aboomen,
De Groote Oorlog
ings-
>eschuit
LA.\I>
No. 120.
Donderdag II October 1917. Dertiende Jaargang.
bon.
1M - Goes.
October 1917,
DTDIENST
Ruyter", en
Goes".
:erdam.
inschrijving
anada's
anadass
'sen 8 Olmen
bij Inschrijving
er bon.
EM - Goes.
Verschijnt eiken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
WAT ONS WACHT.
ïR zal
iur, te Heinkenszand,
and door Augustijn
E. M. J. STIEGER,
aling
open:
>r werkhout.
-Rotterdam en
rdam,
toomboot
naar rotterdam.
's morgens 7 uur.
crdam naar goes.
>er's morgens 6 uur.
naar rotterdam
>rgen vroeg.
amsterdam,
lag 12 uur.
1erdam
Idag 12 uur.
s" vervoert geen
erdam, Haring
5 bekomen te Goes
C. MONHEMIUS, te
eer D. VAN LOON,
Binnenkant, bij den
OETEN en te r o t-
Directie.
ACHT Goes - Dordl—
r*f«. f 1,2 i retour f 2.
ot-Reederij,
VN DER SCHUIJT.
ante betaling,
erceel
Vissenkerke, bewoon
rg-
erceel
chter de buitenplaat
lerceel
f den grindweg tot aan
iorgwijck".
bekomen ten kantore
1AR te Goes, alwaar
jetten moeten worden
October a s.
Ned. S. DUVEKOT Cz
or 7 jaren, van rooven
tl oogst 1924:
kkershoek, nabij den
rinderendijk (Tiende-
elen, als
AN D naast v. d. Linde
't vorig perc.
per Blooisch gemet,
kantore van Notaris
Goes, vóór of op 13
KER
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes f 0.90, daarbuiten f 1.10.
Afzonderlijke nummers 5 cent, dubbele bladen 10 cent.
Advertentiën worden ingewacht vóór half een uur 's namiddags.
Kantoor v. d. AdministratieBoudewIJn de Wlftestraat A 135° GOES.
Tel. interc.Directie no. 94. Redactie no. 97.
Reclameberichten 25 Ct. p. t. Bij abonnement speciale prjjs.
Advertentiën van 15 regels ƒ0.625, iedere regel meer 126 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 X berekend.
V.
Het is met den stemplicht gegaan
gelijk met vele andere dingen: in den
beginne wil men er niet aan, maar lang
zamerhand begint men de behoefte eraan
te gevoelen. Nog in 1894 wekte in de
Fransche Kamer de indiening van een
wetsontwerp tot invoering van stem
plicht „kiesdwang" heette het toen
den lachlust der leden. Toch waren er
ook toen ter tijde reeds menschen, hier
gelijk in den vreemde, die met overtuiging
de invoering van stemplicht bepleitten,
al wisten zij, dat hun stem vooralsnog
zou klinken als „die eens roependen in de
woestijn".
Den 30en April 1891 schreef een be-
oordeelaar van het geschrift: „Proeve van
een nieuwe Kieswet", (van P. J. Raayma-
kers) o. a. het volgende
„Algemeen wordt beweerd, dat kies
recht kies plicht isen indien dit
werkelijk op juistheid berust waar
aan ik geen oogenblik twijfel dan
is het mij niet recht duidelijk, waarom
de wet den burger niet dwingt zijn
plicht te doen in een zoo belangrijke
zaak als deze.
Maar waar blijft dan onze vrijheid?
hoor ik menigeen vragen.
Met uw verlof, ik meen, dat in dezen
van geen schending van vrijheid ge
waagd kan worden, doch wel van een
beteugeling van laakbare on
geoorloofde handelingen. Juist
door de goedgezinden te dwingen
hun kiesplicht te vervullen, zou door
den uitslag der stemming de meest
mogelijke vrijheid kunnen gebo
ren worden I
Derhalve zou ik wenschen (de kie
zers) door een wet te dwingen hun
recht uit te oefenen en hun plicht te
vervullen
Door alle kiezers te dwingen, hun
kiesplicht te vervullen, zouden de tra
gen, die men veilig tot de goedgezinden
mag rekenen, niet meer thuis
kunnen b 1 ij v e n. En ik ben ervan
overtuigd: het lieve vaderland zou er
wel bij varen."
