in-zaad.
Ier
goedkoop plionfa
De Groote Oorlog.
uw
es Wauters,
KOOP:
V. KOOMAN.
ssellooper
No. 9.
Donderdag 20 Januari 1910.
Twaalfde Jaargang.
lerschijnl eiken MAAH1AG-. 10ENSDAG- tn ÏRIIDAGAVGND
De Zuiderzee.
worden
ïkbinderij van
46 cent pond
BEEM GOES.
iburger f13 kilo
de 12
he bruine - 11
shrijving te koop
vart Ruinpaard,
'KASTELEIN.
R |L R R verlies van een R R R R R verlies R_ R H verlies van M L
1 C 1 hand> voet I R RH I van een H H een M
Losse Oorlogsberichten.
Welk weder zullen wij hebben
3 mnd.
nd.
ins.
prijzen en prospectus van
e „Hercules" IVlaalmolcns met
steenen. Onovertrefbaar
gang en meelopbrengst
)Ien en motor. Getuigschrift
agent voor Zeeland
Westsingel, Goes.
3 pCt. korting.
voorraad strekt, prima
gegarandeerd
39
39
Hoogachtend,
Wemeldinge.
eeverzekering voor Zuid-Beve-
ivestigd te Heinkenszand.
Te bezichtigen bij den heer
„Mon PlaisirWolfertsdijk.
igsbiljetten 111 te leveren op
lan. precies om 12 uren op
stende" te Goes,waar de brief-
;opend worden.
Namens het Bestuur,
SERRARENS Jr., Agent.
ij voorkeur iemand, die pen-
FRANSEN VAN DE PUTTE
oes.
GEHUWDE LIEDEN zon-
voor Hötel Café Restaurant
hoofdsteden van Zeeland,
de letters A 14, Boekh.
DERNISSE, Middelburg.
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes 0.75, daarbuiten 0.95
Afzonderlijke nummers 5 cent, dubbele bladen 10 cent.
Advertentiën worden ingewacht op Maandag en Woensdag vóór
half drie en Vrijdag vóór een uur 's namiddags.
Kantoor v. d. Administratie: Ganzepoortstraat C (2o9, GOES.
Tel. interc.Directie no. 33. Redactie no. 97.
Reclameberichten 25 Ct. p. r. Bij abonnement speciale prijs.
Advertentiën van 1—5 regels ƒ0.50; iedere regel meer 10 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 _X berekend.
Dienstaanbiedingen 5 regels voor J)5 Ct. A contant.
De abonné's op dit blad, in het bezit der door de MM MM gulden bij verbes van beide m» A gulden bij
directie uitgereikte pobs, zijn, overeenkomstig de R I 11 I handen, voeten of oogen. R R- I I verlies van een
daarvoor vastgestelde Verzekeringsvoorwaarden, R R Voorts bij ongeneeselijke I B I B hand, voet
GRATIS verzekerd tegen ongelukken voor: verstandsverbijstering; R tU 00S
De uitkeering der bovenstaande bedragen is gewaarborgd door de „Hollandsche Algemeene Verzekerings-Bank'
|M gulden bij gulden bij gulden bij MM
I W W of oogduimwijsvinger
gulden bij
verlies van
eiken anderen
vinger.
te Schiedam.
Met het meedoogenloos geweld, da.t den
ontketenden natuurkrachten eigen is,
wierp de storm van 13 Januari jl. het
water der Zuiderzee in de vette polders
van Noord-Holland en herschiep duizen
den bunders vruchtbaar land in een zilt
moeras.
Geen wonder, dat alom stemmen op
gaan, roepende: „dempt de Zuiderzee en
voorkomt de herhaling van een dergelijke
ramp I"
En het wetsontwerp' tot droogmaking
der Zuiderzee, door minister Lely inge
diend en thans bij de Raad van State
in behandeling zijnde ter fine van advies,
heeft door den stormvloed van den 13en
ji. niet weinig aan belangrijkheid ge
wonnen.
