De Groote Oorlog
No. 137. Zaterdag 20 November 1915. Elfde Jaargang.
Verschijnt eiken MAAHDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Dit immer Maat uit 6 MM
EERSTE BLAD.
Vrede en Christendom.
Losse Oorlogsberichten.
Reclameberichten 25 Ct. p. r. Bij abonnement speciale prijs.
Advertentiën van 15 regels f 0.50; iedere regel meer 10 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 X berekend.
Dienstaanbiedingen 5 regels voor 25 Ct. k contant.
De abonné's op dit blad, in bet bezit der door de BH jspB gulden bij verlies van beide jpB A gulden bij A gulden bij A
directie uitgereikte polis, zijn, overeenkomstig de |9 9^ I II I handen, voeten of oogen. 9 S 9 verlies van een 9 9 9 9 9 verlies 9^ 9 9
daarvoor vastgestelde Verzekeringsvoorwaarden, 99 9 9 9 Voorts bij ongeneeselijke 9 9 9 a hand, voet 9 9 9 9 9 van een H
GRATIS verzekerd tegen ongelukken voor: verstandsverbijstering; 9 of oog; I ^uim; ij
De uitkeering der bovenstaande bedragen is gewaarborgd door de „Hollandsche Algemeene Verzekerings-Bank" te Schiedam
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes f 0.75, daarbuiten f 0.95
Afzonderlijke nummers 5 cent, dubbele bladen 10 cent.
Advertentiën worden ingewacht op Maandag en Woensdag vóór
half drie en Vrijdag vóór een uur 's namiddags.
Kanfoor v. d. Administratie: Ganzepoorfstraaf C 209, GOES.
Tel. interc.Directie no. 33. Redactie no. 97.
gulden bij jgX3 gulden bij
verlies van 9 |L~ verlies van
een M eiken onderen
wijsvinger; 9L vinger.
IV.
Mgr. dr. Alexander öiesswein, een
der bekwaamste Katholieke pacifisten van
den tegtenwoordigen tijd, behandelt dei
kwlestie der kruistochten als opwerping
tegen de vredesbemoeiingen der Pausen
aldus:
„Wanneer wij ons verplaatsen in de
toenmalige tijdsomstandigheden, zullen wij
weldra inzien, dat de kruistochten in hun
oorspronkelijke bedoeling verdedi
gingsoorlogen waren, ter bescha-
Iraing van zwakken en onderdrukten
de christenen in Palestina welke oor
logen en dit is een even treurig als
leerzaam feit spoedig ontaardden in
rooftochten en avontuurlijke ondernemin-
gten. Ook de edelste motieven blijken nu
eenmaal niet in staat de eenmaal ont
ketende oorloglsfurie af te houden van
onmenschelijkheden. Voor eene rechtvaar
dige beoordeeling! der kruistochten moeten
wij techier bedenken, dat noch religieus
fanatisme, noch haat de christenheid tot
deze onderneming, heeft bewogen, maar
inderdaad gteleden onrecht en hartelooza
kwtellerij en spot van den kant der toen
in Syrië beerschende Turken".
Na vernield, te hebben, hoe in die tijden
vim geloof duizenden jaarlijks naar de
heiliglo plaatsen in Palestina ter beevaart
togen in 1065 b.v. alleen uit Duitsoh-
land 12000 gaat GiesSwein aldus voort:
„Deze volkomen vreedzame tochten
wareln niet alleen in godsdienstig, maar
ook in "beschavings opzicht van de grootste
beteekenis; zij waren .als het ware in het
leven geroepen om. een verkeer en eem
onderlinge overeenstemming voor te beJ
reiden tusschen de Oostersche en Wester-
scbe volken. Dit nam! echter plotseling
een einde met de inbezitneming van. Pale
stina door de Seldsjoeken, die door bar-
baarsche onderdrukking; en vervolging het
verblijf in Palestina voor de christenen
bijna onmogelijk maakten. De noodkreet
der mishandelden en onderdrukten was
het, die op het concilie van Clermont na
Paus Urbanus' oproep bij de Kruisvaarders
weerklank vond in de woorden „God wil
lnet". In hun verdere ontwikkeling wer
den de kruistochten meer en meer verove
ringstochten, waarbij het religieuze en
humanitaire element geheel op den ach
tergrond trad en de door ontzaggelijke
moeilijkheden afgematte en half gedesor
ganiseerde veroveraars, na de eindelijk
behaalde overwinning1, den vrijen beugel
liieten aan hun woede en on.menschelijk-
beid. Het bloedbad b.v. bij de inneming
van Jeruzalem heeft in het geheel niets
uitstaande met het christendom".
