Ao. 153.
Zaterdag 39 December 1917. Dertiende Jaargang.
Oe Groote Oorlog
Verschijnt eiken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJBA6AV0ND.
BINNENLAND.
UIT ZEELAND
HIM ZEEUMSCHE COUMNT
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes f 0.90, daarbuiten f 1.10.
Afzonderlijke nummers 5 cent, dubbele bladen 10 cent.
Advertentiën worden ingewacht vóór half een uur 's namiddags.
Kantoorv. 4. Administratie: Boudewljn de WlffestraatA 135® GOES.
Tel. interc.Directie no. 94. Redactie no. 97.
Reclameberichten 25 Ct p. r. Bij abonnement speciale prfja.
Advertentiën van 1—5 regels ƒ0.626, iedere regel moer 12» Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 X beralmad.
V* Ter svarweiing.
Aan Burgemeester en Wethouders van
Vlissingen, <lie meenon, dat er geen re
denen zijn voor het nemen van maatre-
gelen tegen het bezoeken van bioscopen
door kinderen, bevelen wij1 het hieronder
staande ter aandachtige overweging aan.
In Denemarken wordit door verschil
lende vereenigingen tot bescherming der
jeugd een door den Staat gesubsidieerd
tijdschrift uitgegeven „Börnesagens Tiden-
de". Het nummer van 15 Juni 1.1. bevatte
het verslag van eene lezing, welke de
onderwijzer Kjaergaard uit Korsör den
29 Mei hield op een Onder wijzers verga
dering te Aarhus,
De bioscopen, zoo heet het daar o.a.,
trékken gemakkelijk veel publiek; voor-
(eerst omdat de prijzen laag zijn, vervol
gens omdat zij gewoonlijk weinig ver-
standtelijke inspanning vragen en derdens
omdat ziji gewoonlijk zoo in den w.eg
liggen, dat men er als van zelf bin
nentreedt.
Vooral de jeugd voelt zich aangetrok-
ken tot de. bioscoop, waar het hun toe
lachende onbekende leven zich zoo avon
tuurlijk voor hun op kennis beluste oogen
ontrolt. Een oommissie van onderwijzers
*n onderwijzeressen uit Kopenhagen con
troleerde 21 bioscopen (77 voorstellin
gen) en kwam tot de bevinding, dat 26
pCt. der bezoekers kinderen waren, 13
pCt. zeer jeugdige kinderen. Van de be
zoekers, die nog na 8 uur in de Cinema's
werden aangetroffen, bestond 1/3 uit kin
deren, /die' zich daar ophielden zonder
toezicht van ouders of oudere personen.
Behalve dat het bioscoopbezoek ontzenu
wend op de kinderen en verlammend op
dó school werkt, heeft het ten gevolge
dat, naar een woord van den po
lities ommaris te Christiania,
do jeugdige misdadigers in de
zelfde mate toenemen als de
bioscooptheaters.
Zeventig procent van de films is slecht,
-'-eenige zijn goed en de rest is op het
kantje af. Een directeur van een Staats-
opvoectingsgesticht heeft gezegd: „De bios
coop is een der meest jeugdverdervende
instellingen hier te lande". De reden hier
van is deze: „de bioscoop is een dui
tenzaak geworden. De film-markt is in
ternationaal en het zinneprikkelende lokt
het talrijkste publiek".
Behalve den verderfelijken invloed, die
van het vertoonde uitgaat, werd gecon
stateerd, dat verleiders in de pau
zen onbetamelijke gesprekken
hielden met kinderen.
„Maar", zoo gaat Kjaergaard verder,
„daar bestaat toch eene censuur". „Ja",
zoo antwoordt 'hij, „de bioscooptheaters
hebben om zich de concurrentie van het
lijf te houden, zich aanééngesloten. En
de Staatscensuur? Deze 'moet ofwel al
het werk niet aankunnen, ofwel zij moet,
door alles wat zij te zien kreeg, afge
stompt zijn. Men kan op die censuur
tiiet meer vertrouwen. Enkele keeren kan
men op een aanplakbiljet lezen: „Geen
toegang voor kinderen". Maar zoo iets
is een prikkelende reklame voor hon die
precies de kindergrens overschreden heb
ban en 'deze vertellen het wel voort aan
ds kinderen, die tot hun spijt er niet
bij tegenwoordig mochten zijn".
Kjaergaard stelde daarom voor, dat alle
g»meentebesturen zich zouden aaneenslui
ten om een Centraalbureau voor levering
van goede films te vormen en om slechts
m*t omzichtigheid en onder degelijke
waarborgen verlof te geven tot het openen
van bioscooptheaters. Met algeineene
stommen werd een resolutie aangenomen,
dat Staat en GEMEENTE hunne aan
dacht zouden vestigen op het gevaar, dat
vanwoge de bioscopen de aangroeiende
jeugd bedreigt".
