DE RUSSISCHE STAATSKERK.
Oe Groote Oorlog
S,
dagmeisje,
9 of oog|^P duimwijsvingertv
flo. 50 Donderdag 29 April 1915. Elfde Jaargang.
Elfde Jaargang.
I»
GOES.
erjongen
ent per hall pond.
Goe«-
Mijnt ellen HAANDAG-. Milt- en VRIJDAGAVOND.
v.
IËIIHE iEüWSCHE CipT
>0,2.75
f 2.75,5
12,50.
cent per pond.
.leidingen, dat
gelegenheid,
rborgsommen
riek.
der Gasfabtiek,
'HUIS, Goes.
rachtige
Glansverf
Kerkorgelfabriek vlD
vraagd
aan te melden n»
stwal D 225.
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes f 0.75, daarbuiten ƒ0.95.
Afzonderlijke nummers 5 cent, dubbele bladen 10 cent.
Advertentiën worden ingewacht op Maandag en Woensdag vóór
half drie en Vrijdag vóór een uur 's namiddags.
Kanfoor tf. d. Administratie: Ganzepoorfsfraaf C 2o9. GOES.
Tel. interc.Directie no. 33. Redactie no. 97.
Reelameberiehten 25 Ct. p. r. Bij abonnement speciale prijs.
Advertentiën van 15 regels ƒ0.50; iedere regel meer 10 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 _X berekend.
Dienstaanbiedingen 5 regels voor 25 Ct. contant.
De abonné's op dit blad, in het bezit der door de rf&k gulden bij verlies van beide BW A gulden bij
directie uitgereikte polis, zijn, overeenkomstig de A 9 banden, voeten of oogen. H verlies van een
daarvoor vastgestelde Verzekeringsvoorwaarden, I I 11 I Voorts bij ongeneeselijke I 9 m 9 hand, voet
GRATIS verzekerd tegen ongelukken voor; 9 verstandsverbijstering; 9 Vr of oog; 9 duim;
De uitkeering der bovenstaande bedragen is gewaarborgd door de „Hollandsche Algemeene Verzekerings-Bank" te Schiedam.
M A gulden bij /SA gulden bij A A gulden bij g*
I 9 I ve>lies van een |9 9 9 I I verlies 9- 9 I ver^es van fi Lk
g 1 9 band, voet 1 9 9 9 9 van een 9^ 9 9 een
gulden bij
verlies van
eiken anderen
vinger.
Tusschen den Katholieken grootvorst
Wladimir en Czaair Peter, die de veï-
schismatizeerde Russische kerk den muil
band aanlei van de staats voogdij, liggen
zeven eeuwen, een vreeselijk bewogen tijd
perk in Rusland's geschiedenis. Het zou
buiten het kader vallen van ons onder
werp, indien ^vij ons in gedetailleerde
beschouwingen hierover gingen verdiepen.
Niet Rusland's politieke geschiedenis heb
ben. wij te schrijven, maar een overzicht
te 'geven van de ontwikkeling der Rus
sische k«rk tot haar huidige gedaante.
Daar evenwel de geschiedenis der Rus
sische kerk met die van het Moscovitische
rijk ten nauwste is samengeweven, dienen
wij tot beter begrip enkele zaken uit de
profane Russische historie aau te stip
pen. In die 7 eeuwen volgen de gebeur
tenissen elkaar op als in stormende vaart.
Eerst de oorlogen tusschen Wladimir's
twaalf zonen en hunne kinderen. Dan
de inval van Georg van Suzdal, die de
grondslagen legde van een nieuw vorsten
dom. Vervolgens de stortvloed der Tarta
ren, die als een sprinkhanenzwerm op
Rusland nedervallend, alles verwoestten
en vernielden. Voeg daarbij1 de onophou
delijke oorlogen en binnenlandsche twis
ten, die de tusschentijdperken dat Rusland
van buiten met vrede werd gelaten, aan
vulden en 'het valt gemakkelijk te be
grijpen, dat van de eene zijde de gren-
zenlooze verwarring die in het Czaren-
rijk heerschte, oorzaak is geworden, dat
de geschiedenis dier tijden voor een goed
deei in het duister is gehuld en van
den anderen kant de kerk den noodlot-
tigen terugslag dier staatkundige beroe
ringen niet heeft kunnen ontgaan.