Keeren wij thans tot ons onderwerp
terug.
De vredesbeweging van den nieuweren
tijd staat in het teeken der arbitrage,
d. w. z. der scheidsrechterlijke uitspraak.
Toch is daarom de arbitrage geen idee
van den nieuweren tijd. Neem, ook in
deze begroeten; wij wederom1 het Christen
dom, de Katholieke Kerk als de vrucht
bare bron van alle edele denkbeelden en
nobel© aspiratiën.
Thomas van Aquane, een der grootste
theologen, die de Roonische Kerk voort
bracht, zoekt de oorzaak van den oorlog
in bet feit, dat er voor staten en vorsten
geen hoogere rechtbank bestaat ter be
slechting hunnei' geschillen. Daaruit volgt
dus, dat men, door zoo'n rechtbank in
te stellen, den oorlog' zou ontgaan, aan
gezien daarmede de noodwendig
heid om, oorlog te voeren voor de macht
hebbers' zoui komen te vervallen.
A. van der Poll, een Fransch Katholiek
pacifist van naam, wijst in ecu zijher
geschriften er op; dat het vóór alles er
op aan komt, zoodanige volkenrechtelijke
instellingen in het leven te roepen, die
bij internationale conflicten den oorlog
vermijdbaar maken.
De geschiedenis des Christendoms leert
dan ook, dat steeds, ook in de troebelste
tijden, edele en [Uitmuntende geesten zich
hebben bezig 'gehouden met de uitwerking
van het echt christelijk denkbeeld, een
v riedes rijk te stichten, dat de vrucht
zou zijn van ieen onderlinge sterke en
eerlijke verbinding der Europeesche Sta
ten, waardoor het oorlogvoeren tussoken
de lteden van zoo'n statenbond zou zijin
uitgesloten, omdat een hoogste gerechts-
hol, uit vertegenwoordigers dier Staten
samengesteld, al hun geschillen zou rege
len en beslechten.
Theologen en dichters, staatslieden en
geleerden, vorsten en bisschoppen hebben
voor de verwezenlijking van dat ideaal
geijverddenken wij' slechts aan D a n t e,
Geroh, Peter Dubois, Hendrik
IV van F r a nk r ijk, Victorie, S u a-
rez, Hugo De Groot, de grondlegger
van het volkenrecht geheeten, F n i o n,
de sympathieke bisschop van Kamerrijk,
opvoeder der Fransch© koningstelgen, die
in zijn „Télémaques" zegt:
„De natiën vormen slechts
één grootgezin; in pl'aats: van
m e t e 1 k a n u e r t e s t r ij d e n, w r e e-
der dan dieren, moesten zij een
grooten bond sluiten met een
congres van alle vors ten."
De vredesdenkbeelden dezer mannen,
die wel' 'niemand onder de „Sohwarmer",
onder de droomers zal .rangschikken, ble
ven niet zonder vrucht, want in de 19e
eeuw b.v. overt,reffen de vredesjaren in
getal verre de oorlogsjaren, yvat tot dan
toe een zeldzaamheid was. Toch vielen
nog in diezelfde 19e eeuw, naar matige
berekening, v ij f t i e n mi i 11 i o e n men-
schen aan de Verschillende oorlogen ten
offer, waarvan 8 millioen alleen in het
Napoleontische tijdvak. De vredesbewe
ging stond, dan ook in die eeuw niet stil.
Te Londen werd in de 80er jaren een
vlereeniging ter bevordering van den in
ternationalen vrede opgericht, waarin o.a.
kardinaal Manning, als bestuurslid zit
ting had. Het doet .dier vereeniging was de
instelling van een internationaal .scheids
gerecht.
Bertha von Siittner, zelve een
kolonelsdochter, propageerde op uitsteken
de wijzei en met talent de vredesidee door
het schrijven van haar beroemd boek!:
„De wapens neder", een waarheidsge
trouw verhaal, steunend© op feiten e.n
ervaringen, die de jammeren ,des oorlogs
in het juiste licht stellen. De Zweedsche
ingenieur A. Nobel; nog wel uitvinder
van het dynamiet, dat zoo menigmaal als
welkom! vernietigingsmiddel in den krijg
wordt toegepast, stichtte een fonds, waar
uit op gezette tijden prijzen zullen worden
gegeven aan hen die het meest en het
best werken aan de ontwapening der sta
ten, de verbroedering der volkeren, de
verbreiding van vredescongressen.
