»rs.
tsei.
ruiters.
IOOL
a IQO1,*
De Groote Oorlog.
No. 107.
Dinsdag 11 September 1917. Dertiende Jaargang.
CKER, GOES.
I Bouwland,
KBANK
Yerscbijnt eiken MAAHBAG-.JVQENSDAG- en VBIJOAGAVOND.
WAT ONS WACHT.
If
)A.
Bouwmeester
in 9 tot 17
AFWEZIG,
jenz. inzake
sn of Ge-
gedurende
szorgen ten
bij
ng te huur:
Meisje,
Welk weder zullen wij hebben?
Kerkbanken,
hken enz enz.
IDEN:
r K.G
ESTENDE.
MIDDELBURG.
1-BeVeland, die
zeer hoogen
te verkoopen
k „De Adelaar"
kerke, gelieven
:ktingen zal ver-
ïOTEBOOM.
I bespannen, klinkt
s Violen en Viool-
ichtige kwaliteit en
veel verkocht.
»n jaar,
l-Kraaiertpolder, ge-
dskerke, groot2.83.20
e aan den heer Iz.
ten te bezorgen vóór
a s. ten kantore van
VERHOEK te Goes.
IT, Korte Delft 15,
zoo spoedig mogelijk
niet ouder dan 16
>egen 's avonds na 7
n 99 7o
can tore der Banl
VAN DER MINNE.
ME ZEEÜWSCHE COÜRflHT
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes f 0.90, daarbuiten 1.10.
Afzonderlijke nummers 5 cent, dubbele bladen 10 cent.
Advertentiën worden ingewacht vóór half een uur 's namiddags.
Kantoor v. d. AdministratisBoudewljn de Wittestraat A 135s GOES.
Tel. interc.Directie no. 94. Redactie no. 97.
Reclameberichten 25 Ct. p. r. Bij abonnement speciale prjjs.
Advertentiën van 15 regels 0.625, iedere regel meer 125 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 X berekend.
I.
De vacanties zijn geëindigd, de plei-
zierreisjes afgeloopen. De dagen beginnen
tekorten, bosch en beemd trekken reeds
het herfstpak aan, kortom alles rondom
ons heen wijst er op, dat wij zoo zoetjes
en zachtjes den winter ingaan, dien wij,
lettende op de kommervolle tijden, niet
zonder zorgen tegemoet zien en die, naar
wij hopen, niet al te hard en streng
moge zijn. Toch zal ook die winter, eer
dat wij het weten, voorbij zijn gegaan en
dan staan wij al weer een heel eind in
1918. Wat dat jaar ons brengen zal, is
ons op één zaak na, geheel en al onbe
kend. Dat ééne nu, wat wij zeker weten
is, dat 1918 ons zal brengen de ver
kiezing voor de Tweede Ka
mer der Staten-Generaal en
wel volgens het stelsel der Evenre
dige Vertegenwoordiging.
Nu moge men het aangenaam vinden
of niet, er zich onverschillig voor toonen
of niet, aan het feit valt niet te veran
deren in den zomer van 1918 worden
de Nederlandsche staatsburgers, die het
kiesrecht bezitten en zooals wij nader
zullen zien, zijn dat volgens het nieuwe
kiesrechtartikel der Grondwet zoowat
alle mannelijke Nederlanders van 25
jaar en daarboven opgeroepen, om
100 mannen te kiezen volgens het stelsel
der Evenredige Ver tegenwoor
dig ing, die tezamen zullen vormende
nieuwe Tweede Kamer der Staten-
Generaal.
