IOOL
er.
proer,
De Groote Oorlog.
\o. 104.
Dinsdag 4 September 1917. Dertiende Jaargang.
rig maakt
aximum-
wordt op
EN
Verschijnt eiken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIiOAGAVOND.
BESTUUR.
te GOES.
DERWIJS.
KKER, GOES,
d te koop:
Inschrijving:
me- en
daboomen,
Pil w Maal lil 6 tlaliilieo.
EERSTE BLAD.
BINNENLAND.
levende have,
caire belangen
o's te Zutphen,
MGE VERZE-
eens van b.v.
en en bij hare
of wenschen te wor-
cteur in het gebouw
iterdag 8 Septem-
zes jaarklassen eener
igs-examen afleggen
zich ook schriftelijk
jrikzee,
i. l.o. Burgemeester.
Secretaris.
IH bespannen, kJinkt
ze Violen en Viool
rachtige kwaliteit en
oveel verkocht.
vóór enkele jaren
net annex PAKHUIS,
een welvarend dorp
ir ALLE doeleinden
ovember 1917.
lekomen bij Notaris
i te Goes."
tede bij A. OE JONGE
vie inlichtingen wor-
schrijvingen uiterlijk
1 I
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes f 0.90, daarbuiten 1.10.
Afzonderlijke nummers 5 cent, dubbele bladen 10 cent.
Advertentiën worden ingewacht vóór half een uur 's namiddags.
Konfoor v. d. Administratie: Boude wijn de WiffesfraatA 135" GOES.
Tel. interc.Directie no. 94. Redactie no. 97.
Reclameberichten 25 Gt. p. r. Bij abonnement speciale prjjs.
Advertentiën van 15 regels ƒ0.625, iedere regel meer 126 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 X berekend.
Wilson's antwoord.
De volledige tekst van het antwoord,
dat President Wilson heeft gegeven op
's Pausen, vredesnota, is thans alom in
de bladen gepubliceerd.
Wilson begint met hulde te brengen
aan de edelmoedige motieven, welke Z.
II. den Paus hebben geïnspireerd. Ieder,
wiens gemoed door den oorlog niet ver
hard is, zou moeten wenschen, dat de
hier aangewezen weg naar den vrede kon
worden ingeslagen, maar.dan moet
die weg ook waarlijk voeren tot het doel.
Niet een wapenstilstand, doch een
sterke vrede dient te worden beoogd.
Het voorstel van Z. H. den Paus komt
daarop neer, zegt Wilson, dat teruggekeerd
ou worden tot den vroegeren toestand
en dat ontwapening zou plaats vinden
en de stichting van een Bond van Volke
ren met een scheidsgerecht zou geschie
den. Deze bond zou de vrijheid der zeeën
waarborgen en de verschillende bestaande
quaesties oplossen.
Maar het doel van den oorlog is, de
wereld te bevrijden van de bedreigingen
cener onverantwoordelijke militairistische
-egeering, die in 't geheim het plan had
leraamd, om de wereld te overheerschen,
en 'die dit plan uitvoerde zonder zich
aan verdragen óf volkenrecht te storen.
Zij sloeg plotseling toe, liet zich do^r
liets weerhouden, dompelde Europa in
Jjloed en ellende en wordt thans door
het grootste deel der wereld veracht,
maar is niet verslagen.
Deze macht is niet het Duitsche volk,
naar zijn meedoogenlooze regeering, aan
vie dat volk zich onderwierp.
Wanneer met deze Macht werd onder
handeld, zou haar kwaardaardige kracht
blijven bestaan en werken.
Kan zóó de vrede worden hersteld of
op 'eenig eerewoord van die regeering
/orden vertrouwd
Vrede kan niet berusten op een stel
sel, dat sommige volken bevoordeelt en
andere hindert of verlamt.