De man, die deze regelen schreef, had
blijkbaar een goed inzicht in de zaak en
was zijn tijd ver vooruit. Zeker, men
kan gaan theoretizeeren over de vraag
•of het kies recht, door den Staat aan
aan zijn burgers in het algemeen belang
gegeven, wel als plicht kan worden
opgelegd. Bij ons Katholieken is dit toch
wel al lang een overwonnen standpunt.
Hoe'dikwijls is om in dagen van ver
kiezingen niet voorgehouden, d,at kies
recht kiesp licht is, ja, wanneer het
om zaken gaat van het hoogste belang
b.v. otf de regeering al dan niet zal
zijn samengesteld uit mannen, die re
kening houden met God en Diens wet
ten strenge gewetensplicht?
Trouwens, ook hier geldt het spreek
woord: „Alle Theorie ist grau". Op de
praktijk komt het aan. Welnu, de prak
tijk der verkiezingen leerde ons, dat te.
steeds onwillige, lafcsche, onverschillige!
kiezers van de stembus wegblijven en 2e.
de actie welke op verkiezingsdagen werd
ontwikkeld cm de onwillige kiezers tot
een gang naar de stembus te bewegen
met behulp van auto's, rijtuigen, bor
rels, rerletgelden enz', enz. zulke be
denkelijke proporties begon aan te ne
men, dat -ze leidde tot politiek belierf,
afgezien van de enorme kosten, die zij
,op de schouders der kiesvereeniginge-n
laadde. Voor deze beide euvelen is stom-
pi i c h t het eenige afdoende middel.
Hieronder verstaan wij den w e t te 1 ij -
ken dwang aan den kiezer om
gelegd, te gaan stemmen. Wette,
lijke dwang veronderstelt dus straf voor
dengene, die zich aan de wet niet stoort
en thuis blijft. Het stemmen zelf is den
kiezer vrijgelaten, in zooverre hij: blanco
kan stemimen of wel het witte puntje
voor een der namen van de candidaten
zwart maken, maar stemmen moet hij.
Waarom dat blanco stemmen, als iemand
toch geen keuze wil doen, 300 vraagt
men wellicht. Kon men niet hebben vol
staan met het invoeren van opkomstplicht
of van de verplichting, de oproepings-
kaart op den stemmingsdag ten stadhui
ze in te leveren, zooals indertijd het
amendement Vermeulen op de kieswet
Tak luidde? Ons antwoord op deze be
merking is, dat het blanco-stemmen al
lesbehalve een overbodige fraaiigheid mag
heeten en zeker niet, wanneer men stem
plicht beschouwt, gekoppeld aan
de Evenredige Vertegeawoor-
d i g i n g, waarvan het een noodzake
lijke aanvulling is. Dan is het wel
degelijk van belang, te weten, hoeveel
kiezers op geen enkelen der candidaten
hebben willen stemmen. Evenredige
Vertegenwoordiging beoogt een
zoo juist mogelijk spiegelbeeld te leve
ren in het parlement van het kiezers
corps. Maar dan moet ook het gansch e
kiezerscorps stemmen. Dit nu kan
alleen met stemplicht worden bereikt.
M&ar er is nog iets. De ervaring, in
andere landen, waar stemplicht reeds
"werkt, opgedaan, leert dat van stem
plicht eenie politiek opvoedende
kracht uitgaat. Trage kiezers, die aan
vankelijk slechts onder strafbedreiging tot
stemmen konden worden gebracht, be
gonnen geleidelijk belangstelling te too-
nen voor de politiek en werden „nor
male" kieizers, d.w.z. staatsburgers, die
uit eigen beweging hun kiesrecht gaan
uitoefenen, daar en zoovaak zulksiDioo-
dig is.
