INTO
ER
A G
Goes.
De Groote Oorlog.
iAIME
pruiken.
n Knecht
No. 36.
Zaterdag 2i Maart 1917.
Dertiende Jaargang
Wijn! eiken UMIM-. WOENSDAG- en MAIM.
flei vakonderwijs voor jongens en meisjes
FEUILLETON.
iT 172
GRATIS.
GERVE.
ie Dienstbode
Pil Miner bestaat nit 6 Madziiflen.
EERSTE BLAD.
L)at er ondanks alles wat er door de
Amerikanen gedaan wordl (om door de
„relief-coinmissie België van levens
middelen te voorzien;, de toe»iand
verre van rooskleurig is, zal ieder ctie
met de toestanden aldaar op de hoogte is,
volmondig moeten beiaameu.
Winkel
KWALITEITEN
gulden winkelwaar
Be
IBS en 30 ct. (p. ons.)
|5 ct. enz. enz.
tE.
fctspel)
lar bij
:k
idersfaande
Jie melken kan. Adres bureau
id.
huwelijk der tegenwoordige
gevraagd
of dag on nachi. Adres Me-
ItSERT, Klokstraat, Goes.
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes 0.90, daarbuiten f 1.10.
Afzonderlijke nummers 6 cent, dubbele bladen 10 cent.
Advertentiën worden ingewacht op Maandag en Woensdag vóór
kalf drie en Vrijdag vóór een uw 's namiddags.
Kanfoor V. <f. Administratie: Ganzepoortsfraaf C 2o9> GOES.
Tel. interc.: Directie no. 33. Redactie no. 97.
Reclameberichten 25 Ct. p. r. Bjj abonnement speciale prjja.
Advertentiën van 16 regels f 0.50; iedere regel meer 10 Ct
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 _X berekent».
Dienstaanbiedingen 5 regels voor 26 Ct. A contant.
De abonné's op dit blad, in het bezit der door de RH gulden bij verlies van beide mm gulden bij
■ii.'ctie uitgereikte polis, zijn, overeenkomstig de A 111 I handen, voeten of oogen. A I I verlies van een
daarvoor vastgestelde Verzekeringsvoorwaarden, 1 I 11 Kj Voorts bij ongeneeselijke 1 |j B hand, voet
GRATIS verzekerd tegen ongelukken voor: I U verstandsverbijstering; ot 00g; duim;
De uitkeering der bovenstaande bedragen is gewaarborgd door de „Hollandsche Algemeene Verzekerings-Bank" te Schiedam.
JBB g\ gulden bij mtk gulden bij A A gulden bij gm MS
A I I verlies van een jfl I H1 I .verlies I I verlies van m l_.
f§ 3 hand, voet 1 I 11 I van een 1 I een "TS
I W W of oog; duim; wijsvinger ^1
gulden bij
verlies van
eiken andereu
vinger,
Zij, die zich met ingang van 1
April a.s. abonneeren, ontvangen
de tot dien datum verschijnende
nummers gratis.
ui.
Wij eindigden ons laatste artikel met
den wensch, dat alle krachten van Zuid
en Noord-Beveland zich. zouden vereeni
gen om een dusdanige school tot stand
te brengen, tot nut van de meisjes op
deze eilanden.
Dat dit eveneens noodig is voor onze
Ambachtsschool, was op te maken uit het
eerste artikel.
Deze wensch te herhalen is niet over
bodig. Immers de ervaringen, die de Am
bachtsschool heeft opgedaan, zijn niet be
moedigend. Reeds in 188-1 zijn er pogin
gen aangewend om op geheel het eiland
belangstelling voor het vakonderwijs te
wekken, een belangstelling, die omgezet
zou worden in fmantiëele steun. Het
gold toch de opleiding van de
jongens op Zuid- en N o ord-Be-
veland, en nietspeciaal die v,an
Goes.
Ondanks het feit, dat er toen reeds
50 pet. der leerlingen van de buiten-ge
meenten kwamen, hoopte men tevergeefs
op steun; de belangstelling bleef uiter
mate gering.
Wij zijn nu 33 jaar verder.
Is de toestand nu belangrijk verbeterd?
