Oe Groote Oorlog.
No. 115.
Donderdag 28 September 1916.
Twaalfde Jaargang.
tohünt eiken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIIQAGAVQHO.
1 p 1 hand, voet B B a I I van een |j B een M
Onze Bondgenoofen.
Losse Oorlogsberichten.
NIEUWE ZEEUWS» COURANT
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes f 0.90, daarbuiten 1.10.
Afzonderlijke nummers 6 cent, dubbele bladen 10 cent.
Advertentiën worden ingewacht op Maandag en Woensdag vóór
half drie en Vrijdag vóór een uur 's namiddags.
Kanfoor V. d. Administratie: Gangepoortsfraaf C 2o9, GOES.
Tel. interc.: Directie no. 33. Redactie no. 97.
Reclameberichten 25 Ct. p. r. Bij abonnement speciale prijs.
Advertentiën van 15 regels ƒ0.50; iedere regel meer 10 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 J< berekend.
Dienstaanbiedingen 6 regels voor 25 Ct. k contant.
f500
gulden bij verlies van beide
handen, voeten of oogen.
Voorts bij ongeneeselijke
verstandsverbijstering
De abonné's op dit blad, in het bezit der door de
directie uitgereikte polis, zjjn, overeenkomstig de
daarvoor vastgestelde Verzekeringsvoorwaarden,
GRATIS verzekerd tegen ongelukken voor: verstandsverbijstering; of oog; I duim;
De uitkeering der bovenstaande bedragen is gewaarborgd door de „Hollandsche Algemeene Verzekerings-Bank" te Schiedam.
1 1® 8ulden bÜ I gulden bij /A gulden bij /A gSB
ja I verlies van een jfi I I H verlies B 9 9 verlies van S L.
I fÜf BJ of oog; duim; wijsvinger
gulden bij
verlies van
eiken andoren
vinger.
IV.
Er bestaat geen enkele politieke partij,
of men vindt daarin sommigen, die meer
vooruitstrevend, anderen die meer be
houdsgezind zijn; sommigen, die meer aan
de aristocratie (de regeering der aanzien
lijken), anderen die meer aan de democra-
tie (de volksregeering) hun sympathieën
verpand hebben.
Wordt dit meeningsverschil ten slotte
tot een klove, die een vruchtbaar samen
werken binnen het partijverband onmoge--
lijk maakt, dan volgt een splitsing, een
scheuring: beide fracties gaan uiteen en
vormen een afzonderlijke partij.
Een dergelijk proces heeft zich in de
antirevolutionaire partij voltrokken en
leidde tot het ontstaan der C h r i s t e 1 ij k
Historische Unie, tot welke die
genen onzer Coalitiegenooten gerekend
worden, die Christelijk-Historischen hee-
ten.
Op de politiek van Dr. Kuyper, gelijk
op do door hem in het leven geroepen
organisaties, ligt onbetwistbaar een theo-
cratisch-democratisch stempel. Ofschoon
vijandig aan den geest des ongeloofs, ge
lijk die zich in de Revolutie openbaart
en buigend voor Gods souvereiniteit in
het staatkundige, geloofde Dr. Kuyper toch
onder het volk, onder de arbeiders van
stad en land de bronnen te moeten zoe
ken van het moderne politieke leven en
met woord en daad toonde hij een open
oog en hart te hebben voor de nooden
en behoeften, zoowel als-voor de politieke
verlangens van „de kleine luyden", kort
om, hij bleek de ideeën te omhelzen, die
men gewoonlijk „democratisch" noemt.
Terwijl vele zijner volgelingen in het voet
spoor 'traden van hun genialen leider,
dezelfde democratische idealen nastrevend
(de onlangs overleden oud-minister Tal-
ma heeft bewezen, dat men een staatsman
kan zijn, echt christelijk en tegelijk waar
achtig democratisch was er een groep
antirevolutionairen, meest bestaande uit
mannen van aristocratischen huize, die er
de voorkeur aan gaf den conservatieven
weg te bewandelen. Die groep vond haar
aangewezen 'hoofd in J h r. Mr. Alexan
der F red er ik de Savornin L oil
man, gesproten uit een Hugenootsch ge
slacht. Naast de massale figuur van Dr.