Hoewel er v,an Katholiek standpunt
geen principieele bezwaren tegen de
invoering van stemplicht bestaan,
bleef toch bij velen de vrees voor be
perking der individueele vrijheid wij,
Nederlanders, laten ons niet gaarne in
het corset van wettelijke dwangebepalin-
gen insnoeren als tiezwaar legen den
stemplicht gelden, terwijl anderen als
hun overtuiging te kennen gaven,, dat
stemplicht de rechterzijde bij de verkie
zingen zou benadeelen, wijl de onder
vinding leende, dat wanneer ban en ach
terban van links werd opgedreven naar
stembus hetgeen bij herstemmingen
pleegt te geschieden rechts het aan
de stembus steeds moest afleggen. Wat
dus, ais bij invoering van stemplicht
reeds aanstonds alle kiezers van links
opkomen?
Waar alzoo van de eene zijde de voor-
deelen van den stemplicht voor de hand
lagen, van da andere zijde de nadeelein
blijkens de boven, vermelde bezwaren
niet schijnen te kunnen worden ontkend,
was ,het een daad van wijs beleid, toen
onze R. K. Staatspartij bij monde van
haar orgaan: de Algemie ene Bond
van R. K. Kies v er e en i gi n g en in
Nederland in 1914 eene commissie
benoemde om de voor- en nadeelen van
stemplicht zooals die zich in de prak
tijk voordeden aan een gedegen on
derzoek te onderwerpen en althans vóór
de Jaarvergadering van 1916 danromiirent
rapport uit te brengen. De commissie
bestond uit de heeren Mr. dr. A. Van
Rijckevorsel, (rapporteur, thans I'd van
van de Tweede Kamer voor Oosterhout),
P. Steenhoff en J. van Rijzewijk.
Zonder in wijdloopige beschouwingen
omtrent dit even zakelijk als scherpzin
nig rapport te verwijlen, meenen wij
echter eenige practische medeiedingen
en conclusiën daaruit niet te mogen ver
zwijgen. Wat echter voor een volgend
artikel wordt bewaard.
Nog eens de geheime di
plomatie.
Over de geheime (d.w.z. buiten de con
trole der volksvertegenwoordiging staande)
diplomatie schreef dezer dagen de Londen-
sche correspondent van de „N. R. Crt."
0. m. het volgende
Ieder keer als het deksel van den hek
senketel der geheime diplomatie even
wordt opgelicht, komen er bijster ongeu
rige luchtjes uit.
We hebben onthullingen genoeg gehad
in den laatsten tijd. Wij hebben autocraten
aan het werk gezien om bondgenootschap
pen te sluiten achter den rug van hun vol
ken om en eomplotteerende om er een
derde partij onverhoeds in te sleepen; wij
hebben gehoord van een verdrag om
Duitschland te verknippen, waarbij het na
tionaliteitsbeginsel leelijk in het gedrang
geraakt was; wij hebben een gezant be
trapt op raadgevingen aan zijn regeerins
om, als schepen van het land waar hij
geaccrediteerd was, in den grond moes
ten worden geboord, het „spoorloos" te
doen. Laten we teiftninste hopen, dat het
alles zal bijdragen tot de ontwikkeling
van een besef, dat, de buitenlandsche
staatkunde van de toekomst doortrokken
zal moeten worden van een nieuwen geest
van democratie en internationaal bewust
zijn, wil de wereld ooit tot een vrede
komen, die vrede heeten mag. De teeke
nen zijn niet ongunstig. Al is de neiging
om de onthullingen enkel als strijdmate
riaal te gebruiken, ook sterk, het beter
inzicht ontbreekt niet. „De onthullingen",
schrijft The New Europe, moeten onher
stelbaar verlies van aanzien beteekenen
voor de oude methode van geheime en
dynastieke diplomatie.
(Juist, en daarom moet o. i. het bren
gen van de diplomatie onder controle van
het parlement en ontneming van het recht
aan staatshoofden om eigenmachtig over
oorlog of vrede te beschikken als een
punt worden aangemerkt voor het toekom
stig vredescongres, 'tls trouwens geheel
in overeenstemming met de pauselijke
vredesnota. Red.)
Losse berichten.
De strijd in het Westen.
