De Groote Oorlog.
No. 120
Dinsdag 10 October 1916.
Twaalfde Jaargang.
Mijnt eiken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
liet Katholieke Engeland
voorheen en thans.
Losse Oorlogsberichten.
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes f 0.90, daarbuiten f 1.10.
Afzonderlijke nummers 5 cent, dubbele bladen 10 Gent.
Advertentiën worden ingewacht op Maandag ea Woensdag vóór
half drie en Vrijdag vóór een uur 's namiddags.
Kantoor v. d. Administratie: Ganxepoortstraaf C 2o9, GOES.
Tel. interc.Directie no. 33. Redactie no. 97.
Reclameberichten 25 Ct. p. r. Bij abonnement speciale prijs.
Advertentiën van 15 regels f 0.50; iedere regel meer 10 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 _X berekend.
Dienstaanbiedingen 6 regels voor 25 Ct. h contant.
De abonné's op dit blad, in het bezit der door de
directie uitgereikte polis, zijn, overeenkomstig de
daarvoor vastgestelde Verzekeringsvoorwaarden,
GRATIS verzekerd tegen ongelukken voor:
gulden bij verlies van beide
handen, voeten of oogen.
Voorts bij ongeneeselijke
verstandsverbijstering
gulden bij
verlies van een
hand, voet
of oog;
1003? 60
gulden bij
verlies van
een
wijsvinger
gulden bij
verlies van
eiken anderen
vinger
De uitkeering der bovenstaande bedragen is gewaarborgd door de „Hollandsche Algemeene Verzekerings-Bank" te Schiedam.
i.
Engeland, dat thans, strijdende aan de
spits der Entente, de oogen van schier
gansch een wereld op zich gericht houdt,
trok reeds sinds lang veler aandacht door
de vreedzame veroveringen, die de
Roomsch-Katholieke Kerk er de laatste
honderd jaar maakte.
Voor allen, die de waarheid liefhebben
pn in 't bijzonder voor ons, Rooinschen,
die ons in het bézit der waarheid mogen
verheugen, vormt de verrassende opbloei
van het Katholicisme in Engeland tijdens
de jongst vervlogen eeuw een hardverhef-
fend schouwspel en een even krachtig als
sprekend bewijs van die immer jeugdige
frischheid en onsterfelijke levenskracht,
welke de Engelsche P'rotestantsche schrij
ver Macauley reeds vóór 75 jaar in de
Roomsch-Katholieke Kerk bewonderde.x)
Scheen op het einde der achttiende
eeuw „het geloof onzer vaderen" op het
Britsche eiland ten ondergang gedoemd,
thans na ruim honderd jaren van meer
dan gewone ontwikkeling begint de „Ro
man Catholic Church" in het rijk van
„St. Edward the Confessor" stilaan haar
ouden luister te herwinnen.
Haar ouden luister! Immers, er zijn wei
nig landen waar het christendom zoo spoe
dig en zoo diep zijn wortelen schoot als in
Engeland, dat door Augustinus 2) op aan
sporing van Paus Gregorius den Grooten
voor het Evangelie gewonnen, een uitver
koren deel werd van den akker der Kerk
en zich de eervolle titels van „eiland der
heiligen" en „bruidschat der H. Maagd"
verwierf. Reeds spoedig nam er het kloos
terleven, die heerlijke bloem des Evange
lies, zulk een vlucht, dat zelfs tal van
vorsten en vorstinnen met blijdschap hun
kroon verwisselden voor den monnikskap
en den gewijden sluier en vanuit de kloos
ters, als vanuit evenzoovele kweekscholen
van heiligheid, wetenschap en beschaving,
wakkere .geloofsverkondigers zich over
„het vasteland" verspreidden, om den
vreedzamen strijd tegen heidendom en
barbaarschheid aan te binden en nieuwe,
onbloedige lauweren te hechten aan de
vaan des Kruizes. Het land werd
gaandeweg overdekt met kerken en
kathedralen, meesterstukken van bouw
kunst, 'die zelfs nog heden ten dage,
hoezeer ook ontzield en verminkt, sinds
de God der altaren er uit verbannen
werd, een roemrijk getuigenis afleggen
•Van het geloof en den godsdienstzin van
het Katholieke voorgeslacht. Voeg daarbij
de vele hospitalen en godsgestichten, ten
dienste der lijdende menschheid opgericht,
de talrijke universiteiten en scholen, voor
de onderrichting en ontwikkeling des
volks bestemd en menigeen vraagt zich
verwonderd af, hoe het mogelijk is, dat in
een land, zóó door en door Katholiek,
het oude geloof onder den ijzigen adem
der dwaling als wegstierf.
