De Groote Oorlog.
No. 99.
Dinsdag 22 Augustus 1916.
Twaalfde Jaargang.
Mijd ellen lUUUkJNEISIK- en «IIIIIIUW.
Onze Bondgenooten.
Losse Oorlogsberichten.
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes f 0.90, daarbuiten f 1.10.
Afzonderlijke nummers 6 cent, dubbele bladen 10 cent.
Advertentiën worden ingewacht op Maandag en Woensdag vóór
half drie en Vrijdag vóór een uur 's namiddags.
Kanfoor v. d. Administratie: Gangepoorfsfraaf C 2o9, GOES,
Tel. interc.: Directie no. 33. Redactie no. 97.
Reelameberichten 25 Ct. p. r. Bij abonnement speciale prijs.
Advertentiën van 15 regels f 0.50; iedere regel meer 10 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 berekend.
Dienstaanbiedingen 6 regels voor 25 Ct. contant.
1500
gulden bij verlies van beide
handen, voeten of oogen.
Voorts bij ongeneeselijke
verstandsverbijstering
De abonné's op dit blad, in het bezit der door de
directie uitgereikte polis, zijn, overeenkomstig de
daarvoor vastgestelde Verzekeringsvoorwaarden,
GRATIS verzekerd tegen ongelukken voor:
De uitkeering der bovenstaande bedragen is gewaarborgd door de „Hollandsche Algemeene Verzekerings-Bank" te Schiedam.
gulden bij
verlies van een
hand, voet
of oog;
100
gulden bij
verlies
van een
duim;
gulden bij
verlies van
een
wijsvinger
gulden bij
verlies van
eiken anderen
vinger.
ui.
Van de politieke partijen, die met de
Katholieke staatspartij de coalitie vormen,
vraagt de Antirevolutionaire, als hebben
de de oudste brieven, het eerst de aan
dacht.
De naam „Antirevolutionaire" partij
schijnt op bet eerste gezicht iete vreemds.
Een nadere kennismaking met 'hetgeen
daarover in bet program van beginselen
der partij wordt gezegd, zal ons do be-
teekenis van dien naam verduidelijken.
In artikel 1 van dat program lezen wij
„De Antirevolutionaire richting vertegen
woordigt voor zooveel ons land aangaat
den grondtoon van ons volkskarakter, zoo
als dat, door Oranje geleid, onder in
vloed 'der Hervorming, omstreeks 1572
zijn stempel ontving."
Aangezien nu, volgens den antirevolu
tionairen gedachtengang, voornamelijk de
Fransche Revolutie van 1789 zich princi
pieel vijandig toonde aan den Neder-
landsch Caivinistischen geest, is herstel
van datgene wat door de revolutie van
'89 aan de doorwerking van dien ouden
nationalen en godsdienstigen geest is te
niet gedaan, het doel der antirevolutio
naire staatkunde. Dr. Kuyper zegt dan ook
in zijn verklaring van het antirevolutionair
program: „Innerlijk vertoont zich de Anti
revolutionaire partij als een politieke par
tij, die zich aansluit aan de Calvinistische
beweging van 1572. Uitwendig vertoont
zij zich aan ons als de tegenstandster
van het grondbeginsel van de Fransche
revolutie en dat is de eenige reden waar
om zij zich antirevolutionair noemt."
'Uit het eerste deel dezer verklaring, n.l.
dat de Antirevolutionaire partij zich aan
sluit aan de Calvinistische beweging van
1572, volgt feitelijk, dat de anti's zich
te weer stellen tegen den geest van het
Katholicisme. En werkelijk, de ultra-Cal
vinisten in ons land, die zoo goed als
allen tot de Antirevolutionaire partij be-
hooren, laten niet af, met hun aanvoer
der, dr. Kuyper, de Roomsch Katholieke
belijdenis in hunne geschriften „de
Heraut" b.v. aan te vallen met die
hardnekkigheid, welke de volgelingen van
den Geneefschen reformator immer ken
merkte.
Er dient echter aanstonds bijgevoegd,
dat die strijdlustige tegenstand zich enkel
op dogmatisch gebied openbaart. Bij alle
verschil van belijdenis gevoelen de Anti
revolutionairen zich één met de Roomsch
Katholieken in de erkenning, dat een chris
telijke geest de regeering en wetgeving des
lands moet doorademen. Ook het enghartig
begrip van een herstel van het Calvi
nisme als staatsgodsdienst, gelijk dat in
ons land was vóór 1789, is den Antirevo
lutionairen vreemd. Dr. Kuyper zelf ver
zekert: „de Antirevolutionaire partij wil
geenszins aan de Gereformeerde Kerken
haar officieel karakter (van staatskerk)
hergeven". Want zegt hij' verder, „in de
Fransche Revolutie, die een einde ge
maakt heeft aan een in veel opzichten
verouderden toestand, moet men het recht
vaardig oordeel Gods zien over zooveel
schandelijk machtsmisbruik."
