Oe Groote Oorlog.
No. 118.
Donderdag 5 October 1916.
Twaalfde Jaargang.
Verschijnt eiken MAANDAG-,JfOENSOAG- en VRIJDAGAVOND.
I ft ft gulden ft ft guWen ft i™
De slag bij Lepanto.
Losse Oorlogsberichten.
SCHE COU
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes 0.90, daarbuiten f 1.10.
Afzonderlijke nummers 6 cent, dubbele bladen 10 cent.
Advertentiën worden ingewacht op Maandag en Woensdag vóór
half drie en Vrijdag vóór een uur 's namiddags.
Kantoor v. d. Administratie: Gangepoortstraat C 2o9, GOES.
Tel. interc.Directie no. 33. Redactie no. 97.
Eteclameberichten 25 Ct. p. r. Bij abonnement speciale prjjs.
Advertentiën van 15 regels f 0.50; iedere regel meer 10 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 _X berekend.
Dienstaanbiedingen 6 regels voor 25 Ct. A contant.
De abonné's op dit blad, in het bezit der door de Jftt gulden bij verlies van beide
directie uitgereikte polis, zijn, overeenkomstig de M I Hl handen, voeten of oogen.
daarvoor vastgestelde Verzekeringsvoorwaarden, I II Voorts bij ongeneeselijke
GRATIS verzekerd tegen ongelukken voor: I verstandsverbijstering;
De uitkeering der bovenstaande bedragen is gewaarborgd door de
gulden bij
verlies van een
hand, voet
of oog;
u I i 1 I verlies 9 B verlies van m
van een fl een M
f duimwijsvinger
gulden bij
verlies van
eiken andoren
vinger.
„Hollandsche Algemeene Verzekerings-Bank" te Schiedam.
(7 October 1571.)
o
Onder de vele titels, waarmede de Ka
tholieke christenheid Maria aanroept als
de veelvermogende voorspreekster bij
haat Goddelrjkon Zoon, is ook die van
„Hulp der. christenen".
En dat deze titel geen ijttele klank is,
bewijst de geschiedenis. Immieirs, de heer
lijke zege, bij Lepante bevochten, waar
door aan de maritieme heerschappij der
Turken een ctoodelijke slag werd toegeh
bracht, en als een zichtbaar blijk van
Maria's bescherming mocht worden aan
gemerkt, gaf den toenmaligen paus, den hei
ligen Pius V, aanleiding den feestdag van
den Heiligen Rozenkrans in te stellen (op
den len Zondag van October) en in de
litanie van O. L. Vrouw de bede ia te
lasschen: „Maria, hulp der christenen,
bid voor ons!"
Sinds de Turken zich, door de verove
ring van Konstantinopel in 1453, voor
goed in Eufopa hadden genesteld, tracht
ten zij, bezield met den dweepzieken; haat
jegens de „christenhonden", die den vol
gelingen van Mohammed eigen is, de Hal
ve Maan zegevierend over het verdena
Europa te verbreiden. Onder de regee-
ring van energieke vorsten, als een sul
tan Soliman de Groote(15201560), on
der de leiding van talentvolle grootvi
ziers en dappere krijgsoversten, als een
■Mohammed Sokolli e.a., wisten zij hun
plan een aanzienlijke schrede verder te
brengen Op den weg der verwezenlijking.
Het door godsdienstige en politieke
twisten verdeelde Europa der 16e eeuw,
speelde daarbij den Turk in de kaart,
die met welgevallen zag, hoe christelijke
staten zich met hem veipbonden, tien
einde andere, in hun oog te machtige
chl'istemnogendheden,'te verzwakken. Wa
re het niet, dat pok toen de zoo vaak
gesmade pausen Europa ernstig en her
haaldelijk hadden gewaarschuwd voor de
immer stijgende macht van den Islam,
die Midden-Eurppa met zijn legers be
nauwde en een onbestreden heerschappij
ter zee voerde, wellicht waren de chris
telijke staten van ons' .werelddeel gaan
deweg den Muzelman ten prooi gevallen,
was de christelijke beschaving in de Mo-
hammedaansehe barhaarslchheid ten on
der gegaan.
