De Groote Oorlog.
No. 102.
Vrijdag 28 Augustus 1914:.
Tiende Jaargang.
Verschijnt eiken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
V Paus en Parlement.
De dood des Pausen.
Welk weder zullen wij hebben
kim mm coupT
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes f 0.75, daarbuiten f 0.95
Afzonderlijke nummers 5 cent, dubbele bladen 10 cent.
Advertentiën worden ingewacht op Maandag en Woensdag vóór
half drie en Vrijdag vóór een uur 's namiddags.
Kanfoor v. d. Administratis: Gatuepoorfsfraat C 209, GOES
Reclameberiehten 25 Ct. p. r. Bij abonnement speciale prijs.
Advertentiën van 15 regels f 0.50; iedere regel meer 10 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 X berekend.
Dienstaanbiedingen 5 regels voor 25 Ct. h contant.
De abonné's op dit blad, in het bezit der door de j| gulden bij verlies van beide I IP* gulden bij I gulden bij M gulden bij
directie uitgereikte polis, zijn, overeenkomstig de Él a S B S handen, voeten of oogen. IB 8 verlies van een 8 8 BB verlies I fl verlies van m
daarvoor vastgestelde Verzekeringsvoorwaarden, M ITB H Voorts bij ongeneeselijke |_1H I hand, voet fl fl B fl fl van een fl I een M I
GRATIS verzekerd tegen ongelukken voor: S verstandsverbijstering; fl lip* of oog; I duim; W wijsvinger. Ml%p
De uitkeering der bovenstaande bedragen is gewaarborgd door de „Hollandsche Algemeene Verzekerings-Bank" te Schiedam.
gulden bij
verlies van
eiken anderen
vinger.
Wie gelooft in de waarheid van het
gezegde dat uit liet kwade vaak het goede
wordt geboren en :nn liet bittere hout
van druk en lijden niet zelden de zoete
vrucht rijpt van eendracht en vrede, zal
zich in zijn geloof versterkt hebben ge
voeld, toen hij het relaas vernam van
de Kamerzitting van 26 Aug. j.l.
Daar stonden, eerbiedig luisterend, de
vertegenwoordigers van het. Nederland-
sche volk met de regeering rondom den
voorzitter der Tweede Kamer, die het
overlijden van Paus Pius X memoree-
rende, hulde bracht aan de nagedachtenis
van den ontslapen kerkvorst, met welke
hulde de regeering daarop, bij monde
van den minister president, ten volle
instemde.
Wanneer men bedenkt, dat van deze
hooge vergadering slechts een vierde ge
deelte, van de ministers geen enkele be
hoort tot de Katholieke Kerk, dan moet
des te meer het nobele en eendrachtige
dezer huldebetooging worden gewaar
deerd.
En dat in deze hulde de erkenning
uitstraalt van de vredelievende beteeke-
nis van liet Pausschap, kan ons, Katho
lieken, niet anders dan verheugen.
Het „Kort Verslag der vergaderingen"
brengt ons den tekst van het dóór Ka
merpresident en minister gesprokene.
Het zal zeker meer dan een onzer lezers
aangenaam zijn van dien tekst kennis
te nemen.
Toespraak van den heer Goeman Bor-
gesius
„Mijne heerenWij vergaderen op het
oogenblik, dat velen onzer zijn terugge
keerd van den plechtigen lijkdienst ter
huldiging van den lioogvereerenden kerk
vorst Paus Pius X. De Paus heeft ge
beden en geijverd voor het behoud van
den vrede en heeft zijn invloed daarvoor
in de schaal gelegd. Doch helaas heeft
hij nog moeten beleven, dat in Europa
de oorlogsbrand is uitgebroken. Men zegt,
dat bezorgdheid, bedroefdheid daarover
zijn dood hebben verhaast. Of dat waar
is, weten we niet, maar wel weten we,
dat de Paus, voor den vrede ijverende,
niet alleen de harten getrokken heeft
van zijn geloofsgenooten, maar van hon
derdduizenden en nog eens honderddui
zenden daarnevens. Treurig, diep treurig
is het, dat in dezen tijd, waarin de oor
log woedt, zoovele vredesapostelen aan
de menschheid ontvallen.
In de geschiedenis zal Paus Pius X
niet alleen als bemind en machtig kerk
vorst, maar ook als bevorderaar van den
vrede bekend blijven. Zijn nagedachtenis
zal in Nederland in gezegend aandenken
blijven."