Zooals wij reeds hierboven aanstipten,
behaoren de Gereformeerden, de ultra-
Calvinisten, hoofdzakelijk tot de Antire
volutionaire partij. Toch is, theoretisch
althans, die partij niet aan eenige kerk
gebonden, noch treedt zij; op als verdedig
ster van een bepaalde confessie. Zij1 wil
alleen een Calvinistische staat
kunde voeren1). Het woord „Calvinis
tisch" heeft hier dus meer een historische
beteekenis. Dat deze theorie ook door de
praktijk wordt bevestigd, leert ons het
voorbeeld van verschillende Antirevolu
tionairen, die, kerkelijk, niet tot de Gere
formeerde Kerk van dr. Kuyper behooren,
1) Art. 3 van het Antirevolutionair program
j zegt„Op staatkundig gebied belijdt de partij de
eeuwige beginselen van het Woord Gods, zoo
evenwel dat het staatsgezag noch rechtstreeks
I noch door de uitspraak van eenig
kerk (wjj spatieeren Red.) maar alleen i
de concientie der overheidspersonen aan de o
dinantie Gods is gebonden".
zooals het Kamerlid Van der Voort van
Zijp, wijlen oud-minister Talma enz.
Alvorens de omschrijving van het Anti
revolutionaire beginsel en de theoretische
uiteenzetting van het partijbegrip te be
ëindigen, dient er op gewezen, dat de
Antirevolutionairen, die zich kanten tegen
de Revolutie, streng gesproken, hun ont
staan aan een revolutie danken. Immers,
de beweging van 1572, waarop zij zich
beroepen de vestiging van het Calvi
nisme in de Nederlanden wortelt in
een revolutionaire daad: den opstand
tegen het wettig gezag van den koning
van. Spanje in deze landen, dat niet in
1581 bij de z.g. afzwering maar eerst in
1598, bij 'skonings dood, een einde nam.
Doch wij schrijven geen geschiedenis en
moeten zorgen niet te ver van ons onder-
werp af te dwalen. Zien wij liever wie
de Antirevolutionaire partij in ons land
stichtten, aankweekten en tot bloei brach
ten.
De stichter was Groen van Prinsterer
(18011876), een merkwaardig man, die
zijn vele en veelzijdige talenten ten dienste
Stelde der partij, die hij in het leven had
geroepen en met het woord zoowel als
met de pen 'de door hem voorgestane
beginselen propageerde.
Toch was de partij in den aanvang zon
der beteekenis en men noemde Groen
dan ook „den veldheer zonder leger".
Ook was er in Groen's dagen nog aller
minst sprake van samenwerking tusschen
de Anti's en de Katholieken. Veeleer stond
Groen van Prinsterer vrij; vijandig tegen
over zijn Roomschc landgenooten, die hij
het liefst ergens in het zuiden van ons
land onder een apart bestuur zag bijeen
gebracht.
De man, die de Antirevolutionaire partij
zou opvoeren tot zulk een hoogte, dat zij
meer dau eens regeeringspartij werd, be
gon - zijn loopbaan als eenvoudig dorps
predikant te Beesd in Gelderland, om het
te brengen tot minister-president, tot mi
nister van staat.
