EXTRA EDITIE VAX 6 UUR.
De Groote Oorlog.
No. 112a.
Dinsdag 22 September 1914:
Tiende Jaargang.
Bericht.
BUITENLAND.
Toen bij het uitbreken van den oorlog
een zeer gebrekkig postverkeer groote ver
traging bracht in de bezorging van onze
courant aan de buitenabonné's, waren wij er
aanstonds op bedacht te zorgen, dat hun
het oorlogsnieuws door middel van ons blad
zoo versch mogelijk bereikte en meenden
wij hier in te voorzien door het uitgeven
van een dagelijksche, verkleinde editie.
Nu echter langzamerhand de postbestellin
gen met de oude regelmatigheid geschieden,
achten wij het dienstig de „Nieuwe Zeeuwsche
Courant" weer in de normale banen te lei
den en zal zij, te beginnen volgende week,
weer driemaal 's weeks, des Maandags,
Woensdags en Vrijdags verschijnen.
De Directie.
De toestand.
Op de verschillende gevechtsterreinen
werd ook gisteren geen beslissend wapen
feit voltrokken en met name in Frankrijk
behaalden beide partijen wel gedeelte
lijke voordeelen maar van een finale over
winning is geen sprake, zooals uit onder
staande Duitsche en Fransche mededee-
lingen blijkt:
HERLIJN, 21 Sept. (W.B.) De groote
generale staf meldt hedenavond
Bij de gevechten in de omgeving van
Reims werden de hoogten van Craonelle,
die een soort vesting zijn, veroverd, en
bij den opmarsch in de richting van het
brandende Reims werd de plaats Betheny
genomen.
Bij den aanval op de sperfortenlinie
ten Zuiden van Veroun is ons leger zege
vierend getrokken over den Oostrand van
de voorwerken van Cöte Lorraine, welke
door het 8ste Fransche legerkorps ver
dedigd werden.
Een uitval uit het Noord-Oostfront van
Verdun is teruggeslagen.
Ten Noorden van i'oul zijn Fransche
troepen, die daar in bivak lagen, door
artillerie-vuur verrast. Overigens hebben
heden op het Fransche oorlogsterrein geen
groote gevechten plaats gehad.
In België en in het Oosten is de toe
stand onveranderd.
PARIJS, 21 September (R.O.) Het
communiqué van hedenmiddag 3 uur
luidt
Op onzen linkervleugel op den rechter
oever der Oise, zijn wij vooruitgerukt tot
de hoogte van Lassigny, ten Westen van
Noyon.
Ten Westen der Oise en ten Noorden
der Aisne, hebben de Duitschers nieuwe
activiteit getoond. In de streek van
Craonne zijn hevige gevechten geleverd,
waarbij men ook tot bajonet-aanvallen
overging. De vijand werd overal met
zware verliezen teruggeslagen.
Rond Reims heelt de vijand geen
enkele infauterie-aanval ondernomen, hij
beperkte er zich toe om ons front met
zwaar geschut te beschieten.
In het centrum, in Champagne, en aan
de Westzijde van Argonne, hebben wij
behalve Sorain ook Le Mesmi, Les Hurlus
en Massignes heroverd.
In Woevre houdt de vijand nog steeds
stand. In de streek van Triancourt bom
bardeerde hij Hassou en Chatel.
Op den rechtervleugel, in Lotharingen
en de Vogezen is niets bijzonders voor
gevallen. De Duitschers versterken zich
op Delme en Cliateau-Salins.
Tot zoover de officieele communique's-
Een zeer treurig en zeer pijnlijk nieuws
voor alle weidenkenden is de be
schieting van de kathedraal
van Reims
Reeds Donderdag der vorige week had
den eenige Duitsche granaten het dak
der kathedraal van Reims getroffen, het
waren evenwel verdwaalde projectielen.
Nu echter schijnen de Duitschers het
hoog gelegen en verre zichtbare bouw
werk als mikpunt te hebben genomen.
De Engelschman Ward Price, oorlogs
correspondent van de „Evening News"
seinde over de beschieting der kerk, vol
gens een particuliere mededeelmg aan
de „N. R. Crt." het volgende
Zondagmorgen begon een Duitsche
batterij op een heuvel bij Nogent 1' Abesse
vier mijlen ten Oosten van Reims, het
groote gothische bouwwerk, dat hoog
boven de stad uitsteekt, met opzet tot
haar doelwit te kiezen. Granaat op gra
naat verbrijzelde het oude metselwerk,
dat den storm van eeuwen had getrot
seerd. Lawine op lawine van steenen en
puin kwam met een donderend geraas
in de verlaten straat neer.
