DE AREND.
Spoorbiels,
De Groote Oorlog.
alfkoeien,
en beste Fokstieren.
IJ
>nder eerste
verband.
Bank, Goes.
houwing
VAARZEN,
"rekhond,
No. 121.
Donderdag 12 October 1916.
V. E. GALLE
lap Saarland c. a.
en
looten, Heulen
Dammen
23 October 1916.
EEM
GOES.
BOOTDIENST
I de Ruyter" en
ad Goes".
10 October
Slot Oostende"
Goes,
land te koop:
groofe partij
P. MANGE.
KOOP
Mijnt eiken KMIDM-,Milt- cn MIDfflMD,
Hef Katholieke Engeland
voorheen en thans.
Losse Oorlogsberichten.
taurant Terneuzen.
enblik verkrijgbaar.
Kerk. Telefoon no. 62.
OP
17 cent per ons
ii ii ii
.1
rdt.Rotterdam en
msterdam,
de Stoomboot
OES naar ROTTERDAM.
Oct. 's morgens 1 uur,
Oct. 's morgens 4 uur.
OES naar AMSTERDAM,
dagmorgen vroeg.
OTTERDAM naar GOES.
Oct. 's morgens 5 uur
Oct. 's morgens 11 uur
MSTERDAM naar GOES,
agmiddag 3 uur.
Rotterdam, Haring-
de.
,N te bekomen te Goes
J. C. MONHEMIUS, te
en beer D. VAR LOON,
am bij de heeren J. B.
m W. DEFAIS en te Rot-
ïe Stoomboot-Reederij v/h
ER SCHUIJT.
SVRACHT Goe. Dordt—
kei. reis, M, retour ft. 8".
te bekomen bij M. v.
landbouwer te Nlsse,
igsbiljetten kunnen wor-
tot en met 14 October
g 2 uur.
E KOOP
1, hoogte 73 c.M.
IR, Mr. Slager, Hansweerd.
hofstede bij Wachtpost
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes 0.90, daarbuiten f 1.10.
Afzonderlijke nummers 6 cent, dubbele bladen 10 cent.
Advertentiën worden ingewacht op Maandag en Woensdag vóór
half drie en Vrijdag vóór een uur 's namiddags.
De abonné's op dit blad, in het bezit der door de
directie uitgereikte polis, zijn, overeenkomstig de
daarvoor vastgestelde Verzekeringsvoorwaarden,
GRATIS verzekerd tegen ongelukken voor:
Kanfoor v. d. Administratie: Ganzepoortstraaf 209, GOES.
Tel. interc.Directie no. 33. Redactie no. 97.
Reclameberichten 25 Ct. p. r. Bij abonnement speciale prijs.
Advertentiën van 15 regels f 0.50; iedere regel meer 10 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 _X berekend.
Dienstaanbiedingen 6 regels voor 25 Ct. k contant.
gulden bij verlies van beide
banden, voeten of oogen,
Voorts bij ongeneeselijke
verstandsverbijstering
gulden bij
verlies van een
hand, voet
of oog;
gulden bij
verlies
van een
duim;
gulden bij
verlies van
een
wijsvinger
gulden bij
verlies van
eiken anderen
vinger.
De uitkeering der bovenstaande bedragen is gewaarborgd door de „Hollandscke Aigemeene Verzekerings-Bank" te Schiedam.
li.
Terwijl alzoo onder Maria Tudor de
Katholieke Kerk in Engeland het verloren
terrein herwon en de toekomst hoopvol
tegenblikte, zaten hare vijanden niet stil.
Speculeerende op den spoedigen dood der
koningin, aan wie de geneesheeren geen,
lang leven voorspelden, smeedden zij in
het geheim nieuwe wapenen tegen de
weder opbloeiende Roomsche Kerk, met
medeweten en onder stille goedkeuring
van Prinses Elizabeth, Maria's vermoede
lijke opvolgster.