Vrede moet gebaseerd zijn op de rech-
3n der volkeren; zoowel de kleine als
,le groote hebben gelijk recht op vrij-
eid, veiligheid, eigen bestuur en deel
aan de wereldeconomie, het Duitsche volk
i begrepen, indien het deze gelijkheid er-
ent en niet naar overheersching streeft.
Amerika's oorlogsdoel is bekend; het
:oekt geen eigen voordeel, het wil alleen
nerstel van het door Duitschland ge
stichte kwaad, maar niet ten koste van
,','e onafhankelijkheid van eenig volk.
Het berokkenen van schade als straf
middel, het ontwrichten van Staten, en
het veroorzaken van nood is verkeerd
en geen basis voor een goeden vrede.
Deze moet gefundeerd zijn op recht.
Maar het woord van de huidige Duit
sche regeering kan niet als waarborg wor
den geaccepteerd, tenzij het afdoend wor-
'e gesteund door den wil van het Duit-
che volk zelf.
Er moet worden gewacht op nieuwe
bewijzen van de bedoelingen der cen-
Iralen.
,„God geve, dat zij spoedig verstrekt
mogen worden, zoodat zij overal leiden tot
herstel van het vertrouwen der volkeren
":i de betrouwbaarheid der naties en de
mogelijkheid van een door verdragen ge-
rogelden vrede."
Uit deze samenvatting van Wilson's be
toog blijkt, dat 's Pausen aanbod niet ge-
|!:eel en al wordt afgewezen; zelfs onder
schrijft AVfilson de fundamenteele voor-
waarden welke door alle partijen, willen
zjj- oprecht een duurzajme vrede verwerven,
sullen moeten aanvaard worden. Wil
Duitschland die ook aanvaarden de
uitlating van Michaelis in den Rijksdag,
Jat niet slechts de macht maar ook het
echt de relatiën met het buitenland
moeten beheerschen, benevens de jongste
'concessie van Duitschland aan Argentinië
icowijzen, dat men in Germanje den goe-
,.en kant uitwil dan breekt het van-
t met z'jn uulitairistisch verleden, want,
ogt het pauselijk blad de „Osservatore
-lomano" in zijn polemiek met de „Ti
nes door zijn voorstel van ontwapening
u arbitrage drukt de Paus elk militairis-
e den kop in.
Het komt er dus op aan of de Cen
trale rijken Duitschland vooral, want
Oostenrijk is reeds langen tijd bereid
willig het bloedvergieten te staken hun
tijd begrijpen. Indien zij toch verklaren
nagenoeg of geheel te willen treden in
de door den H. Stoel genoemde vredes
voorwaarden, dan biedt de nota van Wil
son houvast om te verwachten dg,t de
geallieerden het aangaan van voorloopige
besprekingen niet zullen weigeren.
De vredesdeur blijft dus op een kier
staan en wat 's Pausen vredesbemidde
ling betreft, die is met deze vredesnota
zeer zeker niet afgeloopen. Zijn wijsheid
en doorzicht zullen de wegen weten te
kiezen om Ae strijdende volkeren steeds
nader tol elkander te brengen en ook het
kleinste vonkje van hoop op beëindiging
van den oorlogsgruwel zal hij weten te
koesteren en aan te wakkeren tot eene
helle,lichtende vlam van blijde en zekere
verwachting op een spoedigen vrede.
Dat geve de God des vredes, tot Wien
voorzeker alle christenen van goeden
wil vurig bidden om 's Pausen pogingen
te zegenen. Schreef toch nog onlangs dr.
Kuyper in „De Standaard":
„Hoe jammer thans, dat ook niet de
gansche protestantsche christenheid de ge
legenheid heeft, om als één man het
woord des vredes te paren aan dat van
Rome's Paus.
Die gelegenheid hebben we niet, maar
wat bij ons niet gemist mag worden, is
de aanhoudende bede uit het geroerde
en angstige hart, dat de Heere van Hemel
en aarde thans de harten van regeerders
en volken neigen mocht, om de gesproken
woorden des vredes van den Paus om
te zetten 'in daden van vrede en ver
zoening."