En wie denkt niet .met erkentelijkheid
aan den vredesman Carnegie, die in
1910 de vorstelijke som1 van tien millioen
dollar bestemde voor de bespoediging van
de afechaffing van den internationalen
oorlog en aan wien we het vredespaleis
te 's-GravenhagC danken De pausen hiel
den zich bij dit .alles noch in de 19e eeuw,
noch vroeger afzijdig. Straalt niet reeds
de arbitrage-idee helder uit in de ber
roemde oplossing, die Paus .Alexander VI
gaf aan het koloniaal conflict tusschen
Spanje en Portugal, toen hij door op do
wereldkaart een lijn te trekken, voor beide
landen hun koloniaal bezit juist en eer
lijk afbakende? Lag er geen arbitrage in
het bemiddelend optreden va.n paus Cle
mens VIII tusschen Spanje en Frankrijk,
en Sn het tusschen beiden komen van paus
Clemens IX bij den vrede van Aken?
En zoo zagen wij in den nieuweren tijd
paus Gregorius XV als scheidsrechter op
treden in de kwestie over Grauwbunder-
land, terwijl het noig maar enkele tien
tallen jaren geleden is; dat Paus Leo XIII
in een geschil tusschen Spanje en Duitsch
land over de Carolinen-eilanden verzocht
werd als bemiddelaar op te treden. Laatst
genoemde Paus, die aan alle maatschap
pelijke vraagstukken zij!n aandacht wijdde,
deed zich gedurende zijn roemvol pontifi
caat als beschermer en voorstander der
vredesbeweging kennen. In een zijner en
cyclieken (1894) schreef hij
Een uitstekend middel, vooral in on
zen tijd zou verder zijn het herstel der
eenheid tot afwending van het oorlogs
gevaar. Reeds sinds vele jaren leeft
men meer in schijtn dan in werkelijk
heid in vrede. De gewapende vrede,
zooals hij thans bestaat, is reeds ondra
gelijk geworden. En dat zou de natuur
lijk© toestand onzer sociale samenleving
moeten zijn?"
De vredescongressen konden dan ook
altijd op Leo's steun en aanmoediging
rekenen
Zie K. Soc. Weekbl. 13e Jaarg. No. 46
blz. 526-527.
De toestand.
De weifelende houding der Entente)
om met verpletterende overmacht de
DuitschOostenrijksche invasie in Servië
te keeren spruit voort uit de onzekerheid
omtrent de plannen der Duitschers. Men
vermoedt, afgaande op de betrekkelijke
rust aan het Russische front dat de
Duitschers daar vele troepen hebben
weggenomen om ze naar het Westerfront
te sturen, waar de verhoogde activiteit
der laatste dagen weer voor de zooveelste
maal de vraag op de lippen brengt, of
ten slotte de Duitschers toch nog niet
zullen probeeren in het Westen een be
slissing uit te lokken.
Volgens de „Echo de Paris" zijn er
thans te Athene ondei handelingen be
gonnen om te verzekeren, dat het Fransch-
Britsche expeditieh-ger volkomen vrijheid
van beweging zal hebben en om waar
borgen te verkrijgen tegen elk plan tot
ontwapening van het Servische leger, als
dat over de Grieksche grens mocht wor
den teruggeslagen.
In afwachting daarvan prijst deFransche
pers eenparig Engeland, wijl dit het ver
trek van alle Grieksche schepen in zijn
havens belet, totdat deze gewichtige
quaestie geregeld zal zijn.
De Fransche regeering heeft, naar
Reuter meldt, eeu soortgelijken maatre
gel genomen en bepaald, dat ia de haven
van Marseille geen goederen meer zullen
worden aangenomen ter verscheping naar
Griekenland. Mag men de „Stampa" ge-
looven, dan zal Denys Cochin, de Fransche
minister, die met eene bijzondere zending
naar Athene is gegaan en daar geestdriftig
door het publiek is ontvangen, aan de
Grieksche regeeiing onomwonden te ver
staan geven, dat de Fransch Engelsche
vloot bij Malta gereed ligt en dat de
Grieksche regeering elke verraderlijke
daad, die zij mocht van plan zijn te vol
voeren, duur zal moeten betalen.