Toespraak van Z, Excell. minister Gort
van der landen, die beginnende te zeggen,
dat de Regeering openlijk blijk wenscht
te geven van de warme deelneming in
den rouw, die een aanzienlijk deel van
ons volk vervult, aldus voortging
„Het vreedzaam verscheiden van den
grijzen kerkvorst kan niet nalaten diepen
indruk te maken in een tijdsgewricht,
waarin Christenvolken elkander op het
slagveld tegemoet treden.
Ook zij, die den ontslapen Paus niet
vereeren als hoofd hunner kerk, kunnen
gelijk door den Voorzitter terecht is
gezegd zich vereenigen in liet geloof
dat het ideaal door dezen vredesapostel
hooggehouden, het ideaal „Vrede op
Aarde", door de menschheid eens zal
worden verwezenlijkt."
Beide toespraken werden beantwoord
door den voorzitter der Katholieke Ka
merfractie, Mgr. Prof. Dr. Nolens, die
zeide dat het op dit oogenblik, nu wij
pas teruggekeerd zijn van de droeve
plechtigheid, welke wij pas hebben bij
gewoond, weinig passend zou zijn iets
toe te voegen aan de welsprekende
woorden van den tijdelijken voorzitter
van den Ministerraad en van den Voor
zitter dezer Kamer. Maar wel is het spre
kers plicht, voor die woorden den dank
uit te spreken, niet alleen van hemzelf
en van zijn partijgenooten, niet alleen
van liet Katholieke volk in ons land, dat
zich thans zoozeer één gevoelt met andere
groepen, maar ook uit naam der geheele
Katholieke kerk.
Het korte huidewoord vau don Voor
zitter der le Kamer vermeldden wij reeds
gisteren.
Terecht mocht „De Tijd" opmerken
„Gisteren heeft de geschiedenis de fout
gewroken, welke door de uitsluiting van
den H. Sloel op de Vredesconferentiën
werd begaan. En dat het kleine Neder
land in dezen voor Europa getuigde, strekt
onze natie tot even groote eer als liet
schrijven bij de opening der Eerste Vre
desconferentie door H. M. de Koningin
gericht aan wijlen Z. H. Paus Leo XIII
Vóór Pius' pauskeuze.
De „Tijd" brengt het volgende in
herinnering
Wat door de Venetianen zelve over de
verhouding tusschen hen en hun patri
arch en over diens werkzaamheid in hun
midden geschreven is, klinkt schier als
een dithyrambe van dankbaarheid en
geestdriftige vereering, en het was, of
de bewoners der oude Dogen-stad gevoel
den, dat hen een smartelijk verlies dreig
de. toen kardinaal Sarto in Juli van het
jaar 1903 ter bijwoning van het Concla-
naai' Rome vertrok.
Alle katholieke vereenigingen en werk
liedenorganisaties stonden aan liet stati
on geschaard, en met ontroering in de
stem sprak de algemeene voorzitter tot
den vertrekkendeu kardinaal„Wij zul
len uwe Eminentie wel niet terugzien,
want God heeft voor u een hooger ambt
weggelegd." Wel antwoordde Mgr. Sar
to, dat hij er geen oogenblik aan dacht
Paus te kunnen worden, zoodat hij zich
dan ook maar voorzien had van een
retourbiljet, doch de Venelianen hadden
gelijk de uitslag van de laatste stem
ming van Maandag 3 Augustus was, dat
kardinaal Sarto met 50 stemmen (tegen
over 10, uitgebracht op kardinaal Ram-
polla en 2 op kardinaal Gotti) gekozen
werd tot opvolger van Leo XIII op den
Stoel van Sint-Pieter.
„Zoudt ge wel willen gelooven", zeide,
kort na de Pauskeuze, kardinaal Gibbons
tot een zijner vrienden, „dat juist de
groote bescheidenheid, maar tevens de
groote wijsheid, die uit zijn woorden
spraken, hem meer en meer de aandacht
deden trekken van het conclave? Uit
zijn woorden leerden wij hem nog beter
waardeeren dan uit hetgeen wij van die
genen, welke hem kenden, vernamen om
trent zijn arbeid. Toen ik den avond
voor zijn verkiezing hem ging opzoeken,
ten einde te trachten zijn bezwaren te
overwinnen, kreeg ik ten slotte hoop,
dat hij wel het hoofd zou buigen."
Het conclave.
Men seins uit Rome aan ,,De Tijd".