Reeds merkten wij op, dat de missio
narissen, die Rusland binnentrokken en
waarvan er latei' in hun nieuw vader
land bisschop werden, uit Constantinopel
kwamen. Op zichzelf behoefde dat tot
geen bezwaren aanleiding te geven, gelijk
het schitterend voorbeeld van de H.H.
Cyrillus en Methodius bewijst. Doch op
den langen duur bleek het feit, dat uit
de stad, die het brandpunt was van den
haat en afkeer jegens de Latijnsche kerk
en het geestelijk middelpunt van alle
schismatieke strevingen, de Russische ge
loofsverkondigers haast zonder uitzonde
ring afkomstig waren, nadeelige gevolgen
te hebben voor de zuiverheid der
Roomsch-Katholieke leer. Er kwamen nu
en dan bisschoppen op ,den zetel van
Kiew, die aanhangers waren van Pho-
tius' scheuring. Een zekere Nicephorus,
een Griek, zou de eerste geweest zijn.
Doch nog talrijker waren gedurende lan
gen tijd de met Rome vereenigde pre
laten, echte „Rutheensche" bisschoppen
en die afwisseling van Grieksche en Ru
theensche kerkvoogden heeft eeuwen lang
geduurd, 't Heeft niet aan pogingen van
de zijde der Pausen ontbroken, om den
band tusschen Rome en de Russische
Kerk zoo hecht mogelijk te doen zijn
en aan den arbeid der met Rome in
liefde en trouw verbonden missionaris
sen is het te danken, dat in lateren tijd
een groot deel der schismatiek geworden
Ruthenen in Galicië en Roekowina tot
den waren schaapstal terugkeerden en als
geünieerde Griekse h-K a t h o 1 i e-
k e n al hun eigen kerkgebruiken, hun
liturgie enz. behielden. Daarom zijn zij
vooral in dezen oorlog het bijzondere
voorwerp van den fanatieken haat der
Russen, die Galicië bezet houden en wor-
den hun bisschoppen en priesters verban
nen, zij zeiven met sabel en knoet tot om-
helzing der „orthodoxe", d.w.z. schisma
tieke Russische kerkleer gedwongen.
Doch hervatten wij den draad der ge-
schiedenis. De politieke gebeurtenissen bo
ven aangestipt, maakten, dat zoowel met
Rome als met Constantinopel de gemeen
schap al zwakker en zwakker werd en
het eigeimiachtig ingrijpen der Russische
j vorsten deed de rest. Daar was bijvoor-
L 1?eeld do inname van Constantinopel door
de Kruisvaarders (1204). Dit deed in Rus
land de haat tegen de Westerschen, de
aanhangers der Latijnsche Kerk, sterk toe
nemen en werkte een toenadering tot
Constantinopel in de hand. Maar de in
vloed der Oostersche patriarchen en der
latere Grieksche keizers was den Russi-
schen vorsten niet minder oen doorn in
het oog. Sommige hunner voerden zelfs
met Constantinopel oorlog, bijna allen
streefden er naar den scepter hunner
macht ook uit te strekken over de kerke
lijke aangelegenheden en noch door Rome,
noch door Constantinopel zich de wet'te
laten stellen.
Een van Wladimir's zonen, Jareslaw I,
(10191054) maakte daarmede een be
gin, toen hij den bisschop van Kiew eigen
machtig tot metropolitaan verhief en na
diens dood de Russische bisschoppen tot
een vergadering te Kiew samenriep, waar
hij him beval den Griek Hilorion te kie
zen, zonder den patriarch van Constan
tinopel te erkennen.