Dr. Abraham 'Kuyper, is als dr. Sehaep-
man, wellicht meer dan deze, een politieke
kolossus, een volksleider, een redenaar
vau den eersten rang. Een man met een
breeden gezichtskring, een forschen wil,
een onverwoestbare werkkracht, die nu
nog, in zijn hoogen leeftijd, doet denkeni
aan die honderdjarige eiken, trotsch hun
kruinen verheffend boven het hen om
ringend geboomte, stormen en bliksem
flitsen tartend. Een man van het hout,
waaruit men heerschers en veroveraars
snijdt, zoowel op stoffelijk gebied als in
het rijk des geestes. Hij werd de hernieu-
wer der Nederlandsche Protestantsche
Kerk, haar hoofd en haar theoloog; hij
schonk zijn geestverwanten een Vrije Uni
versiteit, waarvan hij de eerste rector
magnificus was. Zoowel in als buiten
het parlement van 18741875 was hfj
Tweede Kamerlid voor Gouda en keerde
eerst in 1893 in de Kamer terug om in
1901 minister te worden arbeidde hij
onverpoosd en met geniale vaardigheid
aan de verwezenlijking der Antirevolutio
naire politiek en aan de consolideering
zijner partij. Reusachtig was zijn arbeid
voor de triumf van het bijzonder christe
lijk onderwijs, waarbij de Roomsch Katho
Heken hem in trouwe kameraadschap ter
zijde stonden. Hij, hoe vurig Calvinist
ook, begreep dat, waar de huidige poli
tieke strijd vooral gaat tegen de ont
kerstening der maatschappij', waarin meer
en meer paganistische factoren zich op
doen, samenwerking moest gezocht wor
den met hen, die op> staatkundig terrein
Gods soevereiniteit als uitgangspunt ne
men van hun politieke inzichten. Daar
om zocht en vond hij, steun bij Dr. Schaep-
man en door dezen bij de Roomsch Katho
lieken en thans mag geconstateerd worden,
dat de verhouding tusschen de Anti's en
de Roomschcn als politieke bondgenooten
zeer hartelijk is.
Het politiek program, dat dr. Kuype:
aan zijn partij gaf, is blijkbaar ingericht
op een bondgenootschap met andere chris
telijke politieke fracties, met name ook
met de Roomsch Katholieken. Wie het
doorleest, zal bemerken, dat het zich gun
stig onderscheidt door de afwezigheid van
bekrompen of sectarische ideeën en er
zich hoofdzakelijk toe bepaalt die beginse
len vast te stellen en nader te omschrijven,
die zich boven alle discussie verheffen
en aan de verschillende christelijke staat
kundige richtingen gemeen zijn.
Wat bij den eersten aanblik der Anti
revolutionaire partij treft, is haar voor-
beeldige tucht, gevolg van een streng door
gevoerde inwendige organisatie, die tege
lijk zacht en krachtig is en trapsgewijze
van het Céntraal-Comité uit, langs de
verschillende provinciale comité's en dis
trictsvergaderingen tot in de plaatselijke
kiesvereenigingen den band der partij-
eenheid weet te bewaren.
Deze machtige organisatie, die ons, Ka
tholieken in groote lijnen althans, ten
voorbeeld is geworden, verkrijgt haar be
kroning door de algemeene vergadering
van de afgevaardigden dér partij', die ge
houden wordt op kritieke momenten en
wanneer verkiezingen aanstaande zijn. Die
vergadering, waarin Dr. Kuyper, de voor
zitter van het centraal-comité, door zijn
welsprekend woord bezieling weet te ge
ven aan de gemeenschappelijke actie, is
een soort monstering der partij, waarbij
de aanwezigen worden aangezet tot een
geestdriftig werken voor de goede zaak.
Als men nu bedenkt, dat b.v. in 1905
op 13 April in de algemeene partijverga-
dering te Utrecht 3900 afgevaardigden bij
een waren, dan begrijpt men, dat van
zoo'n bijeenkomst een enorme invloed ten
goede uitgaat over geheel de partij.
Ondanks allerlei tegenwerking zoowel
van buiten als van binnen, ondanks den
afval van Christen-democraten onder
Staalman e-n van Christelijk-Historischen
onder De Savornin Lohman, bleef de Anti
revolutionaire staatspartij: zich krachtig
ontwikkelen en is op den dag van heden
een partij van groot prestige en mach
tigen invloed in den lande, waarmede
de politieke tegenstanders terdege reke
ning hebben te houden. Tal van voortref
felijke staatslieden, zoowel in de Kamer
als achter de ministerstafel heeft zij' in
de jongste decennia, sinds zij voor de
eerste maal met de andere coalitiepartijen
als regeeringspartij optrad, den lande ge
schonken.
Nog treurt het Christelijk Nederland bij
het verseh gedolven graf van den anti
revolutionairen staatsman, die na Kuyper
het meest den naam zijner partij heeft
doen schitteren, den voortreffelijken oud
minister Talma.
Wij sluiten deze schets der Antirevo
lutionaire staatspartij met een aanhaling
uit het interessante boek van den te Parijs
wonenden maar met zijn oud vaderland
nog meelevenden Paul Verschave, geti
teld: „La Hollande politique; un parti
eutholique en pays protestant", waarin
hij dr. Kuyper aldus bij zijn lezers inleidt
„Gelijk alle geesten van den eersten
rang, heeft hij zijn vurige bewonderaars
gehad en tevens zijn heftige bestrijders.