Kuyper, met zijn geniale, maar ook iet
wat grove trekken van persoon en karak
ter, treedt Lohman in ons staatsleven
naa,r voren als liet volmaakte type van
den modernen edelman, uitmuntend door
de voornaamheid van zijn manieren, door
do sierlijkheid van zijn woord, door de
grondigheid en uitgebreidheid van zijn ju
ridische en legislatieve kennis. Door zijn
enorme eruditie, vrucht van het minis-
terambt en een veeljarig Kamerlidmaat
schap, is hij als geen ander met he)t
ingewikkeld mechanisme der Staatsma
chine vertrouwd, zoodat men van hem
te dien opzichte mag zeggen: j,nourri
dans le sérail, il en ooimait les dé-
tours".1) In 's lands vergaderzaal im
poneert hij door zijn fijne ironie, zijn
strenge, vaak meedcogen.de, somtijds zelfs
hooghartige logica en is tot op den hul
digen dag, volgens eenstemmig getuige
nis van vriend en tegenstander een sieraad
van ons Parlement. Het is hier, dunkt ons,
wel de plaats, om hulde te brengen aan
dezen uitnemenden Landsdienaar, die op
een leeftijd, waarop de meesten een
„otium cum dignitate", eeu welverdiende
en waardige rust genieten, nog kloek en
vaardig, den senatoren van het klassieke
Rome gelijk, slechts één begeerte kent:
„coiisulere reipubiicae", het algemeen wel
zijn van den staat behartigen, zijn land
en volk groot en welvarend maken vol
gens de grondstellingen, die hij' de juiste
acht.
Tusschen Dr. Kuyper en Lohman, man
nen van talent, maar van gansch verschil
lende geaardheid moest het vroeger of
later toit een breuk komen en bereids
vormde zich iu de Antirevolutionaire
partij de partij der z.g. Vrij'-Antirevolutio
nairen met Lohman aan het hoofd, die,
zich rechtstreeks beroepende op Groen
van Prinsterer, die „wezenlijk aristocrati
sche natuur", verzet aanteekead© tegen
de gebiedende gezagsoefening van Dr.
Kuyper en de door dezen geschapen partij
discipline.
Zoolang de schoolstrijd duurde, lekte
v,an deze inwendige verdeeldheid der Anti
revolutionaire partij weinig uit naar bui
ten en bleef een schijn-eenheid gehand
haafd. Maar in 1891, toen door de wets
voorstellen inzake kiesrechthervorming
van minister Tak van Poortvliet de felle
strijd ontbrandde tusschen „Takkianen"
en „Anti-Xalckianen", viel de partijl van
Dr. Kuyper uiteen en men kreeg de eigen
lijke antirevolutionairen of Kuyperianen,
'die Veel voelden voor een uitbreiding van
het kiesrecht en deswege voor „dema
gogen" werden uitgemaakt en de Vrijt-
Antirevolutionairen of „Lohmannianein",
die beweerden„Groen van Prinsterer wil
de de vrije politieke discussie. Toen
bjj zijn sterven zijln volgelingen, zich
vereemgden om een gemeenschappelijk
program te aanvaarden, namen zij als
grondslag van actie den strijd voor- de
Christelijke school. In dezen tijd verlang
den zij een zekere uitbreiding v,an helt
kiesrecht, die tot stand kwam in 1887.
Maar zij begeerden nooit iets anders, dan
hetgeen zij misten om de almacht te fnui
ken van de voorstanders van de neur
trale school. Dit resultaat is bereikjt,
daarom willen wij niet verder".
Met de Lohm,amiianen waren ook de
conservatieve Katholieken van de fractie
Biahlman tegen kiesrechtuitbreiding, terwijl
Dr. Schaepman met een paar getrouwen
meer voor de meening van Dr. Kuyper
voelde. De tijd heeft beide laatsten in
het gelijk gesteld en ook aan Lohman
geleerd, dat het beter is een stroom, die
ons te machtig dreigt te worden, in de
goede blanen te leiden, dan hem te wil
len tegenhouden.