Z. E. Kardinaal Mercier, Aartsbisschop
van Mechelen, is Maandag alhier aange
komen. De Kardinaal zag er zeer ernstig
uit en vernam met smart de laatste be
richten van het oorlpgstooneel, den terug
tocht van liet Belgisch leger naar Ant
werpen enz.
Z. E. Kardinaal dr. von Hartmaan,
Aartsbisschop van Keulen, is onderweg.
Evenals andere kerkvorsten lieel't ook
hij een herderlijk schrijven gericht aan
zijn diocesanen, waarin hij zegt,„Een
heilige eed verplicht mij, aan het Con
clave deel te nemen en zoo zal ik naar
Rome gaan, hoe smartelijk liet mij ook
valt in dezen ernstigen ooriogstijd mijn
trouwe kudde te verlaten.
Tot nu toe zijn 43 kardinalen te Rome
waaronder 16 niet-ltalianen. Men ver
wacht dat circa 60 kardinalen aan de
pauskeuze deel zullen nemen.
Pius X en zijn moeder.
Pius X was de zoon van eenvoudige
lieden die met hard werken den kost
moesten verdienen. Nooit vergat Pius X
wat zijn moeder zijn vader stierf
reeds vroeg voor hem had gedaan.
Bij Zijne terugkeer uit Rome, waar
hij Zijné aanstaande benoeming tot pa
triarch van Venetië had vernomen, be
zocht Hij Zijne oude moeder in de nederige
woning te Riese. In liet ouderlijke huis
aangekomen deelde Hij Zijne verheffing
mede aan Zijne moeder, die allengs tot
de overtuiging gekomen was, dat het
Gods wil was, dat liaar zoon tot een
hooge waardigheid was geroepen en dat
men er eenvoudig zich aan moest onder
werpen.
Op weg naar de woning Zijner moeder
had Hij het plan gevormd haar mede te
nemen naar Rome en haar aan Leo XIII
voor te stellen. De goede, eenvoudige,
bijna 80-jarige vrouw, die nog nooit liaar
geboortedorpje Riese had verlaten, wilde
van een reis naar Rome niets weten.
Wat zag zij, die, eenvoudige vrouw, er
tegen op om zich aan het schitterende
Pauselijk Hof te moeten gaan vertoonen
moeder Sarto, die slechts de taal der
landlieden uit Riese sprak, schrikte terug
voor het denkbeeld, dat zij aan den Paus
zou worden voorgesteld.
De zoon hield bij Zijne moeder aan.
Paus Leo XIII moest zoo wilde hij
Zijne moeder leeren kennen. Zijne moe
der, die Hij zoo innig lief liad, die zich
zoovele opofferingen voor Hem had ge
troost. Do zoon wilde dat Zijne moeder,
alvorens te sterven, den Paus zou zien
dat zij deelen zou in de eer, welke haar
zoon gebracht werd.
Moeder en zoon vertrokken naar Rome.
De goede, oude vrouw werd door Leo
XIII ontvangen op den eigen dag, dat
haar zoon tot kardinaal werd verheven.
De samenkomst van Leo XIII met de
moeder van den Paus was treffend. Met
Zijn zoeten glimlach ontving de H. Va
der de eenvoudige vrouw, die Hij geluk
wenschte een zoon te hebben als haar
Josef. Leo XIII schonk zijQ Apostoli-
schen zegen aan de oude vrouw en voegde
er den wensch bij, dat zij zich nog lang
in het geluk van haar zoon mocht ver
heugen.
Aan al de plechtigheden en feesten,
verbonden aan de verheffing tot kardi
naal, moest moeder Sarto, op uitdruk
kelijk verlangen van haar zoon deelnemen.
De goede vrouw werd er door verblind,
zij wist er zich later alleen van te her
inneren, dat zij haar zoon zag geheel in
het rood der kardinalen gekleed, omringd
van een schitterenden stoet van prelaten.
Door de vele beslommeringen, verbon
den aan zijn benoeming tot patriarch vau
Venetië, kon kardinaal Sarto niet met zijn
moeder huiswaarts koeren. De oude vrouw
vertrok alleen, den wensch te kennen ge
vend, dat zij toch nog eenmaal, alvorens
te sterven, het geluk mocht hebben haar
zoon te zien.
Eerst eenige maanden later kon kar
dinaal Sarto den wensch van Zijne moe
der vervullen.
Op een Octobermorgen stapte hij in
een naburig station uit den trein en reed
in een gewoon rijtuig, slechts als een
voudig pastoor gekleed naar Riese, naar
Zijne moeder.