Rusland en de Oorlog.
Bladen en blaadjes, die voortdurend
hun lezers aanhitsen tegen Duitschland,
plegen in allerlei toonaarden het lied te
herhalen: Duitschland is de aanstoker
van den oorlog, het zag in 1914 de kans
schoon om zijn slag te slaan en het sloeg
toe. Met welk een oorverdoovend lawaai
men ons dat lied ook in de ooren toetert
wij kunnen toch niet doof blijven voor
de klanken van een lied, dat ons van
Rusland uit toeklinkt, waar op liet oogen-
blik een proces wordt gevoerd tegen
eenige ministers van het oude regime,
raadgevers van den ex-czaar. En dat zijn
geheel andere tonen, die spreken van
een misdaad met voorbedachten rade
door deze Russische ambtenaren aan de
geheele mensehheid gepleegd, wijl zij
wetens en willens den gruwel van dezen
wereldkrijg over de volkeren hebben
ontketend. Ook in andere landen zijn
klanken van dat lied vernomen. De
morgenbladen van 2 September bevatten
het navolgende draadbericht uit Kopen
hagen (1 September).
De onthullingen in het proces-Soe-
cliomlinoft' over de hoofdschuldigen
aan het uitbreken van den wereldoorlog
hebben hier het grootste opzien gewekt.
„Nationaltidende" bevat onder den
titel „Nicolaas II en de wereldoorlog"
een lang artikel, waarin o.a uiteengezet
wordt, dat de Russische oorlogspartij
den tsaar tegen zijn wil in den oorlog
gedreven heeft. Aan het slot wordt
gezegd: De verklaringen van Janiske-
witsj en Soechomlinoff bevestigen de
voorstelling van feiten, zooals die in
het Duitsche witboek wordt gegeven.
Men weet thans, dat het niet de schuld
van Nicolaas was, toen Rusland wei
gerde het verlangen van keizer Wilhelm
om de algemeene mobilisatie te staken
in te willigen
Soechomlinoff bestempelde zichzelf
door zijn verklaring als dengene, die
doordat hij voor zijn heerscher loog
den beslissenden stoot tot de catastrofe
heeft gegeven.
„Ekstrabladet beschouwt Soechom
linoff als één der drie mannen, waarop
de zwaarste verantwoording voor den
wereldoorlog neerkomt. Het blad zegt
De beide anderen zijn Sasonoff en
Janiskewitsj. Wij zullen deze namen
in herinnering houden en ze nooit
vergeten. Zij zijn met het bloed van
millioenen onschuldigen in het boek
der geschiedenis neergeschreven Niet
de zwakke tsaar wilde den oorlog,
maar zijn raadgevers.
Nu denke men van Duitschland wat
men wil en waarlijk het getal dergenen
die sinds de dagen van Visé, Aerschot
en Leuven nog tegen het land van Wil
helm „liebaugeln" is niet groot maar
eerlijkheid en ridderlijkheid gebieden,
in het licht van de Soechomlinoffproces-
onthullingen, het vonnis over Duitsch
land als aanstichter van den oorlog ge
streken, ernstig te herzien.
Losse Oorlogsberichten.
Het Italiaansche offensief.
ROME, 31 Aug. Op de Noordelijke hel
ling van den Monte Gabriele maakten wij
vorderingen. Wij namen meer dan 600
Oostemijkers gevangen.
Nieuws uit Frankrijk.
PARIJS, 31 Aug. Malvy, minister van
Binnenlandsche Zaken, is afgetreden.
De pers juicht Wilson's antwoord op
de Pauselijke vredesnota toe.
Hervé, de vroegere pacifist, vat den
eisch aldus samen: Wilhelm moet van
den troon.
Nieuws uit Oostenrijk.