Eindelijk vatte om half vijf de steiger
aan de Oostelijke zijde van de kathedraal
vuur. Brandende stukken hout stortten
op het dak, dat weldra een loeiende
haard van vlammen was.
Fransche geneesheeren redden met
moeite de twintig Duitsche gewonden,
die in de kathedraal -lagen. Een twee
honderdtal verbitterde burgers, die zich
verzameld hadden, namen een dreigende
houding tegenover de Duitschers aan,
doch de priesters kalmeerden de menigte.
„De Maasbode" vertolkt zeer juist de
gevoelens welke het bericht dezer ver
woesting bij alle vrienden van godsdienst
kunst en beschaving wakker roept, als
het blad zegt:
„De kathedraal van Notre-Dame te
Reims in brand dat beteekent, dat
aan de toch al zoo arme menscliheid op
nieuw een der heerlijkste kleinoodiën uit
haar patrimonium is ontnomen, dat be
duidt, dat opnieuw eene tastbare herin
nering aan de tijden van waarachtige
geestelijke schoonheid van de aarde is
weggevaagd, dat wil zeggen, dat allen
kunstminnenden en zeer bijzonder allen
Katholieken een mes in het hart gesto
ken is.
Moest wellicht de gedachte aan het
Fransche koningschap in haar kern ge
troffen worden, haar kern, die gezien
mag worden in de kathedraal van Reims,
waar eeuwen lang „les rois de France"
werden gekroond en gezalfd? Welk ge
voel zou de Duitschers bestormen, wan
neer de Dom van Spiers, waar de herin
neringen aan de Duitsche keizers, die
daar de kroning ontvingen, nog voortleven
onder de weidsche gewelven, ter onrecht-
vaardigbare vernieling werd gewijd?"
De kathedraal van Reims was helaas,
was! een der schoonste gothieke
kerken, die de middeleeuwen ons als
monument van geniale bouwkunst hebben
nagelaten.
Het is wederom juist wat De „Maas
bode zegt
„Tietz-bazars van gewapend beton kun
nen we ongelukkigerwijze nog genoeg
bouwen, maar een kunstwerk als de
kathedraal van Reims kan nimmer meer,
in de eeuwen der eeuwen niet, aan het
naar schoonheid smachtende menschdom
worden teruggeschonken."
Het machtige bouwwerk mat in de
lengte circa 140 Meter (d.i. nog 30 a 35 M.
langer dan onze Bossche St. Jan) in de
breedte 30 Meter (van binnen) in de
hoogte 38 Meter.
Twee torens zonder spits, elk van
81 Meter hoogte, flankeerden een heerlijk
schoonen frontgevel, waarin boven het
portaal een z.g. roosvenster van 12 M.
middellijn in de prachtigste kleuren u
tegenilonkerde. Geheel de gevel was
met beelden versierd, 530 in getal. Van
het begin der 13e tot aan het begin der
veertiende eeuw is aan de kerk gewerkt.
Haar bouwmeester heette Jean D'Orbais.
Een reeks van Fransche koningen
werd er gezalfd en gekroond, het laatst
koning Karei X in 1825.
De aanblik van binnen was overwel
digend. De kostbare, oude geschilderde
ramen en de vele kunstschatten maakten
dit godshuis tot een der eerbiedwaar
digste en kostbaarste monumenten van
Frankrijk.
Thans is dit alles verwoest, althans
zwaar beschadigd. Want volgens oog
getuigen, die de verwoesting ter plaatse
hebben opgenomen, zou de kerk als
architectonisch geheel niet verloren zijn,
hoewel sommige beschadigingen onher
stelbaar zullen blijken te zijn.
Anderen zeggen, dat de kerk geheel in
de vlammen is opgegaan.