Nu zegge men niet: ,,'t kan mij niet
schelen, ik doe niet aan politiek". Want
behalve dat de stemplicht waar
over straks nader aan iederen kiezer
den wettel ij ken dwang gaat op
leggen om aan de stembus te verschijnen
en zijn stem uit te brengen, waardoor
allengs de ervaring, elders opgedaan
bewees het veler onverschilligheid in
belangstelling voor de publieke zaak werd
omgezet, gelooven wij, dat althans bij
den Katholieken Nederlander nog wel
zooveel plichtsbesef, nog wel zooveel ge
loof en gehechtheid aan zijn beginsel
aanwezig zijn, dat hi) gaarne en met
overtuiging aan die politiek doet, welke
de totstandkoming eener landsregeering
beoogt, welke Gods soevereiniteit ook
in de wetten en besluiten der overheid
wil erkend zien, gelijk het een christelij
ke natie past. Wat meer is, er kunnen zich
gevallen voordoen, waarin het meedoen
aan zulk een politiek niet aan het „bon
plaisir" van den Katholieken staatsbur
ger blijft overgelaten, maar gewetens
plicht wordt.
Ook kome men hier niet met de uit
vlucht voor den dag, dat de stoffelijke
zorgen in deze allerongunstigste tijden
al onze aandacht vragen en geen tijd
laten voor „het doen aan politiek"
zooals nu eenmaal sommigen gewoon zijn
om eenigszins smalend het werken voor
verkiezingen enz. te betitelen. Want zoo
lang het waar blijft, dat de ziel gaat
boven het- lichaam en het geestelijke
boven het stoffelijke, zoolang is het voor
geen tegenspraak vatbaar, dat het stre
ven, aan zijn land een bestuur te verze
keren, dat de geestelijke goederen der
natie als een heilig pand bewaart en
verzorgt, ten allen tijden toelaatbaar, ja,
loffelijk en prijzenswaardig is.1)
Over het niet doen aan politiek bevatte „De
Tijd" van 7 September bet navolgende leerzame
stukje
In de Noordbrantsche gemeente Strijp met
ongeveer 6000 zielen, ongeveer uitsluitend Ka
tholieken, heeft lich bij de gemeenteraadsver
kiezing het feit voorgedaan, dat iemand tot
raadslid is gekozen op aanbeveling van een
nieuwe, zich noemende neutrale kiesvereeni-
ging, die volgens verklaring van bare bestuur
ders „niet aan politiek7' zou doen.
„Niet aan politiek", doen was voor een aantal
katholieke kiezers een reden, om den candidaat
hun stem te geven. En nu zouden in de jongste
Raadszitting de nieuwgekozenen worden geïn
stalleerd. Allen legden den zuiveringseed af,
maar bet „neutrale" lid wenschte zich te be
palen tot de belo fte.
De -Meijerijsche Courant" kan niet aannemen,
dat die houding gegrond was op een buiten
gewonen eerbied voor God,maar meent temogen
aannemen, dat het nieuwe Raadslid niet in God
gelooft.
Zoodat dus het Katholieke Strijp in zijn
Raadszaal den eersten atheïst zou hebben bin
nengeloodst.
Onder het mom van „neutraliteit" (en „niet
doen aan politiek". Red.)
Zoo zijn ze i
Nog zijn er lieden men zou hen de
naïeven kunnen noemen die allen poli-
tieken arbeid uit den booze achten omdat
die, zeggen zij, slechts dient ter bevrediging
van eerzucht en machtsaspiraties, alte-
maal dingen welke den waren christen
vreemd zijn. Dezulken begrijpen blijkbaar
niet, dat wij als menschen in den staat te
doen hebben met menschelijke instellin
gen, die door menschelijke middelen wor
den opgericht en in stand gehouden en
waaraan dus de fouten en gebreken kle
ven van het onvolmaakte, dat aan elk
menschenwerk eigen is. Maar dit is toch
zeker, dat zij, die met een nobel inzicht
en een reine bedoeling zich inspannen
om aan ons christelijk volksdeel een zoo
groot mogelijk aandeel te geven in het
staatsbestuur, de macht in het parlement
niet gebruiken als doel maar als m i d-
del tot hun hoogste doel en ideaal: de
maatschappij door den christelijken staat,
ook in de tijdelijke orde nader te brengen
tot God, ons aller einddoel.