De val in 1570 van het eiland Cy
prus, eertijds door Richert Leeuwenhart
op de trouwlooze Byzantijnen veroverd,
gedurende langen tijd het bezit der Tem
pelridders en door de glorievolle tradi-
tiën der Kruistochten omstraald tenslotte
aan Venetië toegevallen, deed eindelijk)
den Europeeschen regeerders de oogen
open gaan.
Wie leest, hoe de Turken bij de ver
overing van dat eiland te keer gingen
en in den j-ongsten tijd de berichten las
der gruwelen door de hedendaagsche Tur
ken in Armenië gepleegd, komt tot de
droevige maar noodwendige gevolgtrek
king, dat, wat in den loopi der tijden ook
moge Veranderen, het fanatisme van den
mohammedaan hetzelfde blijft; het mo
ge sluimeren, maar uitgebluspht wordt
het nooit. Zoodra de kans gunstig is,
zal de volgeling van den valschen Pro
feet den hem door godsdienst, opvoeding
en traditie ingeplanten haat tegen den
christennaam - bot vieren zonder schro
men en zonder medodoogen.
Vruchteloos verdedigde de heldhaftige
Venetiaan Marco Antonio Bragadino elf
maanden lang Famagusto> de hoofdstel
ling van het eiland, tegen den trouwer
loozen Sala Mustapiha, veldheer v,an sul
tan Selim II (15661574) 2) en toen hij
tenslotte de vesting overgaf, onder voor
waarde van lijfsbehoud en vrijen aftocht
voor zich en de zijnen, leerde hij de
waarde kennen der ïurksche belofte: ge
heel de bezetting werd over de kling ge
jaagd en Bragadino onder do uitgezocht-
ste martelingen ter dood gebracht. Het
eiland verging het niet heter: dorpen en
steden werden door de Turksche verove
raars uitgeplunderd en in brand gesto
ken, de oudere inwoners vermoord en
2000 jonge memschen als! slaven wegge
vloeid.
Hadd© men den raad Van Pius V3) ge
hoor gegeven, Cyprus had nog kunnen
gered worden, maar de onderlinge ijver
zucht der verschillende staten deed eten
door den paus op touw gezette militaire
expeditie op niets uitloopten en zoo- ging
vooï de christenheid een waardevol be
zit verloren, dat den Turk een krachtig
steunpunt bood voojr zijn aanval op- de
landen rondom de Adriatisch© Zee.
Ziooals gezegd, het bericht van den val
van Cyprus verwekte grooten s'chrik in
Europa en bij het toenemend gevaar voor
een Muzelmansche ovtebheers'ching verga
ten de vórsten hunne geschillen en kwam
onder krachtige leiding Van den H. Paus
Pius V de z.g. „Heilige Liga" tot stand
tusschen Spanje, Venetië en den Pauselij
ken Staat. Alle pogingen, door den paus
aangewend, omi ook den Franschen ko
ning tot deelneming aan de Liga te be
wegen, bleven echtei; vruchteloos.
Den 25sten Mei 1571 wérd het bond
genootschap1 -gesloten en reeds in Septem
ber daaraanvioigende was ©en krachtige''
vloot in gereedheid gebracht. Zij teLde
207 galeien en 36 vrachtschepen, wasl be
wapend met 1800 kanonnen een voor
die tijden geweldige schieepg'artilleri© ten
bemand met 85000 koppen. Het opper
bevel was toevertrouwd aan Dion Juan
Van Oostenrijk, een man nog jong van
jarten hij telde nog ,maar 26 lente's
- maar van beproefde dapperheid en
door de faam zijner ridderlijkehoeda
nigheden over gansch Europa vermaard.