Zijn tegenstanders noemen hem spot
tend „den paus der Calvinisten" en
waarlijk, daargelaten in hoeverre zijn
godsdienstig hervormingswerk in den
boezem der (protestantsche) volkskerk
recht geeft hem alzoo te noemen, zijn
voorkomen heeft iets ontzagwekkends,
iets bisschoppelijks. Zijn Romeinsch ge
laat, een weinig dik door de jaren,
treft bij den eersten oogopslag door
de scherpheid van trekken, den gekrom-
den neus, het breede voorhoofd en het
vuur, dat schittert in het levendig en
doordringend oog. Zooals Dr. Schaep-
man de redenaarslip had, zoo heeft
Dr. Kuyper de heerscherslipen dit is
een der merkwaardigste zijden van dit
fosche en aantrekkende gelaat vau de
zen protestantschen leeraar, altijd in
strijd, voortreffelijk en geducht schrijver,
meeslepend en gewild redenaar, met
bekwaamheid en diepen blik in het
staatkundige, dat deze zucht naar ge
zag velca zeggen dezen geest van
heerschzucht en dwingelandij niet
weinig bijgedragen heeft tot den waren
haat, die velen hem hebben toegedragen
en toedragen. Want dat is juist het
moeielijke, wanneer het betreft een ta
lent dat aan het genie grenst, om te
beoordeelen waar het natuurlijk over
wicht eindigt en de overheersching be
gint. 2)
2) Zie in de Nederl. vertaling, verschenen bij
Kok, Kampen, bldz. 46 en 47.
W.B. Wij hebben bovenstaand 3e ver
volg van het artikel „Onze Bondgenooten",
dat reeds geruimen tijd op plaatsing wacht
te, heden een plaats ingeruimd, om het
slot van het artikel: „R. K. Bijzonder
onderwijs" in ons volgend nummer een
plaats te geven. Red.
Gevechten aan het Westerfront.
PARIJS, 20 Aug. (R.O.) Hot fwoiul-
communiqué meldt: Ten Noorden van de
Somme namen de Franschen een krach
tig versterkt bosch. .tusschen Guilliemiont1
en, Maurepas. Zij maakten veel materiaal
buit. De Fransche batterijen waren ac
tief op het heele Sommefront.
De vijand beschoot hevig Fleury.
LONDEN, 20 Aug. (R.O.) Generaal Haig
melclt: De Engelscben namen een hoogte
ten Zuid-Oosten van Thiepval en brach
ten hun linie halverwege Ginchy vooruit
naar den zoom van Guillemont. Zij na
men 796 gevangenen.
LONDEN, 20 Aug. (R.O.) Generaal Haig
rapporteert: Gevechten met handbommeiii
gisteravond op sommige punten tusschen
de Ancre en de- Somme. De vijand deed
echter geen ernstige poging om het ter-,
rein terug te winnen, dat wij Vrijdag ver
overden.
BERLIJN, 20 Aug. (W.B.) Het groot-
hoofdkwartier meldt: Ten Noorden van
de Somme neemt de gevechtsactiviteit
langzaam af. Bij Ovillers duurden de ge
vechten van man tegen man nog tot den
a,vond voort. Op zichzelf staande aanval
len zijn ten Noord-Westen van Pozières
en aan beide zijden .van heL Foiureaux-
bosch afgeslagen.
Volgens de tot nu toe ingekomen be
richten hebben op 18 dezer minstens 8
Engelsche en 4 Fransche divisies aan de
aanvallen deelgenomen.
Rechts van de Maas herhaalde de vij
and gisteravond zij;n aanvallen in dein
sector Thiaumont-Fleury.
Hij is in het dorp Floury opnieuw bin
nengedrongen, voor het overige echter af
geslagen.
Vijandelijke patrouilles werden bij Fro-
melles en ten Noord-Westen van Lieven
teruggeslagen. Wij maakten bij Lentrey
eenige gevangenen.
Gevechten aan het Oosterfront.
WEENEN, 20 Aug. (W. B.) Het staf-
bericht meldt:
Front aartshertog Karl: Op den Magur
ten Westen van Moldawa, werden meer
dere Aanvallen .afgeslagen. Dvitsche troe
pen namen den berg Kreta in bezit.
A.an hot Noord-Oostelijke engten van de
Czorna-Hora "Wordt verder gestreden.
Ten 'Noorden, van den Tartaren-pias mis
lukten sterkere aanvallen van den vijand.
Ten Zuiden van Hoïozanka vernietigde
ons geschutvuur een oprukkende Russi
sche kolonne.
