De Groote Oorlog.
No. 112.
Donderdag 28 September 1915.
Elfde Jaargang.
Verschiinl dien M1IHD1G-.JOEMSDiG tn VIIIDAGAVOND.
BUITENLAND.
Losse Oorlogsberichten.
NIEUWE ZEEUWSCHE COURANT
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes 0.75, daarbuiten f 0.95.
Afzonderlijke nummers 5 cent, dubbele bladen 10 cent.
Advertentiën worden ingewacht op Maandag eu Woensdag vóór
half drie en Vrijdag vóór een uur 's namiddags.
Kanfoor v. d. Administratie: Ganzepoorfstraat C 209, GOES.
Tel. interc.Directie 110. 33. Redactie no. 97.
Reclameberichten 25 Ct. p. r. Bij, abonnement speciale prijs.
Advertentiën van 15 regels ƒ0.50; iedere regel meer 10 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 _X berekend.
Dienstaanbiedingen 5 regels voor 25 Ct. k contant.
De abonné's op dit blad, in het bezit der door de
directie uitgereikte polis, zijn, overeenkomstig de
daarvoor vastgestelde Verzekeringsvoorwaarden,
GRATIS verzekerd tegen ongelukken voor:
1500
gulden bij verlies van beide
handen, voeten of oogen.
Voorts bij ongeneeselijke
verstandsverbijstering
P® A gulden bij J A gulden bij A gulden bij jtm
j| I I verlies van een M I I I verlies B I I verlies van M B^
1 I hand, voet 1 I 11 I van een I I een M
of oog; 1^#^# duim; wijsvinger;
gulden bij
verlies van
eiken anderen
vinger.
De uitkeering der bovenstaande bedragen is gewaarborgd door de „Hollandsche Algemeene Verzekerings-Bank" te Schiedam.
De monstrans ais voorwerp van
kerksymboliek.
Godsvereering, d.w.z. alle knie te doen
buigen voor Gods majesteit en goedheid,
gelijk Hij zich geopenbaard heeft in Zijn
eenigen Zoon, onzen Heer en Zaligmaker,
ziedaar wat de Katholieke Kerk vóór alles
nastreeft. Daarom omgeeft zij haar eere
dienst met indrukwekkende ceremoniën,
die, wel verre van den geest af te leiden
van het voorwerp der aanbidding, 's men
sehen gemoed langs den ladder der zicht
bare dingen opvoeren tot den Ongeziene,
den Almachtigen God, Schepper en Be
stierder van Hemel en Aarde. Ook hierin
staat de Kerk op den bodem der Schrift;
lezen wij toch in den Hebreeënbrief de be-
teekenis volle woorden: „Het onzichtbare
in Hem vanaf de schepping der wereld
wordt door datgene wat (door Hem) ge
maakt is, gezien en gekend" (Hebr. I. 20).
In het licht dezer beschouwing valt het
dan ook gemakkelijk te begrijpen, djt de
Kerk al wat voor den eeredienst bestemd
is, liefst zoo schoon en kostbaar mogelijk
ziet. Immers, geldt hier niet het voldoen
aan ijdele zucht naar pronk en praal, maar
het streven, ons eerbetoon aan de Godde
lijke Majesteit zoo volmaakt mogelijk te
verzinnebeelden in het offer van goud,
zilver en edelgesteente, dat aan de ver
vaardiging van kerk- en altaarsieraden
wordt dienstbaar gemaakt.
Het zijn kortzichtige geesten, die aan
stoot nemen ,aan het gebpifik van kost
bare kerkgewaden, kelken len monstran-
zen bij den H. Dienst. Hun zij herinnerd
aan de hulde, die Magdalena den Moester
bewees, toen zij. de albasten kruik brak
en diens inhoud, een allerkostbaarste!! bal
sem, uitstortte over de voeten des Zalig
makers. Wat toen als spilzueht door den
schijnvromen Judds werd gegispt
„waarom deze balsem niet voor driehon
derd denariën .verkocht en den armen
gegeven?" (Joh. jCII. 5) werd door
Christus als een Voortreffelijke liefdedaad
hemelhoog geprezen. Waarmede echter
volstrekt niet gezegd is, als zoude de
Kerk, waai1 andere hulpbronnen zijn uit
geput, ook maar een oogenbiik aarzelen
hare kostbaarheden voor de ondersteu
ning van benarde broederen te besteden,
gelijk de levens der heiligen, b.v. dat van
den H. Augustinus, getuigen.