„Ziet", zoo schrijft mr. G. Vissering,
voorzitter der Zuiderzeevereeniging, in
„Het Handelsblad", „alleen de schade,
welke thans in één nacht is toegebracht,
zal misschien gelijk zijn aan de totale
kosten van de afsluiting met een dijk van
Wieringen naar Piaam (Friesche kust),
die gebouwd wordt op een wijze, dat
soortgelijke .storingen zonder bezwaar kun
nen werden weerstaan". Mr. Vissering
toornt dan verder in zijn artikel tegen
de twijfelmoedigheid, de traagheid, het
vasthouden aan het oude, altemaal lee-
lijk op den voorgrond tredende eigen
schappen der Nederlanders.
Dit is zeker: komt het plan tot droog
making der Zuiderzee thans tot uitvoe
ring, dan zijn wij, Nederlanders, daar
mede niet over één nacht ijs gegaan.
Reeds jaren geleden deed de overweging,
dat de Zuiderzeevisscherij slechts ©en vrij
armelijke opbrengst geeft (23V2 millioen
gulden per jaar) terwijl een vruchtbare
bodem onder het zeewater blijft bedolven,
plannen geboren worden tot geheele of
gedeeltelijke afdamming der Zuiderzee en
tot inpoldering der drooggemaakte gron
den. Do Waterstaatsingenieur B. P. G.
van Diggelen deed in 1849 een voor
stel, dijken te leggen van Den Helder
naar Terschelling en van Terschelling naar
de Friesche kust. Doch technische bezwa
ren, verbonden aan de groote en diepe
vaargeulen tusschen de Noord-Holland-
sche eilanden, maakten dit plan onuit
voerbaar. In 18GG ontwierp de Water
staatsingenieur J. A. B e ij e r i n c k het
plan .tot het leggen van een dam, die
beginnende bezuiden den Ketel-mond bij
Kampen, over het eiland Urk naar Enk-
huizen zou loopen. Dit plan, door den
ingenieur T. J. Stieltjes nader om
gewerkt, werd in handen gegeven van een
ad hoe benoemde Staatscommissie, met
den ingenieur W. F. Leemans tot secre
taris, die namens de commissie den 21en
April 1873 verslag uitbracht van hare
studie. Verder werd bij wet van 5 Juni
1875 -een nader onderzoek van het moge
lijke der Zuiderzeedrooglegging gelast en
werden daarvoor de noodige gelden toe
gestaan. Een gewijzigd ontwerp, bevat
tende o. a. den aanleg van een dam van
Ketelmond naar het Gooi, bood de heer
Leemans aan op 22 November 1875 en
den 18en April 1877 bood Koning
Willem III den Staten-Generaal een
wetsontwerp aan tot droogleg
ging van het zuiden der Zui
derzee met vrijlating van de uitwate
ring van den Gelderschen IJsel. Na af
treding van het ministerie-Heemskerk (Sr.)
in 1877 werd dit ontwerp ingetrokken.
Daarmede was echter de zaak niet van
de baan. Want de te Amsterdam in 1886
opgerichte Zuiderzeevereeniging
bleef door onderzoek en bespreking van
de technische zijde van het vraagstuk
zoowel als van de economische gevolgen
eener Zuiderzeeïnpoldering, de belangstel
ling voor deze kwestie levendig houden
en de civiekingenieur C. Lely, die na
mens de Zuiderzeevereeniging een groot
aantal boringen verrichtte en in verschil
lende technische nota's, dóór kaarten pn
teekenin-gen toegelicht, de mogelijkheid
van een gedeeltelijke drooglegging der be
faamde binnenzee had aangetoond, ont
wierp het plan, dat thans nog van kracht
is en, wordt het door minister Lely in
gediende ontwerp wet, zal1 worden ver
wezenlijkt. Dit plan komt in hoofdzaak
hierop neer: Van de E w ij ks sluis bij
Wieringerwaard in Noord-Holland zal over
Wieringen een zware afsluitdijk worden
gelegd dwars door de zee naar Piaam
aan de Friesche kust en al-zoo de kom
der Zuiderzee afsluiten van het Noord
zeewater, dat vanuit de zeegaten der
Noord-Hollandsche eilanden er in binnen
dringt. Wijl in die besloten kom de IJsel
voortdurend zijn water binnenvoert, zal
spoedig die kom veranderen in een zoet-
watermeer. Tien groote uitwateringsslui
zen, op Wieringen te bouwen, moeten
dienen om het peil van dat zoetwater-
meer te regelen en daardoor ook de re
geling van den waterstand in de aan
grenzende provinciën mogelijk te maken.