WEENEN, 31 Aug. Het nieuwe Kabi
net wordt algemeen toegejuicht. Niet en
kel de Duitsctiers, Polen en Czechen, maar
ook de Zuid-Slaven en Oekraifliërs zijn
daarin vertegenwoordigd.
Voor de vierde maal in weinige da
gen zijn hommen geworpen op. Triest.
Een verbitterde langdurige strijd is nog
maals- gevoerd om den Monte Gabriele,
doch wjj behielden al onze posities.
De vredes-nota en de Entente.
Naar de Romeinsche correspondent van
de „Stampa' 'meldt, wisselen de Entente-
regeeringen van gedachten over hun ant
woord op de vredesnota van den Paus.
Tot dusver is nog niet beslist of zjj ge
zamenlijk of afzonderlijk zullen antwoor
den. Wel schjjnt reeds vast te staan,
dat de Entente in hoffeljjken vorm de
voorstellen in hoofdzaak als onvoldoende
van de hand zal wijzen.
Verder zullen de Ententestaten er den
nadruk op leggen, dat van vredesonder
handelingen eerst sprake kan zijn, als
de middenrijken hun voorwaarden be
kend maken.
Een belangrijke concessie.
BUENOS-AYRES, 28 Aug. De Duitsche
nota aan de Argentjjnsche regeering ver
klaart, dat met het oog op den wensch
om vriendschappelijke relaties te onder
houden, de duikbootblokkade zal worden
gewijzigd, in zooverre dat geen Argentijn-
sche schepen met levensmiddelen beia
den, zuilen worden aangevallen.
WASHINGTON, 30 Aug. Het Duitsche
antwoord aan Argentinië is de eerste be
langrijke concessie, die Duitschland sinds
het begin van den oorlog heeft gedaan.
Deze kan worden beschouwd als een vin
gerwijzing daarvan, dat Duitschland ten
slotte begint in te zien, dat het zjjn ge
dragslijn in zijn eigen belang moet gaan
veranderen.
De Poolsche troepen,
die in Polen onder Duitsch bestuur waren
gevormd, zjjn naar het front gezonden
en onder Oostenrijksch hevel gesteld.
Het contingent moest eigenlijk dienen
als kader voor een Poolsch leger, maar
de werving daarvoor zal zeker niet wor
den gestaakt.
Dit alles werd medegedeeld in den
Staatsraad, die daarom was afgetreden
en daarbij gevoegd, hoe Oostenrijk en
Duitschland hopen, dat spoedig politieke
instellingen in het leven worden geroe
pen, door welker bezit Polen in de rij
der zelfstandige staten van Europa zal
treden.
Groote brand te Kazan.
PETESBURG, 31 Aug. Bij den brand
in Kazan zijn verscheidene duizenden per
sonen gedood en gewond.
Te Petersburg zelf ontploften in een
munitiefabriek eenige duizenden kisten
vuurpijlen voor het front bestemd, waar
door een zware brand ontstond, die ver
scheidene slachtoffers maakte.
Eerste Kamsr.
(Vergadering van Vrijdag 31 Augustus.)
In zijn openingsrede gaf de voorzitter
uiting aan de gevoelens van dankbaar
heid en bewondering jegens de Vorstin,
die yooral in deze moeilijke tijden zoo
veel is en doet voor haar volken haar
land Een driemaal herhaald „Leve de
KoninginI" bewees, dat de leden de ge
voelens van hun voorzitter deelden.
Behandeld werd het initiatief-voorstel
van den heer Marchant c. s. tot verhooging
der minima van de onderwijzers-salaris
sen met f 100 en dat van den heer Lim
burg c. s. inzake toelating van bezitters
van 'het einddiploma H. B. S. met 5-
jarigen cursus tot de medische- en wis-
en natuurkundige faculteit.
