LMEN,
'akhuis.
's Heerenhoek.
erenhuis
No. 108.
Donderdag 13 September 1917. Dertiende Jaargang.
De Groote Oorlog.
fnaking.
Verschijnt eiken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
FEUILLETON.
net Confectie-
en-Artikelen
Kleermaker,
(ARETTEN.
:n I Noteboom,
ring te huur:
i\ Bouwland,
OOP
oten Tuin,
gevraagd
WERKMEID,
WAT ONS WACHT.
Onder den grond.
NDËN:
fir K.G.
ESTENDE.
MIDDELBURG.
lericht hiermede dat
opgeheven, zijn
lor de genoten gunst
je, dat hij een
kopend.
van zijn cliënteele
door een nette be-
blijven,
lw. dienaar,
I, 's Heerenhoek.
itvangen
sorteering
ook
ae keuze in:
pen en prijzenverder
MOTORJEKKERS.
USONS, DOORDEK,
EN.
ien de goederen ter
|zorjd.
HUVERS te Kapelle
Irzoeke van den heer
laar,
ng verkoopen:
vare), in 6 perceelen
hofstede „Albertine-
rige, aan den straat-
ïpolder.
ide omschrijving der
vaarden van verkoop,
ratis ten kantore van
is, Telefoon No. 12,
tten voor de perceelen
r de combinaties wor-
r of op Zaterdag 22 Sep-
itore van den Notaris,
liggen ter lezing ten
Notaris en op de hof-
der Linde, die desge-
ijzing doet.
-één Jaar,
id-Kraaiertpolder, ge-
pdskerke, groot2.83.20
de aan den heer Iz.
Itten te bezorgen vóór
:r a.s. ten kantore van
VERHOEK te Goes.
n: 2 Kamers en Suite,
kleine Tuinkamer,
aats; boven 5 groote
|n ruimen Droogzolder,
orzien van Gas* an
loesche Courant.
dezer Courant onder
Zeeland vraagt
Ia onder letter A, adi es
X, Middelburg, agent
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes f 0.90, daarbuiten 1.10.
Afzonderlijke nummers 5 ceut, dubbele bladen 10 cent.
Advertentiën worden ingewacht vóór half een uur 's namiddags.
Kantoor v. d. AdministratieBoudewIJn de Wittestraat A 135° GOES.
Tel. interc.Directie no. 94. Redactie no. 97.
Reclameberichten 25 Ct. p. r. Bij abonnement speciale prijs.
Advertentiën van 15 regels f 0.625, iedere regel meer 125 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 X berekend.
II.
De Grondwetsherziening, welke door de
tegenwoordige regeering bij de Staten-Ge-
raal werd aanhangig gemaakt en door ons
parlement in diens jongste zittingsjaar in
eerste lezing behandeld en aangenomen,
omvat twee zaken: de oplossing van het
kiesrechtvraagstuk (artikel 80)
en de oplossing van het onderwijs-
vraagst.uk (artikel 192 der Grondwet).
Bij de herziening van deze twee grond
wetsartikelen heeft zich in de Kamer een
soort van wisselwerking voorgedaan. De
linkerzijde heeft het recht erkend van
ons christelijk volksdeel op de grond
wettelijke gelijkstelling van
het openhaar en b ij zonder on
der w ij sde rechterzijde heeft, ongeacht
hare bezwaren, genoegen genomen met
de kiesrechtvoorstellen van links. Van
een ruil kan hier eigenlijk niet
gesproken worden. Want behalve dat
de rechterzijde de kiesrechtvoorstel
len van links heeft aanvaard op
motieven, aan de zaak zelve ontleend,
kan men ook daarom moeilijk van ruil
spreken, wijl de kiesrechtvoorstellen het
hoofdpunt vormden van het verlanglijstje
der Vrijzinnige Concentratie, terwijl het
onderwijsartikel op zichzelf reeds een
„compromis", een vergelijk tusschen
rechts en links vormde. Wil men stok
stijf aan de idee: ruil vasthouden, soit,
maar dan mag onzerzijds ook niet ver
heeld worden, dat bij dien ruil links beter
is gevaren dan rechts. Het is daarmede
gegaan als met twee jongens Jan en Piet.
