig inbrengen der reserves door
Foch. Red.)
De buit der Centraien.
BERLIJN, 15 April. Gedurende het half
jaar, dat verliep tusschen 15 October 1917
en 15 April 1918, bedroeg: de buit der
centraien meer dan 517000 gevangenen,
7246 kanonnen, ongeveer 20.00U machine
geweren, meer dan 300 tanks. Bovéndien
vielen den cenjralen in handen meer dan
100 gepantserde auto's, 630 auto's, 70UO
voertuigen en een onafzienbare buit spoor
wegmateriaal, waaronder meer dsjn 800
locomotieven en 3000 wagons. Dé voor
raden der munitiedepots zijn nog niet
bq benadering vastgesteld; alleen aan ar
tillerie-munitie werden tot nu toe over
de 3 millioen stuks geteld. Gedurende
denzelfden tijd werden meer dan 1100
vliegtuigen en meer dan 100 kabelbal
lons neergeschoten. De buit aan ander
oorlogsmateriaal, pioniers-werktuigen,
hand-vuurwapens, gasmaskers en verple-
plegingsmateriaal konden tot nu toe nog
niet bij benadering worden vastgesteld.
Amerlkaansch kanon van 170 K.M.
draagwijdte 1
Volgens een bericht uit Washington
heeft de Amenkaansche minister van
marine, Oaniëls, van zijn raadgevers voor
artilleristische quaesties vernomen, dat
de Amerikanen kanonnen kunnen maken
die verder schieten dan het vèrdragend
geschut, waarmee de Duitschers Parijs
onder vuur nemen. Deze deskundigen
beweren, dat zij bij machte zijn een
kanon te bouwen, dat 170 K.M. draagt.
Gas uit bout.
Volgens berichten van de Zweedsche
pers heeft men, tengevolge van de kolen-
schaarschte, aan de Gtocküoimsche gasfa
briek pogingen in het werk gesteld, om
gas uit hout te verkrijgen Naar verluidt
zou dit gas zóó goed voldoen dat Zweden
in dit opzicht van steenkolentoevoer on
afhankelijk zal zijn.
Vergadering van den Alge-
meenen Bond van R. K. Kies-
vereenigingen in Nederland.
Op Maandag 13 Mei 1918, zal des voor
middags ten tien uur precies, in het
„Gebouw voor Kuueten en Wetenschap
pen (Mariaplaats) te Utrecht, bovenver
