K K E N
[ooien te velde.
en andere Jakken,
teren, 's-Heerenhoek.
nhandel Goes.
IRANJECz.
De Groote Oorlog
i waterdichte
kkleeden.
JVo. 106.
Donderdag 7 September 1916.
Twaalfde Jaargang.
Aardappels
Rechters of Gangen
Verschijnt eiken MAANDAG-,JOEUHAG- en VRIJDAGAVOND
VEREENIGING,
ND".
VOORHANDEN
bij inschrijving:
Aardappels
hrijving te koop:
Het Processieverbod.
Losse Oorlogsberichten.
BINNENLAND.
,'topathologischen Dienst te
cursus in phytopathologie
het gebouw der R. L. W. S.
onds van 6—8 uur. Zij, die
ij te wonen, gelieven daar-
afdeelings-secretaris
F. KAKEBFEKE te Goes.
ilie, Pepermuntolie, Groene
rolie, Spijkolie, Risinus of
Fenkelsiroop, Rabarbersi
.etsiroop.
ar bij
d)
NE en GEBRUIKTE
schillende soorten.
Aanbevelend,
>orstad, GOES.
J
koop gevraagd
lappel 8 cent per kilo.
7/2
ïgen aan station Goes of
Contante betaling, A. KOR-
ipelle
Eigenheimers,)
den boomgaard aan den
;hen Grintweg, en
rimers en Industries,)
den boomgaard aan de
ider Schore, aankomende het
Armbestuur te Goes,
n te bekomen en inschrij-
1 in te leveren ten kantore
E. C. VAN DISSEL te Goes,
insdag 5 September e.k.,
gs vier uur.
65 AREN
rorden ingewacht bij P. A.
IGH Ez. te Wemeldinge, tot
eptemher 1916 waar tevens
te bekomen zijn.
TE KOOP
GROOTE PARTIJ
EEM Pz. te Kwadendamme.
TE KOOP
n te laden, van 40 tot 50
breed en ruim 10 M. lang,
Oostsingel, Gors
©rtelt".
Harry, .ik beminde u al dien
inde misschien zonder het
wellicht zou ik het nooit
ben, hadden wij1 de laatste
>twist en afscheid genomen,
cht voor altijd. In de eerst
en reeds ontwaakte in mijn
voel van liefde voor u, dat
ep' in mijn hart had wortel
it ik met al mijn wilskracht
Hat ik een vrij sterken wil
zij! er lachend bij,) niet M
t gevoel op1 een ander over
zei Harry, nu lachend °P
Want zij hield een oogew
t een soort van maagdelijke
deze volledige en vrijte b®"
haar gevoelens te zijlaten op-
voort, Harriot, Want ik kan
ig aanhooren".
(Slot volgt.)
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes f 0.90, daarbuiten f 1.10.
Afzonderlijke nummers 5 cent, dubbele bladen 10 cent.
Advertentiën worden ingewacht op Maandag en Woensdag vóór
half drie en Vrijdag vóór een uur 's namiddags.
Kanfoor v. d. Administratie: Gangepoorfstraat C 209, GOES.
Tel. interc.Directie no. 33. Redactie no. 97.
Reclameberichten 25 Ct. p. r. Bij abonnement speciale prjjs.
Advertentiën van 15 regels f 0.50; iedere regel meer 10 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 J< berekend.
Dienstaanbiedingen 5 regels voor 26 Ct. A contant.
De abonné's op dit blad, in het bezit der door de |B9 gulden bij verlies van beide jg pB gulden bij
directie uitgereikte polis, zijn, overeenkomstig de |j j|~ M i 1 handen, voeten of oogen. (S g-. -| I verlies van een
daarvoor vastgestelde Verzekerings voorwaarden, T| "jj Voorts bij ongeneeselijke JI hand, voet
GRATIS verzekerd tegen ongelukken voor: verstandsverbijstering; I V V of oog;
De uitkeering der bovenstaande bedragen is gewaarborgd door de „Hollandsche Algemeene Verzekerings-Bank" te Schiedam.
gulden bij
verlies
van een
duim;
gulden bij
verlies van
een
wijsvinger
gulden bij
verlies van
eiken andoren
vinger.