Men kan zich voorstellen, welk een
trotsch ten heerlijk schouwspel deze mach
tige vloot opleverde, die dien 15en van
herfstmaand 1571 de haven van Messi
na uitzeilde, begeleid dool' de heilwen-
schen en beden van vele duizenden, die
wisten, dat de SLag, die thans geleverd
ging worden, zou beslisten over de he
gemonie van het Kruis of van de Hal
ve Maan in Europa. Daar was toch schier
gteen familie of een lid ervan diende op
die vloot, hetzij als matroos' of soldaat
of bevelhebber, bereid zijn leven te ge
ven voor de gemeenschappelijke zaak:
liet behoud des Christendoms. Hier toch
gold het geen verovering, geen inwilli
ging van heerschzuchtige verlangens, maai
de verdediging van het voor Christus ge
wonnen Europeesche erf, tegen den aarts
vijand van al wat zich christen noemt.
Paus Pius ,V, die aan de tot stand
koming der onderneming en aan de uit
rusting der vloot zulk een groot en werk
dadig aandeel had genomen, ontveinsde
zich de moeilijkheid der expeditie niet,
daar hij de geduchte macht der Turken
kende en zijn geloovig hart gaf hem1 in, al
lereerst daar bescherming en bijstand te
zoeken, waar zij tenslotte alleen te vin
den is, hij God den Heer. Een door hem
zelf gewijd vaandel met de beeltenis van
den Goddelijken Verlosser gaf hij aan
Don Juan als slagstandaard mede en stel
de vloot en manschap onder de bescher
ming van de Moeder des Heeren.
„Wie den almacht'gen God laat zorgen
Op Hem Vertrouwt in 't bangst gevaar,
Is bij Hem veilig en geborgen
Dien redt Hij god'Iij'k, wonderbaar.
Wie op den goeden God vertrouwt,
Heeft zeker ep' geen zand gebouwd".
Zoo idacht voorzeker deze heilige opper
priester, die, naar men wil, sinds het
vertrek der vloot niet ophield met de
woorden van den schoenen 26on psalm,4)
den Hemel om eer gtenadige uitkomst in
den strijd te slmeek'en. Dat zijn vertrou
wen niet werd beschaamd, leerde het
vervolg.
Intusschen was den Turken ter oore
gekomen, welke toebereidselen de chris
tenrijken maakten om hen te tuchtigen
voor het veroveren van Cyprus en groot
vizier Sokolli besloot die poging tot vernie
tiging der Turksche oppermacht ter zee, te
beantwoorden op een wjjze, die den christe
nen den lust tot eene nieuwe poging voor
goed zou ontnemen. Weldra had hij een
vloot bijeen, die gezien mocht worden220
galeien en 30 vrachtschepen telde zij
uitstekend bewapend en aan teldaten en
zeelieden 90.000 man beVattend. Veertig
duizend galeislaven, meest gevangen chris
tenen, waren aangewezen voor de bedie
ning der vaartuigen. Het opperbevel was
toevertrouwd aan Ali-Pacha, een even er
varen als stoutmoedig zeeoverste, wien
de bloem der Osmaansche krijgers ten
dienste Stond.
In de straat v.an Lepanto ontmoetten
de beid© geweldige zteemachten elkaar
tegen den middag Van 7 October 1571,
voortaan ©en gedenkwaardige datum in
de Gesdhiedenis. Don Juan gaf aanstonds
zijn bevelen voor den slag. Hij verdeelde
de vloot in viter deelen, waarvan er drie
direct aan den strijd zouden deelnemen
en het vierde als1 reserve-leskader zou die
nen om in tijd van nood bij te springen.
