De Groote Oorlog.
No. 46.
Donderdag 19 April 1917.
Dertiende Jaargang
Verschijnt eiken MAANDAG-.JVOEHSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Losse Oorlogsberichten.
Uit Rusland.
NIH ZEEUHSCHE GOHMI
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes f 0.90, daarbuiten f 1.10.
Afzonderlijke nummers 6 cent, dubbele bladen 10 cent.
Advertentiën worden ingewacht op Maandag en Woensdag vóór
Kalf drie en Vrijdag vóór een uur 's namiddags.
Kantoor v. d. Administratie: Gangepoortstraat C 2of, GOES.
Tel. interc.Directie no. 33. Redactie no. 97.
Reclameberichten 25 Ct. p. r. Bij abonnement speciale
Advertentiën van 16 regels ƒ0.623; iedere regel meerl25Ct
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 _X berekend.
Dienstaanbiedingen 6 regels voor 30 Ct. k contant.
De abonné's op dit blad, in het bezit der door de g gB fö gulden bij verlies van beide gulden bij
directie uitgereikte polis, zijn, overeenkomstig de i I I g I handen- voeten of 00«en' i I 1 verlies van een
daarvoor vastgestelde Verzekeringsvoorwaarden, 1 1 i Voorts bij ongeneeselijke I g g hand, voet
GRATIS verzekerd tegen ongelukken voor: IWw verstandsverbijstering; of oog; IWW dmm; WW wqsvmger
De uitkeering der bovenstaande bedragen is gewaarborgd door de „Hollandsche Algemeene Verzekerings-Bank" te Schiedam.
1 F3 gulden bij gjgX gulden bij A gulden bij |M
M I I verlies van een M H 11 I verlies I I verlies van. I
g ra c*' hand, voet 11 11 I van een I I een M B
I W V of oog; duim; wijsvinger
gulden bij
verlies van
eiken anderen
vinger.
Verzekeringsbedrijf en Staats
monopolie.
Minister Tieub wordit de toeleg toege
schreven, het bedrijf der particuliere ver
zekeringsmaatschappijen te brengen in
handen van den Staat.
Dit brengt heel wat pennen in bewe
ging, ook die van den bekwamen socioloog
prof. mr. P. J. Aalberse, die in het jongste
nummer van het „Katholiek Sociaal Week
blad" o.nr. het volgende schrijft:
„Kan nu ooit het algemeen welzijn
eischen, dat de Staat een willekeurig be
drijf monopoliseert, alleen en uitsluitend
!om in plaats van door verhoogde belas
tingheffing, door de in dat bedrijf te ma
ken winst een zeker bedrag ter beschik
king van den fiscus te krijgen?
In theorie: ja; in praktijk: neen.
In theorie kan men dit geval stellen: de
belastingen zijn reeds zóó zwaar, dat ze
eenvoudig niet meer verhoogd kunnen
worden. Verdere verhooging zon niet meer
geven een 'hoogere opbrengst, omdat een
te zware, werkelijk ondragelijke belasting
heffing zóódanig tot ontduiking prikkelt,
en zelfs noopt, dat deze verzwaring feite
lijk geen hoogere opbrengst geeft. En dan
toch met geweld deze belastingontduiking
keeren en deze belastingheffing verwezen
lijken, zou aanleiding geven tot oproer
en revolutie.
Ret algemeen welzijn eischt ongetwij
feld, dat de belastingschroef niet tot dit
uiterste wordt aangedraaid. Welnu, daar
aan valt alleen nog maar te ontkomen
door een of meer winstgevende bedrijven
te naasten, opdat de daaruit in de schat-
jïjst vloeiend® winsten het antjers niet
aan te vullen tekort dekken.
Wanneer in dit geval ook tevens vast
staat, dat op de Staatsuitgaven, zonder
het algemeen welzijn ernstig te schaden,
onmogelijk mper kan worden bezuinigd,
dan zou ik in dat geval, indien de Staat
bereid en in staat is om de door naasting
benadeelden behoorlijk schadeloos te stel
len, zeggen: zijn recht om le naasten is
niet voor betwisting vatbaar.
Maar dit theoretisch ja is daarom niet
minder en zeer stellig een Pfactisch neen.
Immers, wa.t hier in theorie vooronder
steld werd, zal dit in praktijk ,ooit zich
verwezenlijkt zien?
Ik geloof het niet, en meen daarom,
4a| hef Staatsmonopolie, qitsluifend of in
hoofdzaak om fiscale redenen, niet goed
te kenren valt.
Nog een enkele opmerking over de door
Mjnjstey Tpevtb yoqr te stellen Staats
monopolies.