Op den Katholiekendag te Roosendaal
is in een der afdeelingen gesproken over
liet grondwettelijk processieverbod, dat
een beletsel is voor de openbare uiting
van het katholieke geloofsleven en wel
zeker in die plaatsen, welke voor het
grootste deel Katholiek zijn.
AVanneer het Leger des Heils op den
openbaren weg, in bosch en veld zijn
godsdienstige bijeenkomsten houdt, wan
neer de Sociaal-Democratie hare volge
lingen op straat roept om daar door een
zoo grootsch mogelijke manifestatie pro
paganda. te maken voor de „internatio
nale", dan kan zulks ongestoord geschie
den,. voor zoover de openbare orde niet
wordt verstoord. Maar wanneer een vreed
zame Roomsche processie huiten de mu
ien van het kerkgebouw zou treden, dan
zou, behoudens in heel enkele gemeenten,
proces-verbaal volgen. Ook, al ware de
openbare orde in het minst niet gestoord,
wijl gehandeld wordt tegen art. 170 der
grondwet, dat zegt: „openbare godsdienst-
oefehingen buiten de gebouwen en be
sloten plaatsen zijn geoorloofd, waar
zij thans (d.i. in 1848) naar de wetten
en reglementen zijn toegelaten". In dit ven
hand schuilt een onrechtvaardigheid ten
opzifchte der Roomsch-Katholieken, welke
na verloop van de 60 jaren, sinds de
samenstelling van dit artikel, steeds druk
kender werd en ook door helderziende
andersdenkende landgenooten wordt en
kend.
Met vermijding van iedere wrijving tus
schen de verschillende gezindten zou aan
die onbillijkheid een einde kunnen wor
den gemaakt, wanneer hij de komende
grondwetsherziening aan de gemeentebe
sturen de bevoegdheid werd verleend om,
inet inachtneming van hetgeen de open
bare orde vereischt, openbare godsdienst
oefeningen buiten de kerkgebouwen op
een desbetreffend verzoek toe te staan.
Om de publieke opinie met de opheffing
van het artikel 170 reeds bij voorbaat
te verzoenen, is het inmiddels zaak, een
helder licht te doen vallen op de onbil
lijkheid, die in het grondwettelijk ver
verbod op de processiën is gelegen en
daarom (mag de uitnemende poging in
deze richting door Mr. J. R. H. van
Schaik, door zijn artikel over het pro
cessieverbod in het tijdschrift „De Bei
aard", verricht, niet anders dan worden
toegejuiehd. De beste ondersteuning van
zijn streven is dan o. i. ook die plaatsen
Uit zijn artikel over te nemen, waaruit
voor iederen onbevooroordeelden lezer de
noodzakelijkheid spreekt, het voor ons,
Roomsch-Katholieken, hinderlijke art. 170
der grondwet gewijzigd te krijgen.
Na te hebben uiteengezet dat de recht
spraak in den [loop der jaren het Roomsch-
Katholieke processiewezen in zoo moge
lijk nog engeren band heeft gesnoerd dan
art. 170 dit deed, eindigt Mr. Van Schaik
zijn betoog als volgt:
Daarom verdient boven een poging
om de rechtspraak in een juistere rich-
ling te leiden de voorkeur, met kracht
te streven naai- herziening van het grond
wettelijk voorschrift. Wij kunnen niet lan
ger dulden, dat onze vrijheid van gods
dienstoefening zoo willekeurig aan ban
den wordt gelegd. Elke uiting van gees
telijk leven in het openbaar is geoor
loofd, alleen aan ons is het verboden,
van onze godsdienstige gezindheid in het
publiek te doen blijken. Luidruchtige ver-
rzamelingen en optochten van socialisten
en anarchisten, van revolutionairen, ja,
van Jan Rap en zijn maat zijn toege
laten, en onze vreedzame en vredige, onze
filijde en tot God opheffende processies
worden met geweld binnen de muren van
onze tempels gehouden. Betoogingen en
optochten tegen den godsdienst zijn vrij,
mits maar niets wat naar den dienst
van God zweemt coram populo1) tot uiting
kome. Hoelang zullen wij dit tyrannieke
Grondwetsartikel nog moeten dulden? Is
dan de godsdienstige verdraagzaamheid in
den loop der jaren niet zoozeer toege
nomen, dat pr tegen- opheffing van het
processieverbod geen overwegend bezwaar
meer kan bestaan? De verhouding der
kerkgenootschappen is in de laatste halve
eeuw veel verbeterd. Nauwelijks valt te
gelooven, dat men zich aan elkanders
openbare godsdienstoefening nog zal er
geren.