BERLIJN, 9 October (W.B.) Het groot-
hoofdkwartier meldt: Legergroep Rup-
precht: Ondanks het stormachtige weer
was de artilleriestrijd in Vlaanderen tus-
schen het Houthulsterbosch en Zandvoor
de hevig, 's Avonds richtte de vijand he
vige vuurgolven tegen enkele sectoren.
Na een onrustigen nacht steeg over het
geheele front de artillerie-actie tot trom
melvuur. Aan weerskanten van de spoor
lijn StadenBoesinghe en ten Noorden
van den MeenenYperen-weg ging de En-
gelsche infanterie tot den aanval over. De
strijd is aan den gang.
Op de overige fronten behalve ten
Noord-Oosten van Soissons, waar de
vuuractie den geheelen dag voortduurde,
geen groote gevechtsactie.
PARIJS, 9 October. (Havas.) Het mid-
dagcomtnuniqué méldt: Om 5.30 uur in
den morgen vielen de Franschen in sa
menwerking niet de Engelschen de Duit
sche posities aan ten Zuiden van heit
Houthulsterboscb, tussc.ben Draaibank en
Wijdendrift. De strijjd duurt voort en
neemt een voor ons. gunstig verloop.
Op het Aisne-front krachtige artillerie-
actie, met name in de streek van Pan
théon.
ln Champagne deden die Franschen een
succesvollen inval in de Duitsche linies
nabij Tahure. Zijl vernietigden 's vijancte
schuilplaatsen en brachten gevangenen
mee terug.
Op den rechter Maasoever duurt dje
artilleriestrijd ten Noorden van het Bois
de Chaume voort.
Men schrijft uit Zurich aan de „N.
R. Ct":
De Italiaansche Tribuna weet te be
richten op grond van informaties, die
aan het blad direct van het Fransche
front gezonden werden, dat de tegenwoor
dig in gang zijnde slag bij het Polygoon-
hosch zeer waarschijnlijk voor dit jaar
de laatste groote militaire onderneming
der Franschen op dit deel van het front
zal zijn. Doel van deze gevechten is de
Duiiteche krachten af te matten, en intus-
schen het gevechtsterrein te vormen, waar
in het voorjaar van 1918 de groote beslis
sende slag op het front van Ostende tot
Verdun za! worden geleverd.
Voor het Vaderland.
In Duitschland wordt bij apenbare be
kendmaking opgevorderd uitgekamd vrou
wenhaar. ïallooze meisjes laten nu on
gevraagd hun haardos afsnijden en stel
len dien ter beschikking van het vader
land. (Msbode)
ln een brief uit Brussel van de
eerste helft van Augustus wordt 0. m.
medegedeeld, id!at het uiterlijk van de
stad zeer veranderd is. Zoo ziet mpn
bijv. geen lijkkoetsen meer; deze zijn ver
vangen door zwart geverfde handkarren,
waarop bidders de lijkkisten vervoeren
en het is dikwijls pijhlijk ouij te zien
hoe dan jn hellende straten voorbijgan
gers de bidders bij dit vervoer te hulp
moeten kouien. Soms doen in de hoofd
straten der stad tramwagens als lijkkoets
dienst. In den eersten tramwagen wordt
het lijk geplaatst, in een tweeden volgen
de familie-leden. (N. R. Ct.)
Onze schepen in Amerika.
NEW-YORK. Dit (Washington: De re
geering weigert verlóf omi hunkerkolen
te leveren voor de „Nieuw Amsterdam,"
omldiat Nederland geen verzekering had
gegeven, (dlat het schip naai' de ,Ver.
Staten zal terugkeeren' na het lossen van
ide lading voor de Belgische Reliefcomi-
missie. Men voorspelt, dat door de re
geering beslag gelegd zal worden op de
bunkerkolen van de geheele tè New-
York liggende Ned. vloot, tenzij Neder
land toestaat lading naar de Ver. Staten
te vervoeren.
Woding in den Ouitschen Rijksdag.
Zaterdag 'j.l. heeft de socialist Lands
berg de regeering geïnterpelleerd over het
officieel begunstigen var, de Vaderlands-
part ij(een schepping der Al-Duitschers),
door militaire en burgerlijke rijfcsautori-
teiten.