De heer Visser van IJjsendoorn was
door de Tweede Kamer belast met de
verdediging van het eerste ontwerp. Het
voorstel werd aangenomen zonder hoof
delijke stemming, nadat de heer Colijn
(A.-R.) had verklaard, met het oog op
den nood der onderwijzers, over zijn be
zwaar te willen heenstappen, n,u hij voor
zich uit het antwoord van den premier
op de vragen van de heeren Gerretsen,
Van der Molen en Van Wijnbergen de
conclusie trok, dat de Regeering meer
dan vroeger geneigd is haar medewerking
aan de uitvoering te verleenen en nadat
de heer Van der Maessen de Sombreff
(R.K.) er bij de Regeering op had aange
drongen haar uiterste best te doen om
de voor uitvoering noodige bedragen te
vinden.
Op den aandrang van den heer Bin-
nerts (V.-D.) om de door de Kamer als
vervallen beschouwde ontwerpen weer in
te dienen, ging wijselijk niemand in.
Minder gemakkelijk dan de heer Visser
van IJzendoorn had het de heer Lim
burg, die het andere voorstel had te ver
dedigen. Het debat over dit onderwerp
was vrij uitvoerig. Door voor- en tegen
standers werden vrijwel alle in de Tweede
Kamér reeds gebruikte argumenten nog
maals aangevoerd. Ten slotte werd toch
ook deze wetsvóordracht zonder stem
ming aangenomen.
Nadat nu nog de voorzitter huldigende
woorden had gesproken tot den afgetreden
voorzitter van den Stenografischen dienst,
den heer Ileuskamp, ging de vergadering
tot nadere bijeenroeping uiteen.
Bij de verdediging van zijn noo'd-
1> o s c h w e t-ontwerp stelde vorige week
de minister van landbouw in het licht,
dat daarmede bestrijding van ongezonde
exploitatie der bosschen wordt beoogd.
De heer Lucasse (a.-r. .Zeeland) hadl
Verklaard te zullen voorstemmen, wan
neer de minister verklaarde, het kapver-
bod na den oorlog te zullen opheffen.
Deze vraag werd door den minister
toestemmend beantwoord voor het geval
na den oorlog de omstandigheden weel'
normaal zijn..
Na eenige discussie werd het wets
ontwerp met 32 tegeu 10 stemmen aan
genomen.
(Vóór stemden de linkerzijde en de
heeren Van Basten Batenburg, Van ,\Vi-
cben, Colijn, d'Aumale van Hardenbroek,
Bosch van Oud-Amelisweerd, Van Swaay,
Lucasse, Van den Berg, Van der Does
de Willebois, Smits, Van der Maessen
de Sombreffe, Gillissen, v. d. Hoeven en
de voorzitter, alzoo 8 Katholieken.
Tegen stemden de heeren Van Lan-
schot, Hoffmans, Reekers, De Vos, van
Steenwijk, Van Wpssena-er van Catwijfck,
De Wiaal Malefijt, Van: Lainsweerde. 't
Hooft, De Gijselaar en Diepen, alzoo 5
Katholieken.
Het heeft aan de Eerste Kamer Don
derdag j.l. een avondvergadering gekost
om gereed te kunnen komen met de be
handeling der E x p o r t Centrale. Wat
evenwel niets veranderde aan het feit,
dat er niets nieuws te berde werd ge
bracht.
De zitting eindigde met de aanneming
van het ontwerp met 24 tegen 4 stem
men, die van de heeren De Boer (V.
Welk weder zullen wij hebben
Verwachting tot den avond van 4 Sept.:
Matige later wellicht toenemende westelijke
tot Zuidwestelijken wind, aanvankelijk half-
bewolkt, met weinig of geen regen, later
toenemende bewolking met meer kans op
regen. Weinig verandering van temperatuur
L.), Kappeijne (U. L.), Fokker (U. L.)
en Diepen (R. K.)
Een indrukwekkende plechtigheid.