Dan, wij weten het, de Kerk, die niet
uit engelen, maar uit menschen bestaat,
zal tot het eind der tijden blijven ge
lijken op den akker uit de parabel, waarop
naast die tarwe het onkruid tiert tot aan
den dag van den oogst; zij zal worden ge
teisterd door de boosheid en bedroefd door
de zwakheid van haar eigen kinderen.
En waar de apostel zeide, dat er ketterijen
moeten zijn, daar blijken zij naar Gods
bestel, voor de Kerk te moeten wezen
wat de smeltkroes is voor het metaal:
een middel ter zuivering en loutering.
Tropwens in Engeland, is het gegaan,
zooals in vele andere landen: de stijgende
Welvaart en voorspoed op stoffelijk ge
bied deden bij niet weinigen het licht der
hemelsche idealen schuil gaan achter de
wolken van aardschgezindheid, zucht naar
weelde en genot, en toen ook zij, die
het volk dienden voor te gaan in een
kloekmoedig belijden des geloofs en een
vlekkeloozen levenswandel, met dezelfde
euvelen bleken behept, vond de dwaling
hen niet als wachters op de tinnen en als
trouwe herders, maar als huurlingen, wien
het niet om het heil der schapen, maar
om hun wol was te doen geweest. Waar
nu dezulken afvielen, was liet niet te
verwonderen, dat de gansehe kudde een
gemakkelijke prooi werd voor den tand
der wolven.
Evenwel, de waarheid gebiedt te erken
nen, dat voor wat Engeland betreft, in
de ure des gevaars tal van mannen en
vrouwen, uit iederen rang en stand, de
aanzienlijksten aan de spits, der dwa.-
ling zoowel als der. vorstelijke willekeur
van een op scheuring belusten monarch
kloekmoedig het hoofd boden en liever
geld en goed, ja het leven zelfs offerden,
dan der Katholieke waarheid ook maar
in het minste ontrouw te worden. De
namen van een Thomas Moore, een John
Fisher, een Margaretha van Salisbury,
een Edmund Campion, om slechts enkele
te noemen, zullen ten eeuwigen dage van
het Katholieke Engeland doen spreken
als van het eiland ider bloedgetuigen. De
onderdrukking van het Katholicisme in
Engeland moet dan ook voor een niet
gering gedeelte worden geweten aan de
Sluwe wreedheid en onmeedoogende hard
vochtigheid zijner de Roomsche Kerk vij
andige regeerders, vooral onder het be
wind van Koningin Elizabeth, want zij
was het, die naar een vast plan haar land
voor goed, naar zij meende, Anglikaansch
maakte.
Ongetwijfeld heeft Hendrik de Achtste
door zijn rijk los te scheuren van de
vereeniging met den Apostolischen Stoel,
aan het Katholicisme in zijn staten een
zwaren slag toegebracht, maar de Ka
tholieke leer liet hij ten minste onge
moeid, wat meer is, hij vaardigde strenge
wetten uit ter harer handhaving. In zijn
„zes artikelen" nam hij pp: de trans
substantiatie', de communie onder één ge
daante, de biecht, de zielmissen, de reli
gieuze geloften en het celibaat. Op de
verwerping dezer artikelen stond de dood.
Terwijl onder zijne regeering de trouwe
Katholieken hun bloed stortten voor de
belijdenis der pauselijke opperhoofdigheid,
werden de Calvinisten en Lutheranen als
ketters terechtgesteltd.
Erger werd het, toen tijdens het be
wind van Eduard VI, de reformatorisch
gezinde Cramner,3) aartsbisschop van
Canterbury (Kautelberg) door de uitvaar
diging van de 42 geloofsartikelen en het
„Book of common prayer" het Anglika-
nisme officieel in Engeland binnenvoerde.
Maar voordat de dwaling bij het Britsche
volk, dat nog grootendeels het oude geloof
aanhing, vasten voet kon krijgen, stierf
Eduard VI (f 1553) en besteeg Maria, de
Katholieke, dochter van Hendrik VIII en
Katharina van Arragon, den troon. Zij
was met hart en ziel den Roomsch-Katho-
lieken godsdienst toegedaan, waarin zij
was geboren en opgevoed, een vorstin,
die door haar reinen levenswandel, haar
onbaatzuchtigheid en haar liefde voor de
rechtvaardigheid, zelfs bij hare vijanden
in achting en aanzien stond. Een partijdige
geschiedbeschouwing heeft haar den ont-
teerenden bijnaam van j,de bloeddorstige"
geschonken. Dien bijnaam verdient zij niet.