Zijn opvolger en naamgenoot Jareslaw II
deed hetzelfde en gaf noch Rome noch
Constantinopel kennis van de verkiezing
eens nieuwen metropolitaans.
Een ander zijner opvolgers, Czaar Swe-
topol (10931113), gelastte den metro
politaan van Kiew, een overleden abt
heilig te verklaren.
Het pleit voor het karakter der metro
polieten, dat velen hunner niet verkozen
aan den leidband der Czaren te loopen,
maar tegen de verkrachting van de vrij
heid der kerk met kracht protesteerden.
Doch de Moscovitische vorsten wisten
er wel raad mede; wie niet zwichtte voor
vleierij of gunstbetoon, moest aan den
lijve gevoelen, dat er met hen niet te
spotten viel. Zulks ondervond de metro
poliet, die Iwan den Verschrikkelijke
(15331584) in diens cesaro-papisme
dorst te wederstreven; hij werd in een
berenhuid genaaid en ten aanschouwe van
een groote menigte volks door bloedhon
den verscheurd. Wat den Russischen Nero
intusschen niet belette zich met de titels
van „plaatsbekleeder Gods" en „hoofd der
Russische Kerk" te tooien.
Inmiddels hadden de gebeurtenissen hun
gang en verrezen de vorstendommen Wla
dimir en Moskou. De hoofdfeteden van dien
naam werden metropolitaanzetels, ten
koste van Kiew en de band met Rome
en Constantinopel werd al weer losser.
Een enkele vorst trachtte wel de schier
verloren gegane eenheid te herstellen. Zoo
weet men, dat een zoon van Czaar .Tzaslaw
te Rome kwam, om paus Gregorius VI
namens zijn vader te verzoeken, het
vorstendom Kiew als leen van St. Pieter
te aanvaarden. Doch die enkele poging
vermocht niets tegen het streven der ove
rige Czarende Katholieke Russische Kerk
te maken tot een schismatieke nationale
kerk. De regent Godownovv, die van
15981G05 het rijk bestierde, dwong met
list en geweld den verdreven patriarch va.n
Constantinopel, Jeremias II, ertoe, den me
tropoliet van Moskou tot patriarch te
wijden. Nu straalde de Russische kerk
in glans en aanzien, aan die der overige
Oostersche kerken gelijk, maar de breuk
met Rome en Constantinopel was tevens
een feit geworden. Als afgehouwen lak
van den stam der eenheid lag daar nu
de kerk, door Cyrillus en Methodius ge
sticht. Om van die kerk voortaan een wil-,
lig werktuig te maken in de hand van
Czaar en gouvernement, was maar weinig
moeite noodig.
Natuurlijk werd er voor gezorgd zoo
veel mogelijk patriarchen te kiezen, die
zich gemakkelijk wisten te plooien naai
de luimen en grillen hunner keizerlijke
meesters, gelijk de eerste patriarch onder
Godownow, die beval, dat in ieder gezin
voor den Czaar moest worden gebeden
volgens een door hem opgestelde formule,
waarin deze gekroonde machthebber niet
weinig werd vergood.
Toch bleek al spoedig, dat niet alle
patriarchen zich als ledepoppen verko
zen te «oen gebruiken. Verschillende hun
ner, door betere gevoelens gedreven, ver
zetten zich krachtig tegen de inmenging
der Czaren in geestelijke zaken ©n zoo
werd het Patriarchaat een macht, die
het Czarisme .hinderend in den weg begon
te staan. Het was te voorzien dat avond
of morgen een hotsing tusschen beide
machten zou plaats grijpen en daar het
niet te denken was, dat de Russische
heerschers hun verworven macht en
voogdij over de kerk zouden prijsgeven,
kon men gemakkelijk gissen wie der beide
machten het onderspit zou moeten delven.
