üe Groote Oorlog.
iVo. 48.
Dinsdag 24 April 1917.
Dertiende Jaargang
BUIT EHL AH D7
Verschijnt ellen MMiM-, NEKDM- en MAM.
S J S 11 I band, voet II II I van een E B een JS ~ll
HERSTELD ONRECHT.
NIEUWE ZEEUWSCHE COUP
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes 0.90, daarbuiten 1.10.
Afzonderlijke nummers cent, dubbele bladen 10 cent.
Advertentiën worden ingewacht op Maandag en Woensdag vóór
half drie en Vrijdag vóór een uur 's namiddags.
Kantoor d. Administratie: Gangepoortstraat C 2o9, GOES.
Tel. interc.Directie no. 33. Redactie no. 97.
Reclameberichten 25 Ct. p. r. Bij abonnement speciale prjj*.
Advertentiën van 16 regels ƒ0.625; iedere regel meerl25Ct
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 J< berekent».
Dienstaanbiedingen 5 regels voor 30 Ct. h contant.
De abonné's op dit blad, in het bezit der door de BB |lr gulden bij verlies van beide BH A gulden bij
Int ctie uitgereikte polis, zijn, overeenkomstig de jl ll|l handen, voeten of oogen. M I 1 verlies van een
daarvoor vastgestelde Verzekenngsvoorwaarden, B I Voorts bij ongeneeseiijke g B k hand, voet
GRATIS verzekerd tegen ongelukken voor: B AJt aJB verstandsverbijstering; E of oog; fl duim; U wijsvinger
De uitkeermg der bovenstaande bedragen is gewaarborgd door de „Hollandsche Algemeene Verzekerings-Bank" te Schiedam.
I f" Sulden bij BH| gulden bij g*k A gulden bij jffik |H
3 |L fl I verlies van een |ll II I verlies B_ B E verlies van m
E of 00ë E duimwijsvinger
gulden bij
verlies van
eiken anderen
vinger.
Geen kwaad zoo groot of er komt nog
wel iets goeds uit voort, geen onweer
zoo zwaar, of het zuivert althans den
dampkring en zoo brengt de huidige we
reldoorlog onzen Duitschen geloolsgenoo-
ten als welkome gave de opheffing van
de Jezuïetenwet. 't Was een hatelijke wet,
die nabiijver van den Bismarckiaanscken
Kulturkampf, welke aan Duitsche onder
danen verbood de priesterlijke bediening
uit te oefenen, het woord Gods te ver
kondigen, ja zelfs in het openbaar een
„Onze Vader" te bidden voor keizer en
rijk, alléénomdat zij leden waren
van een door de Roomsch-Katholieke
Kerk goedgekeurde religieuze orde. Men
begrijpt, dal de Duitsche Katholieken
zich voortdurend door die wet beiee-
digd achtten in hun godsdienstige over
tuiging, dat helderziende en eerlijkden-
kende niet-Kafhplieken die wet beschouw
den als een aanslag op de vrijheid eu
gelijkheid voor de wet, waarop alle or
delievende burgers van den Staat aan
spraak mogen maken.
.Maar zijii de Jezuïeten wel ordelievend,
zijn zij met staatsgevaarlijk?
Ret is de treurige verdiens te als
men ten minste hier van verdienste spre
ken kan van het Pruisisch anti
papisme, -dat het met deze en derge
lijke legenden de Jezuïetenwet heeft we
ten te handhaven. Docli die z.g. staatsge
vaarlijke Jezuïeten hebben in dezen oor
log bet dicht ineengevlochten net van
leugen en bedrog ten hunnen opzichte
als spinrag verscheurd door hun daden
van trouw, opoffering en moed in dienst
van hetzelfde vaderland, dat hen als „va-
terlandslose gesellen" uitstiet.
Door hun bloed te vergieten op de
slagvelden, door ais engelen van naas
tenliefde in de lazaretten gewonde e|n
stervende landsbrooders bij te staan, zon
der onderscheid van persoon of belijde
nis, hebben de Duilsche zonen van St.
Ignatius het getuigenis bevestigd, dat
Pr ede rik 11, koning van Prui
sen, eenmaal van hen aflegde: „ik
vónd. nooit en nergens betere mieesters
noch trouwere onderdanen.'1)
Was de Jezuïetenwet een muenjfee wet,
ze was ook een kleingeestige wet. Als
of men een tegenstander onschadelijk,
maakt door te veinzen hem. met te .zien.