Zij zelve en haar raadsman, kardinaal
Pole, waren eer tot zachtheid dan tot
gestrengheid jegens de dwalenden geneigd,
maar de verschillende opstanden en sa
menzweringen van andersdenkenden
(Wyat, Suffolk enz.) deden haar zwichten
voor den aandrang van onverstandige
ijvferaars uit haar omgeving, om de oude
strafwetten tegen |de ketters wederom in
werking te stelling. Vast slaat in ieder
geval, dat de geloofsvervolgingen onder
Hendrik VIII, Eduard VI en Elizabeth
veel bloediger waren dan onder Maria.
Haai- vurigste vvensch was zooveel mo
gelijk het leed ongedaan te maken, dat
haar vader over Engeland had gebracht,
den alouden. godsdienst wederom te her
stellen en baar rijk wederom met den
Paus te verzoenen. Met graagte aan
vaardde zij hiertoe de medewerking van
den wijzen, voorzichtigen en vromen Re
ginald Pole,4) door paus Julius III met
alle volmachten tot volbrenging van dit
grootsche werk toegerust, en het waren
tranen van ongehuichelde vreugde, die
Maria stortte, toen op St. Andreasdag
(30 November) 1554 de Phuselijke legaat
Pole in tegenwoordigheid van de beide
Huizen des Engelschen Parlements, dat
met schier algemeene stemmen in de
hereeniging met den Apostolischen Stoel
had bewilligd, plechtig Engeland absol
veerde van alle door diens afval beloo-
pen kerkelijke straffen en het weer op
nam in den schoot der Moederkerk.
Ware, menschelijkerwijze gesproken,
Maria de Katholieke niet zoo spoedig
gestorven zij regeerde slechts 5 jaar
het pas begonnen werk van Engeland's
Katholieke wedergeboorte ware tot een
goed einde gebracht en het Britsche rijk
voor de Kerk behouden gebleven.
Doch het verschijnen van Elizabeth
Tudor op den Engelschen troon wekte
bij alle oprechte Katholieken bange ver
moedens en vrees voor de toekomst.
Het vervolg leerde, dat zij goed gezien
hadden.
„full of life and youth full vigour" noem
hij de kerk en het pausdom in een merkwaardig
artikel, verschenen in de „Edinburg Reviev"
(October 1810 bis. 227, 228.)
3) Deze Anguslinus, niet te verwarren met
den beroemden kerkvader van dien naam, werd
in 596 door Pans Gregorius I met 40 gezellen
naar Engeland gezonden, waar zij spoedig koning
Ethelbert en zijn volk voor bet evangelie wisten
te winnen.
3) Thomas Cranmer was buiskapelaan bij de
famile Boleijn. Hij steunde Hendrik VIII, die,
om Anna Boleijn te kunnen huwen, zijn wetti
gen echt met Katharina van Arragon wilde zien
ontbonden, in diens verzet tegen den paus en
kreeg tot loon voor zijn diensten den aartsbis-
schoppelijken zetel van Kantelberg. Reeds bad
hij op een reis door Duitscbland gemeene zaak
gemaakt met de pseudo-reformatoren en een
geheim huwelijk gesloten met een nicht van
Osiander. Onder Eduard VI trachtte hij Enge
land protestantsch te maken en gaf het een z.g.
Anglikaansche belijdenis en liturgie, een meng
sel van Calvinistische, Luthersche en Katholieke
leerstellingen. Onder Maria werd hij van zijn
bisschopsambt vervallen verklaard, kerkelijk
ontwijd, gekerkerd en ten slotte terechtgesteld.
4) Zoo prijst hem de Anglikaansche geschieds-
schrijver Burnet. Pole was de zoon van de door
Hendrik VIII op 70-jarigen leeftijd onthoofde
Margaretha van Salisbury en afstammeling van
het Koninklijk huis der Plantagenets. Hij ver
bleef langen tijd in Italië en was eenigen tijd
voorzitter van het Concilie van Trente. Op zijn
hoofd was door Hendrik VIII een som gezet
van 50.000 dukaten. Hij overleed 17 Nov. 1558,
24 uur na Maria de Katholieke. Hij was van
oordeel, dat men de dwalenden niet met geweld
maar door zachtheid en door de overreding van
een voorbeeldig leven tot de Kerk moet terug
voeren, wat hij dan ook als aartsbisschop van
Kantelberg in praktijk bracht.