Jan heeft 10 mooie knikkers, die Piet
aanstaan; Piet is in het bezit van 10
mooie postzegels, waarop Jan zijn zinnen
heeft gezet. Jan zegt op een goeden dag:
,,Piet, willen wij ruilen?" „Top", zegt
Piet. Jan geeft zijn tien knikkers aan
Piet. En Piet? Hij zegt tot Jan: „ik heb
de postzegels thuis. Als ik je morgen of
overmorgen zie, zal ik je de zegels wel
eens geven". Wie trekt hier feitelijk aan
het kortste einde? Jan, die het slachtoffer
is geworden van zijn goed vertrouwen.
Ging het in de Kamer niet juist zoo?
Links kreeg van rechts een kiesrecht
artikel naar zijn wensch niet alleen, maar
in additioneele artikelen geheel en al uit
gewerkt, zóó, dat het binnen een jaar na
de afkondiging der herziene Grondwet in
praktijk kon worden gebracht. Rechts
kreeg van links een Grondwetsartikel, dat
de -gelijkstelling van openhaar en bijzonder
onderwijs op papier waarborgt, een
Grondwetsartikel, waarvan-de verdere uit
werking eerst drie jaar na afkondiging
der herziene Grondwet door de regee
ring zal worden aangevat, gesteld dat de
regeering van 1921 van zins is zich aan
die tijdsbepaling te storen. En zelfs wan
neer die regeering zich niet onwillig zou
toonen, den haar opgelegden last te vol
brengen, is het fameuze nieuwe Grond
wetsartikel 192 voor- ons christelijk volks
deel een vogel in de lucht, wanneer niet
een overwegend rechtsche Tweede en
Eerste Kamer in 1921 de regeering kun-
35)
Een derde talrijke patrouille bezette het
uiteinde der straatzij bestond ten
deele uit knapten;, die reeds op hunne
bleeke en vermagerde trekken het vroeg
tijdige brandmerk der ondeugd droegen, en
uit mannen van vijftig of zestig jaar, met
verwelkte en woeste- aangezichten; met
bloed beloopen oogen, ongekamden baard,
verwarde haren ,paarsen neus, hangende
lippen, fletsige oogen, typen der gevange
nissen en galeien, waar zij een groot
gedeelte van hun verdierlijkt leven had
den doorgebracht.
In hunne nabijheid was het asphalt
bevlekt met bloed, waarvan men ook op
het stof lange strepen kon onderscheiden.
Binnen de linie'dier gardes, die bij het
zien van het door den kapitein afgegeven
biljet den doorgang grommende vrijlieten,
vormden de bloedsporen, menigvuldiger
en zichtbaarder geworden, hier en daar
breede slijkerige plassen, waarin een wal
gelijke menigte va,n die havelooze dooi
den drank bedwelmde of verhitte zoo
genaamde soldaten der republiek trappel
den en die, na in koelen bloede Eran-
schen, weerlooze burgers neergeschoten
nen. dwingen de onderwijs b e 1 o f te van
art. 192-om te zetten in een daad. Meer
willen wij er hier niet van zeggen, om
niet te ver van ons eigenlijk onderwerp
af te dwalen, maar dit weinige meenden
wij er toch van te moeten zeggen, al
was het alleen maar om onze rechtsche
kiezers, speciaal onze Roomsche kiezers
den raad in te scherpen: zorgt, dat in
1918 de Tweede Kamer overwegend
recht g-ch zij. Dat riep ons in Decem
ber 1916 de heer Nolens toe, toen hij in
de Tweede Kamer zag, hoe mannen als
Tydeman, Eerdmans, De Muralt, Visser
Van IJzendoorn, Otto het er op toelegden
de inlossing van de onderwijs b e 1 o f te,
in het nieuwe Grondwetsartikel 192 be
lichaamd, uit te stellen, „ad calendas grae
cus", of, zooals het in den volksmond
heet, tot „Sint Juttemis". Doch, „revenons
a nos moutons", zooals de Franschman
zegt. Tegenover de kiesrechtvoorstellen
der regeering d.w.z. der Vrijzinnige
Concentratie, als wier zaakwaarneemster
de regeering optrad nam de rechter
zijde in de Tweede, later ook in de Eer
ste, Kamer een zeer welwillende houding
aan. Het nieuwe artikel 80, dat vóór
art. 192 in behandeling kwam, werd door
de Tweede Kamer, dus ook door de rech
terzijde, aangenomen zonder hoof
dei ijke stemming. Het nieuwe ar
tikel 80 brengt in ons kiesrecht met ge
heel den aankleve van dien eene totale
omwenteling. Zoo goed als niets van het
oude blijft behouden, wij gaan een ge
heel anderen koers uit.