Of bleef soms de Jezuïetenorde minder
geducht, wanneer men de Duitsche le
den ervan niet vergunde op den vader-
landschen bodem te verblijven? 'Volkomen
terecht schrijft dan ook nu de liberale
„Kölnisohe /.eifung" niet te verwar
ren. met de Katholieke „Kölnisohe Volks-
zeitung" „wij ontkennen met, dat uit
zonderingswetten siechte wapens zijd in
den inioilectueeien strijd; dat de gerechts
dienaar met de ware man is om de
Jezuïeten te bestrijden. Veeleer zal dezia
hun vaak slechts den aureool der mar
telaars verleeneu en daardoor nog groo-
teren invloed geven."
11e Duitsche Jezuïetenwet was ook
een domme wet, vrucht van den
haat, wiens kenmerkende eigenschap dom
heid is, want zij bande buiten de
landspalen dragers en beoel'enaars van
wetenschap in den rijksten en ruimsten
zin des woords, uitmuntende .pedagogen
en perfecte leermeesters, wier kennis een
niet onaanzienlijk kwantum van den 'gees
telijken rijkdom der natie vertegenwoor
digde. Want daarin komen èn vriend èn
vijand der orde overeen, dat zoowel de
speculatieve als de exacte wetenschappen
l) In aansluiting hiermtde is van belang wat de
„Noiddeutscüe Allgemeine Zeitung", die als
spreekbuis Ier regeenug geldt, acuiijft:
„De katholieke Duitschers, die zich in dezen
oorlog in trouw jegens het vaderland, heldenmoed
en offervaardighsid niet door le.den van andere
kerkgenootschappen laten overtreffen, gevoelden
het voortbestaan dsr Jezuïetenwet met bitterheid.
Zij kouden er op wijzen, dat de Duitsche
Jezuïeten in grooten getale het
vaderland met hun bloed gediend
hebben, dat zij op onze fronten predikten ver
pleegden en streden. De nationole bezorgdheid,
waardoor destijds deze uitzonderingswet ontstaan
is, is nu ijdel gebleken.
in de Jezuïeten geniale beoefenaars vin
den.
De namen \V a s s m a n n, B a u m g a r t-
u e r, Leb mi k u h 1, Resell, omi piechts
enkeie „hervouragendeDiuiUche Jezuie-
teiigeieeiden te noemen, spreken in deze
Doeküeeien, en wie van hun „gediegem
Wissenschaft," op de hoogte wil komen,
raadplege het beroemde Duitsche lijid-
scirnfi „Stimmen der Zeit" (vroeger
„ritimmen aus Maria Laach"), dat onder
ue wetenschappelijke periodieken van
gansch de beschaafde werend een eer
ste plaats inneemt. De tot dan toe
wellicht vooringenomen of bevooroor
deelde lezer zal dan vanzelf van zijn
vooringenomenheid worden, genezen eu
lachend om de „Jesiuilenfabehi", waar
mede het ware en juiste beeld der So
ciëteit van Jezus voor zijn, gelijk voor
zooveler geestesoog ais een karikatuur
verscheen, hulde brengen aan eeme orde,
die da eigen heiliging barer leden en
net zieienueil van den .evenmiemcli, vol
gens de Roomsen Katholieke beginselen,
tot «enig levensdoel koos, onder de scnou-
ne leuze: „ad majorem Dei gioriam",
„i'er meerdere eer© van God."
Kn nu moge inein ai op een ander
standpunt slaan dan op het (Roomiscjh
Katholieke., geen nienscli die onbevangen
oordeelt of edel denkt, die nie,. aan do
wetenschappelijke werkzaamheid ©n aan
de bescliavingsactie van de „Sociëteit
van Jezus" ten dienste der menscliheid
den passenden lof en hulde brengt.
Kn daarover behoeft hij zich met te
schamen. Immers, ge.eerde niet-Katho-
iieken deden hetzelfde en de getuigenis
sen van een Hugo De Groot, een Leib-
nitz, een Francis Bacon, een xUacauiay
enz. zullen ten eeuwigen dage als de
welsprekendste weerlegging geiden van de
lasterlijke voorstelling der Jezuïetenorde
als van een immoreel en staatsgevaar
lijk genootschap.
Zoo zal dan ook èn iii Duitschland
zelf, waar 45 jaar lang herhaaldelijk door
verschillende politieke partijeu op de in
trekking dier onsympathieke uitzonde
ringswet werd aangedrongen èn buiten
Duitschland, door de Katholieken zeer
zeker met vreugde, maar ook door eer
lijke anderdenkeiiden met voldoening, zijn
vernomen, dat de Duitsche Bondsraad
den laen April j.l. het besluit van den
Duitschen Rijksdag van 19 Februari 1913
om tie Jezuïetenwet op te heffen, heeit
goedgekeurd.