De Rijkskanselier MichaëMs had bet te
druk en was afwezig. Namens hem spra
ken de vice-kanselier Helfferich en da
oorlogsminister Von Stein. De rede van
den laatste als antwoord op de inter
pellatie was wel erg, grimmig van to,on
maar z'wak van argumentatie. Hij verklaar
de geen politiek in bet leger te dulden.
Landsberg had slechts een paar onbedui
dende voorbeelden bijeengescharreld.
Maar er was voor de soldaten voor
lichting noodi'g en weerlegging van laster.
De grenzen zijn wel eens overschreden
Idoeh daartegen wordt gewaald.
Helfferich onderstreepte dit en zeide:
Wanneer g\j geen vertrouwen
hebt in de mannen aan de spits
van het legerbestuur en de
rijksleiding dan....
„N e e n", wrerd van de linkerzijde ge
roepen.
„Dan heeft het geen nut om verder
te spreken", zei Helfferich en verliet den
katheder, onder enorme opschudding1.
Landsberg was in de toelichting van
zijn interpellatie lang niet malsch.
De leiders der Vaderlandspartij, zoo
zeide hij, koopen door oorlogswinsten
daartoe in staat, couranten op ten einde
de openbare meening te bewerken. Zij
verkondigen oorlogsdoeleinden, die hun
een verhooging hunnen dividenden ver
zekeren. Het streven dezer partij is niet
dat van het volk, hetwelk evenmin eenig
ander volk door Duitschland als Duitsch
land -door een ander volk overweldigd
wil zien. Maar burgerlijke autoriteiten van
allerlei slag en officieren in het 'leger
treden op als propagandisten voor de
Al-Duitsehe Vaderlandspartij, de minister
van oorlog beschermt de agitatie en de
rijkskanselier is een partijganger van de
Vaderlandspartij.
Trimborn sprak namens het Centrum.
Het Centrum staat op den grondslag
der Pauselijke nota en weigerde een
parig, tot de Vaderlands p art ij
toe te treden.
De vrede, waarop met de verklaring
van 19 Juli werd aangestuurd, is geen
honger- noch afstandsvrede der soc.-de-
mocraten, maar een vrede van overeen
stemming en verzoening der volken, zoo
als hij door graaf Czernin zoo meesterlijk
véerd omschreven.
„Wij plaatsen ons vastberaden en een
parig op den bodem van het antwoord
op de pauselijke nota, ten einde het onze
er toe bij te dragen o>m aan het vader
land een eervollen vrede te verzekeren".
Deze rede werd levendig toegejuicht.
Het Rijksdaglid Haas van .de Volks
partij zeide:
Wij protesteeren tegen hel toelaten der
al-Duitsche agitatie in het leger en eischai
van den rijkskanselier een duidelijke uit
eenzetting van zijn standpunt dienaan
gaande.
Onze soldaten moeten weten, dat zij
niet voor grenzenlooze doeleinden strij
den, !maar dat wij bereid zijin tot een
vrede zonder veroveringen.
Maandag hebben, in de vergadering van
de hoofdcommissie, de kanselier, de vice-
kanselier en de minister van oorlog wat
water in hun wijn gedaan en de gemoe-'
deren gekalmeerd, zoodat de aanvullende
begrooting werd aangenomen met de stem
men der onafhankelijke socialisten tegen.
Welk weder zullen wij hebben
Verwachting tot den avond van II Oct.:
Matige, tijdelijke wellicht krachtige Zui
delijke tot Westelijken wind, zwaarbewolkt
met tijdelijke opklaring, waarschijnlijk re
genbuien. Weinig verandering van tempera
tuur.
De Fransche diplomatie en de vrede.
Naar aan het „Berliner Tageblatt" uit
Zurich geseind wordt, zal de Fransche
gezant te Bern, de heer Beau, zijn post
verlaten en door den voormaligen Minister
van Financiën, Thierry, vervangen worden.