Voor het gemak van den lezer geven
wij hieronder links den tekst van het
oude artikel 80 der Grondwet en rechts
het nieuwe. Daarna zullen wij stuk
voor stuk zoowel de nieuwigheden, die
zijn ingevoerd in het nieuwe artikel 80,
bespreken, als die welke in de additio
neele artikelen als anderszins door de
Kamer zijn bepaald.
Art. 80. (oud)
De leden der
Tweede Kamer wor
den rechtstreeks ge
kozen door de man
nelflke ingezetenen,
tevens Nederlan
ders, die de door
de Kieswet te be
palen kenteekenen
van geschiktheid en
maatschappelijken
welstand bezitten en
den door de wet
te bepalen leeftijd,
welke niet beneden
drieen twintig jaren
mag zijn, hebben be
reikt.
De wet bepaalt,
in hoeverre de uit
oefening van het
kiesrecht wordt ge
schorst voor de mi
litaire! ibeneden den
rang van officier bij
de zee- en land
macht voor den tijd,
Art. 80. (nieuw)
De leden der
Tweede Kamer wor
den rechtstreeks ge
kozen door de man
nelijke ingezetenen,
tevens Nederlan
ders of door de wet
als Nederlandsche
onderdanen erkend,
die den door de wet
te bepalen leeftijd,
welke niet beneden
drie en twintig jaren
mag zijn, hebben
bereikt en door de
vrouwelijke ingeze
tenen, die aan gelij
ke voorwaarden vol
doen, indien en voor
zoover de wet haar,
niet uit hoofde van
aan het bezit van
maatschappelijken
welstand ontleende
redenen kiesbe-
voegd verklaart.
Iedere kiezer
te hebben, wier eenige misdaad -Saai-in
bestond, dat zij vreedzaam tegen hunne
buitensporigheden hadden willen prote
steeren. Jachten, aten, .dronken en praat
ten met dezelfde levendigheid als had
den zij zich door de lofwaardigste over
winning onderscheiden.
Vergezeld door den schildwacht, die
in last had op zijne bewegingen acht
te geven, aarzelde de pastoor van Sint-
Gertrudis niet zich te midden van Hip
walglijke bende te hegeven, waar het ge
zicht van zijn geestelijke kleeding, zijne
grijze haren en de kalme majesteit van
zijn gelaat, spottend gelach en ruwe spot
ternijen en beschimpingen uitlokten, ver
mengd met uitdagende gebaren en bloed
dorstige bedreigingen.
Op God vertrouwende, slechts bedacht
op de vervulling zijner zending en kalm
gelijk Daniël in den kuil te midden der
uitgehongerde leeuwen ,werd de priester
eerst gevoerd naar het ministerie van
Justitie, waar een voormalig looier, in,
twee dagen t.ijds, dank zij de schrandere
verkiezingen, kolonel van den staf ge
worden, in groot uniform troonde, ach
terover liggende in een leuningstoel, en
over de zegepraal van het volk pratende
met den burger Bourassier, een langen,
mageren en beenderigen persoon, met een
valsch, listig gelaat, die, dienzelfden och-
gedurende welken
zij zich onder de
wapenen bevinden.