Dat levensverzekering en brandassuran-
tie beter door den Staat dan door parti
culiere maatschappijen mits onder dege
lijke Staatscontrole als bedrijf uitge
oefend kunnen worden, zal wel niemand
Wjllpp verdedigen.
Maar bovendien zullen de winsten door
de naasting van deze bedrijven aan de
schatkist te bfengen, wel zoo buitenge
woon groot rijm wanneer niet tevens tot
premieverhoog'ing wordt overgegaan?
Zeker, schijnbaar worden door de
levensverzekeringsmaatschappijen vrij lioo-
ge winsten gemaakt, wanneer men na
gaat, welke hoog© dividenden ze aan de
aandeelhouders uitkeeren, tenminste wan
neer ze reeds sinds een vriji groot aantal
jftfon wepkzaain zijn.
Maar is hier geen gezichtsbedrog? Een
hoog dividend wil volstrekt niet altijd
Keggen een groot bedrag aan winstuitkee-
ping, Dit hangt eenvoudig qf yan ije vraag,
hoe groot het aandeelenkapitaal is.
f5000 winst, verdeeld over een aan
deelenkapitaal van een half millioen, wil
zeggen een dividend van slechts 1 pCt,
Maar wanneer op dit aandeelenkapitaal
taaar 10 pCt. is gestort, wil diezelfde
winst van f5000 zeggen een dividend
van 10 pCt,
Zoo zag ik dezer dagen het jaarverslag
van een Levensverzekering-Maatschappij,
die een dividend uitkeerde van 7 pCt.
Dat is nog al aardig. Maar hoewel dus
schijnbaar een vrij groote winst gemaakt
werd, hoe groot was nu de totale netto
winst, die als dividend onder de aandeel
houders verdeeld werd? Niet meer dan
f4800!
Door deze en vele andere maatschap
pijen te naasten, krijgt men nog volstrekt
geen groot bedrag in de schatkist.
Doch, zal worden tegengeworpen: de
bedrijfskosten worden zooveel minder, om
dat de Staat, ais hij een monopolie heeft,
niet meer behoeft te concurreeren. Men
kan dan volstaan met veel minder amb
tenaren, directeuren, reclame-kosten enz.
Ongetwijfeld, dat kan een bedrag ople
veren. Maar.staat tegenover deze min
dere activiteit niet ook een mindere „pro
ductie"?
De Staat zal ongemerkt de premies kun
nen verhoogen, wordt opgemerkt. O ze
ker, maar dat is juist het zwaarste argu
ment tegen Staatsmonopolie. Want dan
Wordt het monopolie gebruikt voor hoo
gere belastingheffing want dat is toch
die premieverhooging dan, vooral als men
ook aanneemt, dat de bedrijfskosten min
der zijn en dus premies veeleer verlaagd
hadden moeten worden. Welnu, een staats
monopolie ware alleen dan principieel
verdedigbaar, wanneer vaststond, dat de
belastingen, die er zijn, onmogelijk kunnen
verhoogd of vermeerderd worden. En.
nu blijkt, dat er een. belasting op de pre
mies van verzekeringsovereenkomsten nog
wèl bij kon. Derhalve miste de Staat het
recht, deze bedrijven in zijn hand te
monopoliseeren.
Doch met deze opmerkingen trad ik
buiten het kader van dit artikel, waarin
ik mij .alleen voorstelde te behandelen het
principe van het fiscale Staatsmonopolie
in het algemeen.
Een bespreking van het Staats-verzeke-
ringsmonopolie zal dan eerst op haar
plaats zijn, wanneer wij de concrete plan
nen van Minister Tïeub voor ons hebben
liggen."
De toestand.
He vredeskansen schijnen tegen alle
verwachting in weer te stijgen. „Het vree-
selijk drama van den wereldoorlog nadert
zijn einde". Zoo luidt de aanhef van een
brief van den Oostenrijkschen minister
Czernin aan den Weenschen burgemeester.
Ujt hetgeen onder de Engelsche arbei
ders omgaat, uit de berichten over de
sterker wordende pacifistische beweging
in Engeland, de gebeurtenissen in Rus
land, de verklaring van "Cernin en de
jongste red© van v. Bethmann Hollweg
leidt Scheidemann, de leider der Duitsche
socialisten, af, dat de vrede opkomst is.
Men begint ahn alle kanten in te zien,
dat er een eind aan het bloedbad moet
komen. Dat kan echter slechts gebeuren,
als alle oorlogvoerenden van veroverings
oogmerken afzien. Scheidemann gelooft,
dat men dat nu ook algemeen in Duitsch-
land, zelfs in al-Duitsche kringen gaat
beseffen.