Toch wachte men zich voor overdreven
optimisme. De Staatscommissie voor
Grondwetsherziening heeft het in haar den
20en December 1906 uitgebracht verslag
weten klaar te spelen, hoofdstuk 6 der
Grondwet „van den godsdienst" ongewij
zigd te laten. Dat althans de bepaling van
lart. ,170 reeds door Thorbecke een zon
derlinge, ,met den aard eener hedendaag-
sche grondwet geenszins strookende onge
lijkheid van recht genoemd, dringend her
ziening eischte, schijnt niet tot haar door
gedrongen. Alleen één lid, de oud-hoog
leeraar De Louter, heeft bij eene afzonder
lijke nota aan de Koningin met klem op
revisie aangedrongen. Met instemming
lezen wij in die nota van dozen gezag-
hebbenden staatsman het getuigenis, dat
hij het onnopdig en onrechtvaardig acht
'tegen openbaring van godsdienstig leven
wettelijke, ja, grondwettelijke belemmerin
gen op te werpen, welke men tegen uitin
gen der openbare meening, zelfs van re
volutionaire strekking onnoodig acht. Het
voorbehoud van de noodige maatregelen
tot verzekering der openbare orde en rost
voorziet z. i. in alle behoeften en is vol
doende om tegen buitensporigheden tus-
schen deelnemers en andersdenkenden te
waken.
Mocht deze vracht van godsdienstige
onverdraagzaamheid niet met medewer
king van de andere politieke partijen uit
de Grondwet worden teruggenomen, dan
Kullen wij er om moeten strijden. De pro
cessies, als openbaringen van godsdienstig
en gemeenschappelijk leven, zijn bij ons
Roomsche volk al te geliefd dan dat wij
ier voor goed afstand van willen doen.
Integendeel, de tijd schijnt thans geko
men, om dit ons onrechtmatig onthou
den geestelijk goed met alle kracht, die
in ons is, te heroveren. Waar ieder ander
tnag getuigen, willen ook wij getuigen.
Waar anderen de rede of het gevoel in
het openbaar dienen, willen wij onzen
God in het openbaar dienen.
Zou herziening van art. 170 der Grond
wet niet een der voorwaarden 'kunnen
worden, zonder de vervulling waarvan
het Katholiek volksdeel niet meer be
reid is tot eenige wijziging der Grond
wet zijn medewerking te verleenen?2)
coram populo voor de oogen van liet
volk, Red. N. Z. Crt.
s) In „De Tijd" van 5 September lezen wij:
„Wij ondersteunen van harte het betoog van oir.
Van Schaik omtrent het proceisie-verbod en wij
zouden dan ook een initiatief-voorstel der katho
lieken tot wijziging van artikel 170 zéér toe
juichen."
De operaties In België en Frankrijk.
LONDEN, 5 September (R. 0.) Het
Engelsche communiqué meldt: Die gevech
ten van heden leidden tot het verder
versterken van onze .stellingen in het
Leuze-bosch. t
In weerwil van het z-ware artillerie
vuur en het veranderlijke weder gaan
onze troepen voortdurend voort. Zij heb
ben al het terrein tusschen de Falfte-
miont-hoeve èn het Leuze-bosch en tus-
schen. dit bosch en de buitenwijken van
Ginehy bezet.
PARIJS, 5 September (HAVAS.) Het
namiddag-communiqué meldt: Op bet
front van de Somime -hindert het slechte
weder, dat heel den nacht geheerseht
heeft, de operaties'.