In de stad van fcit. Remigius, die er
Clovis doopte, is verder door het bom
bardement enorme schade aangericht en
het spreekt vanzelf, dat dergelijke be
schieting van steden met eerbiedwaardige
kunstwerken en monumenten aan den
Duitschen naam geen goed doet. Ook
thans verheffen zich in het buitenland,
ook in het met Duitscliland verbonden
Italië, stemmen van afkeuring over der
gelijke oorlogsdaden, „die eer het uitvloei
sel zijn van brutaliteit als van kracht"
de uitdrukking is van het „Giornale
d' Italia".
Ook de tweede beschieting van Den-
dermonde is een daad van wandalisme,
die de vernietiging beteekent van vele
kunstgewrochten.
Over de verwoesting van Dendermon-
de's stadhuis schrijft het Hand. v. Antw.
„Dit schoone, oude gebouw, een parel
van middeleeuwschen stijl, zoo echt
Vlaamsch, werd beschoten. De toren is
afgeschoten tot op de hoogte van de
wijzerplaat. Zij teekent 7'/i ure En aan
den voet van wat vroeger het stadhuis
was, liggen de klokken van denkleinen
beiaard, gebroken en verbrokkeld, op
welks stukken nog de opschriften lees
baar zijn, meldend, dat zij gegoten zijn
door Heuiony in 1650.
Was het stadhuis een bouwkundige
parel, door restauratie in zijn oorspron-
kelijken stijl teruggebracht, het inwen
dige was niet minder merkwaardig. Het
bezat belangiijke verzamelingen schilde
rijen, kunstwerken en oudheden, die nu,
helaas, voor altijd verloren zijn."
LOSSE BERICHTEN.
Vredesgeruchten.
LONDEN. Een telegram uit New-York
meldt, dat het meer en meer blijkt, dat
Duitschland toegeeft, dat een mogelijke
nederlaag onvermijdelijk is.
WASHINGTON. Bethmann Hollweg
moet in zijn antwoord aan president
Wilson hebben verklaard dat Duitschland
bereid zou zijn een eervolle vrede te
sluiten. Zelfs zou hij den president heb
ben aangeraden met de geallieerden de
vredesvoorwaarden vast te stellen.
De Duitsche gezant Bernstorff heeft
in een interview verklaard, dat Duitsch
land zou eischen de integriteit van zijn
grondgebied in Europa en een uitbreiding
van zijn koloniën of zooals een andere
lezing zegt, het behoud van zijn koloniën.
Tevens verklaarde hij, dat ïie moeilijk
heden, waarin Duitschland zich bevindt,
zijn de vernietiging van den handel door
de Engelsche vloot en het isolement van
Duitschland tengevolge van het doorsnij
den der kabels.
(Latere berichten spreken het boven
staande tegen. Duitschland wil volgens
die berichten uitvechten tot het bittere
einde. Red.)
Generaal Friess.
In den grooten slag, die in Frankrijk
geleverd is, werd ook een Duitschgeue
raai gevangen genomen, Generaal Friess,
bevelhebber over de 25e artiileri-brigade.
De infanterie, die deze brigade steunde,
werd bij Vitry-le-Fruncais omsingeld door
Fransche cavalerie en toen generaal Friess
die aan een ingewandsaandoening leed,
dat hoorde, trachtte hij zelfmoord te ple
gen. Fransche soldaten vonden hem in
hopeloozen toestand. Hij is naar Troyes
vervoerd.
Een oorlogstrophee.
Een Berlijnsch soldaat schrijft„Aan
het einde van het kleine stadje lag het
„Maison communale". Daar vonden we
tusschen heel- en halfdoode vijanden een
vaandel purperrood en linten in de Bel
gische kleuren. Luitenant nam in vilde
vaart dit zegeteeken, rolde het snel op,
want het huis stond op het punt van in
storten. Tusschen de neervallende muren
en brekende daksparren, laaiende vlam
men, terwijl nog verdwaalde kogels ons
om de ooren floten, stonden we eindelijk
weer op straat. Luisenant O. sleepte,
zweetend en kuchend, het zware vaandel
mee. Met versnelden pas, soms in galop,
renden wij drie kwartier verder naar ons
bataljon. Eindelijk wilden wij nu eens
zien, aan welk regiment het zware vaan
del ontnomen was. Voorzichtig ontplooide
luitenant O. de oorlogstrophee. In gou
den letters glansden de woorden „So-
ciété Harmonie Ethe et Environs" ons
tegen. Het vaandel van de dorpszang-
vereeniging! („De Tijd".)