Tijdens Maria's laatste ziekte, die een
noodlottig einde deed- voorzien, kwamen
de voornaamste hoofden der Cranmerpartij
ie Hatfield, waar de Prinses verbleef,
tezamen, om te beraadslagen, hoe men,
na den dood der Koningin, als eenmaal
Elizabeth de teugels van het rijksbewindi
vast in handen had, het zekerst en het
doeltreffendst Engeland zou ontroomschen.
De ziel dezer beraadslagingen om
niet te zeggen samenzwering was Eli
zabeth, een vrouw, die in geloofszaken
een soliede overtuiging miste. Opgevoed in
het schisma, d.w.z. in afgekeerdheid van,
het pauselijke gezag, helde zij onder Edu-
ard VI over tot het Lutheranisme, om
onder Maria zich als een vrome Katho
lieke voor te doen.
Het stroeve Calvinisme heeft haar nim
mer kunnen behagen. Haar trotsche en
heerschzuchtige natuur, wars van een
nederig belijden der waarheid, zooals God,
die geopenbaard lieeft en de Kerk ons.
die voorhoudt, zette haar aan, om, zoodra
zij de macht in handen zou hebben, een
kerkgenootschap te stichten, waarvan zij
het hoofd zóu zijn, een kerkgenootschap,
dat van de Kroon zijn orders zou ontvan
gen en ingericht volgens het stelsel: „cu-
jus regio, illius et religio", „wiens heer
schappij men ondergaat, diens godsdienst
behoort men te belijden".
Zoowel Elizabeth als haar geestver
wanten begrepen echter, dat een gods
dienstverandering thans zoo maar niet
in een handomdraaien was tot stand te
brengen, 't Was niet meer als in de da
gen van Hendrik VIII, toen het geloofs
leven veel van zijn veerkracht had inge
boet. De vervolgingen hadden den moed
der Katholieken gestaald, de religieuze
atmosfeer gezuiverd en zoowel geeste
lijken als leeken waren vervuld van een
nieuwen geest, die hen in kloekmoedige
belijders en onversaagde verdedigers yan
den Katholieken geloofsschat had her
schapen.
Het te Hatfield gesmeede hervormings
plan legde er dan ook den nadruk op,
dat noch Elizabeth noch hare raadslie
den iets tegen het Katholicisme, althans
niet in het openbaar, zouden ondernemen,
alvorens het Parlement was bijeengeroe
pen. Alles zou in den aanvang geschieden
onder den dekmantel van trouw aan den
ouden godsdienst, terwijl zoowel de kro
ning als de intronisatie van Elizabeth
volgens de Roomsch-Katholieke gebruiken
zouden "plaats hebben. Inmiddels kon met
het noodige overleg worden bewerkt, dat
het parlement zoodanig werd samenge:
steld ,dat een meerderheid voor de aan
neming der nieuwe godsdienstwetten zou
zijn verzekerd.
Zoodra het parlement zijn zittingen zou
openen zou men twee wetsvoorstellen in
dienen: één waarbij aan de koningin het
geestelijk oppergezag over de Engelsche
Kerk zou worden verleend en dat dus
losscheuring van de pause
1 ij k e suprematie beteekende en één,
waarbij de Anglikaansche godsdienst, on
gcveer zooals die indertijd door 'Cramner
was gefabriceerd, als de eenig geldige
voor het rijk zou worden ingesteld, wat
dus afschaffing van den K a t h o
rieken godsdienst zou beteekenen.
Dat deze wetsvoorstellen in het land
een heftigen tegenstand zouden ontmoeteni
en in het buitenland opspraak verwekken,
begrepen de .Hatfielder hervormers zeer
goed. In hun „plan de campagne" wer
den dan ook al deze hinderpalen onder
de oogen gezien en het middel aange
geven, om ze uit den weg te ruimen.
Het buitenland zou men, voor zoover
het niet met geld te sussen was, een
rad voor de oogen draaien met. behulpi
van diplomatieke kunstgrepen en door
zoo lang mogelijk den schijn aan te ne
men van trouw aan den alouden gods
dienst.
Om de protesten van den Paus zou
men zich niet druk maken, die kon slechts
banbliksems slingeren, meer niet.