Over 1916 bedroeg de subsidie van de
buiten-gemeenten waaronder f 60 van
het armbestuur te 's-Heer Abtskerke -
de kapitale som van f 227.50. Als men
nu bedenkt, dat er 28 gemeenten op Zuid
en Noord-Beveland zijn (Goes niet mede-
gerekend); en rekent men er dan mede,
dat er in dat zelfde jaar 46 leerlingen
buiten Goes woonachtig waren, dan is
het een eenvoudige rekensom om t.e ko
men tot een bedrag van ongeveer 18 cent
per jaar, per leerling en per gemeente.
Dat is de subsidie waarop de school
kan rekenen.
Wij herhalen dus de vraag: is de toe
stand nu na 33 jaar veel ver
beterd
Voor dezen door en door ongezonden
toestand zijn dunkt ons enkele oorzaken
aan to wijzen. Een tweetal willen wij
daarbij naar voren brengen.
Daar is allereerst de gedachte, die bij
sommige schijnt voor te zittenU i t o n z e
„Wind gezaaid, storm gemaaid".
(Een verhaal uit den Graventijd.)
40
En nu hadden de Edelen het zeker
gewonnen?
Zij hadden .geheel buiten den waard
gerekend, ja, en die waard, waaraan ze
niet genoeg gedacht hadden, was het volk.
Maar zjj hadden er ook in het geheel niet
op gerekend den Graaf to vermoorden;
want dat begrepen ze wel, dat het dan
verkeerd voor hen zou uitlocupen. Zij had
den, dat weten we, den Graaf naar En
geland willen voeren, dan zou Koning
Eduard hem daar gevangen gehouden en
Jonker Jan naar Holland gozonden heb
ben. Was dat plan gelukt, was het bo
vendien eens niet ruchtbaar geworden
waar Graaf Floris toch gebleven was, wel
dan hadden ze het spel gewonnen. Nu ver
loren zo het door hunne eigene domheid.
Als ze Graaf Floris in plaats van eerst
naar hot slot Kroonenburg en dan naar
het kasteel te Muiden, terstond naar Mui
den gebracht hadden, dan hadden ze hem
zeker wel te. scheep gekregen eer het
gemeente bezoeken geen jon
gens de school, dus is subsidie
overbodig.
Wordt deze gedachte inderdaad, gevon
den. en wij voor ons twijfelen daar
niet aan dan lijkt ons dit uitermate
kortzichtig. Immers de welvaart van het
deel hangt samen met de welvaart van
het geheel. Is pr in Nederland pen al
gemeene daling van het levenspeil, dan
ontkomt daar ten slotte het klems te dorp
je niet aan. Stijgt daarentegen de natio
nale welvaart, dan zal dit ook overal
gevoeld worden. Het is het gewone ver
schijnsel dat in het dageïijksch leven zijn
uitdrukking vindt in: als het alle men-
schen goed gaat, daat het mij ook goed.
Deze nationale welvaart haagt mede af
van een goed onderlegden werkmansstand.
Wij1 weten het wel, niet alleen handel,
landbouw, vyetenschap en nog tal van
andere factoren, werken hiertoe mede. Ook
de vrouw worde hierbij allerminst
uitgeschakeld. Maar dan is het een wel
begrepen eigenbelang als door de geheele
gemeenschap, dus ook door alle ge
meenten, mede wordt gewerkt aan de
verhooging van het peil van het vak
onderwijs.
Dus is aller steun een drin
gende eisch,
In scherper licht komt dit beginsel nog
te staan, als gelet wordt op betgeen ons,
na het sluiteii van den vrede, te wachten
staat. Handen komen er dan te kort om al
len achterstand in te halen. En is er dan iix
Nederland niet een flink onderlegde ar
beiderstand, dan gaan groote voordeelen,
niet het minst op stoffelijk gebied, voor
ons volk verloren.
Het is dan ook te hopen, dat pen dus
danige bekrompen opvatting wijke voor
een ruimere.
De tweede oorzaak is: onbekend
heid met de hooge kosten, die
aan dit onderwijs verbonden
z ij n. De opleiding aan een Ambachts
school, zoo- deze pp de hoogte des tijds
is, mag zeker niet lager geraamd worden
dan f 250 per jaar en per leerling. Hier
van wordt door het Rijk 50 pet. bijge
dragen, dus f 125. De provincie subsi-
eert met f 25 per leerling. Resten er dus
nog f 100 per jaar en per leerling. Trekt
men hiervan nogmaals af f25, zijnde de
opbrengst van schoolgelden., bijdragen \an
particulieren enz., dan moeten er nog f 75
per jaar en per leerling gevonden worden.
En deze som kan wei niet anders bij el
kander worden gebracht, dan door sub
sidie van de buiten-gemeenten.