Bemiddelingspogingen tot den vrede.
President Wilson heeft, naar wij' in een
Reubertelegram aan Engelsche bladen le
zen, zijn bemiddelingspogingen yoorloopjig
gestaakt om ze niet te hervatten vóór
een der partijen zich met een verzoek
tot hem wendt. Hij .acht, het n.l. niet
in overeenstemming met de onzijdigheid
der Ver. Staten om eenige pressie uit
te oefenen op een der partijen.
Chevillard gevangen.
BERLIJN, 19 Sept. (E. B.) Den 2den
September schoot een. D.uitsch soldaat een
Fransche vliegmachine neer, waar.n zich
een officier van den goneralen staf en
een vlieger bevonden. Beiden werden ge
vangen genomen.
Die soldaat herkende in den vlieger (ien
beroemden Chevillard, die aanvankelijk
weigerde zijn naam te noemen. Op hem
werden gewichtige kaarten en bommen
gevonden. Chevillard verklaarde, dat hij
tot op een hoogte van 100 meter meende,
dat hij zich boven Engelsche troepen be
vond.
li K li U IK.
Dubbele moord tfe Antwerpen.
Een gruwelijke misdaad heieft de Schel-
destad in opschudding gebracht. Met ge
raffineerde schurkerij zijn twee vrouwen
van het leven beroofd.
In het huis no. 103 der Verbondstraat
woont de oude rentenierster Helena De
Dapper. Als eenige dienstbode komt er
bij baar geregeld een werkvrouw aan
huis. Tegen den middag werd ielken dag
soep gebracht voor de rentenierster. Giste
ren werd echter niet opengedaan op het
herhaald kloppen van den kleinen jon
gen, die de soep1 bracht. De moeder van
den jongen, daarover verwonderd, begaf
zich zelf naar het huis en gelukt© erin
de deur te openen. Daar wachtte haar
een vreeselijk schouwspel. D© oude ren
tenierster lag vermoord ten gronde en
do 22-jarige werkvrouw Anna Siegers uit
de Acnteromstraat was opgehangen aan
de deurkruk. Beiden hadden opgehouden,
te leven. D© politie in der haast ver
wittigd kwam ter plaatse en vond alles
opengebroken, wat duidelijk bewijst dat
diefstal de drijfveer dor misdaad is ge
weest. De rentenierster -moet veel geld
in huis gehad hebben.
liet parket na een grondig onderzoek
kwam tot de volgende besluitselen.
De moord moet 's morgens gepleegd
zijn, want het bed der oude vrouw was
beslapen geweest. Van de mopder der
werkvrouw, wier echtgenoot in het le
ger is, en die nu bijl haar inwoont in
de korte Achteromstraat, werd vernomen,
dat het meisje- ten half acht van huis
was gegaan, zoodat de ijselijke misdaad
in don morgen gepleegd werd. Dit ia
dcor de conclusies der wetsdokters be
vestigd geworden. Belangrijk© bijzonder
heden werden nog van d-e moeder van het
slachtoffer vernomen.
Geen spoor van den dader is ontdekt.
Een Luikenaar, die het benedenhuis sinds
eenige dagen moet bewoond hebben is
nu verdwenen en wordt ijverig opgezocht.
De lijken der slachtoffers zijn naar het
St-Ehsabethgasthuis overgebracht.
Het spreekt van zelf dat deze dubbele
misdaad in de gruwelijke tijden di© we
beleven, heel veel ontroering verwekt on
der de bevolking. „V. G."
Woeste als b e m id d e 1 a ar. Men
seint uit Antwerpen aan „De Tijd":
Nog voor bepaalde feiten uitlekten,
was het hier in parlementaire en officiers-
kringen een openbaar geheim, dat kort
vóór den jongsten uitval, door het Bel
gische leger ondernomen, een eerbied
waardige persoonlijkheid onderhande
lingen heeft gevoerd over een voorloopigen
wapenstilstand met België, en wel met
het doel tot een deiinitieven vrede te
geraken. De aanbiedingen waren voor
België zeer eervol, liet burgerlijk bestuur
zou onmiddellijk door Belgen hernomen
zijn in alle steden, welke tot het konin
krijk behooren. Ook zouden alle ontee-
rende bezettingen worden weggenomen,
mits de verbinding met het Duitsche
leger in Frankrijk ongestoord konde plaats
hebben.