Trouwens, dat God zelf gewild heeft, dat
de mensch niets te prachtig, niets te
rijk, niet te kostbaar achte, waar het de
uitoefening geldt van den goddelijken eere
dienst, getuigt de H. Schrift op onderschei
dene plaatsen. Voor den bouw en de sa
menstelling van de Bondsark, den Taber
nakel met toebehooren, de kleederen en
sieraden van den Hoogepriester, gaf de
Heer aan Mozès de nauwkeurigste aan
wijzingen, tprwijl Hij Beseleël en Oöliab op
bijzondere wijze vervulde met den geest
van wijsheid en verstand in het uitdenken
en vervaardigen van al wat maar uit goud,
zilver en koper kan worden gemaakt
(Exod. XXXI 17) gelijk Hij later Zijnen
Geest deed rusten op David en Salomon
bij de voorbereiding, en ten uitvoerbren-
ging van den tempelbouw. En het Israë-
tische volk bleef niet achter, maar of
ferde gaarne en rijkelijk van het kost
baarste wat het bezat voor den gewijden
offerdienst, zooals o. m. Exod. XXXV. 21
ons leert.
Waar zóó werd gezorgd voor een waar
dige versiering van het heiligdom der
Oude Wet, slechts een zwakke vooraf
beelding van dat des Nieuwen Verbonds,
daar spreekt het vanzelf, dat de voor
werpen, die gebruikt worden bij het my
stieke offer der H. Mis en bij de aanbid
ding Gods onder broodsgedaante, door
hun kostbaar en kunstvaardig maaksel,
niet minder getuigenis moeten afleggen
van de liefde, den eerbied en de offer
vaardigheid des Katholieken volks, dat
Mozes met alle recht mag nazeggen„Daar
is geen ander volk, dat zijn goden zoo
nabij heeft als onze God ons (in de Ka
tholieke Kerk) nabij: is". (Deutef. IV. 7).
Hulde eu toejuiching verdient dan ook
het streven dier Katholieke kunstenaars
en kunstzinnige priesters, die bij het uit
denken en vervaardigen der altaarsiera
den, in het bijzonder der gewijde vaten,
met alle smakeloos gedoe voorgoed bre
kend, de liturgische strekking en sym
bolische beteekenis van het voorwerp,
hetzij kelk, ciborie, monstrans, vóór alles
tot uiting willen doen komen.
Wij schrijven dit onder den nog levendi-
gen indruk, dien de bezichtiging van do
prachtige en bij uitstek zinrijke monstrans
op ons maakte, welke behoort tot de
kerkschatten van de O. L. Vrouwekerk te
's-Gravenhage. De vrome, kunstzinnige
herder der parochie, de Zeereerwaarde
heer J. Jorna. S.J., concipieerde deze
monstrans en de edelsmid Hubert Fermin
wist op even artistieke als gelukkige wijze
dit concept te realiseeren in een heer
lijk sieraad, een lust voor het oog.
Nu de liturgische beweging onder onze
geloofsgenooten ook de aandacht vestigt
op de beteekenis en het doel der gewijde
vaten, bij den altaardienst benoodigd, mee-
nen wij den vromen en artistieken zin
onzer lezers tegemoet te komen door een
korte beschrijving te geven van deze mon
strans (onder monstrans verstaat men het
bekende altaarsieraad, dat de H. Hostie
in zich besluit, wanneer deze ter aanbid
ding op het altaar wordt uitgesteld en
wol .te onderscheiden van de ciborie of
hostiekelk). Genoemde monstrans symbo
liseert den Zaligmaker als de Gezegende
Vrucht van de Maagdelijke Moeder Gods
Maria, die naar de woorden der Protestant-
sche romancière Mevr. Bosboom-Tous-
saint „het gewijde middel heeft mogen zijn
van al het heil dat zij (de Christenheid)
hoopt en verwacht".