Hijzelf nam het bevel ovter den rnid-
deltocht op zich. Toen alles gereed was',
liet hij op zijn schip den standaard hijL
schen, door den Paus' geschonken en riep
luide Gode's bescherming in voor den
komenden geweldigen strijd. Daar verkon
digde een losbranding van het Turksche
admiraalschip aan, dat Ali-Pacha, gebruik
willende maken van den gunstigm wind
tot den aanval overging. Een donderende
losbranding van Juan's) admiraalschip was
het antwoord en weldra woedde de strijd
op alle plaatsen met groote hevigheid.
Gelukkig draaide de wind en, woea den
Turken den rook van het geschut in het
gezicht. Don Juan wist het schip van
Ali Pacha te enteren, die door de dapper
sten del- Janitsaren omringd, verwoeden
tegenstand bood. Toen echter een mus
ketkogel den Turkschen admiraal deed
sneven, liet de manschap' den moed zin
ken dra was het Schip veroverd, de Halve
Maansvlag neergehaald en de kruisvaan
ijl >den mast gehes'ehen. Een groot verlies
voor de Turken was ook het sneuvelen
van admiraal Sirach, die over den rech
tervleugel der vloot beval en door zijn
onstuimig© dapperheid gevreesd was.
Toch ging het ook den christenen niet over
al voor den wind. Luchiaii, de aanvoer
der van den Turkschen linkervleugel, di'a
het vooral op de Spanjaarden gemunt
had, wist vele hunner stahepen in den
grond te boren, hun slagorde jlji verwar
ring te. brengen en zou den rechtervleugel
van D'on Juan's vloot ©en smadelijke ne
derlaag hebben toegebracht, ware nitet te
rechter tijd het reservekader tot ontzet
komen opdagen. Terwijl zoo, over en welar
allerverbitterdst werd gestreden, „sans
trêve ni pardon", bleef de slag gedu
rende ruim drie uren in ©em stadium
verkeeren, waarin het twijfelachtig w:as,
aan wie de zege zou toebehoorjen. Tegen
5 uur in den namiddag; begonnen de Tur
ken teokenen van afmatting te vlertooaen
en wist Don Juan, daarvan aanstonds
gebruik makende, zoo'n geweldigen druk
op den vijand uit te oefenen, dat deze
begon te wijken, nochtans niet ophou
dend© de christenvloot zware slagen tote
te brengen. Tot a,an het vallen van de
duisternis duurde de strijd jiog voort,
maar toen was ook de overwinning!, dooi
de christenen behaald, volkomen en bei-
slissend voor de toekomst. Want van
de slagen, hem bij Lepanto toegebracht,
heeft zich het Ottomaanschei'rijk, wat zijln
heerschappij ter zee betrof, nimmermeer
kunnen herstellen.
Slechts ©en luttel aantal'Turksche sche
pen .wist met zware averij aan de alge
meene vernieling te ontkomen. Ruim twee
honderd oorlogsbodems werden door de
christenen in den grond geboord of buit
gemaakt, 30.000 Turken sneuvelden en
duizenden ongelukkige galeislaven her
wonnen de gulden Vrijheid.
Toen de smadelijke nederlaag te Kon-
stantitonopel bekend werd, heerschte in
de stad diepe verslagenheid.' Men ver
haalt, dat sultan Selim eenige dagen als
waanzinnig was Van angst en niets deed
dan weeklagen en zijn noodlot verwem-
schen. Hij verwachtte niets anders, dan
dat de vloot der christenen naar zijn
hoofdstad zou stevenen. Waarlijk, indien
Don Juan van het behaalde voordeel partij
trekkende, op Konstantinopel had aange
houden, misschien ware de stad gevallen.
Maar het ongunstige jaargetijde belette
hem dit zoowel als de in den slag geleden
schade. Immers, de christenen (hadden het
verlies van menig trotsch vaartuig en
den dood van 8000 dappere strijders te
betreuren. Die idaaiop1 opnieuw ontwakende
ijverzucht der bondgenooten eu meer nog
de dood van Pius V (1572f) de ziel der
Liga, stelden Konstantinopel voorgoed bui
ten gevaar.