Zonder veel overwegingen werden ech
ter alle onderhandelingen in dezen door
de Regeering afgewezen met dezelfde
beslistheid die reeds tweemaal de afwij
zende houding van België op Duitsche
aanbiedingen heeft belieerscht. Het heeft
een allerpijnlijksten indruk gemaakt, dat
de oude staatsminister Woeste zich te
Brussel leende, om met een opdracht
van maarschalk Von der Goltz in bedoel
den geest naar Antwerpen te reizen.
numciiL4KD.
Paus Benedictus XV en de
Duitsche Katholieken. In het
laatste nummer van de „Kirch. Anz."
voor het aartsdiocees Keulen, bespreekt
kardinaal von Hartman de pauskeuze en
schrijft: De Nieuwe Paus heeft een waar
lijk vaderlijk hart voor de Katholieken
van Duitschland. In het bijzonder voor
de Katholieken van het Keulsche aarts
diocees heeft Z. H. mij den zegen gege
ven. Ook den Duitschen Keizer draagt
Z. H. oprechte hoogachting toe en de
Paus herinnert zich nog met harteiijke
dankbaarheid liethuldebewijs, waarmede
de Keizer hem vereerde, toen de II. Vader
nog onder staatssecretaris was aan het
staatssecretariaat.
Hoogverraad. De Krijgsraad te
Straatsburg laat bekend maken, dat
tegen den advocaat Justizrat Blenieiitlial,
gewezen afgevaardigde in den rijksdag
en burgemeester van Colmar, die als zoo
danig lid van de Eerste Kamer voor het
Rijksland was, een vervolging ingesteld
wegens hoog- en landverraad. Zijn ver
mogen is in beslag genomen.
KNOKKAJVI».
De Prins van Wales. Officieel
wordt medegedeeld dat de prins van Wales
den vurigen wensch te kennen heeft gege
ven mee te gaan met de garde grenadiers,
die eerstdaags naar het front zullen ver
trekken. Daar de Prins zijn militaire
oefentijd nog niet geheel volbracht heeft,
heeft de Koning uitgemaakt, dat het op
het oogenblik voor den Prins niet ge-
wenscht is om in werkelijken dienst te
treden.
I It V H It I.l li
Openbaar gebed. Het openbaar
gebed om Gods zegen over Frankrijk en
spoedige bëëindigmg der oorlogsgruwe
len at te smeeken, dat den 13 Sept. j.l.
in en om de Notre Dame kerk te Parijs
werd gehouden en waarbij de kardinaal
aartsbisschop na de gezongen vespers
zelf voorging, werd bijgewoond door3u.000
mensclien waaronder vele militaire en
civiele autoriteiten.
Een gelofte Mgr. Fuzet. In de
Kathedraal van Rouaan heeft de aarts
bisschop, Mgr. Fuzet, na een plechtige
godsdienstoefening door den aartspriester
Lesergeaut in naam van de Katholieke
stad Rouaan de gelofte doen voorlezen,
dat alle parochies der stad eenmaal
'sjaars een bedevaart naar Notre Dame
de Bonsecour zullen ondernemen gedu
rende 20 achtereenvolgende jaren, en dat
te Rouaan een monument ter eere van
Jeanne d'Arc zal worden opgericht, indien
de stad bevrijd blijft van een Duitsche
invasie.
Frankrijk en het Vaticaan.
Het „Journal de Genève" verneemt
uit Turijn, dat een hervatting der diplo
matieke betrekkingen tusschen Frankrijk
en het Vaticaan niet uitgesloten is. De
rouwplechtigheden voor Pius X z. g.
te Parijs werden ook door een vertegen
woordiger van president Poincaré bijge
woond.
Benedictus XV heeft zijn verkiezing
tot Paus officieel aan Poincaré doen
meedeelen.
De opneming van den Katholieken
graaf De Mun in het Frausche ministerie
zou de hervatting der diplomatieke be
trekkingen tusschen Rome en Parijs
bespoedigen.
We laten bovenstaande mededeelingen
geheel voor rekening van het blad, waar
aan wij ze onlleenen, zegt „DeMaasbode".
I T A li I K.
Paus Benedictus XV. Uit Rome
wordt gemeld, dat Paus Benedictus Vrij