Het voetstuk met de gothische zespas
als basis do O. L. Vrouwekerk voor
noemd, is in den vroeg-Gothischen stijl
gebouwd stelt den kruisberg voor,
waaruit de kruisboom- oprijst, waaraan
onder broodsgedaante het Heil der wereld
heeft gehangen, opdat volgens de schoone
woorden van de Kruisprefatie „hij (de
gatan) die door het hout (van den paradijs
boom) overwon, wederom in het hout
(des kruizes) zou overwonnen worden
door Christus onzen Heer". Aan den voet
van den boom slingert zich, doch onmach
tig hooger te stijgen, het serpent, dat den
mensch belaagde, doch Gods vloek ontving
met het vonnis eenmaal door het Zaad dei-
Vrouw te zullen worden verpiet. Opklim
mend langs de schacht ontwikkelen zich
takken en bladeren en bloemen met als
centrum van den kraisboezem de lelie,
het schoone zinnebeeld van Maria's Onbe
vlekte Ontvangenis. Het hart der lelie is
de Inna, de maanvormige gouden cirkel,
die de H. Hostie omsluit, waarin treffend
„de gezegende vrucht uws lichaams" van
het Wees Gegroet is verzinnebeeld. De
kruisbloemen, welke zich tusschen de de
groote lelie omringende leliën (de maagden
verzinnebeeldende „virgines post earn", die
Maria navolgen) slingeren, duiden de
smarten van Maria aan, welke op Gol
gotha's Moedigen heuveltop hun hoogte
punt bereikten.
De diamanten en edelgesteenten, die
kwistig in den kruisboom eu rondom de
luna zijn aangebracht, beteekenen zoowel
de glorie van den Zoon Gods als de
deugden Zijner heilige moeder. De kerk
symboliek der middeleeuwen ziet b.v. in
den amethist de nederigheid, in den sma
ragd de zuiverheid, in den chrysoliet de
'wijsheid, in den topaas de liefde enz.
De Kruisboom wordt aan den top be
kroond door een gouden duif, den H.
Geest symboliseerend, als medewerker van
het geheim der menschenwording, volgens
Lucas I. 35.
De monstrans is geheel van verguld
zilver, de luna en de binnenkant zijn
van zuiver goud. Geon beeldjes, pinakels,
torentjes of iets dergelijks is aangebracht,
alleen een stralenkrans schiet van het
centrum naar alle zijden heen, terwijl
hier en daar emailleversieringen zijn inges
werkt.
Rondom den rand van het voetstuk is
aangebracht de tekst uit Jerem. XXXI. 22,
die voor een der Messiaanscho profetieën
wordt gehouden.
Zoo vormt dan deze monstrans, die van
achteren ongeveer hetzelfde aspect heeft
als van voren, een sprekend geheel en
verkondigt, hetzij uitgesteld boven den
tabernakel, hetzij rondgedragen in de pro
cessie, tot op verren afstand in de kerk
den geloovigen Gods majesteit en de liefde
van Zijn Goddelijken Zoon, het kind der
Onbevlekte, hen vermanend en opwek
kend, gelijk pastoor Jorna dichtte:
„Eet gij dit Brood, dan wordt gij sterk
En lelierein in woord en werk;
Dan kronkelt, machteloos vermoed
De Satan wrokkend aan uw voet,
Gelijk de slang, vergeefs omhoog
Haar zwadder naar de Lelie spoog."
Als treffende bijzonderheid mag worden
bijgevoegd, dat deze prachtige monstrans
schier geheel uit vrijwillige gaven der
parochianen van pastoor Jorna is opge
bouwd; ook de meeste edelgesteenten, die
haar sieren, zijn, afkomstig van broches,
oorhangers, ringen enz., waaruit voldin
gend blijkt, dat ook in onze dagen de
offervaardige liefde voor den luister van
'slleercn Huis bij clerus en volk niet is
gebluscht.
En dit is in onzen bij: uitstek materia-
listischen tijd een hoogst verblijdend tee-
ken, want het geloof leert ons, dat God
zich nimmer in edelmoedigheid laat over
treffen. Terecht mocht dan ook de kunst
zinnige herder der O. L. Vrouweparochie
bij het toezenden van een fraaie photogra-
fie der monstrans aan de schenkers, op
den omslag schrijven:
„Gij hebt u van uw plicht,
Uw liefdeplicht gekweten,
Nooit zal het dankbaar hart
Van Jezus u vergeten I"
Aangaande een persgesprek
Noord-Amerikaansche bladen pulblicee-
ren een persgesprek met onzen minister
Treub, waarin de volgtendiei uitlating voor
komt
„De oorlogte-schrik, welke ons land
ten tïjlde van de schending' van België's
neutraliteit schokte, is over, en het ge
voelen heerscht thans, dat wij. geheel
huiten .gevaar zijn. Inderdaad, er is
heden geön speciale reden, waarom/ wij,
hetzij iets. van Engeland, hetzij van
DuitscMand hebben te vreezen, doch
wie kan er zeggen, wat de toestand
drie of vier maanden later wezen zal?