Czaar Peter, hoezeer een talentvol en
krachtig regent en als schepper van het
moderne Rusland in menig opzicht den
lof niet onwaardig, die hem wordt toege
zwaaid, was toch in merg en been een
autocraat, die omverhaalde en vernielde
wat zijn plannen in den weg stond, zonder
met rechten of aanspraken, hoe eerwaar
dig en verheven, ook rekening te honden.
Hij wierp het patriarchaat van Moskou
omver en stelde er voor in de plaats
de beruchte „Heilige Synode", een in
stelling, welke, geijkt met den stempel
der keizerlijke autocratie, de Russische
kerk voorgoed in de boeien sloeg eener
absolute afhankelijkheid van den souverei-
nen wil des Russischen aileenheerschers.
„Car tel est notre bon plaisir": „Want
aldus is ons welbehagen". Die woorden
besloten steeds de bevelschriften der Fran-
sche koningen onder en na Lodewijk XIV
en werden later berucht als de formule
van vorstelijk© willekeur.
Sinds de invoering der „Heilige Sy
node" geldt die formule in nog veel stren-
geren zin voor de besluiten en wetten
ten bate der Russische kerk uitgevaardigd,
want zij ontleenen hun kracht en sanctie
alleen aan het welbehagen van den Czaar,
die veel straffer en veel autocratischer,
dan eenige Roomsche paus zijn: „sic volo
sic jubeo", „zoo wil ik, zoo beveel ik"
laat klinken.
De benaming iiuth,ensclje kerk" wordt
door vele gp.rchitdschrijxere geb-zigd om die
kerk aan te duiden vóór haar scheuring en later
voor dat gedeelte der Russische kerk dat tot
Rome is teruggekeerd.
De toestand.
De mokerslag door Duitschland aan de
Yserlinie toegebracht heeft de linie der
Verbondenen wel doen trillen, maar niet
doen scheuren en reeds wordt gemeld,
dat de slag een gunstige wending gaat
nemen voor de troepen der geallieerden,
wier geestdrift onuitdoofbaar is.
De morgenbladen van heden bevatten
communiqué's dat Liserne door de
Duitschers is verlaten en het
Sas door de Franschen is her
overd. Is dit juist, dan blijken de Duit
schers onmachtig te zijn geweest hun
aanvankelijk succes in een blijvend om
te zetten.
Er wordt daar aan den Yser van Boe-
singhe tot Steenstraate verbitterd ge
vochten. Een gevangen genomen Dnitsch
luitenant vertelt, daL zeshonderd Belgen
een afdeeling Duitsche genisten overviel
en hen met geweervuur en de bajonet in
het kanaal joegen. Meer dan 60 Duitschers
verdronken voor de oogen der Belgen.
Vluchtenden hadden gelegenheid een nood
signaal te geven en in minder dan geen
tijd werden de Belgen door een groote
meerderheid achtervolgd. De Duitsche ar
tillerie richtte een vernietigend vuur op
de geallieerden, waarvan er meer dan de
helft sneuvelden of gewond gevangen ge
nomen werden. De Duitschers laten zwaar
gewonde vijanden op het slagveld liggen.
De wegen naar Elverdinghe liggen onder
het vuur van den vijand. De strijd duurt
onverminderd voort.
Aan het Karpathenfront duren de ge
vechten ten Oosten van de Uszokpas voort,
waar de Oostenrijkers zich wisten te hand
haven en ten Zuidoosten van Koziowa
eenig terrein wisten te winnen. Aan het
front ten Westen van den Uszok-pas in
Galicië en Polen, zoowel als aan de Dnjes-
ter en Boekowina hadden artilleriegovech-
ten plaats.
Verder is ailer aandacht gevestigd op
Gallipoli, waar de Verbondenen hun le
gers hebben geland. Dat schiereiland te
veroveren gaat zoo maar niet in een vloek
en een zucht.