Moge bet anti-elericale Frankrijk, moge
het maflonnieke Portugal, waar der
gelijke wetten, en in veel grooter om
vang Inog, van kracht zijn, dit voorbeeld
weldra .volgen. Dan zal ten minste op
dat punt het in dezen wereldkrijg zoo
vaak verdrukte Recht van overwinningen
mogen gewagen en van zichzelve mo
gen zeggen wat óp een onzer Brabantsche
kerken staat gegrift: „ex incenchis glo-
riosior resurrexi", „uit den (wereld)-
brand herrees ik in grooter luister".
Goö's Heilige Naam.
In ;on& nummer van 29 Maart wijddien
wij' een driestar aan den Anti-Vloekbond
en schreven o. a.
„Al kunnen wij; Katholieken, met onze
geloovige andersdenkende landgenooten
verschillen in meening omtrent het al of
niet noodzakelijke of nuttige van zoo'n
bond; al verzetten wij ons tegen de puri-
teinsche opvattingen van sommige ortho
doxen 'die een vloek maken van iets wat
geen vloek is, wij behooren. daarom aller
minst daarmede den spot te drijven of
met een geringschattenden glimlach neer
te .zien op hetgeen „de fijnen" nu weer
gaan uitvoeren."
Wie hieruit zou concludeeren, dat een
publiek protest tegen het vloeken, d.w.z,.
tegen het misbruiken van God's Heiligen
Naam ons, Katholieken, onder geen enkele
omstandigheid zou passen, dwaalt.
In Amerika tocli is zulks reeds meer
dere malen geschied.
Dr. Kuyper, die indertijd een reis maak
te door de Vereenigde Staten, verhaalt
daarvan in „De Heraut" van 1898 „De
Zeeuw" releveerde dit dezer dagen
als volgt:
„Maar nu steekt ge den Atlantischen
Oceaan over; ge zet te New-York voet
aan wal, en rijdt met een trohey-car
naar New-York naar het aangebouwde
Brooklyn, en uitstappende stuit ge op
een zee van mannen in een plechligen
optocht onder wuivende banieren; een
stroom van ouden en van jongen die,
door reporters juist geteld, bleek uit
niet minder dan elf duizend mannen te
zijn samengesteld.
Gij vraagt wat dat is1, wat die optocht
beduidt, en wat in die door den wind
gerimpelde vaandels te lezen staat, en
nu hoort ge tot uwe verbazing, dat die
optocht tegen het vloeken is; en
dat wel niet tegen het vloeken als on
fatsoenlijk van fatsoenlijke lippen, maar
als hoon aan 's Heeren Heiligen Naam1.
Het is een optocht, zoo zegt een min
zame politieagent u, van de „leden van
den Heiligen Naam."
Dus, zoo besiuii ge, zit Brooklyn slijf
in de steile gereformeerden, want man
nen die aldus publiekelijk tegeu het vloe
ken optreden, nat moeten Calvinisten zijn.
Maar niets er van.
Uw wegwijzer zegt het, en het Cru
cifix dat ginds vooruit wordt gedragen
bevestigt het udie „leden van den
Heiligen Naam" zijn geen fijnen maar
fioomschen.
De Koomischen gaan te Brooklyn in
den strijd tegen het vloeken voorop,
en het zijn niet de fijnen, maar de
R o o m s clien, die door openlijk pro
test het ellendige vloeken willen uit-
Losse Oorlogsberichten.
Da strijd in het Westen.
PARIJS, 21 April (Havas). Belangrijke
plaatselijke acties, die gisteren werden
ondernomen ten Noord-Oosten van Sois-
sons en in Champagne, eindigden alle
in het voordeel der Franschen.
De inneming van Sancy, een dorp, dat
den vijand na een levendig gevecht werd
ontrukt, was gekenmerkt door een defini
tieve gelijkmaking van den saillant van
Condé tot een diepte van 5 K.M. De
Franschen kunnen thans zonder belemme
ring bij het Oostelijk deel van den Che-
min des Dames komen, die van het hoog
ste punt van het plateau zich 20 K.M.
ver uitstrekt en waarvan zij thans het
heeie deel bezetten van Courtecon tot
Hurtebise, waar zij alle hevige aanval
len, door talrijke effectieven ondernomen,
trotseeren.
Overal elders werden de winsten ver
ss terkt en uitgebreid.