Moge de raad van Vlissingen als ver
tegenwoordigende de inwoners der stad
niet rusten vooraleer hij van burgemeester
en wethouders is te weten gekomen, wel-
jke de fameuze redenen zijn die B. en \V.
Weerhouden om tegen het advies der com
missie van toezicht op het lager onder-
Wijs, gesteund door schoolhoofden en ge-
neesheeren, het bioscoopbezoek door kin
deren ongestoord zijn gang te latengaan.
Opdat niet vervuld worde aan de bur
gerij wat wij lezen in Ecclesiasticus X. 2
„gelijk de bestuurder van een stad is, zoo
zjjn ook hare bewoners".
Losse berichten.
De Paus
heeft in zijn Kerstrede als antwoord
op de begroeting van het college der
kardinalen naar voren gebracht wat
reeds door kardinaal Vannutelli in de be
groeting was aaiigestipt dat alleen de
terugkeer van vorsten en regeerders tot
God en de beginselen des evangelies aan
de wereld den zoo innig gewenschten
vrede kunnen schenken. Dat er zooveel
onvrede in de wereld is, is niet de schuld
van het christendom, maar van de chris
tenen. Ook betuigde Z.H. zijn vreugde over
de inbezitneming van Jeruzalem door een
chriiten-mogendheid.
De vredesonderhandelingen tusschen
Rusland en de Centralen,
verleden week te Brest-Litowsk geopend
schijnen in zooverre te gelukken, dat er
in spijt van meeningsverschillen een basis
voor gemeenschappelijk overleg is gevon
den. Met het oog hierop stelt nu de Rus
sische delegatie een tien dagen durende
onderbreking der onderhandelingen voor,
beginnende hedenavond en eindigende op
den avond van 4 Januari 1918, opdat aan
de volkeren en hun regeeringen, die zich
bij de hier gevoerde onderhandelingen tot
een algemieenen vrede nog niet hebben
aangesloten, de mogelijkheid geboden wor
de, om zich van de thans opgestelde
beginselen van zulk een vrede op de
hoogte te stellen.
Na afloop van dezen termijn moeten
de onderhandelingen onder alle omstan
digheden voortgezet worden.
De zaak-Caillaux.
PARIJS, 22 Dec. (Reutor.) De Fraasehe
Kamer heeft met 407 tegen 2 stemmen
■de parlementaire immuniteit van Cail-
laux en door handopsteken dia vanLous-
talet opgeheven.
Een motie van vertrouwen.
ROME, 23 Dec. De Kamer nam bij
nominale stemming met 345 tegen 50
stemmen de motie van vertrouwen van
Careano aan door de regeering aanvaard,
en aldus luidend:
„De Kamer neemt acte van de regee-
ringsverklaring."
Vervolgens werd de voorloopige begroo-
ti*g, loopende tot 30 Juni, aangenomen.
De eerste groep van 300 Britscba
krijgsgevangenen, die in Nederland geïn
terneerd worden, zal niet heden (Vrijdag),
zooals aanvankelijk 'tplan was, maar mor
gen (Zaterdag) in ons land aankomen. De
trein vertrekt Zaterdagmiddag 12 uur van
Venlo en gaat door naar Scheveningen,
waar de geïnterneerden ruim 6 uur of
tegen, half 7 uur verwacht worden.
(N. R. Crt.)
Over de afgeloopen wietek, eindigende
22 Dec. zijn in Nederland 'uitgesproken
27 faillissementen tegen 15 faillissemen
ten in dezelfde week Van het vorigte1 jaar.
Van 1 Jan,uari tot en met 22 .Dec.
1917 908 faillissementen tegenover 1029
over hetzelfde tijdperk van het vorigjel
jaar.
Be Gemeentelijke Centrale Keuken
te Goes.
In vervolg op ons eerste artikel, be
handelen wij thans het vraagstuk: welke
stoffen dienen, tot instandhouding en tot
opwekking van nieuwe krachten, dage
lijks aan ons lichaam te worden toege
diend. Deze kunnen worden genoemd in
de volgende vier verbindingen
ten le eiwitstoffen,
ten 2e koolhydraten,
ten 3e vetten,
ten 4e zouten en water.
Waarin en in welke hoeveelheden ko
men deze in de grondstoffen voor, die
wij dagelijks gebruiken? Ten eerste het
eiwitstof. Zooals de naam reeds aanduidt,
denken wij terstond aan het kippenei.