Na deze eenvoudige becijfering zal het
duidelijk zijn, dat een gemeente die b.v.
8 leerlingen op de school heeft, en een
jaarlijksch subsidie van b. v. f 25 schenkt,
een belangrijk bedrag laadt op de schou
ders van anderen, welke er gewoonlijk geen
belang bij hebben.
Neemt men nu als -gemiddeld totaal
volk hen ingehaald had. Maar alles was
tegen geloopen en de vlucht te nemen
met achterlating van al wat ze hadden
was het eenige wat er op zat.
Velen vluchtten naar het slot Kroonen
burg en besloten het tot op het laatste
oogenblik te verdedigen.
„En hoe ging het ondertusschen met
Jan en Salomo?" vraagt ge.
'K zal het u vertellen.
Zoodra vrouw Aleid naar Utrecht ge
gaan was bleef Jan met het manneke
alleen.
Reeds des morgens om acht uur vroeg
hij of Jan zijne moeder nog niet terug
zag komen.
„Dat is onmogelijk", zei Jan, „als ze
te Utrecht is, dan zal ze wel niet dadelijk
terugkomen, maar" op vader wachten 1"
Het bleef een poosje stil tussohen die
twee; maai- Jan, die niet verdragen kon,
dat hjj geheel buiten de samenzwering
zou moeten blijven, nadat hij er zooveel
voor geleden had ,en die wel begreep,
dat er te Utrecht iets met den Graaf
moest gebeuren, draaide en draaide al
om Salomo heen, doch durfde toch niet
rechtstreeks met een vraag voor den dag
komen.
aantal leerlingen van de buiten-gemeen
ten b.v. 40 aan, dan zonden deze ge
meenten moeten opbrengen f3000.
Met een vakschool voor meisjes staat
het in beginsel niet anders, al zullen
daarvan de kosten wellicht iets lager zijn.
Ook de armbesturen hebben hierbij een
taak te vervullen. Vermindering van het
aantal bedeelden zal mede het gevolg zijn
van een goed onderlegden arbeidersstand.
Goes en 'sHeer Abtskerke hebben dit
dan ook al jaren geleden ingezien; de
jaarlijksche subsidie getuigt hiervan.
.Soortgelijke steun wordt trouwens el
ders gevonden. Het Sint Anthonij Gast
huis te Leeuwarden gaf enkele jaren ge
leden, een geheel nieuwe Ambachtsschool
A f 125.000, plus de jaarlijksche subsidie.
Mogen deze voorbeelden ook voor de
andere armbesturen op ons eiland een
prikkel zijn, om eveneens flink- te helpen
steunen.
Gaan wij dan ook alle fmantiëele hulp
bronnen op Zuid- en Noord-Beveiand na,
dan wil het ons voorkomen, dat met ver
eende krachten beide scholen, zoowel die
voor jongens als voor meisjes behoorlijk
ingericht, er kunnen en moe te n ko
men. Onze eilanden mogen niet achter
blijven bjj andere deelen van ons land;
mogen niet achter blijven ter wille van
het welbegrepen eigen belang. Onze eigen
kinderen moeten in onze omgeving goed
onderwijs kunnen ontvangen, om straks
den strijd om het bestaan krachtig te
kunnen aanvangen; om mede te werken
aan den opbloei der nationale njjverheid;
om een sieraad te worden van ons ge-
heele volk.
ADR. D. F. VAN DER WART.
De Revolutie in Rusland.
PETR0GRAD, 21 Maart. (R.O.) De re
geering heeft bevolen: Ten eerste, dat
de ex-Czaar en zijn gemalin beschouwd
worden ais gevangenen en naai- Tsarkoje
Selo worden gebracht. Ten tweede, dat
generaal Alcxjeff ter beschikking van de
afgevaardigden Bouslikoff, Verschinine,
Gribonniae en Kalmine, welke naar Mogi-
leff gezonden zijn, een afdeeling troepen
zal stellen ter bewaking van den tsaar.
Het Stockbolmsche blad „Socialdemo-
craten" wijst er op, dat de partij, die
thans in Petrograd den boventoon voert,
onvoorwaardelijk den vrede nastreeft. Het
zijn de pacifistische sociaal-democraten,
die den toestand beheersohen. Het beste
bewijs, dat de doemaregeering steeds meer
afhankelijk wordt, is het feit, dat de pro
clamatie der regeering van Miljoekoff geen
woord bevat over veroveringen, maar al-
Eindeljjk werd Salomo dat gedraai moe
de en vroeg wat het toch beteekende,
dat hij al maar heen en weer, of op en
neer liep.