Den tegenstand in het eigen land meen
de men het best te zullen breken door
alle bisschoppen te dwingen tot het af
leggen van den suprematieëed en de wei
geraars te kerkeren. Eenmaal van zijn
herders beroofd, zon het volk vanzelf
langzamerhand afvallen. Alle hooge staats
betrekkingen en alle leerstoelen der uni
versiteiten .dienden gaandeweg met aan
hangers der nieuwe richting te worden
bezet en de strengste straffen moesten
gesteld worden op de niet-bijwoning der
Anglikaansche godsdienstoefeningen. Zoo
de Katholieke adel zich bleef verzetten,
moest men dien door verbeurdverklaring
van goederen en onteerende straffen on
schadelijk trachten te maken.
Zoo was in stilte, ten huize van een
zekeren Thomas Smyth, door Elizabeth
en een kleinen kring van ingewijden alles
tot in de 'kleinste bijzonderheden gere
geld 1) en behoorlijk op papier gesteldi
en zelfs een commissie van zeven leden
aangewezen om de bovenvermelde wets
ontwerpen op te stellen, toen den 17en
November 1558, den eigen dag van het
verscheiden van Maria De Katholieke, de
Lord-Kanselier Heath, tevens aartsbis
schop van York, in de vereenïgde zit
ting van het Hooger en Lager Huis, Eli
zabeth Tudor uitriep tot koningin van
Engeland.2) Hiermede gaf het Katholieke
Engeland het bewijs, dat het de dochter
van Hendrik VIII in Anna Boleijn, met
onbevangenheid en vertrouwen tegemoet
kwam, waarin het versterkt werd toen
bekend werd, dat Elizabeth nog daags
vóór het afsterven van koningin Maria,
aan den Spaanschen gezant schriftelijk
had betuigd, dat zij trouw bleef aan het
Roomsch-Katholieke geloof.
In de eerste weken harer regeering liet
Elizabeth niets van haar plannen door
schemeren. Zij had van haar troonsbe
stijging bericht gezonden aan den Paus
en in haar eerste proclamatie „elke ver
andering in de thans heerschende orde en
zeden" verboden. De lijkplechtigheden
voor koningin Maria en kardinaal Pole
werden volgens den alouden ritus gevierd,,
evenzoo de plechtige uitvaartdienst voor
de zielerust van keizer Karei V.
Daarna trad langzaam aan de zwen
king in. Tot leden van haar geheimen
raad benoemde Elizabeth o. m. lord Ba
con en William Cecil3), verklaarde vij
anden van Rome. Den bisschop van Win
chester, John White /werd door haar een,
huisarrest opgelegd, omdat hij in zijn
lijkrede op Koningin Maria, de doode,
naar zij voorgaf, meer had geprezen dan
de levende. Den aartsbisschop van York,
die haar zoo belangloos en verzoenend
bij haar troonsbestijging was tegemoet-
getreden, ontnam zij de waardigheid van
kanselier, om daarmede den raadsheer
Bacon te bekleeden. Wat meer is, aan
den bisschop van Carlisle, die op het
Kerstfeest in "de paleiskapel de H. Mis
ging opdragen, verbood zij de IJ. Hostie
na de consecratie op te heffen, wijl zij
zich met die ceremonie niet kon vereeni
gen. De bisschop deed wat zijn plicht
was en weigerde, waarop Elizabeth bij
het offertorium zich zeer ostentatief uit de
kapel verwijderde. Hierop volgde een ko
ninklijk besluit, waarbij den priesters tot
nadere aankondiging het prediken werd
verboden. Het episcopaat, dat ditmaal als
één man opkwam voor zijn rechten, pro
testeerde hij collectief schrijven tegen de
zen maatregel en verklaarde tot de kro
ning van zulk een vorstin niet te willen,
medewerken.
Dit deed Elizabeth, die er aan. hechtte
Katholiek gekroond te worden, inbinden.
Doch de bisschoppen bleven bij hun wei
gering, totdat tenslotte omwille der hoo-
gere belangen die op het spel stonden,
de bisschop van Carlisle, mgr. Oglethorpe,
er in toestemde Elizabeth te kronen, on
der de uitdrukkelijke voorwaarde noch
tans, dal de koningin zich streng zou
houden aan het Roomsch ritueel, de H.