Het schiereiland Gallipoli, merkt de „Ti
mes" o.a. op, is een doolhof van heuvels,
dalen, kleine rivieren, bergruggen en top
pen, die geen regelmatig© keten vormen
en die speciaal door do natuur ontwarpejn
schijnen, om bij de verdediging van de
zeestraat te helpen. Deels heeft het land
zware bosschen, op andere giedeelten zijn
de boomen schaarsch, en er zijn stukken
laag-liggend terrein, die nog ontgonnen
moeten worden. |Wij kennen de sterkte
van den vijand niet, maar hij heeft zich
overal ingegraven, en dé strijd in Vlaan
deren heeft geleerd, wat het beteekent,
vijandelijke loopgraven aan te vallen.
Alles zal afhangen van het aantal be
schikbare kanonnen te land en de hoe
veelheid infanterie. Het bezetten vjan het
schiereiland Gallipoli zou. het mogelijk,
maken de Straat voor ..de schepen vrij te
jnaken, omdat de noordelijke oever den
zuidelijken beheerscht en de vijandelijke
artillerie aan de Aziatische zijde daar
door op een afstand kan worden gehou
den
Nog is Italië neutraal maar het maakt
inmiddels zijn .toebereidselen om op een
gegeven oogen'blik jn te grijpen. Wanneer
dat is iis vooralsnog het geheim der re
geering.
Vrijdagavond hielden .vorst Von Büloiv,
baron jlfacchio en de Duitsche en Oos-
tenrijksch© gezantschapsraden een bespre
king. jHet resultaat was dat een uitvoe
rig telegram naar- de Regeering t© Wee-
nen we're! gezonden waarin de minimum
concessies welke Italië zouden bevredigen,
werden opgesomd. Tevens werd het ver
zoek van de Italiaansche regeering over
geseind om binnen een redelijk tijdsver
loop een antwoord daarop te ontvangen.
De „Messaggero" gelooft, dat een ac-
coord niet mogelijk is.
Het „Giornale d'Italia" drukt een brief
af van den Bumeenschen afgevaardigde!
Istrati, die bevestigt, dat er een over
eenkomst tusschen Italië en Rumenië 'be
staat. Hij drukt de hoop uit, dat de Ru-
meensche en Italiaansche legers zich te
Budapest zullen verbroederen.
Losse Oorlogsberichten.
Het verstikkende gas.
PARIJS, 25 April. In een telegram uit
Noord-Frankrijk wordt medegedeeld: Oog
getuigen van den aanval der Duitschers
op de Boesinghe z'ijln van meening, dat
de Duitschers geen bijbondere bommert
met verstikkend gas gebruikten, maar dat
een soort dampi .door tot dusver onbekende
middelen ujt 'de Duitsche loopgraven werd
vfiprtgedreven.
D© geallieerden hadden reeds vroeger
een ongewone beweging opgemerkt ach
ter de borstweringen van de loopgraven
van den vijand, in welke borstweringen
openingen waren gemaakt..Die Duitschers
wachten ©en gumstigen wind af om onder
druk dampen uit te drijven, die herkend
zijn als afkomstig, van chloorgas. De troe
pen der geallieerden warenj verbaasd toeif
zij dikke wolken en een zwartachtige^
nevel naar zich toe zagen komen. De
Duitschers, gebruik makende van de tijde
lijk© verrassing, snelden uit de loopgra
ven, door het artillerievuur ondersteund.
De Duitschers droegen rookmaskers,
zooclat zijl door den gordel van damp
konden heendringen. (Handelsblad.)
Een Fransch Pantsrrschip in den grond
geboord.
Men seint ons:
ROME. Een Oostenrijksche onderzeeër,
de „5 heeft den Franschen pantserkrui
ser „Léon Gambetta" in de Jonische Zee
doen zinken. Vermoedelijk zijn 108 man
der equipage gered.
Op het Westerfront.
Men seint ons:
LONDEN. (Off.) Naar generaal French
mededeelt vielen gisteren de Engelschen
weer aan en maakten vorderingen bij
St. Juiien. De Franschen heroverden Het-
Welk weder zullen wij hebben
Verwachting tot den avond van 29 April.