Toch bestaat dit uit hoogstens 13 pet
eiwit, haring ,uit 19 pet., bruine boonen
en erwten circa 25 pet., magere kaas
35 pet. en vleesch 20 pet. Daarna de
koolhydraten :pf op zijn gewoon Hol-
landsch: het zetmeel en suiker. Deze ko
men hoofdzakelijk voor in onze aardap
pelen 20 pet., peulvruchten zelfs met 50
pet., tarwe en rogge circa 50 pet., rijst
76 pet. en gedroogde appelen 63 pet.,
terwijl vanzelf de beetwortel een bijzon
der hoog suikergehalte heeft, hetwelk wij
in voiledigen toestand als geraffineerde
suiker aan onze voedingsmiddelen toe
voegen
Een zeer voornaam bestanddeel: de
vetten komen thans. In boter voorkomen
de tot circa 75 pet. en in margarine,
onthoud dit vooral goed, tot 87 pet. De
vroeger zoo versmade margarine staat
inderdaad hooger in vetgehalte dan de
boter. En waar tegenwoordig van Rijks
wege een strenge controle wordt uitge
oefend op zuivere samenstelling dezer
vetsoort, zoo is zij als 'tware aangewe
zen voor de Centrale Keuken, doch hier
over later. Zoete-melksche-kaas heefteen
vetgehalte van 35 a 45 pet. en rook-
spek zelfs 76 pet.
Ten slotte de zouten, die voorname
lijk in onze groenten voorkomen en bij
degeljjke bereiding zeer veel bijdragen
tot versterking en opwekking onzer li
chamelijke krachten. Speciaal om de lichte
voedende bestanddeelen der groenten, zijn
deze onontbeerlijk bij de bereiding on
zer spijlzen. Gaan wij nu deze verschil
lende bestanddeelen na, dan blijkt het,
dat de mensch als 'tware door eeuwen
lange ondervinding zijn voedsel in hoofd
zaak bepaald heeft tot brood, aardap
pelen, peulvruchten en rijst naast kaas,
vleesch en groenten. Dit is is 't kort de
.samenstelling onzer dagelijks voorkomen
de spijzen, thans is het de laak der
directie van de Centrale keuken met me
dewerking van het dagelijksch bestuur
der Commissie, een zoodanige samenstel
ling van het te bereiden voedsel te ont
werpen, diat dit voldoet aan deeischen
vJ?n:
ten le flinke voedingswaarde,
ten 2e groote smakelijkheid,
ten 3e normalen prijs.
Ik behoef u wel1 niet te zeggen, djat
veel overleg en aanhoudende zorg nood
zakelijk zijn om straks uw dagelijksche
portie af te leveren; dat een vaste basis
voor ons van veel' nut is, zoodat wij
niet den eenen dag staan voor '200 por
ties en den volgenden voor 500, alléén
omdat men bijv. niet gewoon is stamppot
te eten of omdat men van geen soep
houdt! Wij leeren thans nog iederen dag,
dat we ons moeten aanpassen aan ve*-
anderde toestanden, welnu, probeert het
thans eens vrijwillig 1 Hoe grooter en ge
lijkmatiger deelname, des te beter .kun
nen wjjl voor u zorgen. Nu zult gij nog
gaarne willen weten, wat wijl van plan
zijn .te bereiden. In de eerste plaats
zijn we natuurlijk ook eenigszins afhan
kelijk' van de distributie, doch in ieder
geval komen de volgende spijzen op 'da
lijst voor: soepen: erwten-, groente-, aard
appel-, bruine boonen-, uien- en rijst- of
gortsoep. Stamppot: hutspot, alle soorten
kool met aardappelen, knolrapen, appe
len met uien Vatgroenten: sperzie- en
snijboonen, andijvie enz, Vervolgens zoo
mogelijk rijstebrei en gortebrei. En we
zuilen trachten in den vervolge een go-
regelde Vrijdagsche aanvoer van visch te
verkrijgen, zoodat dien dag gedistribueerd
kan worden: regeeringsvisch met wortelen
en aardappelen. Natuurlijk worden al
deze spijzen in behoorlijke hoeveelheid
toebereid met boter. Een volgenden keer
wordt 'het vraagstuk behandeld over het
innemen der bons.
De bedrijfsleider der Centr. keuken,
J. J. VAN ANDEL.
N.B. Uit hetgeen in bovenstaande om
trent het Vrijdagsch menu is medegedeeld,
mogen wij tot onze voldoening concludee-
ren, dat de Centrale Keuken rekening
houdt met den Vrijdag in zooverre op
dien dag aan de Roomsch-Katholieken
het gebruik van vleeschspijzen niet
van gestampte pot met vet bereid
verboden is. Red.