Ook de Hongaai'sche minister-president
Tisza heeft als zijn verwachting uitge
sproken, dat de gebeurtenissen in Rus
land wellicht een heilzamen invloed, op
bet bespoedigen van den vrede zuilen
uitoefenen.
Onder dan invloed der nieuwe succes
sen op het Westerfront klinkt natuurlijk
in de Fransche en Engelsche pers een
krijgszuchtige toon. Toch is voor de vre
desbeweging yan belang wat de Lyonsche
courant „lo Progrès" weet te vertellen,
n.l. dat de geallieerden met het oog op
den huldigen toestand, die gewijzigd is
door de proclamatie der Russische re
geering en door Amerika.'s ingrijpen in
de noorlag, binnenkort een nieuwe ver
klaring over hun oorlogsdoeleinden het
licht zullen doen zien.
Als gemeenschappelijk oorlogsdoel der
Entente zou dan bekend worden gemaakt:
afzien van elke verovering, onafhankelijk
heid van Polen, internationaliseering van
Konstantinopel en een krachtige organi
satie van een volkerenbond met een ar
bitragehof en practiseh door te voeren
straffensysteem.
Opmerking verdient nog, wat door
Tsjeitsche, een invloedrijk Russisch revo
lutionair, gezegd werd hij de opening van
het Congres van het Comité van arbeiders
en soldaten. ITij verklaarde, dat het uur
gekomen was, waarop de volken zelf over
het oorlogs- en vredesvraagstuk zullen
moeten beslissen. Wij kunnen reeds thans
verklaren, zeide hij, dat wij ons zullen
aansluiten bij diegenen, die aan het be
ginsel vasthouden, dat alle regeeringen
van alle veroveringen moeten afzien en
dat zij zullen moeten overgaan tot een
grondige herziening van alle tractaten.
Door onze werkzaamheid moet eindelijk
de liquidatie van den oorlog worden ver-
regen.
Maar aan een liquidatie zijn wq nog
niet, het is nog volop oorlog, het meest
en het schrikkelijkst aan het westerfront
op de bekende linie AtreehtSoissons
Craonne.
Bij] Atreeht hebben de Engetelchen op
nieuw vorderingen .gemaaktin het com
mpniqué der D-uitschers wordt erkend,
dal zij daar hun iime „verschoven" heb
ben, terwijl zij hevigen tegenstand boden.
Den Engeischen is net gelukt Lens bin
nen te ilringen, en zie zetten bijl JL'évin,
westelijk van eerstgenoemd® plaats, hun
opmarsch voort.
Het zegevierend offensief der Engel-
schen leverde aldus ©en vroeger Ha
vas-telegram- weer scldtterende resul
taten op. Het mijncentrum yan Liévin,
een der rijkste van 'Frankrijk, viel in
hun handen. De Gealtieerden staan aan
den rand v,an de voorsteden van Lens
en hebben zelfs een der voorsteden van
St. Quentin bezet.
De Duitschers stellen bovenmienscl»
lijke pogingen in het werk omi den op
marsen 'te belemmeren, maar zij' moeten
overal terugtrekken. Op dazen piet-vrijt
willigen, maar gedwongen terugtocht la
ten ziji materiaal en kanonnen in den
steek. De hevige gevechten wijzen er op>
dat er order wasi gegeven, de stollingen
tot eiken prijs te verdedigen.
Ook de Franschen hebben niet stil
gezeten. Men oordeel© slechts over het
navolgend telegram dat wij Dinsdagmor
gen ontvingep:
PARIJS, 16 April, 'siavonds. [Off.)
Na een artillerievoorbe-reiding van ver
scheidene dagen, gingen wij hedenoch
tend tot den aanval op de Duitsche
linies over op een 40 kilometer breed
front 'tu-sschen Soissons en t(aronn,e
De Franschen namen Oostelijk yan Ca
ronne de tweede Duitsche .linie tot be
zuiden Juvi court.
De Franschen drongen meer naar hel
Zuiden door tot aan den Westelijken
zoom van Berméricourt en tot het Ais-
nekanaal tuzschen Loivre en Courcy.
Tot dusver telden de Franschen tien-
duizend gevangenen en een belang
rijke hoeveelheid materiaal.
