ndaal,
far.
WEEL
De Groote Oorlog.
No. 116.
Dinsdag 2 October 1917. Dertiende Jaargang.
IDA.
fren.
es,
Markt, Middelburg.
ÏKTUI6EN
r:
Is,
Verschijnt eiken MAANBAG-.JfQENSDAG- en VRIIDAGAVQNO.
Het Bestuur van den Kies
kring Zeeland.
t, Kerkbanken,
inken enz enz.
S.
en zitting In hel
en Effectenzaken
schudder
einiging;
Reiniging;
ïGEN, enz.
chmachines
thmachines
Iers
nes
enz.
NIEIIHE ZEEUWSCHE COURANT
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes f 0.90, daarbuiten 1.10.
Afzonderlijke nummers 5 cent, dubbele bladen 10 cent.
Advertentiën worden ingewacht vóór half een uur 's namiddags.
Kantoor v. d. AdministratieBoude wijn de Wlffestraaf A 135s GOES.
Tel. interc.Directie no. 94. Redactie no. 97.
Reclameberichten 25 Ct. p. r. Bij abonnement speciale prjja.
Advertentiën van 15 regels ƒ0.625, iedere regel meer 12' Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 X berekend.
Zoo goed als alle Rooinsch Katholieke
Kiesvereenigingen in de provincie hebben
te kennen gegeven, dat zij hot huidige
Bondsbestuur willen zien erkend en aan
gewezen als het Bestuur van den
Kieskring Zeeland.
De opdracht, welke hiermede aan de
functionarissen wordt gegeven, is eene
hoogst eervolle, wijl zij getuigt van het
vertrouwen, door onze kiesvereenigingen
in hen gesteld, doch tevens een hoogst
ernstige en verantwoordelijke, wijl zij de
verplichting inhoudt, de verkiezingen van
1918 zóó voor te bereiden, dat ook voor
Katholiek Zeeland een zoo groot mogelijk
succes kan worden verwacht. Waar het
terrein, door de nieuwe kiesrechtregeling
ontsloten, doet denken aan die tuinen,
welke het dreigende opschrift boven den
ingang voeren: „hier liggen voetangels eii
klemmen", daar is de taak, welke het
Kringbestuur op zijne schouders is ge
legd, allesbehalve eene gemakkelijke.
Wie nu echter denkt, dat daarmede
aan het Kringbestuur een soort van al
leenheerschappij is verleend, zoodat het.
naar believen over het wel en wee der
Katholieke partij in Zeeland kan beschik
ken, vergist zich ter dege.
Wijl in den geest der nieuwe Kieswet de
provincie Zeeland één afgeronde
kieskring vormt (het geheele land is,
zooals men weet, voor de Tweede Ka
merverkiezingen in 18 kieskringen ver
deeld) en voor wat de Provinciale Sta.
tenverkiezingen aangaat, de nieuwe dis-
trictsverdeeling vrijwel beantwoordt aan
de oude, blijft de inrichting van onzen
Provincialen Bond van R. K. Kiesvereeni
gingen, zoowel als die onzer Centrale en
.Plaatselijke Kiesvereenigingen van kracht.
Alleen zal wanneer in den loop van
1918 de Algemeene Bond van R. K. Kies
vereenigingen volgens den geest der nieu
we kieswet is gereorganiseerd gezorgd
moeten worden, dat onze Prov incia-
le politieke organisatie zich aanpast aan
de Algemeene landelijke. Dan komt
vanzelf de vraag aan de orde, in hoe
verre de reglementen en statuten gewij-
■zigd moeten worden, waarbij dan tevens
de zittingsduur met rooster van aftreding
ter sprake komt. De kiesvereenigingen
kunnen dan zelf beoordeelen of het hui-
'dige Bonds- en Kringbestuur aan de ver
wachtingen heeft beantwoord, maar wat
'daarvan zij, er is geen enkele reden om
te vreezen, dat het bestuur te lang zal
zitten en nog minder dat aan het be
stuur te veel macht is geschonken. Im
mers, het bestuur heeft tot taak namens
de kiesvereenigingen, wier ver
trouwensman het is, de politieke zaken
Zoo goed mogelijk te hehal'tigen. Daaruit
volgt ,dat het geen stap kan doen, geen
daad kan verrichten' dan in het besef
de uitvoerder te zijn van den
wil en de besluiten der kiesver
eenigingen, wier leiders en voorman
nen het gehouden is bij alle kwesties
van gewicht te raadplegen. Alles volgens
het democratisch beginsel, dat de politieke
actie van onder op haar oorsprong
neme en niet de vrucht zij van een van
boven opgelegd bevel.