Goes. De bommen op de stad
blijven nog steeds het onderwerp van ge
sprekken en gedachtenwisseling. Vreemd
dat sommige menschen door allerlei dwa
ze vérhalen van vliegers, die nog na
Zaterdag boven de stad zouden versche
nen zijn en voornamelijk boven de appel-
slroopfabriek zouden hebben gekruisd
natuurlijk als die praatjes waar waren,
niet omwille van de appelstroopfabriek,
maar om wille van het station, dat er
vlak bij ligt de ongerustheid helpen
vergrooten. Wij hebben aan den doorge-
stanen angst van Zaterdag j.l. meer dan
genoeg en behoeven niet met allerlei ver
zinsels bang te worden gemaakt.
Verschrikkelijk is het, dat toch een
menschenleven aan dezen aanslag op on
ze stad ten offer viel. Immers, de heer,
Visser ,die door een granaatscherf in den
buik werd getroffen, is Woensdagmorgen
te 4 uur in het ziekenhuis te Middelburg
overleden. Het moordend ijzer had zulke
verwoestingen aangericht in de ingewan
den van den ongelukkige, dat mensche-
lijke hulp niet meer mocht baten. Een
weduwe en verweesde kinderen treuren
thans om het verlies van den dierbaren
man en vader. Algemeèn is de deelne
ming met het droevig lot aan dit gezin
overkomen. De herinnering aan hetgeen
Goes den 22en December te beurt viel
is er des te bitterder om. Naar wij ver
nemen, is het stoffelijk overschot van
den heer Visser hedenmorgen per lijk
koets uit Middelburg hierheen gevoerd
en zal de begrafenis morgen (Zaterdag)
plaats hebben.
Uit allerlei nieuwe bijzonderheden blykt
niet hoeveel kracht de geworpen projec
tielen zijn uiteengesprongen. Zoo is b.v.
een zwaar stuk ijzer diep in de houten
vensterstijlen van den erker van het huis
van mevr. v. d. Have op denWestwal ge
drongen, terwijl verschillende ruiten ver
nield werden. Waarschijnlijk is dit stuk
afkomstig van de bom, die in de West-
vest neerplofte.
De heer v. d. Does toonde ons ver
schillende door de ontploffing getroffen
voorwerpen, die op zijn slaapkamer op
den zolder zich bevonden. Zoo b.v. een ge-
dachtenisplaat zijner Eerste H. Communie,
die verschroeid en met gaten is door
boord, evenals portretten en andere pla
ten, die vol gaten zijn. Uit een boekenkist
is een hoek geslagen en in den vloer
ziet men verschillende gaten, waardoor
stukken, jjzer zich een weg baanden tot
aan het plafond van den twee verdiepin
gen lager gelegen winkel van den heer
Giesen.
Ook in de kweekerij bij Bliek achter
den Westwal is een bom neergekomen,
die er den grond omwoelde en de ge
wassen havende. Met koortsachtigen ijver
is men Maandag bezig geweest om de
gebroken ruiten te herstellen nog vóór
de feestdagen en men is daarin vrijwel
geslaagd. Van een glazenmaker en
er waren er heel wat aan het wepk
vernamen wij, dat hij 200 vensterruiten
had ingezet. Velen zochten tijdens den
aanslag hun toevlucht in kelders en sous-
terrains. Een onzer hoteliers borg er zijn
gasten in en heeft zijn personeel er in
onderricht hoe bij een herhaling van het
geval te handelen. Een onzer bankiers
vluchtte in de kluis en een logé, die
met den avondtrein bij hem kwam, werd
aanstonds bij zijn binnenkomen binnen
de veilige wanden van de safe getrokken.
Wij moeten nog een bericht verbeteren.
Het allereerst zette onze kranige Goesche
landweer de getroffen plaatsen af en wel
van half 12 lot kwart voor twee uur.
Eerst daarna werden zij door militaire
wielrijders afgelost.
Er gaan stemmen op voor het instel
len van een inlichtings- en seindienst,
waardoor bij een nieuw bezoek van zoo'n
bommenwerper waarvoor de Hemel
ons spare de burgerij aanstonds kan
gewaarschuwd worden zich in veiligheid
te stellen. De burgemeester van Middel
burg heeft met het oog op eventueele
aanslagen de navolgende wenken gegeven:
lo. de huizen niet te verlaten. In
verreweg de meeste gevallen werden zij
getroffen, die zich op straat bevonden;
2o. zich te begeven naai' de beneden
verdieping der huizén;
3o. alle lichten in huis, naar buiten
uitstralend, te dooven;
4o. de voordeuren te openen, opdat
voorbijgangers in de huizen zich in vei
ligheid kunnen stellen.