D-e voorbereiding tot dezen aanval is
geschied met een kanonn-ad© van 10
dagen, waarvan de wereld, z,oo erken
nen de Diujfcsehers èelf, de weerga niet
heeft gekend, zóó hevig wasi dezei. In-
tu-sschen verzekeren de D-uitschiea-s, dat
de geweldige doorbraakpoging dier Fran
schen met haar verstrekkende doeleinden
isi mislukt, wat niet wegneemt, dat de
Duitschers leelijk klop hebben gehad, on
danks hun taaien wederstand. De (mor
genbladen van heden melden, dat 'idle
Duitsche tegenaanvallen op d© nieuw©
Fransche linies 'wercl gebroken.
De Fransche bladen uiten hun bewon
dering -en dankbaarheid tegenover 0©
soldaten en legerleiders en 'vragen zich
af, hoe cle publieke opinie in Duitsch-
land den "nieuwen vre-es-elijtai glag zal
opnemen.
(Zie verder laatste berichten.)
PETERSBURG. Die voorloopige Regee
ring heeft thans definitief generaal Ale-xiëf
benoemd tot. opperbevelhebber van al1.©
Russische legers.
(D-. N. D.) „P'olitiken" verneemt uit
Stockholm, dat de Russische revolutio
naiir Plechanow, die 35 jaren in bal
lingschap heeft doorgebracht, thans paar
zijn vaderland heeft kunnen terugkeeren.
De Russische regeering heeft verder nog
aan Breschko Bresclikowska toegestaan
Siberië te veriaten.
Een telegram! uit St. Petersburg van
Zaterdag deelt het een en ander mee
over de in het Congres van het Comité
van arbeiders en soldaten gevoerd©be
sprekingen en gehouden stemmingen.
Daaruit blijkt, dat een motie dier soci
aal-democraten met groote meerderheid
werd verworpen en een luider voorstel
door een militair voorgesteld en waarin
de noodzakelijkheid van een krachtig
optreden aan het front werd gewepischt,
aangenomen.
Rusland moet den strijd blijven voe
ren, totdat het „met eere" uit den strijd
kon komen.
Een poging der sociaal-democraten, om:
het Congres' wantrouwen te laten- uit
spreken tegen de voorloopige ne-geering
mislukte.
Minister Kerenski hield een nede, waarin
hij verklaarde, dat het Russische volk
van alle annexionistische plannen heeft
afstand gedaan, maai' dat het land. teï
verdediging zijner vrijheid qp rijm post
moet blijven, zoolang aan het front nog
geen afstand van zulke plannen is
gedaan.
De Corriere dëlla Sera ve'meemt uit
St. Petersburg, -dat 20 April afgevaardi-gr
den van alle Russische legers te Minsk
tot -een groote vergadering samenkomen
om te spreken -over de verwarde verhou
ding tusschen den arbeiders- en sol-daten-
raad eener-, de voorl-oo-pige regeeïing an
derzijds. Verder staan op het p'ogram de
vraag naar bijeenroeping van de consti
tuante, herziening van den staatsvorm en
de kwestie van oorlog of vrede.
Grootvorst Nicolaas Nicola-
jewitsj. Te Kopenhagen wordt pit St.
Petersburg vernomen, dat de voorloopige
regeering besloten hééft grootvorst jNico-
laas- Nicolajewitsj voor een Krijgsraad te
brengen, daar hij eertijds als .opperbe
velhebber van het Russische- leger d-e
verantwoordelijkheid had voor de ziware
nederlaag bij de Mazurische mieeren.
De onttroonde Czaar.
In de „Temps" toekende Charles Rivet
dezer dagen een portret van den ex-tsaar
Nicolaas II, zoozeer afwijkende van de
bekende, dat het wel de moeite loont er
eenige aandacht aan te schenken. Wel
verre er van, dat Nicolaas een zwakke
natuur zou zijn, toonden integendeel zijn
politiek en karakter een vastheid, die door
zijn omgeving vaak als koppigheid werd
uitgelegd. Eén gedachte beheerschte den
tsaar zijn heele leven, n.l. om zijn zoon
geen verkleind rijk achter te laten.
Nicolaas hield er van, zich te omgeven
van personen, die hem slecht dienden.
Een Soechomlinof, Goremikin, Moklakof,
Stürmer, Protopopof spraken hem nergens
anders over dan over de noodzakelijkheid
om de autocratische macht te versterken.
Goremikin stelde bij voorkeur de Doema
voor als een vergadering van.kinderen,
en Soechomlinof maakte zijn meester wijs,
dat het leger den Tsaar als een God
aanbad.