Voorwaar, als wij, Katholieken, allen,
als één man, gewend waren „de politiek",
waarop velen met een zekere minachting
nederzien, te beschouwen in het licht
van ons heerlijk Katholiek beginsel en
er ons van te doordringen, dat „doen
aan politiek" niets anders is als mede
werken met Gods genade, teneinde de
wereld een schrede verder te brengen
op den weg die voert naar de verhooring
der bede, dagelijks door ons allen met
de lippen gesproken, maar door zoo
weinigen gevoeld en begrepen: „ons
toekome Uw rijkhoe anders zou het
er in politiek opzicht voor ons uitzien.
Dan zou het niet gebeuren, dat in schier
uitsluitend Katholieke steden als Roer
mond en Hulst het liberalisme in den
raad hoogtij viertdat in het Roomsche
Breda de principieel-Katholieke politieke
organisatie in den stembusstrijd het onder
spit moet delven tegen de partijen der
linkerzijde, geholpen door eene zooge
naamde onafhankelijk-Katholieke maar
inderdaad liberaal-Katholieke Kiesveree-
niging, welke o ironie zich tooit
met den naam van den 18 karaats
Roomschen doctor Sckaepman. Dan zou
men niet zien, hoe bij tal van „achtens
waardige" Katholieken de belangstelling
voor de politiek beneden het vriespunt
ligt, Katholieken, die men er met geen
macht en geweld toe bewegen kan
ik zeg niet om zich voor de goede zaak
als candidaat beschikbaar te stellen,
want zoo iets jaagt deze hazen op twee
beenen den doodschrik op het lijf
maar om zich als lid der kiesvereemging
te doen inschrijven. En gelukt zulks ten
slotte na heel wat gesoebat en geparle-
menteer, dan meenen zij dat het meer
dan welletjes is; zij zullen de 50 ets.,
misschien de één gulden, die zij genadig
lijk als contributiepenning aan de veree-
niging hebben toegedacht, ieder jaar
betalen, tenminste als de penningmeester
hun naar hun zin niet te lastig is, maar
de vergaderingen bijwonen I Kun je be
grijpen. Al kwam Sint Paulus in persoon
er een redevoering houden, zij bleven
nog thuis. Offers voor de goede zaak
brengen, zich eens iets ontzeggen terwil-
le van het algemeen Katholiek belang 1
't Mocht wat. We hadden verstreken
zomer in een onzer Zeeuwsche steden
een bijeenkomst van Katholieke kiezers.
Twee onzer beste sprekers, mr, baron
Van Wijnbergen en mr. dr. Jan van Best
zouden het woord voeren. Alleen, er
mocht niet gerookt worden. Wat ge
schiedde? Een paar „achtenswaardige"
Katholieken kwamen wel in het café
waarde vergadering werd gehouden, maar
toen de bijeenkomst plaats had, gingen
zij de vergaderzaal niet binnen, zij bleven
in de gelagkamer, want zij konden
niet buiten hun sigaar 1 Laat debestuur-
deren onzer kiesvereenigingen eens
spreken. Hoeveel moeite kost het hun
niet de zaken gaande te houden, teleur
gesteld als zij telkens worden door een
allertreurigste opkomst op de vergade
ringen. Gepasseerden winter zou in een
onzer Zeeuwsche steden iemand geheel
belangloos de Evenredige Vertegenwoor
diging verklaren voor de kiesvereeniging
zijner woonplaats. Het bestuur aanvaardde
het aanbod. Toen de avond gekomen was,
waren met den kastelein vier personen
aanwezig, zegge en schrijve vier, om zich
te doen onderrichten de brochure Bon-
gaerts was nog niet verschenen in
eene zaak die voor alle kiezers van het
hoogste gewicht is en van wier juiste toe
passing het wel en wee onzer Katholieke
partij en de christelijke meerderheid in
het parlement afhangt.