De Frans'cbe troepen versterken zich
op het veroverde terrein.
Ten Noorden der rivier ondernamen:
de Diuitschers een zwaren tegenaanval
uit het bosch van Anler]u tiegen de
Fransche- stellingen tusschen Comtbles
en Le Forest. Onder bet vuur der Fran-
s'che kanonnen en machinegeweren ge
nomen, geraakten ,de aanvalstroepen, in
wanorde en stoelden naar de linie, van
waar- zij. gekomen waren terug, na
groote verliezen te hebben geleden. Dl©
Djujtschers hernieuwden hun poging niet.
Ten Zuiden van de Soimme trachtten
de Duitschers slechts tegenweer te' bie
den op een enkel punt van het front
ten Oosten van Bielloy-en-Sante,.Te, waar
verscheidene aanvallen door het vuur
der Franschen werden afgeslagen. De
Duitschers lieten :nog een honderdtal'
gevangenen in handen der Franschen.
Op den rechteroever van de Maas
is de nacht betrekkelijk kalm .geweest.
In de sectors van Fleury en Chenois
maakten 'de Franschen opnieuw 50 ge
vangenen, waarbij twiee officieren. Dluit-
sche aanvallen op een kleine redoute
ten Zuid-Oosten van het werk Thiaumont
mislukten volkomen.
(De Fransche linie sluit thans bij de
Biitsche aan. Als Gambles in handen
der Franschen komt heeft een omvat
tende aanval tegen Péronne groote kans
op islucoes.
Ook wat artillerie-bedrijvigheid aan
gaat, schijnen de geallieerden de Diuit-
schers 'de baas te zijn.
De Duitschers, die als gevangenen
werden binnengebracht, waren als yer-
suft door het artillerievuur en de daar
op volgende handgranaten-aanvallen.
Red.)
Op den Balkan.
Het Duitsche communiqué van 5 Sept.
meldt:
De Duitsch-Bulgaarsche troepen be
stormden en bevestigden de voor-stellin
gen van het bruggenhoofd van Tutrakan.
De Bulgaren hebben de stad Dobrie ge
nomen. Bulgaarsche ruiterij sloeg herhaal
delijk Roemeensche bataljons uiteen.
Duitsche zeevliegtuigen wierpen bom-
imen op Constan,za en op lichte Russische
zee-strijdkrachten. Onze luchtschepen bom
bardeerden met goed gevolg de stad Boe
karest en de petroleum velden van Ploesti.
Eerste botsing tusschen Russen en Bulgaren.
PETERSBURG, 5 Sept. Het namiddag
communiqué meldt: In de Dobroedsja had
op 4 September de eerste botsing plaats
tusschen onze bereden, troepen en Bul
gaarsche cavalerie. Wij sabelden een Bul
gaarsche bereden patrouille neer en na
men een officier gevangen.
De operaties der Rumeniërs.
LONDEN, 5 Sept. Reuter verneemt uit
gezaghebbende Roemeensche bron, dat
Roemenië er in geslaagd is de passen
in de Karpathen met zeer geringe ver
liezen te forceeren als resultaat van de
militaire strategie en van omtrekkende
bewegingen.
Het doel van Roemenië is voor het
©ogenblik de strategische punten bezet te
houden, ten einde een aanval, dien de
vijand ongetwijfeld zal doen, te kunnen
weerstaan.
De druk der geallieerden op de andere
fronten dwong den vijand Zevenburgen
gedeeltelijk te ontruimen en hiervan heeft
Roemenië ten volle partij getrokken.
De Centrale mogendheden trachten zoo
vee] mogelijk troepen bijeen te brengen,
om deze tegen haren nieuwen vijand in
het veld te brengen, maar Roemenië heeft
zijn toebereidselen hiertegen getroffen.
Niet de helft van het koren, dat Duitsch
land in Roemenië heeft gekocht, is
leverd. (Handelsblad.)