Jan vatte moed en zeide: „Ik ben zoo
nieuwsgierig om je weten of ze hem nu
al gepakt pebben?"
„Wien gepakt hebben?"
„Wel, den Graaf. Daarvoor was immers
de boodschap, die moeder moest doen?
Je hebt anders heel dom gedaan met moe
der te nemen, 't Is gelukkig, dat ze niet
lezen kan, anders zou ze dat briefje vast
niet bezorgd hebben en althans niet mid
den in den nacht naar Utrecht, gegaan
zijnl Heer Pastoor is toch ook een Ura-
venvriendl Ik begrijp er eigenlijk niemen
dal vanl"
„Welnu, jongen, begrjjp dan da,t jjj) al
leen een vijand van den Graaf bent en
ik niet!"
„Wat? Jij niet? En je bent door hem
weggejaagd? Hij heeft je zelfs nog een
veertien dagen in de gevangenis laten
brommen? Je houdt me voor den gek!"
„Neen, mijn jongen", piepte het man
neke, „maar
Hjj hield even op.
„Ik hoor wat! Ga eens kijken, Kat
leen van de vrijheid van alle naties
spreekt.
Eene algemeene amnestie is afgekon
digd.
Grootvorst Demetrius Paviowitsj en
prins Joessoepof, de moordenaars van
den Russiscnen monnik Kaspoetin, die
verbannen waren, zijn in vrjjueid gesteld.
Uit Kopenhagen wordl geseuiu, dat
Tscheidse een rede hieid toi de socia
listische arbeiders, waarin hij aanspoor
de met alle middelen naar nel siuiten
van den vrede te werken.
KEULEN, 22 Maart. De „Koln. Ztg."
zegt, dat berichten uit HaparanJa mel
den, dat een aansiag gepieegd is op Rod
zianko. Rij moet zwaar verwond zyn.
ESSEN, 22 Maart. Uit Stockholm ver
neemt de „Rheimsche Westpn. Ztg.", dal
de arbeiderscommlssi© een repubbex en
verdeeüng van het eiaeiijk gronubezit
eischen. De socialisten krijgen in de re
geering meer en meer de overhand.
Verliezen der Entente ter zee.
BERLIJN, 21 Maart. (W.B.) Met do ver
nietiging van een schip van de „Dan-
ton"-klasse zijn de verliezen van onze
tegenstanders aan oorlogsschepen, benal-
ve hulpkruisers en nuipsonepen, tot
850.000 ton waterverpiaatsmg gestegen,
d.i. de tonneninhoud van de ooriogsscne-
pen van Rusland, en Japan te zamen bij
het begin van dezen ooriog, of sieents
60.000 minder dan de toniieiunhoud van
de vloot der Vereemgde Staten, op twee
na de grootste der wereld bij hei begin
van den ooriog.
De toestand in België.
Over België werd dezer dagen in „Do
Maasbode" geschreven:
Het volk verzwakt zichtbaar (de boe*
ren en de heel rijke mienschen uitge
zonderd), de jeugd verzwakt verbazend,
maar wat mij bijzonder is opgevallen, (le
kteine middenstand de klem® burgerij
heeft het over het algemeen hot hardst
te verantwoorden en ik moet het ge
tuigen wat ik laatst las in een corres
pondentie uit Antwerpen, dat do mid
denstand in Antwerpen, maar ik zieg in
geheel België 'ais het zoo voort gaat,
moet verdwijnen; Juin .zaken staan ge
heel of bijna stil, hun spaarcentjes zyn
het is!"
Jan liep naar buiten en zag zijn vader
te paard aankomen.
„Wat is'het, vader! Wat is het?" vroeg
Jan.
„Ze hebben den Graaf gevangen ge
nomen en jij wist er van! Zeker, jiji wist
er vaal Kom hier, kwajongen!"
De vader sprong van het paard, bond
het vast en iiep op Jan toe om hem
een pok slaag te geven.
Jan liep in huis.
„Sla dien jongen niet, koster!" zeide
Salomo en richtte zich met moeite even
op. „Sla den jongen met. Hij kon het met
heipen, dat hij! er in geloopen is. En is
de Graaf ontkomen aan het gevaar? Heeft
je vrouw het briefje gegeven?