Na het voorafgaande is' het gemakke
lijk te begrijpen, dat de partij! van
Lohman, met volkomen vrijheid van ge-
dachtenwisseling en volstrekte onafhan
kelijkheid van ali haar leden als we
zenlijke beginselen, geen ingewikkelde or
ganisatie "had. Zij Bepaalde zich "hoofd
zakelijk tot een commissie van advies,
bestaande uit twintig leden, die, wars
Van het voorschrijven van een gestrenge
gedragslijn, zich hoogstens liet vinden
voor het gewen van een hoffelijken raad
aan do aanzienlijke mannen, die onder
het Vrij-Antirevodufionaire vaandel streden-
De staf der partij werd gevormd door
de heieren Jhr. de Savornin Lohman,
Baron Schimmelpenninck van der Oye,
Baron Qnarles; van Ufford, Graaf van
Bylandt, Baron Mackay en Van Len-
nep. In November 1896 trad de nieuwe
partij met een verklaring van haar uit
treden uit het Kuyperiaansch .partijver-
bond officieel voor het voetlicht. In het
dagblad „De Nederlander" had zij wel
dra haar persorgaan, maar het duurde
tot 19 September 1898, alvorens zij ha
ren volgelingen een program van
beginselen aanbood. Hierin vindt men
de navolgende Antirevolutionaire prin
ciepen overgenomenalle macht komt van
God; de Schriften hebben gezag voor het
maatschappelijke leven; het streven om
den ouden, nationalen en godsdienstigen
geest der Hervorming te doen herleven;
het recht der ouders in z,ake het onder
wijs; de roeping van den Staat oin alle
godsdienstig geloof te beschermen en te
zorgen voor de openbare zedelijkheid. Als
nieuwe Vrij-Antirevolutionaire beginselen
sprak het program uit: vrijheid van ge-
dachtenwisseling in het staatkundig leven
en volkomen zelfstandigheid van de par
lementaire afgevaardigden tegenover hun
ne kiezers. In dit laatste vindt miein de
beantwoording van de vraag, waarom de
Vrij-Antirevolutionaire partij wel met een
program van beginselen, maar niet met
een algemeen program van actie zich bij
bare geestverwanten aandiende. Een pro
gram van actie toch zou ten gevolge kun
nen (hebben een verplaatsing van de maóhf
van' de Staten-Generaal op de kiezers en
juist de Vrij-Antirevolutionairen huldigden
met Groen van Prinsterer het beginsel,
dat de Staten-Generaal zich niet moest
laten beheerschen door den volkswil, ter
wijl zij het tevens als de groote fout be
schouwden van Dr. Kuyper's politiek sy
steem, dat het de leiding van 's lands za
ken in handen der kiezers legde, wat
volgens hen pure demagogie was.
Met dit al legden de Lohmannianen niet
de minste vijandigheid aan den dag te>-
gen de eigenlijke Antirevolutionairen,
steunden zelfs meermalen bij algemeene
en provinciale verkiezingen de candidaten
der richting „Kuyper".
Zoo wist de Vrij-Antirevolutionaire par-~
tij, op eigen gelegenheid de politieke wa
teren bevarende, het in 1901 te brengen
tot 8 vertegenwoordigers in de Tweede
Kamer, op wie circa 15000 stemmen wa
ren uitgebracht.
Van een Chxlistelijk-Historisch©
partij in de Kamer, officieel als zooda
nig (bekend, was toen nog geen sprake.
Wel bestond eï| onder de Protestanten
een C hri s tel ij k-Hi s tor is, c he Kie
zer s b o n d en de partij der F r i e s c h-
C h ris tel ij k-Hi s t oris c h en, waar
van nu en dan een enkeling als verte
genwoordiger in de Kamer optrad. Het
is door de samensmelting van beide
genoemde groepen met de Vrij-Antirevo
lutionairen, dat de thans bestaande recht-
sche politieke partij der Christel ij kj-
Historische Unie welke met de
Roomsch-Katholieke Staatspartij en de
Antirevolutionaire partij1 van Dr. Kuyper
de Coalitie vormt haar beslag kreeg.
Tot goed begrip hiervan is het echter
noodig in eenige bijzonderheden te tre
den, wat wij dan ook in een volgend
artikel hopen te doen.
„Opgevoed ia het palei-, kent hij er alle
kronkelgangen van.".
N.B'. Bovenstaand artikel, reeds gerui-
men tijd persklaar, moest door ons we-
'gens gebrek aan plaatsruimte, herhaalde-
delijk tot een volgend nummer worden
verschoven. Red.
De toestand.
Het westerfront vraagt in de laatste
dagen weer voornamelijk de aandacht.