Binnen den bovenvermelden afsluitdijk
zouden dan vier groote stukken kunnen
worden ingepolderdeen noordwes
telijke polder, Ioopende van Wie
ringen met een bocht naar Medemblik,
groot 21.700 H.A.; een zuidweste
lijke polder, Ioopende van bezuiden
Enkhuizen met een zuidoostelijk omgaande
bocht naar Marken en Monnikendam,
groot 31.520 H.A.; eenn zuid-ooste
lijke polder, Ioopende met een noord-
oostwaartsche bocht van Muiderberg tot
bezuiden den Ketelmond bij Kampen,
groot 107.760 H.A. en een noord
oostelijke polder, gaande van de
kust bij Blokzijl naar Schokland en zoo
om Urk heen naar Gaasterland aan de
Friesche kust, groot 50.850 H.A. De vier
polders alzoo met het respectabele opper
vlak van 21 1.830 H.A.
Het overblijvende binnenmeer zal een
vermoedelijke oppervlakte hebben van
145.000 H.A.
Als men nu nagaat, dat de afsluitdijk in
9 jaar zou klaar komen, de noordweste
lijke polder in 14 jaar zou zijn droogge
legd, de zuidoostelijke in 24 jaar, de
zuidwestelijke in 28 jaar en 'de noord
oostelijke in 33 jaar, dan zou dus, na
aftrek van de noodige H.A. voor nieuwe
wegen en vaarten en anderszins, na een
arbeid van 33 jaren een oppervlakte
vruchtbaar land worden verkregen ter
grootte van 1 9 4.4 10 H.A., grooter alzoo
dan de provincie Zeeland, dat 179.555
H.A. meet.
Te begrijpen is het, dat de heer Visse
ring in zijn hierboven genoemd artikel'
schrijft
„Velen blijven zich blind staren op
de tegenwoordige gebrekkige visscherij
van een 3000 man, die ongeveer f2
millioen kunnen besommen en hadden
,dan geen oog meer voor da breede
toekomst van welvaart, welke openge
legd wordt in de nieuwe drooggelegde
gronden voor meer dan 250.000 men-
schen, die jaarlijks zeker meer dan 70
•millioen gulden kunnen produceeren,
afgezien van de nieuwe zoetwatervis-
scherij, die dan binnen de afgesloten
ruimte systematisch kan worden ge
kweekt."
De kosten van het plan Lely worden
besomd op 240 millioen gulden, waar
van ruim 40 millioen voor rekening ko
men van den afsluitdijk. Wanneer die
kosten verdeeld worden over een groot
aantal jaren, zal de financiëele druk, die
daardoor op de natie wordt gelegd, ge
ring zijn. Dat geld, zegt Vissering, wordt
dan niet besteed voor improductieve uit
gaven, maar 194.000 Hectaren zeer vrucht
bare grond wordt daardoor verkregen,
terwijl de productiekracht aanmerkelijk
wordt verhoogd, terwijl volgens anderer
meening de graanopbrengst bij da in cul
tuurbrenging der nieuwe polders ons
onafhankelijk zou maken van buitenland-
sche markten, een voordeel, waarvan de
waarde in deze oorlogstijden bijzonder
in het oog springt.
jWa-t er van zij, bovengenoemd plan, in
zijn groote lijnen hier ontwikkeld, werd
onderworpen aan het onderzoek eener
Staatscommissie van 28 leden, ingesteld
bij Koninklijk besluit vgn 8 September
1892, van welke commissie de vroegere
ingenieur Lely, intusschen minister van
Waterstaat geworden, het presidium be
kleedde. Slechts 6 leden dier commissie
hadden bezwaar tegen de uitvoering van
het plan omwille der financieele gevol
gen voor den Staat; met algemeen© stem
men echter besliste men, dat het werk
eventueel' door het rijk moest worden
uitgevoerd.