Van dit gezonde beginsel was het be
stuur sinds de geboorte-ure van den Prov.
Bond doordrongen, hierdoor werden steeds
zijn handelingen beïnvloed. Ware niet de
beperking van het spoorwegverkeer sto
rend tusschen beide getreden, men zou dit
alles verwezenlijkt hebben gezien in de
vergadering van vertegenwoordigers van
al onze R. K. Zeeuwsche Kiesvereenigin
gen, welke te Middelburg had moeten bij
eenkomen om in volle vrijheid zich
■over de samenstelling van het Kringbe
stuur uit te spreken. Slechts noodge
dwongen heeft het Bondsbestuur er
toe moeten overgaan, deze zaak per refe
rendum te doen beslissen.
Daarbij vergete men niet, dat het Bonds
bestuur, thans tevens Kringbestuur, geens
zins zonder controle, in den geest van
„I'état c'est moi" de leiding der politiek
i.u onze provincie in handen heeft.
Behalve dat de Bondsstatuten voor
schrijven, om, zoodra een nieuwe cen
trale kiesvereeniging men denke b.v.
aan Schouwen—DuivelandTholen tot
den Prov. Bond toetreedt, een vertegen
woordiger dier centrale aan het bestuur
toe. te voegen, treedt het Bonds- en Kring
bestuur op als lasthebber van den
Provincialen Bond, welke is samen
gesteld uit een aantal afgevaardigden, ge-
evenredigd aan de getalsterkte der cen-
trale's, die bij den Bond zijn aangesloten.
Het Bestuur is gehouden den Bond in
gewichtige zaken te raadplegen en jaar
lijks in eene Algemeene Bondsvergade
ring van zijn „faits et gestes" verant
woording te doen. De stemming over za
ken, die in de Bondsvergaderingen aan
de orde zijn, is aan den invloed van
het Bestuur onttrokken door de bepaling,
dat per centrale wordt gestemd en
wel geëvenredigd aan het ge
wicht en den invloed der tot den
Bond behoorende centrale's, onafhankelijk
van het getal afgevaardigden, "dat de
Bondsvergaderingen bezoekt.
Waar zoo de zaken staan, kan men
o.i. zonder vrees voor machtsmisbruik aan
het huidige Kringbestuur de taak toever
trouwen, die het in het besef van zijn
groote vera.ntwoordelijkheid en
rekenend op aller goed willigen
steun en sympathie, dankbaar te
vens voor het genoten vertrouwen aan
vaardt, niet zich zeiven zoekend,
doch alleen het heil, den bloei en
den vooruitgang van de Katho
lieke partij in ons gewest, welke het
een plaats in het openbare leven wil
zien ingeruimd, evenredig aan haar
beteekenis en invloed. En zulks
ook al weer niet omwille van de macht
als zoodanig, maar om daardoor het chris
telijk, het Katholiek beginsel te doen in
werken in onze staatkundige verhoudin
gen, Gode ter eere, land en volk ten zege.
Mogen aller samenwerking en wedijver
voor dat schoone doel de taak van het
Kringbestuur van Zeeland licht en aange
naam maken.
J. W, VIENINGS,
le secretaris
v. h. Kieskringbestuur Zeeland,
Goes, 29 Sept. 1917.