Ten noorden van de Sornme is weer
een allergeweldigste slag geleverd, die
nog voortduurt en den Duitschers op
zware verliezen komt te staan. De voor
bereidende beschieting waarvan de echo's
tot in ons land duidelijk werden gehoord,
voornamelijk Zaterdag en Zondag, werd
door een Fransche oorlogscorrespondent
„van fabelachtige hevigheid" genoemd,
terwijl in het Duitsche stafcommuniqué
gesproken werd van „den geweldigen
inzet van de door de oorlogsindustrie van
de geheele wereld in den arbeid van vele
maanden vervaardigd materieel
Nadat door de geallieerden de aanval
op de Duitsche stellingen aldus was voor
bereid gingen zij tot de infanterieactie
over en meldden de Franschen
PARIJS, 25 Sept. (Reuter). Ten Noor
den van de Somme werd het hevig ge
vecht heden op het Engelsch-Fransclie
front hervat. Onze infanterie deed te 12
uur gelijktijdig een aanval op de Duitsche
stellingen tusschen Combles en Rancourt
en de verdedigingswerken van den vijand
die bijeen lagen tusschen Rancouit en
de Somme. Wij brachten onze linie voor
uit tot den zuidelijken zoom van het ge
hucht Fregincourt, veroverden het geheele
versterkte tc rrein tusschen Fregincourt
en hi uvel 148, namen het dorp Rancourt,
breidden onze stellingen ten Oosten van
den weg naar Béthume uit op een diepte
van een K.M., van den weg van Com
bles tot Bouchavesnes, bestormden den
heuvel ten Noordoosten van Bouchaves
nes en bereikten heuvel 130. Meer naar
het zuiden namen wij verscheidene loop
graven in de buurt van het noordelijk
gedeelte van het kanaal tusschen den
weg naar Béthune en de Somme. Het
aantal ongewonde krijgsgevangenen be
draagt tot nu toe ruim 400.
De Engelschen van hunne zijde meld
den:
LONDEN, 25 Sept. (Reuter). Ten Zuiden
van de Ancre deden wij overal met succes
aanvallen op de stellingen van den vijand
en bestormden een front van zes mijlen
tusschen Combles en Martinpuich met
een diepte van meer dan een mijl. De
versterkte dorpen Morvol en Lesboeufs
en verscheidene linies loopgraven werden
veroverd.
Het dorp Morvol ligt op de hoogten
ten Noorden van Combles en vormde
met zijn onderaardsche steengroeven,
loopgraven en draadversperringen een
geduchte sterkte. Het bezit van deze twee
dorpen is van groote militaire beteekenis;
de verbindingen van den vijand met
Combles zijn nu feitelijk afgesneden Een
groot aantal gevangenen, mitrailleurs en
ander oorlogsmaterieel bleven in onze
handen. De vijand leed zware verliezen
de onze zijn betrekkelijk gering.
Zes vijandelijke aeroplanes werden gis
teren in luchtgevechten vernield en mins
tens drie andere beschadigd en naar
beneden gedreven. Drie Engelsche machi
nes worden vermist.
Door deze successen werd de door de
Duitschers voor zeer gewichtig gehouden
stelling te Combles, die bijzonder krachtig
was versterkt en met onderaardsche gan
gen voorzien zoo goed als onhoudbaar
tvijl zij bijna geheel omsingeld was en
de opening die nog over was, bestreken
werd door het Fransche vuur.
Iu plaats van een oogenblik te pauzeeren
en waarschijnlijk om de Duitschers niet
den tijd te laten door tegenaanvallen het
verlorene te doen herwinnen, hebben de
geallieerden doorgezet en zond men ons
vanmorgen telegrafisch de navolgende
staf berichten, die van nog grootere en
strategisch gesproken nog meer gewich
tige voordeelen der Engelschen en Fran
schen gewagen.
Laatstgenoemde meldden
„PARfJS. (Stafbericht). De slag be
noorden de Somme is hervat. De geal
lieerden breidden hun winsten aanmerke
lijk uit en namen het geheele
dorp Combles. De buit is groot. Het
dorp ligt vol gesneuvelde Duitschers. De
Franschen namen ook nog een klein
bosch benoorden Frégicourt en het groot
ste gedeelte van het versterkt terrein
tusschen dit bosch en het bosch St. Vaast,
oostelijk van den weg naar Béthune".
De Engelschen melden:
„LONDEN. (Stafbericht). De Engel
schen bezetten Thiepval en den hoogen
heuvelketen oostelijk daarvan benevens
het „Zollern reduit".
De laatste successen der geallieerden
worden als buitengewoon gewichtig be
schouwd."
Dit zal dan moeien beteekenen dat de
geallieerden hun ontlastingsoffensief thans
kunnen veranderen in een doorbraakof-
fensief, want ofschoon de Duitsche front
linie aan de Somme voortdurend achteruit
week, doorgebroken werd zij nog niet.
Van de overige oorlogsterreinen teekent
zich het geweld van den strijd, die er op
verschillende punten woedt, niet af in
veranderingen van eenige beteekenis.
In de Dobroedsja staan de beurtelings
beslissend overwonnen en verslagen
tegenstanders nog altijd op dezelfde linie.
Hij Fiorina hebben de geallieerden
eenige nieuwe vorderingen gemaakt,
zonder echter den hardnekkigen tegen
stand, dien de Bulgaren bieden, om
Monastir te behouden te kunnen breken.