Rij Koninklijke boodschap van 7 Mei
1901 bood H. M. Koningin Wil'helmina
den Staten-Generaal een wetsontwerp aan
tot droogmaking der Zuiderzee, volgens
het plan van den heer C. Lely, di© ten
tweede male minister van Waterstaat was
geworden, doch met dien verstande, dat
voorhands alleen het leggen van den af-
sluitdam en de inpoldering der twee weste
lijke polders zou worden onder handen
genomen. De Zuiderzeevereeniging liet
zich inmiddels niet onbetuigd. Dezelfde
heer Vissering, waarvan wij boven spra
ken, schreef in 1898 met den heer H. C.
v. d. Houven v. Oordt een verhandeling
over ,De economische beteekenis van de
afsluiting en drooglegging der Zuiderzee",
die later als bijlage de memorie van toe
lichting tot het wetsontwerp in zake de
droogmaking vergezelde.
Het ministerie-Kuyper trok 18 Septem
ber 1901 het wetsontwerp in; niet uit
antipathie er tegen, maar wijl de nieuwe
minister van Waterstaat, De Marez Oyens,
eerst nog een nader rapport verlangde
van het College voor de Z-e-evisscherij
over de eventueel© schadevergoeding aan
de Zuiderzeevisschers uit te keeren en
van de inspecteurs-generaal' van 's Rijks
waterstaat over de technische uitvoering
der plannen. t
Die rapporten, welke successievelijk in
kwamen, zijn door de nimmer stilzittende
Zuiderzeevereeniging in Dec. 1905 met
een nota van beantwoording gepubliceerd.
Thans is het ontwerp opnieuw inge
diend. Zal het nu „post varios casus",
na allerlei lotswisseling, ongehinderd zijn
weg naar het staatsblad vinden?
,Dit hangt af van de vraag of er tegen
het plan tot (gedeeltelijke) droogmaking
der Zuiderzee ook ernstige bezwaren be
staan.
Pe heer D. R. Mans holt hield ver
leden jaar voor de Maatschappij van Land
bouw en Nijverheid te Groningen een
voordracht over de droogmaking der Zui
derzee. Hoe hij er over denkt, moge blijken
uit hetgeen hij Maandagavond schreef in
de „N. R. Courant".
De zaak komt hierop neer, zegt hij,
„dat de minister van Waterstaat van
plan is een bijna waardeloos
moeras met ontzaggelijke kosten on
der water weg t'e pompen en daaren
tegen en daardoor de vruchtbare en
,met groote kosten door de ingelanden
ingedijkte polders langs onze Noordzee
kusten te verzuipen."
Dit klinkt eenigszins anders dan de
taal van den heer Vissering, die van
„uiterst vruchtbare gronden" sprak, ter
wijl de heer Mansholt de Zuiderzee „een
bijna waardeloos moeras" noemt. Welk
bezwaar heeft dan laatstgenoemde tegen
de drooglegging van onze binnenzee?
Daarover in een- volgend nummer.
De toestand.
Montenegro heeft het opgegeven en de
wapenen neergelegd.
Terecht wees graaf Tisza in de Hon-
gaarsche Kamer er op, dat deze gebeur
tenis niet moet worden overschat, al
noemde hij haar ook belangrijk en heu
gelijk.
De Times voorspelde reeds, dat Ko
ning Nikita het opgeven zou.
Voor Italië is het een onaangename
geschiedenis, vooral wijl het nu zijn vij
and Oostenrijk juist daar sterk ziet wor
den, waar het zulks het minst van alles
wenschte.
In de landen en de pers der Centralen,
heerscht natuurlijk blijdschap over den
stap van Montenegro. Te Berlijn vlagde
men als voor een overwinning.
De Entente is inmiddels een stap ver
der gegaan in Griekenland en heeft troe
pen geland bij Athene.