Hardnekkige Duitsche tegenaanvallen op
het plateau van Moronvüliers, waarvan
het verlies voor den vijand van ernstige
beteekeiüs is, werden niet alleen alge-
slagen, doch de Franschen namen nog
nieuwe belangrijke posities.
Het Duitsche commando was gedwongen
de terugtrekking van de linie toe te ge
ven. Het stelt die als vrijwillig voor,
doch het is duidelijk, dat het bovenmen-
schelijke pogüigen ondernam om ze onge
rept te handhaven. Het verlies van
2 0.0 0 0 g e vang© nen en 1 0 0 kan o li
ne n geeft het meest welsprekende ant
woord op alle commentaren en levert een
weisprekend bewijs voor den omvang der
vorderingen.
(De Duitschers hebben zich thans
teruggetrokken op een tweede ver
sterkte linie, een heuvelstelling, die
langs den „Chemin des Dames", „Da-
mesweg", loopt. De Duitschers noemen
het de Siegfriedlinie. Ken nieuwe stoot
daartegen valt nu binnenkort van de
zijde der bondgenooten weer te wachten.
De Kngelsclien zijn at bezig een nieu
wen aanval met roffelvuur in te leiden.
De slag woedt nu van Lens tot Aube-
rive, een afstand ruim viermaal zoo
groot als die van Viissingen tot Breda,
Red.)
De vredespogingen.
ZURICH, 20 April. (H.N.) Aan de „N.
Zür. Ztg.' 'wordt uit Kopenhagen gemeld,
dat de vredespogingen met alle krachten
zullen worden voortgezet. Aan den kant
van de centrale mogendheden, Frankrijk,
Rusland en van de Balkanlanden, schijnen
de vooruitzichten voor den vrede goed
te staan. De tegenstand komt alleen van
de zijde van Engeland, dat niet in te
willigen eischen stelt en zelfs verlangt,
dat Duitschland gebied zal afstaan.
Duitschland zou volgens dit bericht af
stand moeten doen van Helgoland en van
de beschikking over het Kieier-kanaal en
alle Duitsche Noordzeehavens aan Enge
land moeten afstaan. („De Tijd")
Duitschland en Argentinië.
BUENOS-AYRES, 21 April (R.O.) De
regeering heeft een krachtige nota aan
Duitschland gericht, waarin algelieele vol
doening gevraagd wordt voor het tot zin
ken brengen van de „Monte Protegido".
Zij heeft den Argentijnschen gezant te
Berlijn opgedragen onmiddellijk de diplo
matieke betrekkingen te verbreken, indien
Duitschland poogt de verantwoordelijkheid
van zich af te schuiven.
Oorlogswaudaden.
De Fransche Staatscourant bevatte vo
rige week het rapport der commissie, be
last met bet opnemen van de daden, waar
mee de vijand het volkenrecht geschon
den heeft.
De commissie heeft in de eerste plaats
de misdaden vastgesteld, die de Duitschers
bij het begin der bezitting hebben be
gaan. Op verscheiden plaatsen heeft men
vastgesteld, dat moorden werden gepleegd,
ofschoon minder veelvuldig dan toen de
Duitschers haastig Champagne en Lotha-
ringen doortrokken. De commissie gewaagt
van een heele reeks.
Daarna komt de lange lijst gewelddaden
en verwoestingen, waaraan de Duitschers
schuldig staan. De wegvoering van men-
schen, waarmee ze tamelijk vroeg begon
nen, is kort vóór hun terugtocht algemeen
toegepast. Onbarmhartig rukken ze ge
zinnen uit elkaar. Soms hebben de vijan
den, inzonderheid geneesheeren, apothe
kers en priesters, ter verbanning aange
wezen, waardoor de gieken zonder steun
bleven.
Doorloopend is er gestolen. In banken
lis inbraak gepleegd, graven zijn geschon
den, huizien geplunderd en vernield en
landerijen totaal ontredderd, om ellende
te berokkenen, schrik in te boezemen en
wanhoop gaande te maken.
Een onderscheiding.
Prins Cyrillus van Bulgarije heeft
aan den sultan van Turkije de Bulgaar-
sche dapperheidsorde overhandigd.
Levensmiddeleneontroie in Engeland.
De „Gazette" publiceert een veror
dening, waarbijl de levensmiddelencon-
troleur van Engeland gemachtigd wordt
alle fabrieken, werkplaatsen en andere
gebouwen in bezit te nemen, waar le
vensmiddelen geproduceerd worden of
gereedgemaakt voor den verkoop.