De Italianen melden de bezetting van
den Cardinal top, ten N.-O. van den voor
enkele dagen veroverden Cauriol, in het
Dolomieten-gebied gelegen.
Een munitiefepöpt der geallieerden vernield.
Het Duitsche nieuwbuteau Wolff deelt
©en omweg uit Amerika mede, dat in
den nacht van 20 op 21 Juli door Duit
sche vliegers nieuwe munitieopslagplaat
sen der Engelschen, zuidoostelijk van Ca
lais, -met bommen zijn hes;tookt, w&pXr
Welk weder zullen wij hebben
Verwachting tot den avond van28Sept.:
Meest matige oostelijke tot zuidoostelijken
wind, licht tot halfbewolkt, waarschijnlijk
nog droog weer. Weinig verandering van
temperatuur.
door al de gebouwen onder vreeselijke
ontploffingen in de vlammen opgingen.
De schade moet 25 millioen dollar be-
loopiein.
Zeppelins boven Engeland.
Zerien zeppelins hebben Maandagnacht
Portsmouth, ide Theemis', Leeds, York, Lin
coln en Diarby aangevallen met ontplóf-
fings- en brandbommen, volgens de Duit
schers wel, volgens de Engelschen niet
met eenig belangrijk succes.
Do zeppelins werden sterk ondier vuur
genomen, maar, ontkwamen.
Die twee zeppelins, die Zaterdagnacht
zijn neergeschoten waren de L 32 iein L
33, beiden v,an de nieuwste constructie.
Het Russisch offensief in de Karpathen.
GENEVE, 26 September. (H. N.) De
correspondent van de „Temps" te jetro-
gTado (verneemt, dat verdere aanvallen van
(de Russen in de Karpathen waarschijnlijk
niet ,me©r te verwachten zijn, daar de
winter dit jaar reeds vroeg isl ingevallen.
Ook aan het overige gedeelte van het
front zijn de gevechten betrekkelijk tot
staan gekomen.
Generaal Broess'ilof zal zich thans te
vreden stellen met het troffen der noo-
dige strategische voorbereidselen, die een
(waarborg zullen zijn, dat de definitieve
eindoverwinning het volgend jaar zal wor
den behaald.
Een „landschip" genomen.
De Tagezeitung meldt, dat een dpr! nieu-
jw'O ooiiogsmionsters, door de Engelschen
aan bet front van de Somme gebruikt, den
Duitschers, in handen is -gevallen.
Loopgraven.
Men meldt aan de N. R. Ct. van de
Zeeuwsch-Belgische grens dat Zaterdag
een groot aantal personen nabij de
grens op Belgisch grondgebied begonnen
met hoornen en heggen ,om te hakken en
Loop graven te maken.
De toestand in Griekenland.
ATHENE, 25 Sept. (Reuter.) Venize-
lO'S is vanochtend vroeg, vergezeld van
admiraal Kondoeriotis, verscheidene
hoofdofficieren len volgelingen, van (hier
vertrokken, waarschijnlijk naar Kreta,
vanwaar men verwacht, dat hij zich
naai- Saloniki zal begaven. Die toestand
is hoogst ernstig.
ATHENE, 25 Sept. (Reuter.) Volgens)
hier ontvangen berichten heel't bet gar
nizoen van Korfoe zich ton gunste 'van
de beweging te Saloniki verklaard.
(Zie verder onder laatste berichten
Red.)
Onder Fransche leiding.
De „Köln. Volksz." schrijft:
De bijzonder rijke ervaring in alles wat
den aanval betreft, die in den twees
jarigen wereldkrijg overal werd opge
daan, is door onze tegenstanders in het
Wjesten en bet Oosten bij hun laatste
groote offensieven, die nog worden voort
gezet, in ihaar geheel in toepassing ge
bracht. Bijzonder opmerkelijk daarbij is,
dat de Franschen overal optreden als
de leermeesters hunner bondgenootenop
alle krijgsverrichtingen, aan de Somme,
in Wnlhynië en in de Bjoekowina,, druk
ken zij hun eigenaardig stempel. Dit feit
wordt 'het eenvoudigst hierdoor verklaard,
dat 'het Fransche leger onder de Ententei-
legers ongetwijfeld vooraanstaat in ge
oefendheid, bewapening en militaire be-
kjwaamheid, zoodat het meent, dat zijne
vechtmethode, waarmede het succes had,
den geallieerden tot richtsnoer moet die-
npn. („De Tijd".)