Die goden hebben dat in hun schoot, en
als het zoover is, zullen vielen onzer,
die zich door een glevoel1 van
vals c he veiligheid zelf in
slaap, hebben gesust, mogieüjlk
hun opinies een wieinig' hebben te ver
anderen".
Wijl bevelen dieze uitlating', speciaal het
gespatieerde gedeelte ervan, der aandacht
aan van de v. d. Bouts, de Hollmanns, de
van der Leeuiws, de Kakebeeke's en andere
luichtige, vluchtige liberale zielen in den
Goeschen raad, die gjeen vuiltje aan de
lucht weten, die met de struisvogels geen
gevaar willen erkennen, omdat z'iji het
niet zien en die thans de tijdsomstandig
heden opperbest geschikt achten, om Goes
met de uitbundigheden, om niet te zeggen
losbandigheden, van de Toondaganherrie
te beschenken. Waarlijk, de woorden van
den liberalen bewindsman van Financiën
moeten hun wel wat ontnuchterend in
de ooren klinken.
De toestand.
De toestand kan in het kort worden
samengevat, dat de omvattingspogingen
der Duitschers bij Wilna, die geslaagd
heeten, op het laatste oogenbiik door
de Russen is kunnen worden tegen ge
houden, die thans hun centrum snel
terugtrekken. Toch erkennen zij zelf dat
de toestand van hun strijdmachten daar
hachelijk is en trachten zij door tegen
aanvallen op andere zwakke punten van
het Duitsche front en door een hard
nekkige verdediging van Dunaburg hun
bedreigde legers noordelijk van de Pripjet
moerassen lucht te geven. Met hun
krachtig offensief in Wolhynië bedoelen
de Russen indruk te maken op Roeme
nië evenals de aanval van de Duitsch-
Oostenrijksche artillerie bij Semendria
niet alleen de inluidiDg is van een nieuwe
actie tegen Servië, maar ook bedoelt
aan Duitachland een weg te verschaffen
naar Constantinopel voor munitie, levens
middelen enz. waaraan de Duitsch-Turk-
sche legers gebrek krijgen en de Bal-
kanstaten op de hand te krijgen der
centrale mogendheden.
Daarom kon het Berl. Tageblatt schrij
ven, dat de schoten bij Semendria met
vreugde in Constantinopel zullen worden
gehoord.
De Daily Telegraph verneemt uit Kon-
stantinopel dat er oneeniglieid bestaat
in het Jong-Turksche „Comité voor Een
heid eu Vooruitgang" en dat de meerder
heid van het comité tegen voortzetting
van den oorlog is gekant.
Keizer Wilhelm noemt in een telegram
aan zijn zuster de groothertogin van Ba
den de inname van Wilna belangrijk.
Inderdaad was die stad van 200.000 in
woners van groote militaire beteekenis,
als het ware de drempel van het Rus
sisch binnenland. Tusschen Wilna en
Merecx plachten de groote manoeuvres
plaats te vinden.
Bulgarije mobiliseert.
Men seint ons heden
BERLIJN. Het Bulgaarsehe gezantschap
bericht, dat Bulgarije de algemeene
mobilisatie heeft afgekondigd.
Van de Zeeuwtch-Vlaamsche grens.
Als bewijs hoe streng de Duitschers
soms de reizigers visiteeren en optreden,
kan dienen, dat zelfs kranten, waarin
boterhammen gewikkeld zijn van arbei
ders, die in grensplaatsen werken, moe
ten worden afgegeven.
De Zeppelins boven Londen.
Volgens i>> Zwitserland ontvangen be
richten bij zaken, welker filialen getrof
fen zijn, vielen de laatste Zeppelinbom-
men midden in de City.
De Paos en de Armeniërs.
De correspondent van de Morning Post
te Rome deelt mede, dat de Paus den
bisschop van de Armenische katholieken
een volledig rapport heeft gevraagd over
den toestand in Armenië, en in het bij
zonder met betrekking tot de berichten
over massamoorden van Armeniërs door
de Turken. Eveneens wordt bericht, dat
de Paus aan den Nuntius te Constanti
nopel, telegrafisch een opdracht heeft ge
geven, bij de Porte aan te dringen op
betere behandeling; vain de Armeniërs.
(Centrum.)
De Kardinaal-Aartsbisschop van Keulen,
die reeds herhaaldelijk zijn verlangen naar
den vrede heeft te kennen gegeven, had
tegen Zondag 1.1. do katholieken opge
roepen aan een groote processie „ter be
ëindiging van deu oorlog" deel te nemen.