Van de uitoefe
ning van het kies
recht zijn uitgeslo
ten zij, wien dat
recht bij rechterlij
ke uitspraak is ont
zegd zij die in
gevangenschap of
hechtenis zijn zij
die bij rechterlijke
uitspraak de be
schikking of het be
heer over hunne
goederen hebben
verloren zij die in
het burgerlijk jaar,
voorafgaande aan de
vastelling der kie
zerslijsten van een
gemeentebestuur
onderstand hebben
genoten en, voor
zoover de kieswet,
hetzij zeker bedrag
van in eene of meer
Rijks directe belas
tingen, hetzij het
bezit van een of
meer grondslagen
van zoodanigen aan
slag als vereischte
van kiesbevoegd
heid stelt, zij, die
hun aanslag in die
belasting of belas
tingen niet hebben
voldaan.
brengt slechts éénc
stem uit.
De wet bepaalt,
in hoeverre de uit
oefening van het
kiesrecht wordt ge
schorst voor de mi
litairen bij de zee-
en landmacht voor
den tijd, gedurende
welken zij zich on
der de wapenen be
vinden
Van de uitoefe
ning van het kies
recht zijn uitgeslo
ten zij, wien dat
recht bij onherroe
pelijke rechterlijke
uitspraak isontzegd;
zij die rechtens van
hunne vrijheid zijn
beroofd en zij die
krachtens onherroe
pelijke rechterlijke
uitspraak wegens
krankzinnigheid of
zwakheid van ver
mogens de beschik
king of het beheer
over hun goederen
hebben verloren of
van de ouderlijke
macht of de voogdij
over een of meer
kinderen ontzet zijn.
Aan onherroepe
lijke veroordeeling
tot een vrijheids
straf van meer dan
een jaar of wegens
bedelarij of landloo-
perij, zoomede aan
meer dan twee, bin
nen een door de wet
te bepalen tijdperk
vallende, onherroe
pelijke rechterlijke
uitspraken open
bare dronkenschap
vaststellende, ver
bindt de wet tijde
lijk of blijvend ver
lies van het kies
recht.
De uitoefening
van het kiesrecht
is verplicht volgens
regels door de wet
te stellen.
Geheime Diplomatie.
Terwijl het Zweedsche volk evenals het
onze temidden van den wereldoorlog zijn
neutraliteit wil bewaren en ook de eco
nomische gevolgen als evenzoovele las
ten gewillig draagt, mits het monster van
den krijg zijn landpalen niet binnendrin-
ge, brengt een afkeurenswaardige daad
van een zijner buitenlandsche gezanten,
die zich met allerlei intriges inliet, dat
volk legen z ij n wil aan den rand
van den afgrond, .welke „oorlog" heet.
tend zijn jas van .portier in een gering
hotel garni verwisseld had tegen liet car
navalskostuum van vice-admiraal der toe
komstige vloot van de. Seine.
Evenals hunne collega's in de afzich
telijke vastenavond-braspartij, namen die
hoofdofficieren hun rol ernstig op on leg
den eeu schaamtelooze hoog,hartigheid aan
den dag, die geheel met de plompheid
hunner manieren in strijd was.
Zonder op den belteefden groet van den
pastoor van Sint-Gertrudis te antwoorden,
zonder de onbetaalde sigaar, waarvan bij
de rookwolkjes achteloos naar het pla
fond blies, uit den mond te nemen, ver
waardigde zich de kolonel het biljet toe te
werpen aan een secretaris, die het van
een groot rood nat stempel voorzag en
bet ilen priester minachtend toeschoof,
Terwijl hij hem de deur wéés.
Wilhelm en de pastoor gingen weder
naar buiten, staken opnieuw het plein
over ,ten doel aan allerlei gemeen© kwink
slagen, en bereikten hel. gebouw van het
Crédit mobilier.
Hoofdstuk G.
De deur va.il het Crédit, mobilier stond
open en een aantal nationale gardes vul
den de vestibule, die germsénsehap had'
met het vertrek, waarin men de gékwel
Dit geval bewijst voorde zooveelste maal,
dat millioenen menschen hun lot kunnen
zien afhangen van de niet te controleeren
gedragingen van een diplomaat, kans loo-
pen door de eerzucht, naijver, grootheids
waanzin enz. van een „gezant" allerpijn
lijkst. te worden getroffen in hun bestaan,
hun goéd, hun geluk, hun leven.