De toestand.
Wij schreven in een vorig overzicht,
dat de successen der geallieerden op het
Westfront nog niet hadden kunnen leiden
tot een algemeen doorbraak-offensief en
zagén in de legerorder van Joffre een
aanwijzing, dat de groote offensief-periode
met de verovering van Combles is afge
sloten.
De militaire overzichtschrijver in „De
Tijd", een oud-majoor van het Nederland-
sch'e leger, dus tot oordeelen bevoegd,
uitte zich dezer dagen over den mili
tanten toestand, mede aan de 'hand van
de legerorders van de generaals Joffre
en ,Haig als volgt:
„Wij (zien de afgeloopen drie maanden
voor ,ons als een tijdstip van verwoeden
strijd .op alle operatie-tooneelen. Overal
wérden de Centralen op de hevigste wijze
besprongen, zoodat het beroemde w:er-
ken met reserves vrijwel onmogelijk
scheen. ,En niettegenstaande dat alles,
staat het Duitsche front in het Westen
nog steeds muurvast. Van een doorbre
king is niet de minste sprake en weder
om is na de verovering van Combles
een periode van betrekkelijken stilstand
ingereden.
Nu gteven wij grif toe, dat de gebeur
tenissen ons nog niet het recht geven,
een onderbreking van den Somme-slag
te verwachten, doch wij achten het niet
onmogelijk, dat de Fransehen en Engel
schen hun voorsprong aan munitie o.p-
gebruikt hebben en thans rust moeten
nemen, om den munitiefabrieken den tijd
te geven, weer op te 'halen.
Wenden wij thans den blik naar het
Oostfront. Het mag verwondering wekken,
dat juist thans, niettegenstaande Roemenië
ook nog het zwaard in de weegschaal
geworpen heeft, de Centralen in staat
blijken, alle Russische aanvallen af te
slaan.
Op het Oostenrijksch-Italiaansche ge
vechtsterrein is na de verovering van
Görz niets meer g ebeurd en zijn de
Oostenrijkers blijkbaar in staat aan alle
Italiaansche aanvallen het hoofd te bieden.
Op den Balkan, waar het ingrijpen van
Roemenië juist zoo groote veranderingen
moest aanbrengen, is ook niets van be
lang gewijzigd. De jongste Roemeensche
onderneming bij Rahovo, aan den Donau,
is op een volledig échec uitgeloopen.
Tutrakan, Hermannstadt en Rahovo zijn
drie namen, die in de Roemeensche krijgs
geschiedenis wel niet met gulden lette
ren zullen worden aangeteekend.
Van een Russischen opmarsch naar Kon-
stantinopel is voorloopig, dank zij de over
winning van Von Mack'ënsen in de Do-
broedsja, geen sprake.
De aanval op Bulgarije en dus op de
lijn BerlijnKonstantinopel is in de kiem
gesmoord. Wanneer dus de legerorders
van Joffre en Haig bedoelen het eerste
tijdperk van het Entente-offensief af te
sluiten, dan kan die terugblik voor de
Entente onmogelijk gunstig zijn.
Tot nu toe is het voornaamste resultaat,
dat het strategisch initiatief van de Cen
tralen naar de Entente is overgegaan en
zeer zeker is dat hoogst gewichtig. Het
is nu echter maar de vraag of dit zoo
zal blijven."
Kronstadt heroverd.
Men seinde ons gisteren, 8 October:
BERLIJN. (Off.) De Rumeenen wijken
in Zevenburgen op geheel het oostfront.
Kronstadt is door de (verbonden troepen
genomen.
De strijd aan de Somme.
Op het front MorvalBouchavesne
bracht een gecombineerde infanterie-actie
van Engelschen en Franschen de linie
der bondgenooten 1200 Meter vooruit. De
Engelschen veroverden Le Sars, de Fran
schen staan voor Sailly-Saillisel. Er wer
den 500 gevangenen gemaakt. De Duit
sche stellingen van St. Pierre-Vaast zijn
ten noorden en oosten van Raneour-t in
gesloten.
De Ententebladen noemen de behaalde
resultaten belangrijk en voorspellen een
volkomen ontwikkeling der eerste succes
sen.
Het Duitsche stafcommuniqué spreekt
van een nieuwe mislukte doorbraakpoging
der Engelschen en Franschen, maar er
kent het verlies van Le Sars en van stel
lingen tusschen Morval en St. Pierre-Vaast.
Vijf en twintig millioen granaten.