Communie onder ééne gedaante zou ont
vangen en den gebruikelijken eed zou zwe
ren, den Roomscli-Katholieken godsdienst
(die do godsdienst was van het over-
groole meerendeel des Engelschen volks)
te zullen verdedigen en beschermen. De
koningin beloofde de voorwaarde te zul
len nakomen.
Den 15en Januari 1559 werd in de,
kathedraal van Westminster, met Enge-
lands geschiedenis zoo' nauw verbonden,
toen nog een Katholieken tempel, met
groote pracht en praal de kroning van
koningin Elizabeth voltrokken. Daar
op de Heilige Evangeliën te zullen hand
haven cle aloude Roomsch-Katholieke reli
gie, die zij vast voornemens was in haar
rijk uit te roeien.
In de geschiedboeken pleegt men Eli
zabeth te bewierooken als de „groote",
de „maagdelijke" koningin, een sieraad op
den Britschen troon, maar dat zij met
een meineed op de lippen koningin werd
van Engeland, daarover glijden haar be
wonderaars gemeenlijk heen.
Dit was het voorspel. Hot drama dei-
vernietiging ging aanvangen. De parle-
mentsziltingen van Januari, Februari en
April deszeli'den jaars 1559 zouden voor
goed allen twijfel omtrent Elizabeth's ware
bedoelingen wegnemen.
9 Men zie o.a. J. SpillniannDie Englisclien
Martyrer unter Elizabeth, waar de stukken ver
nield worden en J. Eorbes, la Devolution religi-
euse en Angleterre. Eerstgenoemde studie ver
scheen in de Siimmen aus Maria Laaoh (Ergiiu-
zungsheft39 en 40) de tweede in de Revue des
questions historiques, October Xë95.
2) Elizabeth's rechten op den Engelschen troon
waren verre van onomstootelijk. Een purleiuents-
acte o a. van 23 October 155 J had het huwelijk
van Hendrik VIII met Anna Boleijn voor nietig
verklaard, waardoor depositie van beider dochter
Elizabeth een précaire was geworden. Maria
Stuarf, koningin van Schotland, voegde dan ook
direct na den dood van Maria Tudor, Engeland's
wapen bij bet hare, want als kleindochter eener
zuster vau Hendiik VIII, was zij de naaste erf
genaam van den EDgelschen troon geworden.
3) William Cecil was het type van den Mac-
chiavellist, van den ma 1 wien alle middelen
goed zijn, mits zij tot het beoogde doel voeren.
Ouder Eduard VI liet hij zich de parochie Wim
bledon geven en speelde er voor predikant (Zie
Lingard, History of England, deel 7 blz. 251)
Onder Maria was hij z.g. vroom katholiek eu
zelfs<lid van het gezantschap, dat den pauselijken
legaat Pole tegemoet reisde. Onder Elizabeth
hielp bij ijverig mede aan het samenstellen en
uitvueren der vervolgingswetten en het lijdt geen
twijfel of bij bad, ware b.v. Maria Stuart konin
gin geworden, weer even vroom de mis bijge
woond, als hij onder Elizabeth zich onder het
gehoor van den predikant schaarde.
Het nieuwe Grisksche Kabinet.
LONDEN. (Part. Tel.) De „Times" ver
neemt uit Athene, dat, naar men gelooft
de sympathieën van den nieuwen minis
ter-president Prof. Lambros, in Duitsche
richting gaan. Daarom is het twijfelach
tig of xbe Entente zijn kabinet zal wil
len erkennen. Als minister worden nog
genoemd generaal Vassos, oorlog; Gouna-
rahis, financiën; Alexandropouios, oud-
Grieksch gezant in Belgrado, buitenland-
sche zakendeze laatste schijnt lechter niet
genegen te zijn ©en eventueel© be
noeming te aanvaarden. Admiraal Damia-
nos blijft het Departement van Marine
houden.
De Berlijnschc correspondent van
de „Kölnische Volkszeitung" verneemt
uit parlementaire kringen, dat nog
gedurende deze zitting van den Rijks
dag de Regeering een nieuw oorlogscre-
diet .van 12 milliard Mark zal aanvragen.