Het is zeer juist wat „De Tijd" schrijft:
„liet geheim der diplomatie, dat een nood
zakelijke voorwaarde wordt geheeten voor
het internationaal verkeer der staten, kan
.aldus een zeer groot landsgevaar
beteekenen".
Het kankergezwel der geheime diplo
matie dient ganschelijk en al te worden
weggesneden en liet ware te wenschen,
dat alom uit den boezem des volks, een
krachtige actie werd gevoerd om geheel
den diplomatieken winkel te brengen on
der strenge controle van de volksvertegen
woordiging.
Losse berichten.
De vredesnota des Pausen.
In het paleis van den Duitschen Rijks
kanselier heeft Maandag de nieuwe „bij
zondere commissie", de bekende commis
sie-van-zeven, die als eerste vrucht van
den drang naar parlementariseering in
Duitschland uit de leiders der Rijksdag
partijen gevormd is, een bijeenkomst van
verscheidene uren gehouden.
Onderwerp der besprekingen was het
antwoord op de vredes-nota van den
Paus.
Waarschijnlijk zal nu het antwoord der
i centrale rijken op het vredes-aanbod van
den Paus zich niet lang meer doen wadi-
den. Nu tusschen Oostenrijk en' Duitsch
land tijdens de vele conferenties, die graaf
Czernin te Berlijn met den rijkskanselier
en Von Kühlmann gehad heeft, het noo-
dige overleg gepleegd zal zijn en nu de
Duitsche regeering het antwoord met de
parlementaire commissie besproken heeft,
zal het definitief opgesteld kunnen wor
den en aan den Pauselijken vertegenwoor
diger worden overhandigd.
Ook omtrent het antwoord der geal
lieerden verluiden reeds enkele aanwijzin
gen. Een Reüter-telegram maakte er mel
ding van, dat de Britsche regeering aan
de Ver. Staten medegedeeld had, dat het
antwoord van Engeland feitelijk overeen
komt met het antwoord van president
Wilson. Welke mededeeling er op wijst,
dat het antwoord van Engeland, dat waar
schijnlijk ook dat der geallieerden zijn. zal,
zoo goed als gereed is. (Msbode)
Een nieuw voorstel.
BERLIJN, 10 Sept. (KN.) Uit Boeda
pest wordt aan de „Vorwarts" geseind,
dat, de Hongaarsche bisschop Eraknei in
het Katholieke dagblad „Alkotmany" een
nieuw vredesvoorstel doet.
Uitgaande van de nota van den Paus
merkt de bisschop op, dat alle vredespo
gingen van de sociaal-democratie onreeht-
sten overgebracht had. Deze waren ten
getale van acht, en lagen bloedende uit
gestrekt op de draagbaren, waarop men
ze vervoerd had.
Twee hunner hadden reeds den gieest
gegeven, en hel. hoofd van den jongste,
met een kogel doorboord, hing slap over
den rand der baar naar .beneden.de
tweede scheen te slapen, het was oen
jong mensch uit. den beschaafden stand,
sierlijk gekleed, met handschoenen aan,
maar wit als een marmeren beeld, ter
wijl zijne trekken 'geheel door de pijn
Verwrongen waren.
De heer Schiiltz lag, met gesloten oogen
op zijmq haar* waarvan zijn beenen ge
heel afhingen; zijn een hand rustte -te
gen zijn borst als om de wonde dicht,
le drulcken waaruit druppel voor drup
pel zijn edelmoedig 'bloed vloeide, in de
andere hield hij een grooten rozenkrans,
gemjaakl van olijvenpitten uit den hof
van Oliveten te Jerusalem.
Dew reus in die roerlooze houding zien
de liggen, zou men gezegd hebben, een
oüd ridderstandbeeld op zijn graf gebei
teld te aanschouwen.
„Genadige Hemelt hij is dood"! prevel
de Wilhelm, naast zijn meester neder-
knielende om hem de hand te drukken.
Bij bel: vernemen dier welbekende stem
opende de brouwer de, oogen en glimlach-
Welk weder zullen wij hebben
Verwachting tot den avond van 13 Sept.