„Gekroonde ellendeling".
In een beoordeeling over een boek
„Dei gratia" geheeten en dat „het leven,
lijden en strijden van den Vader des
Vaderlands" (Prins Willem van Oranje)
tot onderwerp heeft, schrijft „De Zeeuw"
in het nummer van 27 September:
„Daarna beschrijft de schrijfster ook
de vijanden van den Prins, allen in
hun falen: Alva, Requesens, Don Juan,
Parma, Anjou, de(n) Koning van Span
je zelve(n), de (n) gekr oo nde (n) el
lendeling met zijn ziekelijk li
chaam, ganschelijk onder den
invloed van eene b o e 1 e ér-
ster
Wij kunnen onze Protestantsche landge-
nooten veel vergeven, wanneer zij het
hebben over „den Vader des Vaderlands".
Dan pleegt hun fantazie- het koele ver
stand in dolle sprongen vooruit te loopen
en schildert hun geestdrift voor hun held,
allen die tegenover dien „Vader des Va
derlands" stonden, met de somberste
kleuren.
Maar het gaat toch werkelijk alle per
ken te buiten, wanneeer men Filips II
afmaalt, gelijk in bovenstaande door ons
aangehaalde en gespatieerde zinsnede ge
schiedt.
Wij, Nederlanders Katholieke zoo
wel als niet-Katholieke bewaren geen
vriendelijke herinneringen aan den man,
wien Karei V in 1555 het bewind der
Nederlandsche gewesten overdroeg. Opge
voed als Spanjaard, gansch vreemd aan
onzen volksaard, van onze zeden en ge
woonten niet op de hoogte, daarbij gren-
zenloos koppig en hoogst autoritair in de
uitoefening van zijn gezag, heeft hij door
het herhaaldelijk aanwenden van -zeer ver
keerde middelen, tegen de raadgevingen
van ervaren mannen uit deze landen,
tegen de vermaningen van den paus in,
het Nederlandsche volk van zich afkeerig
gemaakt. „Niet de geneigdheid tot ketterij
of opstand gaf aan tal van Nederlanders
de wapenen in de hand, maar de harde'
behandeling van Filips". Aldus Granvelle,
in deze zeer zeker een onverdacht ge
tuige.
Maar, dat is toch nog heel iets anders
dan het beeld in de boekbeoordeeling
van „De Zeeuw" over dezen monarch
opgehangen. Filips II was met al zijn
fouten en gebreken, zelfs zoo .men die
ziet door het brilleglas der Protestantsche
geschiedbeschouwing, een man van groó-»
te wijsheid, scherpzinnigheid en onver
woestbare arbeidskracht. Hij meende eer
lijk geroepen te zijn, zijne onderdanen
niet slechts stoffelijk maar ook geestelijk
van alle schade te moeten vrijwaren. En
in zijn oog was de grootste schade, die
een volk kon te beurt vallen, het verlies
van het Roomsch-Katholieke geloof. Nu
moge men dat standpunt niet billijken,
noch de njjddelen prijzen, die Filips aan
wendde om zijn onderzaten voor de re
formatorische dwalingen te behoeden,
het gaat toch niet aan, om hem nu zoo
maar klakkeloos een „gekroonden ellende
ling" te noemen. De historische waarheid
behoudt ook hare rechten, zelfs als het
de tegenstanders geldt van den „Vader
des Vaderlands".
Losse berichten.
Verklaringen der Duitsche Regeering.
De verklaringen van den Duitschen
Rijkskanselier en van den Staatssecretaris
Von Kühlmann, dezer dagen voor den
Rijksdag gehouden, maken door hun vaag
heid het uitzicht op een spoedigen vred<?
niet veel grooter. Wij ontleenen aan „Het
Centrum" de navolgende samenvatting:
In de Rijksdagcommissie heeft de Rijks
kanselier het eerst het woord gevoerd.