„Ja, ja! Zrji heeft het gegeven! Hij heeft
het gelezen en er om gelac-hen 1 Ach, ach,
de goede Graaf is in handen der Edelen
gevallen. En daar moest me zoo'n jongen
ik weet niet hoe lang met zoo'n Uraven-
vijland op den loop gaan zonder er zyn
ouders wat van te laten weten I Dat moest
ook al samenzweerdertje spelen, jal Jon
gen, kom hier, kom hier, zeg ikl ik moet
mijne kwaadheid aan je koelen".
„Ik heb u immers verzocht hem niet
opgeteerd. In één woord het is verschrik
kelijk.
En dan die klein© renteniers, die juist
van hun centjes netjes, konden omkomen.
'tls mij bekend, dat veten hunner in
het geheim door weldadige instellingen
women gesteund, anuers zouden de men
seden van gebrekja omkomen:
Ik ken een plaats van ongeveer 8000
inwoners, waar tijdens den ooriog elf
inenschen krankzimng zijn geworden en
verschillende personen, waaronder twee
renteniers, zich door opnanging van het
leven hebben berooid.
De tering maakt vooral in de steden,
maar ook op de dorpen veie slachtoifera.
In de laatste weten zijn er in Beigië
opmerkelijk veel bejaarde menschen ge
storven en wat gaven de geneesheeren
voor oorzaak op
le ondervoeding
2e. de groote koude, en onvoldoende
dekking en verwarming;
3e. den grooten schrik, die vooral in
1914 bij het doortrekken der Duitsche
troepen en de geweldadigheden daarby
gepieegd, den menschen als 'tware in
tnerg en been is gaan zitten.
Ook komen er vele ziektegevallen voor
wegens ontsteking in de ingewanden, we
gens het ontbreken van vet in de voeding;
schrijver dezes weet ook hiervan mee (e
spreken.
Niets heeft me voor eenige weken zóó
getroffen dan de doodschbeid en verla
tenheid van de havenstad Antwerpen
„une ville jnorte", ja waarJjjk -een doode
stad.
In Antwerpen vertelde men mij, dat er
zooveel kindersterfte was. 't Was eigen
lijk geen 'ziekte, de kinderen gevoelden;
zich met wel, gmgen naar bed en eenige
uren daarna waren ze dood, 'n soort
wegkwijning wegens zwakte.
Aval het uiterlijke betreft, viel Brussel
mij mee. Wat het uiterlijke betreft, wel
te verstaan, want het is maar vernis. Er
(heerscht diepe ellende; ik spreek hier
met kennis van zaken.
Mijn gemoed schiet vol als ik denk
aan al de ellende en misères, waarvan
ik getuige ben geweest; ik wil niet spre
ken over de droefheid in duizenden huis
gezinnen, waarvan de man en meerdere
zonen aan den ïser sman, huisgezinnen,
waar de vrouw treurt, oindat haar man,
of zoon, of zoneu reeds gesneuveld zijn.
Eerst vier of vijf maanden later krjjgt
men door middel van hei Roode Kruis pas
bericht. Ik wil niet spreken van die talryke
moeders, die reeds één jaar, ja nog lan
ger „niets van hare dierbaren aan het
front geboord hebben. Zijn ze nog in
leven? Zijn ze reeds gesneuveld? Droef
heid en ellende in duizenden huisgezin
nen.
Wat is Beigië toch een ongelukkig
land.
te slaan, koster! Hij zal van een Graven-
vijiand eenmaal een Graven-vriend .wor
den!"
„Ja, als het te laat is! Wie weet wat
die Edelen met hem doen zullen!"
„Het volk zal den goeden Graaf ver
lossen! o, Kon ik maar helpen! Kon ik
maai' helpen! Maar met mijn gebroken
been kan ik niets doen!"
„En wie heeft dat heen gezet?"
„Niemand!"
„Niemand! Gauw Jan, gauw naar den
Swanenburgh" en vraag ofmaar het
is waar, Heer Gozewijn is dood en de
familie is er nietl Wist ik maar hulp!"
„Dat behoeft niet, goede vriendl" zeide
Salomo. „Het zal met my' spoedig genoeg
afgeloopen zijnl"
„Wil ik naar de Boomstee gaan, va
der, en vragen of Simon de koeknecht
even komt? Die zal wel raad weten!"
„Ja, doet dat, jongen!" sprak de kos
ter.
v,-.L
i
I 1
i_i
(Slot volgt.)
I i