Zwakke tot matigen, westelijke tot noor
delijken wind, zwaar tot halfbewolkt. Waar
schijnlijk enkele regenbuien met kans op
onweer. Weinig veranderingvan temperatuur
matig waren en-om die reden reeds van
den aanvang ai tot mislukking gedoemd
waren.
Zijn voorstel is daarop gebaseerd dat.
de parlementen van Duitschland, Hon
garije en Oostenrijk het verzoek zullen
richten tot de parlementen van Engeland,
Frankrijk en Amerika om door geheime
stemming drie afgevaardigden van iederen
staat, te zenden tot het voeren van een
niet bindende gedachtenwisseling onder
voorzitterschap van den Paus of van diens
plaatsvervanger. De interparlementaire
conferentie met vertegenwoordigers van
de Midden-Europeesche mogendheden
moet dan slechts voor korten tijd zitting
houden.
Naar de meening van Eraknei zou een
dergelijke uitnoodiging zeker het gevolg
hebben, dal de Stockholmsche vredesbe
weging een beroep zou doen op den vre
desapostel, Mgr. Alex. Giesswein, Hon-
gaarsch Parlementslid, om een niet bin
dende gedachtenwisseling in te dienen in
het Hongaarsche Huis van Afgevaardig
den. (Msbode.)
Vliegeraanval op de Belgische kust.
Men meldt uit Vlissingen d.d. 10 Sept.
Hedenavond, omstreeks 10 uur,was
van hier uit een: vliegeraanval waar te
nemen op de Belgische kust. Van de
buitenwegen zagen wij talrijke shrapnels
in de lucht ontploffen, terwijl neervallende
en ontploffende bommen het licht aan
den horizon verspreidden.
De door ons waargenomen aanval duur
de niet bijzonder lang, maar was blijk
baar, zeer hevig.
Een bezadigd oordeel.
De bekende Engelsche politicus Wend
Tenton schrijft in de „World":
Terwijl de Duitsehers nog België bezet
houden, zich op Fransch grondgebied be
vinden, het Oosten bijna tot Bagdad be-
heerschen, Polen bezitten en een heel
eind Rusland zijn binnengedrongen, is liet
onzinnig te verklaren, dat Engeland een
volkomen en overweldigende overwinning
in afzienbaren tijd zal behalen. Wij mo
gen hopen en naar de overwinning ver
langen, doch, zooals de zaken op het
oogenblik staan, lijken wij Engelschen,
een kind, dat de maan wil hebben. Het
laatste offensief van Sir Douglas Ilaig
heeft weer den weg van de voorgaande,-
ingeslagen. Wij hebben weer geen vorde
ringen gemaakt, geweldige tegenaanvallen
moeten doorstaan, grond, verloren en weer
teruggewonnen en zijn misschien een paar
honderd el vooruit gekomen ten koste
van vele duizenden manschappen.
te treurig; vervolgens den priester ont
warende, poogde hij zich op te richten.
„Verroer v niet, mijn broeder", sprak
de pastoor, zich over hem heenbuigende
„hoe'gaat het met u?"
„Ik vrees, dat de long doorboord is;
ik hub moeite om adem 1e. halen. Mijne
arme kinderen; o! als het niet voor hen
wlaB...." hij hield eenige oogenblikkeiA
op en hernam toen, terwijl hij de Band
des priesters drukte: „Gij hebt v.eel moed
betoond met hier te komen; God zegene
u voor uwe naastenliefdeI"
„Zoudt. gij niet goedvinden, mijnheer,
als wij beproefden u te vervoeren?" vroeg
?Wilhelm.
„Later,, later; mijn vriend; laat oirs
eerst het gewichtigste afdoen. Will. g,ij,
eerwaarde?"
„Zeer gaarne, mijn zoon", antwoordde
de pastoor, en zich lot eenige jonge op
roerlingen wendende, die uit. nieuwsgie
righeid naderbij gekomen waren eik, fluis
terend met elkander spraken: „Burgers",
iS'prak hij, „hier is een gekwetste;.» die
gaarne zou biechten; ik ben er zeker
van, dat gij te veel de persoonlijke vrij
heid eerbiedigt om hem in de uitvoering
van zijn wil hinderlijk te zijn".
(Woptt vervolgd.