Hij roemde het Duitsche leger en bracht
ook der bevolking dank.
Er is volkomen eensgezindheid tus
schen Duitschland en zijn bondgenooten
en de betrekkingen met de neutralen zijn
bevredigend, niettegenstaande het agitee-
ren der vijanden.
Frankrijk komt voor groote finantiëele
en economische bezwaren te staan; ook
wordt daar een felle politieke strijd ge
voerd; Italië heeft moeite, het pacifisme
te onderdrukken en Engeland lijdt sterk
onder den duikbootoorlog.
Voor de krijgsmacht der Vereen. Staten
is Michaëlis niet bang.
In Rusland heerschl een chaos, die zich
ook hij demobilisatie ernstig zal doen ge
voelen.
De Rijkskanselier behandelde daarna dfe
antwoorden der .Centralen op de .Phu-
selijke nota en het vraagstuk der oor
logsdoeleinden en beweerdeDe Duit
sche nota is, voor zoover is na te gaan,
door onze vrienden en bondgenooten met
instemming, door het meerendeei onzer
tegenstanders met klaarblijkelijke verlet
genheid opgenomen. De; kritiek waarnaar
ook van bevriende of yan welmeenende
zijde is getracht, richt zich in eerste linie
daartegen, dat stellige verklaringen oveg
de afzonderlijke vraagstukken in de nota
niet zijn gegeven. Het is bezwaarlijk te
begrijpen hoe kenners van den internatio
nale gebruiken ooit konden gelooven, dat
wij in een door ons afgelegde openbare
verklaring de oplossing van z'ulk© gei-
wichtige vraagstukken, die in onverbreek
baar verband staan tot de geheele bij
eventueele vredesonderhandelingen te
bespreken reeks van vraagstukken, door
een verklaring van ons alleen te onzen
nadeele zouden vastleggen. Elke derge
lijke verklaring 'zou 'jhans slephts ver
warrend werken en de Duitsche belan
gen .schaden,
Elke verklaring van dien aard zou
als een bewij's van zwakheid worden be
schouwd; daardoor zou de oorlog; wor
den verlengd)?!)
Het is thans niet mogelijk, de vredes-
eischen nader te omschrijven.
Ten slotte wees Michaëlis de poging
van Wilson af, om tweedracht te wek
ken tusschen keizer en volk.
Na den Rijkskanselier nam do heer
Von Kühlmann het woord.
Hij begon met het bericht van een aan
vullingsnota betreffende België totaal on
waar te noemen.
De minister prees het moedig pogen
Van Z. H. den Paus, die, steunend op
een traditie van vele eeuwen, een hoofd
stuk heeft geschreven va'n Pauselijke di
plomatie, dat onvergankelijke roem be-
teekent.
'sPausen vrede-woord is een daad!
En het antwoord van Duitschland is
de stem der groote meerderheid van
het Duitsche volk.
De wijze van beantwoording is dan
ook een schitterend voorbeeld van sa
menwerking tusschen Parlement en Re
geering.
„Een buifcenlandsche politiek, die niet
wat haar breede, eigenlijke grondsla
gen aangaat, door de toestemming van
het volk, door die der gekozen vertegen
woordigers van het volk gedragen wordt,
die niet fin het parlement wordt on
dersteund door doeltreffend ingrijpen op
het geschikte ©ogenblik door een bevoegd
uitvoerend bewind, kan den harden strijd
tegen het buitenland niet volhouden".
Er is in Duitschland geen twee'ërlei
politiek, een van de' regeering en een
andere van het volk.
En de grondslagen der nota van ant
woord hadden dan ook de instemming
van alle partijen.
'Een halve eeuw is1 bewezen, dat Euro
pa rustig kan leven met een machtig
Duitschland in zijn midden.
Maar vrede is niet mogelijk zonder
goeden wil, en de Duitsche nota heeft
den Heiligen Vader willen steunen bij
het scheppen van een goede atmosfeer
voor vredesbesprekingen, want de stemt-
rning isi daarbij de hoofdzaak.