NEW-YORK, 10 Oct. De gezant Gqrard
is heden aangekomen. Hij weigerde geïn
terviewd te worden over het doel van
zijn reis. Hij weigerde het bericht van de
„Nev-York World" van dezen morgen,
dat hij gekomen was om de Amerikaan-
sche regeering mee te deelen, dat Duitsch-
land overweegt om de onderzeeërs-actie,
te hervatten op een wijze, welke d©
Duitsch-Amerikaansche betrekkingen kon
den bedreigen, te bevestigen, of tegen
te spreken.
De strijd op het Oosterfront.
Het Duitsche stafbericht meldt:
Front prins Leopold van BeierenTegen
een doel van het onlangs aangevallen
front ten Westen van Luck herhaalden
de Russen gisteren hunne aanvallen. Zij
hadden nergens succes en leden weder
verliezen. Ook hier leden onze vijanden
een bloedige nederlaag.
Ten Zuidwesten van Brzezany is een
Russische aanval afgeslagen.
Front aartshertog Ivarel: In de ICar-
pathen hebben wij onze stelling door een
verrassenden opmarsch aan de Baba
Loedowa vooruitgebracht en onze ter
reinwinst in bloedige gevechten op korten
afstand verdedigd.
De Russen melden:
In de richting van Wladimir Wolhynski
duren de hardnekkige gevechten in de.
streek van Zafoetsty, Sjelvef en Doebrof
voort. Op verschillende plaatsen zijn onze
troepen door de vijandelijke linies heen
gebroken en hebben de vermeesterde stel
lingen versterkt.
Ten Oosten van Bojezamy is de vijand,
in de streek ten Zuiden van Sjebaline
tot het offensief overgegaan, doch hij is
door ons vuur teruggedreven en na een
wanhopig bajonetgevecht hebben wij ter
plaatse een Oostenrijkschen loopgraaf ge-
De terugtocht der Roemeniërs.
De verbonden troepen onder generaal
von Falkenhayn hebben den vijand bij
Törczvar (ïörzburg) teruggeworpen.
Brasso is na verbitterde straatgevech
ten van vijanden gezuiverd.
De uit Haromszek te hulp snellend©
versterkingen van den vijand werden ten
Zuid-Oosten van Földvar (Marienburg) te
gengehouden en verslagen. De Roemeniërs
ontruimen overal het slagveld.
Aan het in Hargitta en Görgeny binnen
dringende leger van generaal von Arz
biedt de vijand hier en daar tegenstand.
Bij Svistov aan den Bulgaarschen Do-
nau maakten Duitsche afdeelingen en
Ooslenrijksch-Hongaarsche pioniers zich,;
gesteund door de Donau-flotille, meester
van een door de Roemeniërs bezet eiland,)
waarbij zij zes kanonnen veroverden en
drie officieren en 155 man gevangen
namen.
De opleving der Duitsche duikbootenactie.
NEW-YORK. In verband met de
jongste operaties van Duitsche duik-
booten in de nabijheid der Amerikaansche
kust, heeft de president een verklaring
doen publiceeren, waarin wordt gezegd,
dat de Regeering der Vereenigde Staten
Zich eerst zelf op de hoogte der feit
ten zal stellen. Het land kan gerust ver-
z.ekerd zijn, dat de Duitsche Rogeering
zal gehouden worden aan de volledige
vervulling van de toezeggingen aan da
Amerikaansche Regeering gedaan. Ik heb
thans niet het recht hare geneigdheid te
betwijfelen.
De correspondent van de „New-
York Post" te Washington zegt, dat
de verhoogde werkzaamheid der Duit
sche duikbooten misschien zelfs ern
stiger mogelijkheden met zich brengt, dan
de vernieting der „Lusilania".
WASHINGTON. De Duitsche gezant
Bernstorff heeft met President Wil
son een onderhoud gehad dat een kwar
tier duurde.