Aangezien Thierry den titel „gevol
machtigd Minister" verkrijgt, terwijl de te
genwoordige gezant dezen titel niet mocht
voeren, meent men in diplomatieke krin
gen te Bern, te mogen aannemen, dat de
nieuwe vertegenwoordiger van Frankrijk
met bijzonder groote volmachten zal wor
den uitgerust. Men meent in Bern, dat
dit besluit der Fransche regeering ten
goede zal komen aan de oplossing dei-
op handen zijnde vredesvraagstukken.
(D. N. D.)
Een Engelsch Lagerhuislid over den vrede.
Het Engelsche Lagerhuislid Thomas,
heeft in een vergadering van spoorweg
personeel te Newport gezegd, dat naar
zijne overtuiging de vrede meer nabij is,
dan men zich voorstelt. Indien er echtei
over vrede gesproken wordt, dan dient
men wel te verstaan dat de vrede in over
eenstemming moet zijn, met de offers die
gebracht worden, zoo vervolgde de spre
ker. Het behoort een volksvrede te zijn
en het ,mag in geen geval een vrede
worden; die het Duitsche militarisme ver
nietigt en daarvoor een Engelsch milita
risme in de plaats stelt. (D. N. D.)
De Entente-spionnage in Zwitserland.
Naar aan de „Voss. Ztg." geseind wordt,
verneemt de „Basler Nachrichten", dat
een groot aantal personen te Bazel, dat
voor den Franschen inlichtingendienst
werkzaam was, in hechtenis genomen zijn.
Reeds eenige weken geleden werden ver
schillende personen wegens hetzelfde mis
drijf gearresteerd en dezen zijn thans naar
het gerecht verwezen.
Heet Zwitsersche blad brengt ook na
dere bijzonderheden omtrent de ontdek
king van een algemeen spinnagenet der
entente in Zwitserland, dat tegen Duitsch
land gericht was.
De „Voss. Ztg." teekent hierbij aan: De
hoofdschuldigen schijnen de voormalige
worstelaar Hohm, en een Duitsch on
derdaan, Otten, te zijn. (D. N. D.)
De Pauselijke Vredesbemiddeling.
üit een onderhoud ,dat een medewerker
van het Italiaansche blad „Italia" heeft
gehad met een pauselijken hoogwaardig
heidsdrager, blijkt, dat een artikel van
graaf Delia Torre in de „Nuova Antolo"
de ideeën wedergeeft van het pauseljjk
staatssecretariaat. De prelaat verklaarde
den journalist, dat het niet onbeschei
den was, mee te deelen, dat de kardinaal--
staatssecretaris den graaf tot zijn artikel
heeft geïnspireerd. De II. Stoel is ervan
overtuigd, dat van alle tot dusver opge
doken plannen het eenig practische en
eenvoudige middel de opheffing is van
den persoonlijken dienstplicht, die dooi'
het verplichte scheidsgerecht en de be
dreigingen met boycot als sanctie moet
worden aangevuld. Het Vatieaan verheelt
zich niet, dat daardoor de oorlog voor
immer onmogelijk wordt, och het gaat,
er slechts 0111 het oorlogsgevaar zoo
krachtig mogelijk te beperken. Zonder par-
soonlijkeen dienstplicht kan een moderne
oorlog niet worden gevoerd. Indien dió
eenmaal is afgeschaft, kan hij zonder me
dewerking en toestemming der volkeren
of hun vertegenwoordigers niet weder
worden ingevoerd, wat in vredestijd om-
duizend redenen moreel onmogelijk is.
Men kan tegenwerpen, dat een regeering
den oorlog loslaat en dan een dienst
plichtwet aan haar parlement voorlegt,
dat uit patriotisme niet zou kunnen wei
geren. Maar zulk een regeering zou zich
dadelijk blootstellen aan een boycot door
de geheele wereld, daar het vredesverdrag
door alle kultuurstaten gewaarborgd zou
zijn. De afschaffing van den dienstplicht
moet hiermee worden aangevuld, dat over
al het staatshoofd het recht wordt ont
zegd, zonder een referendum, of op zijn
ininst met goedkeuring van het parlement,
den oorlog te verklaren.
'T.
m