Met D u its c h-0 o s t-A f r i k a begint
het op een eindje te loopen. De unie
troepen hebben nu de vroegere hoofd
stad van de laatste Duitsche kolonie, Dar
essalam, bezet.
De onderzrërsoorlog.
Een Lloydsbencht meldt: De Noorsche
stoomschepen „Gotthard" (890 ton) en
„Setesdal" (882 ton} zijn gezonken.
Ook het Engelsche stoomschip Swift
"Wings" (2763 ton).
Griekenland reeds geoordeeld.
De „Corriere della Sera' 'van den lsten
September bevat de volgende ontboeze
ming
„Wanneer Griekenland nu de wapens
opnemen zou, om de Bulgaren te ver
drijven, zou het zijn eer weer kunnen
herstellen, maar nooit meer tegenover
Europa, welke aanspraken ook kunnen
doen hooren noch kunnen beproeven zijn
invloed te vergrooten. Want het heeft
gewankeld tusschen verraad en neutrali
teit. De Entente heeft zijn vonnis over
Griekenland reeds geveld, en geen nieuwe
gebeurtenis zou daaraan iets kunnen ver
anderen."
Nederlandsche kinderen uit Duitschland.
Voor het Huisvesting Comité te Leiden
arriveerden Dinsdag onder begeleiding
van den Woleerw. pater Emmanuel,
een 20 tal Nederlandsche kindertjes uil
Duitschland via Zevenaar.
Dinsdag a s worden 50 andere kinderen
verwacht.
De opgebrachte graanschepen.
In 1 egenstellins met de in omloop zijnde
geruchten, vernemen wij van welingelichte
zijde, dat de stoomschepen, welke de
vorige maand in Engeland waren opge
houden, hunne ladingen alle in goede
conditie gelost hebben. Enkele partijen
Mixed mais en gerst waren eenigszins
warm. Daarentegen was de La Plata
mais in uitstekende conditie. Van ladingen,
welke geheel bedorven zouden zijn, is
geen sprake.' (Maasbode.)
Een Compromis inzake de sociale verzekering.
„De Tijd" (r.-k vestigt met de volge. de
woorden de aaudachtop een aanbevelens
waardig voorstel van prof. mr. P. J M.
Aalberse in het Kath. Soc. Weekbl. tot
een compromis tusschen linker- en rech
terzijde in zake de sociale verzekering.
Om te ontkomen aan de moeilijkheid,
dat men door de verplichte sociale ver
zekering wél de arbeiders, maar nog niet
de niet-arbeiJers helpt, stelt hij voor,
naast en in verband met de verplichte
arbeidersverzekering een onverplichte,
maar ter aanmoediging van Rijkswege
gesteunde, verzekering in te voeren van
on- en minvermogende niet-arbeiders. In
dat stelsel van sociale verzekering kan
dan een overgangs-bepaling worden
opgenomen, in werking ongev.-er gelijk
aan artikel 369 van de Invaliditeitswet-
Talma. Inderdaad kan dit voorstel leiden
tot een vruchtbaar compromis tusschen
Rechts en de vrijzinnigen. Rechts kan
dit aanvaarden met behoud en eerbiedi
ging harer beginselen en voor de vrijzin
nigen is alleen noodig, dat zij terugke ren
van de dwalingen hun weegs en hun
eigen inconsequentie inzake de Staats-
pensioneering inzien.
Koninklijk bezoek.
H. M. de Koningin bezoekt vandaag Den
Helder, om de schietoefeningen bij te wo
nen op het kustfront, het gymnastiekter-
(rein te gaan zien, enz. Daarna zal een
bezoek worden gebracht aan de eilanden.
Donderdagavond 7 uur zal II. M. weer
vertrekken. H. M, zal overnachten in een
der schepen.
Het bezoek draagt geen feestelijk ka
rakter.
Valsche geruchten.