Toen de mare der overwinning van
Lepanto d© christenstaten van! Europa be
reikte, heerschte er groote vreugde en
ging een zucht van verademing op. Te
Home was Pausi Pius V op den eigen dag
door een visioen van Juan's zegepraal
verwittigd geworden. Want toen hij den
7en October 1571 in het Vatikaan een
vergadering van kardinalen voorzat, stond
hij omstreeks 5 uur eensklaps Van zijin
zetel op, begaf zich naar het venster,
opende het en staarde een wijle strak
naar buiten. Dan keerde hij zijn van
Vreugde stralend gelaat naar de verga
derden en zeide: „Laten wjji God dan
ken, want wij hebben de overwinning
behaald." Allen begrepen, dat hier sprake
was van een zegepraal ter z'ee op de
Turksche wapenen. En .toen' eieinig© weken
later het uitvoerige bericht dier overwin
ning te Rome aankwam, bleek dat dezie
behaald was op den dag en het uur,
waarop de Paus zich naar het venster
spoedde.
Teneinde in Gods Kerk de hierinnering
aan deze belangrijk© en gewichtige zege,
onder bescherming der Moeder Gods be
vochten, voor altijd levendig te houden,
gelastte de Pausi, dat men elk jaar op
den eersten Zondag, van October hiet feest
van den Heiligen Rozenkrans zou vieren
en voortaan aan de smeekbedlem der litanie
van Maria de aanroeping zou toevoegen:
„Hulp der Christenen, bid voor ons!"
'-) Dü Turken nuemen hem Kanoeni", d w.z.
uitvaardiger van den canon of buis wet. Hij was
onbetwist een der belangrijkste sultans en bracht
bet Turksche staatswezen tot zijn hoogste ont
wikkeling.
2) Deze werd bijgenaamd de „dronkaard", was
een zwak vorst, bet tegenbeeld zijns vaders, den
grooten Soliman, maar bad een zeer bekwamen
grootvizier, (eersten minister of rijkskanselier
zouden w ij tegenwoordig zpggen) Sokolli, aan
wien bij de staatszaken overliet.
3) Pi us V (Lr 66—1572) van de orde der Dorui-
nikauen, onderscheidde zich door heiligheid, ge
leerdheid en vastheid van karakter en voerde
een zegenrijk bestuur over de Kerk.
4) „De Ueer is mijn L.cht en mijn Heil, wien
zal ik vreeze.
De toestand.
Eenigen tijd geleden seinde de Duitsche
Keizer aan zijn gemalin, dat generaal
Mackenzen eön „beslissende" overwinning
had behaald óp de Russisch-Rumeensch©
troepen. Later 'bleek die overwinning alles
behalve beslissend.
Voor enkele dagen werd de „verplet
tering" der Rumeenen bij Hermannstadt
gemeld. Ook met deze verplettering schijnt
het nog al tamelijk goed te zijn afgeloo-
pen, want achteraf blijkt, dat een groot
deel der Rumeonsche troepen is ontko
men en een tweede Rumeensch leger,
dat wel is waar te Iaat kwam om de
Rumeenen bij Ilermannstadt te ontzetten,
de Donau oversteekt om Von Falkemhayn,
den „overwinnaar" van Hermannstadt, in
den rug aau te vallen. Ook in het noord
oosten van Zevenburgen maken de Ru
meenen vorderingen.
De successen der Russen in de richting
van Lemberg '(zie onder losse berichten
in dit numraer) schijnen vrijwel geneutrali
seerd te zijn door tegenaanvallen der Cen-
tralen.
By Kaim'aktjala aan het Macedonische
front werken de Serviërs zich met moeite
vooruit.