Waarlijk, aan overdaad van belang
stelling in de politiek, laboreeren wij,
Katholieken, allerminst en het ware te
wenschen dat een tweede Paulus onder
ons opstond om met zijn gezagvol, krach
tig woord een nieuwe vlam van geestdrift
te wekken in de borst van duizenden
Roomsche slapers. Geestdrift, bezieling,
ijver, vurigheid, liefde voor de Roomsche
zaak, wij zullen ze komend jaar meer
dan ooit behoeven. Want nog eens, er
valt geen ontkomen aanin 1918 hebben
wij de verkiezingen mee te maken voor
de Tweede Kamer volgens een
geheel nieuw kiesstelsel, waarbij
wij a 1 onze Roomsche mannen broodnoo-
dig hebben, willen wij die verkiezingen
met succes voereu. Wijl echter het
spreekwoord zegt: „onbekend maakt
onbemind" willen wij, meenende als
Katholiek orgaan in deze provincie daar
toe te zijn verplicht, in eenige vervolg
artikelen naar gelang van de plaats
ruimte die de omstandigheden ons zullen
veroorloven het nieuwe kiesrecht
artikel 80 der gewijzigde grondwet,
vooral het stelsel der Evenredige
V ertegenwoordiging, bespreken
en verklaren. Mogen onze lezers, die
tevens kiezer zijn, na kennis te hebben
genomen van hetgeen hun komende jaar
te doen staat, daaruit vruchtbare motieven
putten voor eene daadwerkelijke
belangstelling in de publieke zaak en in
't bijzonder voor de parlementaire ver
kiezing van 1918, opdat, na een flinke,
degelijke, rationeele voorbereiding in
komenden winter en voorjaar, ons Katho
lieke kiezerscorps met den nieuwen
zomer, als een phenix uit zijn assche
herrezen, verscbijne, geheel vaardig voor
de taak die het wacht: het regeerings-
kasteel in Den Haag te bezetten met
mannen, die leven uit het christelijk
beginsel, met strijders voor de eere Gods
en de erkenning van Gods souvereiniteit
in den Staat.
Losse berichten.
De strijd in het Westen.
PARIJS, 8 September (R.O.). Het staf
communiqué meldt: Op den rechteroever
van de Maas hebben de Franschen de
zen morgen de vijandelijke linies over
een front van 2 kilometer in den sec
tor FossesCaurièresbosch aangevallen.
De operaties hadden een volkomen suc
ces. Ondanks den wanhopigen tegenstand
van den vijand hebben wij onze posities
ten N< van het Fossesboseh uitgebreid;
wij namen het heele Chaume-bosch en
de linie ten Westen, die het Caurières
bosch beheerscht.. Wij namen meer dan
500 gevangenen.
De strijd aan het Italiaansche front.
WEENEN, 8 September. (W.B.) Het staf
communiqué meldt
De San Gabrielle lag onder zwaar ge
schutvuur. Een nachtelijke infanterie-aan-
val der Italianen werd afgeslagen.
Bij Bezzecca in Zuid-Tirol veroverden
onze troepen door een overval een vij
andelijk steunpunt. Wij namen gevange
nen en maakten machinegeweren buit.
ROME, 8 September (Stefani). Het staf
communiqué meldt:
Gisteren zetten wij den krachtigen druk,
dien wij ten Noord-Oosten van Görz op
op den vijand uitoefenen, voort; de vij
andelijke linies en reserves werden onder
krachtig versperringsvuur genomen.
Op het Karst-plateau artillerie-gevech
ten. In het Concei-dal ten Westen van
Garda, werden aanvallen van den vijand
tegen twee onzer vooruitgeschoven pos
ten afgeslagen.
Het totale aantal gevangenen tot np
toe bij ons offensief gemaakt, bedraagt
30.671, waaronder 858 officieren.
Men begint thans met het verzamelen
en vaststellen van de geweldige hoeveel
heid oorlogsmateriaal, dat den vijand tij
dens het offensief ontnomen werd.
De Duitsche Keizer te Riga.
De Keizer kwaoi Vrijdag tegen 10 uur
per automobiel uit Mitaïi naar Riga eri
werd door de troepen en de bevolking
met groot gejuich begroet.
Op de esplanade 'hield hij een revue
over de daar staande regimenten -van
het zegevierende leger, aan wie hij na
mens het vaderland dank bracht voor
hunne dapperheid.
Daarna maakte hij een rit door de.
stad, waarbij hij den Dom bezichtigde en
vervolgens gebruikte hij in het Schwarsz-
haupterhaus het ontbijt met den opper
bevelhebber en diens staf.