Een onzer Zeeuws'che militairen, in Den
Haag in garnizoen, schrijft ons, dat' Vrij
dagmorgen j.l., ter eere van den verjaar
dag van H. M. de Koningin, in de St.
Jacobuskerk te 's Gravenhage een plech
tige hoogmis werd gecelebreerd door den
hoofdaalmoezenier pastoor Evers, met as
sistentie van diaken, sub-diaken en cere
moniemeester. Tal van opper-hoofd- en
subalterne officieren, benevens 1100 man
schappen woonden de indrukwekkende
plechtigheid bij. Vóór de H. Mis speelde
het orgel het „Wien Neêrlandsch bloed",
na de H. Mis het „Wilhelmus".
In verband hiermede meenen wij niet
te mogen Verzwijgen, wat de weleerw.
heer Th. Kannegieter S.J., aalmoezenier
van de militairen te Waalsdorp (onder
's Gravenhage) ons onlangs verzekerde,
dat de Roomsche Zeeuwsche militairen
door hun goed gedrag en plichtsbetrach
ting, ook wat den godsdienst betreft, aller-
wege een -gunstigen indruk maken.
Geen alcohoibereiding uit voedings
middelen.
In de Jaarvergadering der Natio
nale C hri st en-G eh eel -On thou -
de r s-V er een gin g, te Meppel ge
houden, werd door ide afdeeling Kam
pen gesteund door Gouda de volgen
de motie voorgesteld ear door de verga
dering aangenomen.
„De Nationale Christen-Ge
heel-Onthouders Vereeniging,
bijeen in haar' algemeene vergadering te
Meppel op heden 29 Augustus 1917.
gehoord de besprekingen en niet "het
oog op haar beginselen neergelegd in de
Statuten
het ten zeerste betreurende en afkeuren
de, dat door de Regeering, zij 'tdan
ook tot zeer hoogen prijs, granen beschik
baar worden gesteld ter bereiding van al
coholhoudende dranken;
lettende op den nood der tijden, waar
door ons volk op broodrantsoen gesteld
werd, welke rantspieneering weder 'zial
worden ingekrompen;
van oordeel, dat die aldus aan de
branders verstrekte granen voor de volks
voeding onmisbaar ;z'ijn en tot het be
reiden vap brood moeten worden aan
gewend;
noodigt het Hoofdbestuur uit, de Re-
geering te verzoeken, ajcoholfabricage uit
voedingsmiddelen voor mensch en dier
te verbieden;
dit besluit ter kennis te brengen vai|
H. M. de Koningin, de Regeering en de
Volksvertegenwoordiging,
en gaat over tot'de orde van den dag".
Beperking van den treinenloop.
Naai' het Hbld. verneemt zal de jje-
p-erking in den treinenloop, tengevolge
van den kolennood, op 24 September a.s.
ingaan. Het aantal treinkilometers .zal met
35 a 40 pet. verminderd worden. De be
perking is van dien aard, dat van een
behoorlijk verkeer geen sprake meer zal
zijn. Men verwacht dan ook, dat het pu*-
bliek zich in izijn reizen zal beperken
en dat het zooveel mogelijk de reizen, die
gemaakt moeten-(worden, vóór 24 Septem
ber zal doen. Ook het goederenverkeer
zal' zooveel mogelijk beperklt worden.
Tengevolge hiervan zullen de andere
treinen dubbel belast worden. Het gaat
niet aan de treinen onbeperkt te ver
lengen, daar rekening moet worden ge
houden met de lengte der perronsl.
Men zal' de treinen zooveel mogplijk
later doen beginnen en vroeger doen ein
digen, ook om de verwarming en verlich.
ting te beperken. De middag-sneltreinen
van Amsterdam, Den Haag en Rotterdam
naai' Groningen, Friesland, Limburg en
Zeeland vallen geheel uit. Een deel dei-
overblijvende sneltreinen .zal over een ge
deelte van het traject boemeltrein wor
den. De treinen worden langerde ver-