Het omzetten van grasland in bouwland.
Als resultaat van het beroep der
regeering op de boeren om zooveel mo
gelijk grasland tot bouwland om te ploe
gen, schat men nu dat in Engeland .en
Wales driehonderdduizend acres in de
laatste weken gevoegd zijn bij het met
graan bebouwde land, in Schotland vijftig
duizend en in Ierland een nog veel groo
ter gebied, n.l. vijfhonderdduizend acres.
Een stout stukje.
Een bericht van het Duitsche nieuws
bureau Wolff maakt meLdiug van den
tocht van een cavalerie-olficierspatrouille,
die zich desi nachts over het Ochrida-
meer liet zetten, tusschen d© vijandelijk©
linies landde en de telefonische verbin
dingen vernielde. Na twee ,uwr in de
vijandelijke linies, te hebben vertoefd en
Welk weder zullen wij hebben
Verwachting tot den avond van 24 April.:
Zwakke tot matigen, Noordelijken tot
Noord-Oostelijken wind. Licht- tot halfbewolk-
te lucht. Droog weer. Kans op nachtvorst
vooral in het Oosten. Iets zachter overdag.
een handgranatengevecht te hebben ge
leverd, keerde de patrouille zonder ver
liezen terug.
Uit Rusland.
PETERSBURG, 20 April. Het comité
wan Arbeiders- en Soidaten-aigevaardig-
den heeft definitief bekend gemaakt het
denkbeeld van een afzonderlijken vrede
te verwerpen.
Du nood in België.
VAN DE GRENS. Met de invoering
van het verminderde broodrantsoen in
België, waarbij de bevolking sieclits 170
grain brood per dag en per hoofd .wordt
verstrekt, is de nood in het geheele be
zette gebied in ongekende ma,© gestegen,.
In Duitschland worden als compensa
tie voor de vermindering van het brood
rantsoen, vleesch en andere levensbehoef
ten tegen goedkoope prijzen beschikbaar
gesteld, doch in Belgie is alles zóó duur,
dat de behoeftige bevolking zich de
weelde van een stukje vleescn met kan
veroorloven. Zooiang de toevoer van
brood nit Nederland niet geheel was
gestaakt, kon men de noodlijdende .be
wolking in België voor de ergste ellende
bewaren, doch thans is de toestand een
voittüg verschrikkelijk.
Melk kost fr. 1.10 per flesch van .3/4
liter inhoud. Rijst fr. 6. per kilo; spek
fr. 10.per pond; boter fr. 18.per
kilo. De prijzen der andere levensmid
delen zijn naar verhouding. („De Tijd")
Olie uit lijken.
In verschillende, voornamelijk Belgi-
gische bladen werden uitvoerige berich
ten gegeven over eene in het Duitsche
plaatsje Gerolstein gevestigde fabriek,
waarheen de lijken yan de gesneuvelde
Duitsche manschappen in spoorwegwa-
gons vervoerd zouden worden, ten einde
aldaar tot menscbelijke voedingsmiddelen
te worden verwerkt. Deze fabriek zou
gedreven worden door een soort van maat
schappij „Kadaververwertungsanstalt" ge-
heeten.
Van Duitsche zijde wordt tegen deze
voorstelling der zaak nadrukkelijk ge
protesteerd met verwijzing naar het
woord „Kadaver", dat in hel D-uitsch
een dood dier beteekent, terwjjl voor een
dood mensch het woord „Leiche" ge
bruikt wordt.
Er wordt dan ook verzekerd, dat in
het Duitsche machtsgebied geen inrichting
bestaat tot het verwerken van lijken van
gesneuvelde manschappen, maar wel eene
inrichting tot bereiding van lijm en been
dermeel uit dierlijke bestaiiddeelen, welke
trouwens pok in vredestijd overal voor
kwamen.
De stakingen in Duitschland.
BERLIJN, 20 April (O. 'V.) Hinden
burg heeft aan den chef van het fni-
nisterie van oorlog Gröner een brief ge
schreven, waarin hij er op wijst, dat ver
mindering van liet broodrantsoen welis
waar zeer hard is, maar dat onder geen
enkele omstandigheid een nog zoo kleine
staking in de munitie-industrie te ver
antwoorden is.
Gröner heeft een brief met opwekken
de woorden aan de arbeiders van de
verschillende vakvereenigingen gezonden.
uurmiiiiAJvu.
De opheffing der Jezuïetenwet.
De „Köln. Volïsztg." schrijft onder den
titel „Eindelijk": Gisteren, den 19den