Duitschland zal niet in z,ak ën asch
boete doen; het is! overtuigd een recht
vaardigen strijd te voeren en uit dia
overtuiging put het zijn kracht.
De nota van den Paus; geeft nog een
maal voor den beslissenden) veldtocht
van den "komenden winter, gelegenheid,
om aan herstel van Europa te beginnen.
In de eerstkomende weken zal het groo
te vraagstuk worden beslist of de partijen
niet respect om elkanders kracht, het
ziwaard zullen laten zakken, dan wel de
beslissing aan de wapenen laten.
Na von Kühlmann .siprak nogmaals de
Rijkskanselier.
Deze verklaarde, 'dat nadere omischrij1
v'ing der oorlogsdoeleinden ook deswege
overbodig was, wij] uitdrukkelijk is ver
wezen naar de Rijksdagresolutie.
Er zijn eenter geen geheime verkla
ringen gegeven; ook 'in zake België is
de regeering bij' onderhandelingen nog
vrij.
Nieuws uit België.
Men meldt van de grens dato 24 Sep
tember het volgende uit Antwerpen;
Hedenmorgen om 11 uur stond plotseling
het tramverkeer alhier stil. Den laatsten
tijd gebeurde dit meermalen wegens de
slechte of onvoldoende grondstoffen, die
bij de electriscbe fabriek worden ge
bruikt.
De Vlaamsche „Activisten", d.w.z. men-
schen, die eene actieve propaganda voe
ren voor de zegepraal van het Vlaamsch
in het openbare leven in Vlaanderen, be
ginnen zich meer en meer te roeren. Zoo
hadden 16 September te Antwerpen op
stootjes plaats na afloop eener vergade
ring, waar René de Clercq en Rudelsheim
het woord hadden gevoerd. Een deel der
bezoekers, waaronder Gentsche studen
ten, ontmoetten Kardinaal Mercier bij de
St. Joris-kerk, waar deze een godsdienst
plechtigheid zou leiden. De menigte juich
te; enkele activisten floten. Een vecht
partij ontstond en de politie leidde enkele
betoogers bloedend weg. Des avonds was
opnieuw vergadering der activisten, waar
bij een oploop voor hot gebouw ontstond.
Tenslotte veegden Duitsche militairen de
straat schoon.
Uit Brussel het volgende nieuws: Op
den nationalen Gedenkdag 23 September
was in Brussel wederom de omgeving
van het monument bij de Rue Neuve door
een cordon politieagenten den ganschen
dag afgezet. Onlusten kwamen niet voor.
Wegens de ontzettende prijzen, die voor
de aardappelen op 't land worden gevraagd
en de onregelmatige bevoorrading der be
volking heeft het Duitsche Bestuur op
den ganschen aardappeloogst beslag ge
legd. Aan eiken burger zal nu per dag
190 Gram worden verstrekt. De prijs werd
vastgesteld op 20 fr. per 100 K.G.
België en Elzas-Lotharingen.
Bij de bespreking van het herstel van
België schrijft de Vorwarts:
„Het standpunt om België weer af te
staan, is verstandig. Wij denken er ech
ter in het geheel niet aan om Elzas-
Lotharingen of een ander stuk rijksge
bied af te staan. Het is noodzakelijk, om
aan beide zijden duidelijkheid te verschaf
fen en na de jongste rede van Ribot
is dit dubbel noodzakelijk. Aan het terug
geven van Elzas-Lotharingen (dat dient
men in Frankrijk te weten) denkt in
Duitschland niemand, zelfs geen man der
Welk weder zullen wij hebben
Verwachting tot den avond van 2 Oct.:
Zwakke tot matigen wind uit Zuidelijke
richtingen in het Noorden, in het Zuiden uit
Oostelijke richtingen. Nevelig tot licht of
halfoewolkte lucht. Weinig of geen regen-
Mogelijk nachtvorst. Vrij zacht overdag.