Meest matigs noordoostelijke tot oostelij
ken wind. Helder tot lichtbbwolkte lucht-
Droog weer. Overdag warm.
Van onze ZuidEr-grers.
NISPEN, 25 April. (Van onzen corres
pondent.) Hedenmiddag werd door de
grenswacht nog een Belgisch! soldaat geïn
terneerd. Sedert October bad hij) zich tq
Antwerpen schuil gehouden, welke stad|
vanmorgen door hem verlaten was. Ont
snapt aan de waakzaamheid der Duit
schers, wist hij: nabij Huybergen over de
prikkeldraadversperring Hollandsch ge
bied te bereiken. Volgens zijn beweren
is de bevolking van Anvers op rantsoap
gesteld. Ieder inwoner krijlgt 335 gram
brood daags.
In den loop der week werden de pnar-
jJen opgevorderd in Calm'pthont, West-
wesel, Esschen en omgeving. Er werden
matige prijzen besteed, welke in contan
ten werden uitbetaald. Vooral werd be-
slag gelegd op merriepaarden, welke beV
stemd schijhcn voor werkzaamheid in
Duitschland.
Op het stationsterrein te Esschen, dat
voor bebouwing geschikt is, werden aard
appelen gepoot.
Naar verluidt, zal bet isolement van;
Antwerpen deze week worden opgejhe-
ven. De weinige personen, die de vesting
verlaten mogen, worden nauwkeurig get-
fo uilleerd.
PARIJS, 26 April. (Part.) Naar gemeld
wordt is die oudst© zoon van den Belgi
schen minister van Koloniën Renkin bij
de gevechten van Dixmnideiï, in den nacht
Van 22 op 23 April gesneuveld.
De Dardanelles
Men seinde ons hedenmorgen:
LONDEN (Off.) De t.roepeu der gealli
eerden zijn op het schiereiland Gallipoli
geland. De Franschen maakten 500 ge
vangenen. Aan beide zijden der Darda-
nellen zetten de tr„epen hun opmarsch
voort.
De hernieuwde aanval op de Darda-
nellen is dus hervat met ontscheping van
troepen op Gallipoli. In dit verband is
In rhaaldelijk bet stadje Enos genoemd.
Hiervan iezen wij in „De Standaard"
Enos is een stadje van 7000 inwoners,
gelegen in het vilajet AdrianopeJ, Sand-
jak Gallipoli, op een landtong aan de
monding der Maritza. Het doel der geal
lieerden is hoogstwaarschijnlijk om'van
Enos uit. een aauval op de forten aan
de Dardanellen in Boulair te onderne
men. 'iGaat er dus weerspoedig oplos.
Een te Enos geland leger, dat zich daar
spoedig weet te verplaatsen, kan den
toegang tot het schiereiland der Darda
nellen an het landzijde afsluiten en het
daar aanwezige Turksche leger isolei ren.
De smalle landengte van Boulair, die
den toegang tot het schiereiland vormt,
is van beide zijden goed verdedigbaar.
De linie van Boulair, die aan 't Turk
sche leger op het schiei eiland een goede
beschermingsliiiie aanbiedt, kan echter
voor een aanvaller van buiten, in dit
geval het 1. ger der Geallieerden, dienst
doen om liet schiereiland en zijn verde
digers geheel af te snijden ea in te
sluiten.
Het is te verwachten dat de actie hier,
door de Kussen aan de Zwarte Zee zal
worden beantwoord met een landing te
Midia, waarmede dan de eerste stap zou
zijn gedaan tot uitbreiding van den oor
log te velde op Turksch gebied.
Hef afzotken van het slagveld.
Een officier van gezondheid beschrijft
in den „Berliner Lokal Anzeiger" hoe
hij met twaalf hospitaal-soldaten, tegen
het vallen van den avond, een slagveld
in Russisch Polen naar gewonden afzocht:
Ik had den weg op mijn kaart geteekend.
Hij was niet moeilijk te vinden. Ik liet