Dit ontzaggelijk groot aantal projectielen
moet als men den militairen correspon
dent van de „Times" gelooven mag
alleen aan het Britsche front verschoten
zijn van t Juli tot 1 October j.l.
Nog een Zeppelin verongelukt?
Een bericht uit Esbjerg dato 4 October
door Reuter aan Engelsche bladen ge
seind, meldt, dat Deensche visschers
Maandagmiddag een Zeppelin gezien had
den, die gedeeltelijk onder water dreef
op 35 mijlen ten noordwesten van List
(op bet eiland Sylt).
Het luchtschip was omringd door Duit
sche torpedojagers en twee grootere sche
pen lagen langs de zijde van het omhulsel,
tea einde te trachten het drijvende te
houden.
Koning Wilhelm van Wurtemberg.
Koning Wilhelm II van Wurtemberg
vierde Vrijdag j.l. zijn 25-ja,rig regeerings-
jubileum.
Welk weder zuilen wij hebben
Verwachting tot den avond van 10 Oct.:
Matige tot krachtigen, tijdelijk wellicht
stormachtige zuidwestelijke tot westelijken
wind, zwaarbewolkt met tijdelijke opklaring
waarschijnlijk eenige regen. Weinig verande
ring van temperatuur.
Gesneuveld
Een bericht uit Milaan aan „Daily Chro
nicle" meldt, dat de commandant van
het bekende Duitsche schip „Möwe", graaf
Von Dohna Schlodiën; hetwelk zooveel
schepen der geallieerden buit maakte of
tot zinken bracht, zou zijn. gesneuveld
als commandant van een Duitsch regiment
in Frankrijk.
De hertog van Aosta heeft het b^vel
over het leger aan de Isonz© neergelegd
en zich naar Rome begeven. Hij zou
meeningsverschil van Cadorna hebben.
Met ingang van 1 dezer kunnen de
Fransche soldaten driemaal per jaar op
een week verlof aanspraak maken.
Lloyd George neemt maatregelen om
het werken op Zondag in de munitiefa
brieken, voor zoover dat mogelijk is, te
verbieden.
Aan wapens, patronen, granaten en
andere munitie fabriceert Amerika voor
100.000 dollar per uur, dag en nacht!
(„De Tijd")
De Duitsche oorlogsleening.
De Duitsche keizer zond den minister
van financiën een telegram van geluk-
wensch met de welgeslaagde oorlogslee
ning.
Eeu Duitsche onderzeeër in Amerika.
NEWPORT (Rhode-Island), 7 Oct. (R-:
O.). De Duitsche onderzeeër „U 53" is
na een reis van 17 dagen van Wilhelms-
hav.en alhier aangekomen. Hij zou een
telegram voor Bernstorff overgebracht
hebben.
Na een verblijf van 2 uren te New
port, vertrok de onderzeeër met onbe
kende bestemming. De onderzeeër is be
wapend met 2 kanonnen en 8 torpedo-
lanceerbuizen en voorzien van een toestel
voor draadlooze telegrafie.
WASHINGTON, 8 Oct. (R.O.) De En
gelsche gezant heeft een bezoek gebracht
aan het departement van buitenlandsche
zaken. Naar verluidt, heeft hij tegen het
binnenkomen van een onderzeeër, in een
Amerikaansche haven geprotesteerd.
Roemeensche landing mislukt.
SOFIA, 8 Oct.. (Part.). D.e half-ambte-
lijke „Echo de Bulgarie" schrijft, dat de
Roemeensche landing tusschen Rustschuk
en Tutrakan geheel en al mislukt is, en
dat thans geen enkele Roemeensche sol
daat zich jneer aan den Bulgaarschen
oever van den Donau bevindt.
Voorts schrjjft Jiet blad, dat gedurende
den korten tijd, dat enkele Bulgaarsche
dorpen door de Roemeniërs waren bezet,
deze laatsten gruwelijke wreedheden, moor
den en brandstichtingen hebben bedreven.
De toestand in Griekenland.
LONDEN, 8 Oct. (Part.). Uit Athene
wordt geseind, dat Prof. Lambros de op
dracht aanvaardde, om een ministerie sa
men te stellen.
PARIJS, 8 Oct. (Part.). Volgens berich
ten uit Italiaansche bron, is in geheel
Griekenland de staat van beleg afgekon
digd.
42000 Belgen.
Het wetsbesluit der Belgische regeering
van 21 Juli 1916, waarbij Belgen van 18
tot 40 jaar onder de wapenen werden
geroepen, heeft tot gevolg gehad, dat,