meeste linksche oppositie. Zou bijv. he
den Karl Liebknecht rijkskanselier wor
den, dan zou hij den Franschen eisch
betreffende Elzas-Lotharingen even stel
lig moeten afwijzen als de heer Michaë
lis. Wil Frankrijk Elzas-Lotharingen heb
ben, zoo moet het Duitschland eerst zóó
verslaan, dat elke tegenstand tegenover
de eischen van den vijand geheel nutte
loos schijnt 1
„De Franschen moeten nu zelf de vraag
beantwoorden of zij dit kunnen."
Duitschland en België.
In „Vrij België" schrijft de heer Frans
van Cauwelaert
Men -kan aannemen, dat, indien de
vredesconferentie nu moest samenkomen,
de Duitsche afgevaardigden tot een vol*
ledigen afstand van België en misschien
zelfs tot schadeloosstelling zlouden te
bewegen zijn, maar zeker is het, dat de
Duitsche hoogste staatsleiding nog nieit
geheel met dit vooruitzicht verzoend is
en dat haar politiek er in elk geval op
berekend is, om België als pandbezit al
leen tegen hooge tegenvorderingen af te
staan.
Aan een dergelijke houding erkent men
dadelijk, dat „de nieuwe geest" nog maar
zweeft boven de oppervlakte van de Duit
sche donkere machtspolitiek en het rijk
in zijn binnenste nog niet heeft gezui
verd.
Déze dubbelzinnigheid omtrent België
laat ook eiken twijfel toe over de ver
zoeningsgezindheid en vredelievendle in
zichten van Duitschland wat de overige
oorlogsblemen betreft en men kan dus,
helaas, niet verhopen, dat de geallieer
de mogendheden nu reedis genoegen Zul
len nemen met de vredesrieigingen van
Duitschland, om tot vredesonderhandelin
gen over te gaan.
Vijandelijke vliegeraanvallen,
LONDEN. Twintig: vijandelijke vlieg
tuigen namen Donderdagavond dfeeil aan
een luchtaanval.
Een der machines werd nabijl den
Tfyeetasmond door ons neergehaald en
een ander vliegtuig, werd nabij Se kast
■neergeschoten.
Hindenburg 70 jaar.
Morgen, 2 October, wordt generaal-veio-
maarschalk Paul von Hindenburg
70 jaar. Hij werd te Posen geboren. In
Augustus 1914 werd hij tot hoofd van
het Oostelijk leger benoemd, maakte naam
door den slag bij Tannenberg en werd
in Augustus 1916 opperbevelhebber der
Duitsche strijdkrachten.
Protest van Engelsche Katholieken.
De „Westminster Catholic Federation"
heeft volgens de „Germania' 'op een harer
jongste bijeenkomsten de volgende motie
aangenomen
„Wij protesteeren tegen de misleidende
uitlegging,' die door een déél der Engel
sche pers over de voorstellen van den
Paus gegeven is en tegen de handelwijze
van die redacteuren, die de officiëele ver
klaring van Rome, welke de onjuistheid
van deze uitlegging heeft aangetoond, heb
ben geweigerd te publiceeren". (Msbode.)
Het Zwitsersch Episcopaat en de woeker.
De Zwitsersche bisschoppen hebben aan
het Katholieke volk van Zwitserland oen
herderlijk schrijven gericht/waarin zij hun
stem verheffen tegen den woeker, de spe
culatie en prijsopdrijving, vooral bij de
levensmiddelen en artikelen voor dage-
lijksch gebruik. (Msbode.)
Spanning in Argentinië.
Do Times verneemt uit Buenos Aires:
Na den geheelen nacht vergaderd te heb
ben, nam de Kamer heden'morgjein met
53 tegen 18 stemmen ©en motie aan,
strekkende tot het Oin mi d del 1 ijk af
breken der diploiinatieke beh
trekkingen met Duitschland.