In de voorsteden vertoonden de winkels
nog de sporen van de methodische plun
dering door de Russen.
Later begaf de Keizer zich met den
opperbevelhebber naar de dicht voor den
vijand staande korpsen, waar hij onder
scheidingen uitreikte.
De Keizer stelde 100.000 Mark ter be
schikking van het stedelijk hestuiir ter
leniging van den nood der zwaar geteister
de bevolking.
De buit bij Riga.
BERLIJN, 8 September (W.B.) Nog
steeds stijgt de buit van onze groote over
winning van Riga. In de uitgestrekte bos-
schen en moerassen schuilen nog steeds
Russische troepen, wien dp terugtocht af
gesneden werd. Indien echter in verhou
ding tot ons strategisch succes, het aan
tal gevangenen niet bijzonder groot is,
zoo danken de Russen dit alleen aan het
feit, dat zij alles in den steek lieten.
Door "de volkomen wanorde van het ver
slagen leger, zijn alle aftochtswegen, voor
al de groote straatweg RigaWenden be
zaaid inet omgeworpen of xastgereden wa
gens, pantserauto's, bagage, doode paar
den, wapens en uitrustingen van allerlei
soort. Ook bosschen en moerassen lig
gen vol materiaal.
Verzorgings- en treindepots, stapelplaat
sen en pioniersparken vielen in onze han
den. Een overvloed van munitie,die niet
tijdig genoeg tot ontploffing kon gebracht
worden, werd door den vijand achterge
laten. De verdere buit bestaat uit aller
hande oorlogsmateriaal en talrijke veld
keukens.
In Riga viel o.m. een groot pioniers
park ongeschonden in onze handen.
Ook wat kanonnen betreft is do buit
aanmerkelijk grooter, dan eerst werd aan
genomen.
In Riga heerschl wederom het nor
male leven, behalve dat er de blijdschap
nog voortleeft over den intocht der Duit-
schers. En die blijde stemming beheerscht
ook de troepen. Zij voelen zich de meer
deren in den strijd tegen de Russen. De
moreele overwinning bij deze verovering
van Riga is bijna nog grooter dan de
strategische en materieele.
Een .Engelsche generaal vermist.
I-ONDEN. Het ministerie van oorlog
maakt bekend, dat de generaal der artil
lerie Malcolm Peake na een der laatste
gevechten in Frankrijk wordt vermist.
De verklaringen In het proces-
Soechomlinoff.
geven aan de ,,Norddeutsche AUgetneine"
aanleiding nog eens uitvoerig er op te
wijzen, dat de schuld voor hel uitbreken
van den oorlog te wijten is aan de omge
ving van den Czaar, die op geweten -
looze wijze, tegen het keizerlijk bevel in,
de algemeene .mobilisatie doordreef.
Dat proces bewijst zoo 'duidelijk als
de dag, zegt het blad, wie de schuld heeft
voor het uitbreken van den oorlog, wie
er destijds eerlijk en wie een valsch spel
speelde; het bewijst ook dat het motief,
hetwelk Wilson onlangs tot de kern van
zijn antwoord aan den Paus maakte, een
lasterlijke legende is.
Soechomlinoff bijna gelyncht.
BERLIJN. Van de Russische grens ver
neemt het „8 IJhr Abendblatt": Toen de
vroegere minister Soechomlinoff na het.
sluiten van de laatste zitting van zijn
proces uit het justitiegebouw per auto
mobiel weder naar de Peter- en Paul-
vesting werd teruggebracht, werd de au
tomobiel op straat door een groote men-
schenmassa aangehouden en omvergewor
pen. De woedende menschenmeiiigte dróng
op den bleeken en sidderenden man toe,
docli door het ingrijpen van sterke ko-
zakkenafdeelingen gelukte het hem aan
het 'gevaar-,var) gelyncht te worden té
ontsnappen. De' volkcré'avsa n'tfo wao
Verwachting tot den avond van II Sept.:
Zwakke tot matigen, noordwestelijke tot
Noordoostelijken wind nevelig tot halfbewolkt
weinig of geen regen. Weinig verandering
van temperatuur.
dende kreten tegen Soechomlinoff, de ko
zakken, Hanoeskjewitsj en de Romanoffs.