Bernstorff verklaarde aan journa
listen, dat Duitschland zijn belof
ten zal houden en dat Duitschland
zijn plechtig afgelegde verklaringen
aan de Regeering der Vereenigde Staten
gedaan, rflet zal breken.
Welk weder zuilen wij hebben
Verwachting tot den avond van 12 Oct.:
Matige tot krachtigen, tijdelijk stormach
tige, Westelijke tot Zuidwestelijken wind;
meest zwaarbewolkt, waarschijnlijk enkele
regenbuien. Weinig verandering van tempe.
ratuur.
Het schijnt nog niet met zekerheid be
kend te zijn of de schepen, die voor de
Amerikaansche kust als offers van den
onderzeeërkrijg vielen, door één dan wel
door meerdere duikbooten zijn aangeval,
len. De waarschijnlijkheid pleit echter voor
de laatste veronderstelling. Er zouden
daar drie duikbooten aan 't werk geweest
zijn, waarbij de U 61 en de U 53. Het
passagiersschip Stefano zou o. a. zijn aan
gevallen door de U 61, de Blommersdijk
door de U 53.
Wat de bedoeling van dit plotseling,
optreden der Duitsche duikbooten voon
de Amerikaansche kust is, is tot nu to©
niet duidelijk, maar waarschijnlijk heeft,
het ten doel een snelle beslissing van,
Amerika uit te lokkeu teu opzichte van
de jongste nota der geallieerden omtrent
de behandeling van in neutrale havens,
binnenloopende onderzeeërs.
Naar „De Tijd" verneemt uit een Duit
sche bron, die reeds meer berichten ver-
schafte, wier juistheid later werd beves
tigd, berust de Duitsche duikbooten-acti©
in de zeewegen naar Amerikaansche ha
vens op een nieuw stelsel van bevoor
rading. 'Behalve groote duikbooten van,
een geheel nieuwe type en die haar eigen
voorraden kunnen medenemen voor we
kenlange reizen, kunnen ook duikbooten,
van het oude type ver van haar basis
opereereii, dank zij het gebruik, dat thans
van onderzeesclie bevoorradingsvaartuigen
(gebouwd in den vorm van handels-duik-
booten) wordt gemaakt, die op afgespro
ken plaatsen en uren midden op zee de
opereerende booten van al het noodige
voorzien.
De nieuw ingetreden actie is een ge
volg van een compromis, hetwelk de Duit
sche Rijkskanselier heeft getroffen met de
hem bestrijdende partijen. Er was reeds
eerder toe besloten, en hierop zinspeelde
ook de heftige uitlating tegen Engeland)
in de jongste rede van den Rijkskanselier.
Men verwacht in Duitschland veel van
aanvallen op Amerikaansche munitiever-
schepingen.
De hoogeschool van Gent.
Naalg wordt medegedeeld, heeft dr. J.
Persijn van ©en professoraat aan de hoo
geschool te Gent afgezien en prof J. de
Cock zijn handteeking terr onverwijld© ver-
viaamsching dier hoogeschool teruggeno
men, wijl gebleken, is, dat een der be
noemde hoogleeraren, dr. Andre Jolles ©en
genaturaliseerd Duitscher is, die aa'n 'het
Westelijke front heeft meegeyochtep.
De Pruisische verlieslijsten
nr.'s 640 t.m. 649 vermelden de namen
van 61.560 gesneuvelden, gewonden en
vermisten (vorig tiental lijsten 57.648.)
Het totaal van de Pruisische verlieslijsten
t.m. 649 bedraagt 3.234.621.
\AN DE GRENS. Door de Duitschers
is te Gent en te Brussel huiszoeking ge
daan in verband met in aangehouden mails
gevonden bewijzen, dat nog steeds brieven
uit België naar Nederland worden gesmok
keld. Naar wij vernemen w-erd niets ge
vonden. Eerst ontkenden degenen, die wer
den bezocht wel, dat er brieven waren
geschreven, maar het bleek, dat de Duit
schers zeer goed op de hoogte waren, de
ze dreigden dan ook met zware straffen,
indien nog meer geschreven .werd. Op
het overbrengen, van berichten wordt Aan
ook nog meer dan voorheen scherp toe
zicht gehouden.