Zoowel in den Piraeus als bij Phale-
ron zijn afdeelingen ontscheept, doch deze
laatste hebben enkel de telegraafkabels
in bezit genomen.
De Grieksche troepen deden niets om
deze landingen te beletten.
Uit Sofia, wordt aan de „Berliner Ztg."
geseind, dat in den Maandag te Athene
gehouden kroonraad een nieuwe protest-
nota aan de entente is ontworpen, ten
gevolge van de landing van troepen te
Phaleron. Een groot gedeelte van het
rijksarchief moet naar Larissa, in het
noordwesten van Griekenland zijn Over
gebracht, waarheen bij gevaar ook de
hoofdstad zal worden verplaatst.
De Duitsche, Oostenrijksche, Turksche
en Bul'gaarsche gezanten hebben hun ar
chieven verbrand, om ze den geallieer
den niet in handen te laten vallen.
Griekenland zit wel in de knel. Het
nieuwsbureau Havas verklaart:
„De ontscheping van de Servische troe
pen op Korfo© geschiedt overeenkomstig
de schikking, dienaangaande tusschen de
regeering van Griekenland en de entente
getroffen."
Als dat waar is, kan men zeggen, dat
het met de neutraliteit van Griekenland
reeds gedaan isl
Uit Sofia wordt aan het „Berl. Tagebl."
geseind, dat de Franschen blijkbaar Ivor-
foe tot operatiebasis' willen inrichten
voor een landing van Fransche troepen
in Albanië.
Oostenrijk heeft tegen de bezetting van
Korfoe geprotesteerd.
De Engel-schFransche troepen in Ma
cedonië zijn onder opperbevel geplaatst
van generaal Sarrail. Hij was 't, die in
den Marneslag den Kroonprins tegenhield
en Verdun redde. Er zal dus nu éénheid
komen in de operaties der entente daar.
De Servische regeering heeft haar zetel'
verplaatst naar Aix in het zuiden van
Frankrijk.
De algemeene aanval op Salonfki is
begonnen met een beschieting der Brit-
sche stellingen bij Doiran. De Centralen
moeten 4 divisies aan de Grieksche grens
hebben samengetrokken.
De Italianen hebben een succesje be
haald, dat door de Oostenrijkers wordt
erkend. Want hun communiqué zegt:
„De hoogte van Oslawij'a is, doordat
de vijand er zijn artillerievuur op con
centreerde, door ons weer ontruimd."
Generaal Dimitrief, de bevelhebber van
de legers aan den. Russischen rechter
vleugel, heeft aan een correspondent van
de „Petit Parisien" gezegdDe Duitschers
kunnen Riga niet nemen; ik weet, hoe
deze stellingen te verdedigen zijn, en ik;
zal ze Verdedigen. De krijgsgevangenen,
die wij dagelijks maken, geven bovendien
allen den indruk, dat de kracht van den
vijand afneemt."
Van de Zeeuwsch-Belgische grens.
Door de Belgische regeering zijn, zooals
bekend, al de jongelui voor den mil. dienst
opgeroepen, die geboren zijn in de jaren
'90'96. Hieronder zijn ook begrepen de
genen, die wonen op het afgesloten deel
van België. Voldoen zij niet aan den op
roep dér Belgische regeering, dan zullen
zij, naar hun door den consul' te Terneu-
zen is medegedeeld, beschouwd worden
als deserteurs, geven zij daaraan gehoor,
dan bestaat er gevaar, dat hunne ouders
door de Duitschers gestraft worden. Zij
v-erkeeren dus in een moeilijk geval.
De Duitschers worden aan de grenzen
steeds strenger. Dinsdag kregen een tweetal
Belgen, wier woning aan de grens bij
Overslag staat, den last om die woning
binnen twee dagen te ontruimen. Tege
lijkertijd werd den bewoners van de Bel
gische straat te Overslag, die binnen de
Verwachting tot den avond van 20 Jan.
Matige, tijdelijk wellicht krachtige Zuide
lijke tot Zuid-Westelijken wind. Nevelig tot
zwaarbewolkte lucht, later waarschijnlijk
weer regen. Aanvankelijk iets kouder.
afsluiting ligt, aangezegd, hunnen voor
deuren en vensterluiken te sluiten, om
daardoor alle gemeenschap met de afge
sloten Belgische en Nederlandsche dorps-
genooten onmogelijk te maken.