Na don slag van Görz hadden de Italia
nen getracht verder in oostelijke richting
door te dringen en de Oostenrijksch-Hon-
gaarsche stellingen 'stormenderhand te ver
meesteren. Die poging mislukte, en toen
Cadoma tot de overtuiging kwam, dat het
hem niet 'mogelijk was op die wijze langs
Welk weder zullen wij hebben
Verwachting tot den avond van 5 Oct.
Matige, tijdelijk wellicht krachtige zuidelijke
tot zuidwestelijken wind; zwaarbewolkt met
tijdelijke opklaring; waarschijnlijk regen
buien. Aanvankelijk iets koeler.
hei; Wippach-daJ op te rukken, besloot hij
die stellingen 'door omsingeling te nemen.
Toen ook dat mislukte liet Cadorna het
plateau van Comen bestormen. Den 20en
September moest hij ook hiervan afzien.
Met enorme verliezen had de Italiaan-
sche opperbevelhebber slechts bereikt dat
het Oostenrijksche front bij San Grado
di Morwa eenige honderden meters naar
het oosten werd teruggedrongen, een resul
taat dat gansch niet in vergelijking kan
komen met de zware offers daarvoor ge
bracht.
De legerorder, 'die Joffre heeft uitge
vaardigd (zie onder losse berichten in dit
nummer) zou doen vermoeden dat de actie
aan de Somme gaat gestaakt worden, al
thans in haar tegenwoordige hevigheid,
totdat de winter voorbij is.
Zoo is het op het oogenblik op het ge-
heele reusachtige Europeesche gevechts
front een 'zoeken en tasten om de be
slissende overwinning 'te behalen, die den
oorlog een schrede nader tot de eind
oplossing brengt.
Db strijd aan de Somme.
PARIJS, 3 Oct. ("R. O.) Het avond-com
muniqué meldt:
Op het Somme-front namen wij bij een
plaatselijken aanval aan weerszijden van
den weg Péronne—Bapaume een belang
rijke loopgraaf ten Noorden van Rancourt
en maakten 120 gevangenen.
Groote wederzijdsche activiteit der ar
tillerie ten Zuiden van de Somme.
LONDEN, 3 Oct. (R. O.) Het Engelsche
communiqué meldt
Hevige regen gedurende den nachten
den vroegen morgen.
De strijd nabij Eaucourt l'Abbaye gaat
met succes vooruit.
Het weder belemmerde liet werk der
vliegers Een onzer vliegtuigen wordt ver
mist.
In de Doebroetsja.
Men meldt uit Petersburg:
Het offensief van generaal Mackenzen
aan het Doebroedsjafront is mislukt.
De legers der geallieerden hebben
Bulgaren en Duitschers tot staan ge
bracht op do linie Alimon-Cabodin-Toezla,
12 a 15 K.M van de linie Tsjernowody-
Konstanza, wier verovering het hoofddoel
was van Mackenzen.
De positie van de legers der gealli
eerden aan het Doebroe dsjafront is thans
belangrijk versterkt.
Russische sucsessen.
PETERSBURG. (Part Handelsblad).
Er zijn door de Russi-che legers aan het
Zuid westelijk front twee groote succes
sen behaald, n.l in de streek van Brody
en die van Brezany. Uit het groote aan
tal gevangenen valt op te maken, dat
twee Duitsche divisies teruggeslagen en
een totaal vernietigd is.
In de streek van Brody waren uitslui
tend Duitsche troepen, in die van Brezany
Turksche, Duitsche en Oostenrijksche.
Het gevecht duurde verscheiden dagen.
Thans zijn de versterkte stellingen bij
Brody, Kra^ne en in de streek van Bre
zany in banden der Russen.
Het succes bij Brody is bijzonder be
langrijk, want het bewijst, dat de Russen
vooruitgegaan zijn in de richting van
Lemberg.
Op den Balkan.
SALONIKI, 3 Oct. (R. O) Een officieel
Fransch communiqué meldtAls gevolg
der Servische overwinningen in de streek
van den Kaimaktschalan ontruimden de