Nog is lord Kitchener te Athene om
met den koning den toestand te be
spreken
Ook Rumenië vraagt de aandacht om
zijn geheimzinnige houding inzake de op
eisclnng van allerlei zaken voor 't leger.
Aan de „Times" wordt dienaangaande
uit Boekarest geseind
Carp, de Roemeensche Duitschgezinde
oud-minister, heeft verklaard, dat Roe
menië op zijn laatst in December aan
de zijde van Duitschland de wapens z.rn
opvatten. Zoodra de verbinding tot stand
is gebracht, zal Duitschland nieuwe aan
biedingen aan Roemenië doen, welke
vervat zullen zijn in den vorm van een
ultimatum, waarop binnen 48 uur ant
woord verlangd zal worden. Van Roe
menië zal daarin geëischt worden dat
het onverwijld aan de zijde van de een
tralen de wapens zal opnemen. Duitsch
land moet zeker zijn van Roemenië,
vóór het de krijgsverrichtingen uitbreidt
en een veldtocht tegen Egypte onder
neemt.
Tenzij de Entente dit nog weet te
verhinderen.
De vraagwie zullen het bij Grieken
land en Rumenië winnen, de Centralen
of de Geallieerden is voor den einduit
slag van dezen oorlog van het grootste
belang, en men is benieuwd naar het
antwoord.
Jaaroverzicht van den Oorlog.
14 November 1914 Lord Ro
berts, Engelsch maarschalk, overlijdt aan
een longontsteking, die hij opdeed bij
een revue over de Indische troepen.
1 5 November. De Duitschers zijn
zoo goed als geheel op den rechteroever
van den Yser terug getrokken.
16 November. De onderwaterzet
ting van het Ysergebied wordt tot be
noorden Bixschoote uitgebreid.
In Rusland hebben de Duitschers, ter
wijl zq voor de Russen terug weken,
met behulp van hun dicht spoorwegnet
vanuit de Oost-Russische stad Thorn op
nieuw een aanvallende beweging beproefd
langs| beide zijden van den Weichse],
eenigszins in de flank van het Russische
leger Bij Lipno en Woclawec gelukt bet
hun voordeelen te behalen.
De Oostenrijkers beginnen een opmarsch
in Servië en nemen Obrenowats.
17 November. De Oostenrijkers
dringen nog verder door in Servië en
bezetten Waljewo.
18 N o v e m b e r. De Russische rech
tervleugel, voor de van uit Thorn aan
rukkende Duitsche legermacht zwenkende
trekt naar de Bzura terug. De Russische
strijdkrachten, die bij Soldau in Oost-
Pruisen opereeren, worden mede gedwon
gen zieh op de Mlawa terug te trekken.
Duitsche oorlogsschepen beschieten Li-
bau, Russische de stad Trebizonde.
18 November. De Turken mar-
cbeeren over het eiland Sinai westwaarts
en bedreigen het Suezkanaal.
19 November. Tusschen Warta en
Weichsel, evenwijdig met de Duitsche
grens begint eeD groote slag, die beslissen
moet over de vraag, of de Russen Silezië
en Posen zullen binnen trekken. Bij de
Mazurische meren behalen de Russen nog
voordeelen.
De Engelschen rukken op langs Sjat-el-
Arab.
21 November. Engelsche vliegers
doen een aanval op de Zeppelinloods te
Friedrichshafen.
De Paus en de Koning van België.
Bij' gelegenheid van den naamdag van
koning Albert heeft Z. H. do Paus den
koning een telegram gezonden, waarin
hij den wensch uitdrukt, dat er spoedig
weer betere dagen voor het edele en
ongelukkige België mogen komen.
Churchill's verdediging.
heeft, naar de „Times" meldt, op het
Britsche parlement, dat hem aanvankelijk
koel en met een gezindheid van stil ver
wijt aanhoorde, aan het slot toch nog
indruk gemaakt. Vooral baarde opzien zijn
verklaring inzake de verdediging van Ant
werpen. Hij deelde n.l. med^, dat deze
verdediging ondernomen werd op aandrin
gen van lord Kitchener en van de Fran
sche regeering. Door de verlenging ervan,
al ware het slechts voor enkele dagen,
werden groote Duitsche troepenmassa's
vastgehouden. Het resultaat was, dat de
slag aan de Yser kon geleverd worden,
terwijl die anders 20 of 30 mijlen meer
naar het Zuiden toe geleverd ware.
Noorsch stoomschip op een mijn geloopen.