Een onderhoud met Erzberger.
BERLIJN, 7 Sept. (W.B.). De correspon
dent der Boedapester „Az Est" had een
onderhoud met afgevaardigde Erzberger
over de pauselijke vredesnota. De rijks
dagafgevaardigde verklaarde daarin p.a.
,;Geen enkel staatsman durft de grond
gedachte van een wereldvrede botweg ver
werpen. Men spreekt in alle landen van
vrede. Wanneer de regeeringen officieel
onderhandelingen zullen aanknoopen, kan
niemand zeggen. Wilson stelt de Duit
sche regeering verantwoordelijk voor het
uitbreken van den oorlog. Sinds de ge
tuigenverklaringen in het proces Soe
chomlinoff Iheeft deze bewering voor goed
afgedaan."
's Pausen vredesactie.
Naar de Weensche „Reiehspost" uit
goed ingelichte kringen te Rome zegt te
vernemen, zal de Paus, ingeval de ant
woorden der oorlogvoerenden op zijn vre
desnota blijk geven van hun geneigdheid
om te onderhandelen, „in een tweede nota
de bijeenroeping van een vredescongres
en een wapenstilstand voorstellen.
Zijn de antwoorden van beide of van
een der partijen beslist afwijzend, dan
zal de Paus geen 'tweede nota tol. het
richten, doch wellicht in een encycliek
den volken nogmaals de wenschelijkheid
van vrede uiteenzetten.
Het antwoord der Centralen.
BERLIJN, 8 September (W.B.) De „Berl.
Ztg." verneemt, dat de bijzondere com
missie bij den rijkskanselier voor Maan
dagnamiddag 4 uur bijeengeroepen is. Het
is te verwachten, dat in deze zitting het
ontwerp-antwoord op de Pauselijke vre
desnota zal worden vastgesteld.
De Rijksdag.
BERLJJN, 8 Sept. Volgens het „Ber
liner Tageblatt" verwacht men in par
lementaire kringen, dat de Rijksdagzitting
die 26 September aanvangt, tot, midden
October zal duren.
De Elzaskwestie.
Aan de oplossing van de quaestie Elzas-
Lotharingen, zoo verklaarde de Rijkskan
selier,. wordt op het oogenblik druk ge
werkt. Eï is echter nog niet uitgemaakt
of het resultaat zal zijn, dat het land
wordt verdeeld of lot een zelfstandigen
bondsstaat gemaakt.
KEULEN, 8 Sept. De „Kölnische Ztg."
verneemt uit Zwitserland, dat men in
sociaal democratische kringen zou over
wegen om de mislukte conferentie van
Stockholm, naar een Zwitsersche stad te
verleggen. Onder de leden der Zwitser
sche sociaal-democratie heerschl groote
bedrijvigheid.
Ontruiming van Petersburg?
B'erlijnsche bladen melden, dat de ge-
gedeeltelijke ontruiming, van Petersburg,
waartoe door de voorloopige regeering
besloten was met het oog op den mili
tairen toestand, verhaast wordt en reeds
op groote schaal daarmede begonnen is.
Duitschland wil België herstellen.
Een correspondent in Duitschland be
richt huiten de ambtelijke censuur aan
,„De Tijd":
Met volstrekte zekerheid kan ik u mede-
deelen, dat een voorstel, om België in
zijn volle zelfstandigheid te herstellen, in
discussie is bij degenen, die het ontwerp
ter beantwoording van de pauselijke nota
voorbereiden, en dat de beslissing daar
over reeds haar beslag heeft gekregen.
In de nota van beantwoording zal in
aansluiting bij vroegere verklaringen wor
den geconstateerd, dat Duitschland om
dén wille van den verdedigingsoorlog, dien
hóf v .:*r' gjjjS.i radja ha-aft o .1 hljjve .d
f