Men verwachtte een geweldige betooging,
doch op het laatste oogenbiik deelden de
katholieke Maden van Keulen mede, dat
de reeds door de overheid goedgekeurde
processie wegens „gerezen bezwaren" niet
zou plaats hebben.
Na de ontploffing in de kruit- en gra-
naatfabriek te Le Pecq bij Parijs op
Donderdagochtend, is er Donderdagmid
dag, naar de Matin bericht, een nieuwe
ontploffing in dezelfde fabriek voorge
komen, die eveneens belangrijke schade
heeft aaugericht en verscheidene arbei
ders letsel toegebracht. De militaire over
heid heeft een streng onderzoek gelast.
Welk weder zullen wij hebben
Verwachting tot den avond van 23 Sept.
Zwakke tot matigen,' meest Zuid-Oostelijke
wind. Licht- tot halfbewolkte lucht. Droog
weer. Mogelijk nachtvorst. Iets warmer over-
Aan het Berl. Tageblatt wordt geseind,
dat de Idea Nazionale, de Gazette del
Popoio en andere nationalistische bladen
Giolitti en zijn aanhangers schuldig ver
klaren aan hoogverraad en aan een sa
menzwering om vrede te sluiten. Zij ei-
schen, dat Giolitti in staat van beschul
diging zal worden gesteld.
Verandering in het Russische opperbevel
Naar de Duitsche bladen over Stock
holm uit Petersburg vernemen, zal waar
schijnlijk het opperbevel over het Rus
sische Jeger binneukort door den tsaar
aan generaal Roeski toevertrouwd worden
De Petersburgsehe pers zou, volgens dit
bericht, de bevolking op deze verandering
voorbereiden door de verklariug, dat de
aanwezigheid van den tsaar te Petersburg
om politieke redeneu noozakelijk is.
Dit bericht wordt echter van uit Pe
tersburg zelf formeel tegengesproken.
De electrische draad.
Te Bouchautsche Haven, op het Bel
gisch gebied, bleef een vrouw aan den
electrischen draad hangen en kreeg vree-
selijke brandwonden.
Zij werd naar Bouchaute vervoerd.
BGLdlË
Testament van Louis Huysmans.
In het testament, dat de onlangs ge
storven Minister van Staat, Louis Huys-
man, nagelaten heeft, beschrijft de be
kende Belgische patriot de rede van zijn
wegkwijnen in de volgende aandoenlijke
passage
I11 weerwil van de edelmoedige ont
vangst, die ons van de groote eu edele
natie teu deel is gevallenin weerwil
van den plechtigeu eed der verbonden
volken ons te wreken en ons een onaf
hankelijk en souverein België terug te
geven na er de Barbaren tot den laatsten
toe uitgejaagd te hebben in weerwil van
de hoop, die ik behoud dien schoonen
droom zich te zien verwezenlijken of
liever deze op eerewoord gegeven verze
kering, die, wat het ook kosten moge,
gehouden en ten uitvoer gebracht zal
worden, gevoel ik dat ik niet meer op
deze wereld zijn zal, als dat uur slaau
zal. Het verdriet verteert en doodt mij
en in Fransche aarde zal mijn stoffelijk
overschot begraven worden. Ik verzoek
op mijn graf een eenvoudig kruis te
plaatsen met mijn naam en de woorden
„gestorven voor het vaderlandtot op
schrift, want daarvoor sterf ik voordat
mijn uur gekomen is. Vaarwel geliefd
België, vaarwel mijn koning, vaarwel
mijn vrouw en mijn kinderen, vaarwel
mijn vrienden, vaarwel mijn medeburgers i
B u r g e m e e s t e r M a x, die nog steeds
in Duitschland gevangen zit, zal tot Bel
gisch Minister van Staat, iu de plaats
van den pas overleden minister Louis
Huysmans worden benoemd.
Dr. J. D e 1 b e k e f Te Rousselaere
is overleden dr. Jules Delbeke, lid der
Belgische Kamer, een Vlamiug met hart
en ziel. Een beenbreuk, verleden jaar
bij den inval der Duitschers opgedaan
eu waarvan hij nog steeds niet hersteld
was, gevoegd bij de smart over het lijden
van zijn collega, burgemeester Mahieu,
hebben zijn dood verhaast.
ÏHITSCHI.AM»
Spoorwegongeluk. Op het spoor
wegtraject Miilheim—Leverkusen heeft