Men meldt uit Maassluis:
Volgens rapport van 't Woensdagnacht
hier binnengekomen ss. Glenmorag, is
het Noorschestoomschip Ulriken, van
New-York naar Rotterdam onderweg, ter
hoogte van het Gallopervuurschip op een
miju geloopen eu gezonken. Vijf leden
der bemanning zijn verdronken.
„0e waarheid is hard."
Baron v. Vietinghoff, de waarnemende
commandeerende generaal van het 2de
Welk weder zullen wij hebben
Verwachting tot den avond van 20 Nov.:
Zwakke tot matigen, Oostelijke tot Noor
delijken wind Nevelig tot tialfbewolkte lucht.
Weinig of geen neerslag. Weinig verandering
van temperatuur.
legercorps te Stettin, heeft in het district
van zijn legercorps het verkonpen eu in
voorraad hebben van verschillende bro
chures verboden, waaronder ook „Das
Papsttum und der Weltfriede door dr.
Hans Wehberg".
0e toestand in Servië.
De „Daily Express" verneemt uit Rome
De laatste berichten uit Saloniki beves
tigen, dat er voor de Serviërs een on
gunstige wending heeft plaats gehad.
Met hun artillerie beheerschen de Bul
garen den weg van Kriwolak naar Prilep
en verhinderen daardoor de vereeniging
van de Franschen met de Serviërs.
Ofschoon de Servische divisie onder
kolonel Wasits twintig dagen lang den
Baboenapas dapper verdedigd heeft, heeft
thans de wig, die de Bulgaren tusschen
de Baeoena en de Tserna ingedreven
hebben, hen gedwongen'op Monastir
terug te trekken. Prilep is dus ontruimd.
De gevechten bij den Katsanik-pas du
ren voori. De Bulgaren zijn er in geslaagd
drie vierden van den pas te bezetten.
De vlucht van de inwoners van Oud-
Servië neemt groote afmetingen aan.
Montenegro zal deze; menschenmenigte
nauwelijks kunnen voeden, daar het zelf
onder gebrek aan levensmiddelen lijdt.
De „Times" verneemt nog uit Milaan:
Nu zij meester zijn van het Baboena-
gebergte, rukken de Bulgaren aan op
Prilep, dat alreeds als in hun macht
kan worden beschouwd.
De afstand van Prilep naar Monastir
bedraagt ongev. 40 K.M.
Dichtbij deze groote Macedonische stad
zal de definitieve slag voor dit gedeelte
van het gevechtsterrein worden uitge
vochten
Nog wordt aan de „Petit Journal"
geseind, dato 16 November
Na een hevig en bloedig gevecht zijn
de Bulgaren er in geslaagd den Babuna-
pas in te sluiten, zoodat drie Servische
regimenten en een belangrijke hoeveel
heid geschut wordt bedreigd.
Belgische troepen voor Servië 7
LONDEN, 18 Nov. Volgens een bericht
uit Calais zouden drie bataljons Belgische
grenadiers zijn aangewezen om naar het
Servische front te worden overgebracht.
De manschappen zijn reeds 17 Nov. naar
Marseille getransporteerd.
Uit Nancy wordt aan de Temps bericht,
dat drie bejaarde katholieke geestelijken,
de pastoors van Gerbéviller, Chenevières
en Plin, die in 1914, na den slag aan de
Marne, door d>- Duitschers waren weg
gevoerd, in Frankrijk terug zijn gekeerd.
De geestelijken, waarvan de oudste twee-
en-zeventig jaar oud is, de beide anderen
zes-en zestig jaar tellen, zijn geïnterneerd
geweest in het kamp te Frauenstein.
Hun gezondheid heeft zeer geleden.
BERLIJN, 18 November. (Korr. Norden)
Uit Lugano aan het Berliner Tageblatt
De Italiaansche pers bespreekt met groote
voldoening de maatregelen, die de entente
tegenover Griekenland genomen heeft.
De Secoio constateert, dat het koninklijk
paleis te Athene slechts 7 kilometer ver
wijderd is van het punt, waar de vloot
der entente verwacht wordt. Alle groote
Grieksche steden liggen binnen het be
reik der kanonnen van de entente en
Griekenland zal zich daarom nog eerst
goed bedenken, alvorens het verraad
zal plegen aan de te Saluniki ontscheepte
troepen der geallieerden Bij het eerste
teeken van deloyaliteit zouden de vloten
der geallieerden onmiddellijk in actie
komen.