De Duitsche oorlogslasten.
De „Frankf. Ztg." een waarschijnlijk
heidsberekening makende omtrent de las
ten, welke Duitschland in de toekomst te
dragen zal hebben, komt tot de conclusie,
dat het waarschijnlijke totale bedrag van
de kosten tot herstel 40 a 50 milliard
bedragen zal, met dus een jaarlijkschen
rentelast van 2000 a 2500 millioen. Met
inbegrip van de rentebedragen zouden
rijk, staten en gemeenten een blijvend
hoogere belasting van ten minste 3500,
wellicht 4000 millioen hebben te dra
gen
Het bedrag der zuivere- oorlogskosten
alleen (zonder renten) zal zóó groot zijn,
als het vermogen van alle Duitsche mil
lionaire te zamen. De jaarlijksche belas
ting zóó groot als het gezamenlijk in
komen van alle Duitschers met meer dan
30.000 M. jaarlij-ksch inkomen.
De „Vorwarts" zegt naar aanleiding van
deze berekening: „Wij vreezen, dat de
berekening van het Frankfortsche blad
bij de werkelijkheid nog achter blijft, want
het staat vast, dat de kosten van de
interesten veel hooger zullen zijn dan in
deze berekening is aangenomen".
Italië en de H. Stoel.
De „Köln. Volksztg." wijst erop, dat
het bericht van de „N-eue Zürcher Ztg.",
volgens hetwelk Italië toegetreden is tot
het Londensche verdrag voor het sluiten
van den vrede tegen een voorschot van
2 milliard en op voorwaarde, dat het
Rooms'cho vraagstuk niet ter sprake ge
bracht zal worden, tot nu toe niet tegen
gesproken is. De wereldoorlog wordt daar
door, zegt het blad, een oorlog te-gen
de vrijheid van het Pausdom, daar vier
Staten zich vereenigd hebben met het
standpunt van Italië tegenover den Paus.
Dit alles noemt het blad een gevolg van
de vrijmetselarij in Italië, Frankrijk en
Engeland. In verband met het „aanstaam-
de" wereldvredeseongres is deze aangele)
genheid natuurlijk niet van belang ont
bloot.
Verliezen aan oorlogsschepen.
Door het verlies van het Engelsche
slagschip „King Edward VII" is het cijfer
der in dezen .oorlog op verschillende wijzen
(door mijnen, torpedo's-, ontploffingen) Ver
loren gegane oorlogsbodems van d-ezq
klasse gestegen |to-t 8; Frankrijk verloor
er 1, Turkije 2. Aan pantserkruisers gingeq
verloren: voor Engeland 7, voor Frankrijk
1, voor Rusland 1, voor Italië 2, voor
D-uitsichlan-d 6; het verlies van kleinere
kruisers bedraagt: voor Engeland 5, Ja
pan 1, Rusland 1, Duitschland 13, Oosten
rijk 2, Turkije 1.
Aan torpedojagers verloor: Engeland ei
4, Frankrijk 2, Japan 1, Italië 1, Duitsch
land 10, Oostenrijk 2, Turkije 1. Verlies
van kanonneerbootenEngeland 2, Rus
land 3, Frankrijk 1, Duitschland 10, Oos
tenrijk 1, Turkije 1. Torpedobooten: Enge
land 2, Italië 2; MijnenleggersRusland
1, Duitschland 1. Onderzeeboot-en: Enge
land 9, 'Frankrijk 5, Italië 2, Duitschland
8 (voor zooverre bekend), Oostenrijk 2.
Da onderwerping van Montenegro.
WEENEN, 17 Januari. (VV.B.) Da „Neue
Freie Press-e" meldt uit authentieks b-ron
over de onderhandelingen met Montene
gro:
Den 13den verschenen hij onze voor
posten twee Montenegrijnsche ministers,
een majoor van de artillerie, en gaven den