Er is, volgens Rivet, maar één dignita
ris geweest, die den keizer de waarheid,
durfde zeggen. Het was Worontsof-Dach-
kof, generaal van den Kaukasus, persoon
lijk vriend van Alexander III. Kort yóór
den oorlog kwam hij den Tsaar te Liva-
dia rapport uitbrengen. Aan het slot van
de officieele conferentie liet hij op eens
den u-toon varen en zeide: Nu moet ik
nog eens met je praten. W-eet je, dat je
met je Raspoetin den beken-den, nu
vermoorden geest-drijver in het ver
derf loopt en dat je den troon van je
zoon verspeelt? De vermaning was lang
en de oude dienaar welsprekend. De kei
zer, verplet op den divan neergevallen,
Welk weder zullen wij hebben
Verwachting tot den avond van 19 April.:
Zwakke tot matigen, later wellicht toene
mende winden uit Westelijke of Zuidelijke
richtingenmeest zwaarbewolkt!; waarschijn
lijk sneeuw- of regenbuien. Weinig verande
ring van temperatuur.
eindigde het onderhoud met de verzuch
ting: Waarom heeft God mij zoo zware
taak op de schouders gelegd?
Al wat zijn macht kon verminderen,
werd door den keizer stelselmatig verwij
derd. Zoodra een minister voor de pu
blieke opinie een man van belang werd,
moest hij weg. Sasonof had. zijn ontslag
te danken aan zijn groote populariteit.
De Tsaar wist zich bij zijn naaste om
geving niet bemind te maken. Hij ontsloeg
zijn ministers, zelfs de meest toegewijde,
met een gemak, dat hen, die de zware
taak om met den Tsaar te regeeren,
op zich hadden genomen, ontstemde.
Graaf Witte zeide eens tegen Koeropatkin,
toen deze zijn eerste tegenrapport voor
den keizer kwam uitbrengen: Vertrouw
vooral niet op de goede oogen, die gij
zult zien.
De Tsaar was koud, ongenaakbaar, ach
terdochtig. Hij had een afkeer van discus
sie; hij leek dan ook voor den schijn al
thans het steeds met den voordrager eens
te zijn. Wantrouwig, gaf hij zich aan
niemand. Zijn particuliere kring was van
dien aard, dat men zelfs de namen niet
van hooren zeggen kende.
De Duitsche invloed deed zich beslist,
meent Rivet, bij Nicolaas II gevoelen;
zijn tegenstand tegen de Poolsche hervor
mingen, zijn afkeer van concessies, enz.
kwamen ongetwijfeld van Duitsche zijde
door het kanaal van het Hessische Hof,
waar hij zijn vrouw van daan had. Het
onloochenbaar prestige van den „collega"
te Berlijn slaagde er echter nooit in, de
gedragslijn tegenover Frankrijk te wijzi
gen: de schim van Alexander III was
machtiger dan het vleiende woord van
den Keizer.
Gescheiden van zijn volk en de buiten
wereld door de hofkliek, verscheen de
Tsaar slechts weinig en vluchtig bij enkele
officieele plechtigheden in het publiek.
Hij zag er dan steeds onrustig, zenuw
achtig, gedrukt uit. Alleen bij zijn leger
voelde hij zich op zijn gemak. Bij, zijn
garde-officieren maakte hij graag een
feestje mee. Dan gaf hij zich, werd spraak
zaam en vertrouwelijk, maar den volgen
den dag, in de droefenis van het be
sneeuwde park van Tsarkoje Selo, was
de keizer weer de verre meester ge
worden, de half Aziatische monarch, dien
zijn ministers nooit zonder vreeze durf
den naderen.
Over den strijd tegen de Turken in
Mesopotamië
seint de Engelsche opperbevelhebber yan
dat front
„Op 10 April- heeft een .afd-ee-ling dieï
voorhoede aan den rechteroeveir van do
Diala vijandelijke troepen in 4® richtimjg
van Diltawa yerdreven. In den- jnacht
trokken de Britten naar de D-iala. Over
dag deden wij een aanval en verjoegen
den vijand. Deze trok ,13 'April naar
Serad-sjik terug. Volgens de berichten
trekt hiji op Deli Abbas terug. De Tur
ken verloren 700 -man aan gewonden en
200 aan dooden. Deze verliezen aijh on
geveer even hoog als- het aantal Turk-
sche dooden."
Hoe de staking te Berlijn verliep.
BERLIJN, 17 April. De door den Ber-
lij-nschen Metaalarbeidersbond voor gis
teren "uitgeschreven staking is in Berlijn
sOclhts zeer ten deel© gelukt. Slechts
125.000 arbeiders namen er pan deel-.
Zij waren 'in den loop van den morgen
in| 50 verschillende vergaderingen be
werkt. De radicale elementen hebben po
gingen in het werk gesteld o-mi door pilo