Naar aanleiding van de hardnekkige ge
ruchten, die Dinsdag te Rotterdam en
Amsterdam de ronde deden, dat n.l. alle
militaire verloven zouden zijn ingetrok
ken, seint men uit 's-Gravenhage d.d. 5
September aan „De Maasbode":
Voor de geruchten ter beurze van Am
sterdam en Rotterdam, dat de militaire
verloven zouden zijn ingetrokken, waarin
Welk weder zullen wij hebben
Verwachting tot den avond van 7 Sept.:
Zwakke tot matige winden uit oostelijke,
later wellicht zuidelijke richtingen; lichtiw
wolkt, droog weer, mogolijk nachtvorst.
Weinig verandering van temperatuur overdag.
oen manoeuvre is te zien, is het oogen-
blik al zeer slecht gekozen, waar niet
alleen deze verloven doorgaan, doch ook
Minister Bosboom en Minister Loudön,
kalm van hun vacantie genieten.
Minister Loudon keert eerst Woensdag
of Donderdag van zijn vacantie terug.
Hooger salaris en pensioen voor Kamerleden.
De Memorie van Antwoord van den
Minister van Binnenl. Zaken inzake de
wetsontwerpen tot herziening der Grond
wet, gaat vergezeld van twee nota's van
wijziging. De Regeering wenscht de scha
deloosstelling voor leden der Tweede Ka
lmer te brengen van f2000 op f3000 en
hen bovendien voor bijwonen der ver-
Iga deringen der Kamer of van haar com-
missiën vergoeding van reiskosten toe te
kennen volgens regels door de wet te
Stellen. Den afgetreden leden wenscht dé
Regeering pensioen toe te kennen, n.l.
f 100 's jaars voor elk vol zittingsjaar, dat
zij lid der Kamer waren, tot een maximum!
van f 2000.
Memorie van antwoord.
Over de verschenen memorie van ant
woord der regeering inzake de grond
wetsherziening schrijft o. a. „de Gel
derlander".
„De Grondwetlierziouing heeft, dunkt
ons, aan kans van slagen niet onbe
langrijk gewonnen. Van de meest Iinksche
zijde, bij sociaal democraten, vrijzinnig-
democraten, en hier en daar ook bij de
Unie-liberalen werd er met toenemende
kracht op aangedrongen het vrouwen
kiesrecht positief' in de Grondwet vast
te leggen. Op zoo'n eisch echter moest
de herziening beslist schipbreuk lijden
Hechts zou daarmee nooit accoord gaan.
Minister Cort van d< r Linden heeft
dat gelukkig tijdig ingezien en al zal
het nu wel wat rommelen bij de radi
calen, nu de Minister weigert veidër
te gaan dan de beletselen voor vrouwen
kiesrecht uit de Grondwet weg te nemen,
ook daar zal men wel inzien, dat het
beter is met beide handen aan te grijpen,
wat thans geboden wordt, dan de kans
die in misschien geen kwarteeuw röeer
terugkeert, te laten ontglippen."
Over het vrouwenkiesrecht in verband
met deze memorie "schrijft nog „Liet
Huisgezin":
„De minister ziet zeer goed in, dat
een blanco-artikel voor het vrouwen
kiesrecht de uiterste concessie is, waar
voorde rechterzijde zich kan laten vinden.
Het zal reeds moeite kosten, haar
daarmee vrede te doen hebben.
Wie meer eischt stuit zeker op niet
te breken verzet".
Een priester-smokkelaar.
Ondier bovenstaande© sensatiewekken-
den titel brengt „Het Nieuws van den.
Dag", avondblad 23 Augustus', het vol
gend!© bericht
„Dlqor de Eechtbank te Arnhem is R.
K. priester ,A- T-, uit Grave, wegenis po
ging tot Verbodten uitvoer, veroordeeld
tot f 15 of 15 dagen hechtenis.
De geestelijke was aangehouden onder
Beek, in het bezit Van eenige gerookte
hammen, die hij naar Duitschland wilde
smokkelen."
Wat echter was het gteval?
„De R.-K. priester A. T. ondernam
eenigen tijd geleden, met eten liefdadig
doeleinde, een reis naar België, welkte
pver Aken moest wordten afgelegd. Gezien
de (moeilijkheid zich op reis van het noo
dige te voorzien, nam hij ongeveer twee
pond: 'ham mede, welke hij, om uitdrogen