PETROGRADi, 20 Aug. (Westniki). Het
avondcommuniqué van den staf ipelclt:
Toestand onveranderd.
Gevechten op het Zuiderfront.
WEENEN, 20 Aug. (W. B.) Het staf-
herieht meldtGeen bijzondere gebeur
tenissen.
Aan het Saloniklfront.
Die Bulgaren hebben blijkbaar het Salo-
niki-offensief der geallieerden niet afge
wacht, doch de stad Fiorina gelegen
Z.-O. van Monastir bezet eil zich hier-
Welk weder zullen wij hebben?
Verwachting tot den avond van 22 Aug.:
Meest matige westelijke tot noordweste-
iijken wind, tijdelijk opklarend, later waar
schijnlijk weer regenbuien, met kans op on
weer; weiuig verandering van temperatuur.
mede een post verzekerd aan de N. W1.
zóne van Ententegebied. Intusschen is ge;-
neraal Cordoinnier op verzoek van Sar-
raal te zijner beschikking gesteld om dei
directe laanvoering der troepen op zich
te nemen, terwijl Snrrail zelf de algemeenel
operaties leiden zal. Die operaties zullejni
op de eerste plaats ten doel Rebben de.
bevrijding van .Servisch-Macedonië, waar
koning Peter dan voorloopig het Servi
sche hestuur zal inrichten. De Bulgaren
zullen nu blijkbaar trachten den opïnarscjh
der geallieerden naar Servisch-Macedonië
tegen te houden. Vandaar de bezetting
van Fiorina.
Hindenburg en de Hongaren.
Men meldde dezer [dagen aan „Da Te
legraaf": ,Be „Times"-oorrespondent ite
Boedapest verneemt, dat tijdens de de
batten in de Hongaaxscbe Kamer de af
gevaardigde Polonyi de rqgeering ver
weet, dat zij toe had gelaten, dat het
volle gezag overl het Homgaarsche fegefl
Werd toevertrouwd aan von Hindenburg,
di© eau buïger van een vreemden staat
is en geen eed tegenover 'den Hongaar
sche staat heeft afgelegd. Hij isl dus vol
gens de Grondwet niet gerechtigd het be
vel te voeren over de Hongaren. Het ge
heel© Huis juichte Polonyi toe bij zijin
vlijmscherpe dritiek over de Oostenrijk-
sche generaals. Zelfs de leden van de
meerderheid betreurden het, dat er mtet
het ontslaan van generaals te lang ge
wacht was.
Bestraffing der Duitschers.
PARIJS, 20 Aug. (Havas). In het „Pe
tit Journal" betuigt Pichon, de vroegere
minister van buitenlandsche zaken, zijn
volledige instemming met het idee om
de bestraffing te vorderen voor alle mis
daden, door de Duitschers in dezen.oor
log gepleegd.
Duitschc onderzeeërsactie.
BERLIJN. De chef van den admiraal
staf der marine meldt: Door onze U-
booten werden op 19 dezer in de wateren
aan de Engelsche Oostkust een vijandelijke
kleine kruiser en een torpedojager vernie
tigd. Een andere kleine kruiser en een
linieschip werden door torpedotreffers
zwaar beschadigd.
Een trein gederailleerd.
KEULEN. (Officieel). Zondagmorgen
ontspoorden op het station Keulen—
Ehrenfeld vier wagens van een binnen
komenden militairen trein. Twee militai
ren werden zeer licht gewond. De mate-
rieele schade is gering. Het verkeer werd
niet gestoord. Een onderzoek is ingesteld.
Görz.
Na den val van Görz schreef een cor
respondent van daar in de Oostenrijksche
bladen
Al is de- .strategische beteekenis van
Görz niet groot geweest, zoo is de mo
reel© voor beid© partijen van belang.
Voor Italië, omdat het alles jer op ge
zet had, om deze bloemenstad(de
Weemschia handel krijgt zijn bloemen uit
Görz), die nu ©en puinhoop geworden
is, in handen te krijgen; voor de mo
narchie, omdat haar soldaten de „be
nauwd©'veste" als helden verdedigd had
den, en bet zoo bitter was; die stad
prijs te geven. Van den Podgora hing
het lot van de stad 14 maanden af.
Vroeger met kastanjes, beuken en eiken
bekroond, was deze berg langzamerhand
veranderd in ©en kale rots, yan allen
plantengroei ontbloot, met trechtersin
de omwoelde aarde. En langs den heu-
veL ligt de brug ©ver 'de Isonzo, storm-