Welk weder zullen wij hebben?
Verwachting tot den avond van 29 Deo.
Matige wind uit Oostelijke riobtlngen:
half- tot zwaarbewolkt, met weinig of geen
sneeuw in het noorden, in het zuiden zwaar
bewolkt met meer kans op sneeuw, liohta
tot matige vorst.
Ook de burgemeester van Sas van Gent
heeft in verband met de nu driemaal in
korten tijd op of nabij Sas van Gent
gevallen bommen, waardoor een toestand
van ondragelijke spanning, is ingetreden,
aan de ingezetenen eenige wenken gege
ven en wel om bij herhaling als men zich
buiten .bevindt zonder overhaasting dek
king te zoeken of in het open veld z|jnde
op den grond te gaan liggen; verboden is
het samenscholingen op straten of pleinen
te houden of om op daken of balcons te
gaan staan, terwijl het gevaarlijk is zich
aan de vensters op te houden. Indien
des nachts een luchtaanval plaats heeft,
moet zooveel mogelijk, Iichtuitstraling naar
buiten vermeden worden. Verder wordt
er voor gewaarschuwd niet gesprongen
bommen of deelen van projectielen, voor
namelijk hulzen toch niet op te rapen,
terwijl scherven van bommen direct aan
den plaatselijken militairen commandant
moeten worden ingeleverd.
Deze wenken behooren ook op andere
plaatsen in acht genomen te worden als
uit de lucht gevaren dreigen.
In de „Middelb. Crt." van Donderdag
avond vraagt J. J. Honig uit Zierikzee:
„Zou het geen overweging verdienen,
dat, zoodra op de militaire posten een
vliegtuig gesignaleerd wordt (natotlrljjk
des avonds of des nachts) er dan door de
schildwachten raketten afgeschoten wor
den met de nationale kleuren. En de
oorlogvoerende landen met dezen maat
regel in kennis te stellen.
Plaatsen voor opstelling dezfer posted
in Zeeuwsch-Vlaanderen, Walcheren, Z.-
Beveland, Tholen, Schouwen eu Duive-
land.
Zoodra raketten opgelaten worden, bijv-
in Schouwen en daarna in Zuid-Beveland
en daarop in Zeeuwsch-Vlaanderen, dan
kan de vlieger zich overtuigen, dat hjj
boven neutraal gebied is."
Laten wij hopen, dat wij voortaan van
het bezoek van vreemde vliegers, die zich
„vergissen", verschoond blijven.
Het telegram, dat namens H. M. de
Koningin bij den burgemeester inkwam
en waarover wij reeds in ons vorig num
mer schreven, luidde als volgt: -
Hare Majesteit de Koningin, kennis ge
nomen hebbende van de ramp, die dé
gemeente Goes getroffen heeft, draagt mij
op u te verzoeken Haar wel te willen
mededeelen hoe de toestand der slacht
offers is en hun de verzekering van
Hoogstderzelver deelneming over te bren
gen.
J VAN GEEN,
Secretaris,
-Naar wij vernemen Zou de dienst
bode .van den heer Visser niet alleen
jrij den bomaanslag 'zijn .gewond, maar
ook aan een krenking van het normafe
denkvermogen zijn gaan lijden.
Het salaris van den Commissaris
van Politie, is nu gebracht op f1800.
Het maximum is op f2000 gesteld?
Een der volgende dagen zullën ver
schillende meisjes, die zich daartoe be
reid hpbben verklaard bij dé''inwoners
komen aankloppen om te vlagen of Zij
een nurgmer willen trekken' opeen kaart
waarvoo^ zij zooveel maal een halve cent
betalen als het getrokken: nummer aan
wijst. Het hoogste nummer bp een kaart
is 50, dus het hoogste bedrag dat men
kwijt is, is f0.25. De opbrengst is be
stemd voor het fonds, waaruit het R. K,
Huisvestingscomité de verzorging
van oorlogskinderen van el ke n a-
tionaliteit en van eiken gods
dienst hoopt te kunnen bestrijden.
Thans werden ruim 2000 oorlogskinde
ren hier in Nederland door dat comité
verpleegd.
Om den koop aan te moedigen zijn
zeer fraaie en degelijke prijzen beschik
baar gesteld, die te beurt vallen aan den-
gene wiens gekocht nummer correspon
deert met dat wat op de kaart onder
een rood lak bedekt is en later door
den voorzitter van o«s vluchtelingen