Kardinaal Sarto had de eenvoudige klee
ding van pastoor aangedaan om elke luis
terrijke ontvangst te vermijden. Om Zijne
moeder te verrassen had Hij in een reis
koffer het schitterend gewaad van kar
dinaal der II. Roomsche Kerk medege
bracht. Dit gewaad wilde kardinaal Sarto,
die weldra liet paleis ging bewonen van
de patriarchen van Venetië, ook dragen
in het nederige huisje, waar Hij het eerste
levenslicht aanschouwde.
Moeder Sarto was al sedert eenige
maanden bedlegerig, doch toen haar de
tijding gewerd, dat haar zoon gekomen
was, richtte zij zich in haar bed op en
weldra lag kardinaal Sarto in de armen
zijner moeder. Dit was de laatrie maal,
dat moeder en zoon elkander zagen.
Enkele maanden later, den 2 Febr.,
overleed zij. Nouit heeft Pius X vergeten,
wat Hij aan Zijne moeder verschuldigd
was. Hiervan getuigt het opschrift, dat
Hij op haar grafstede deed beitelen en
het is ook wellicht aan de devotie der
moeder voor den H. Franciscus van Assisië
te danken, dat Pius X de gunst van den
Portiuncula-aflaat heeft uitgebreid. (Zei.)
De toestand.
Uit het telegram dat wij gisterenavond
ontvingen en dat spreekt van het over
brengen van Duitsche troepen in 170
treinen naar de Oostergrenzen blijkt dat
Duitschland het Russische gevaar niet
onderschat. De generale staf verzekert,
dat nog voor het einde der maand be
slissende dingen op het oostelijk oorlogs
terrein zullen gebeuren.
De val van Longwy, de Fransche
vesting aan de Luxemburgsche grens
wordt door de Franschen erkend. Een
officieel communiqué zegt: Longwy,
dat sedert 3 Augustus werd gebombar
deerd, heeft heden, na 24 dagen tegen
stand, gecapituleerd. Meer dan de helft
van het garnizoen was gedood of gewond.
De gouverneur is tot ridder in het
Legioen van Eer benoemd.
De groote strijd bij de Zuid-Belgisch-
Fransche grens duurt nog voort en moet
zeer heftig en bloedig zijn. Duitschland
zet er alles op om zich hier vrije baan
te maken teneinde met Frankrijk af te
rekenen, vóórdat Rusland te ver is door
gedrongen. Sommigen achten het voort
trekken der Duitschers te roekeloos; ze
zouden op geen linies letten en een
slechte communicatie pnderhouden. De
schrik zit er in Noord-Frankrijk al in
want aan non-combattanten is bevolen
Duinkerken te verlaten, terwijl uit de
namiddagtelegrammen van lieden blijkt,
dat Rijssel zich op 't lot van Brussel voor
bereidt. Ook op den Duitschen linker
vleugel is het succes blijvend.
Duitschland's bondgenoot en wapen
broeder heeft bij Krasnik als de be
richten waarheid spreken een over
winning op de Russen behaald die de
Duitsche overwinning bij Metz evenaart.
De strijdende legers vochten overeen
breedte van 70 K.M. De aanvallen der
Oostenrijkers moeten in onstuimigheid
die der Japanners nog overtreffen zooals
Russische gevangen genomen officieren
die indertijd den Russisch-Japanschen
krijg medeniaakten, verhalen.
De strategische beteekenis van de
overwinning is deze, dat de aanvallende
beweging in de richting van Galicië tot
stilstand is gebracht en dat de vijand
onder zware verliezen tot den terugtocht
is gedwongen.
In Weenen is natuurlijk groote vreugde.
Keizer Frans Jozef heelt zijn vriend
Keizer Wilhelm een warmen gelukwensch
gezonden naar aanleiding der Duitsche
overwinningen en hem het grootkruis
die Maria Theresiaorde geschonken. Den
infanterie-generaal Von Moltke schonk
hij het commandeurskruis derzelfde orde
Op zee heeft Duitschland behalve het
verlies van den kruiser „Magdeburg"
ook dat van den huipkruiser „Wilhelm
der Grosse" te betreuren. Een Engelsch
pantserdekschip boorde hem in den grond.
Eigen berichten (per telegraaf en telefoon)
27 Aug. 8Vs uur 's avonds.
Keulen. De „Koln. Zeitung" merkt op
naar aanleiding van. de samenstelling van
het nieuwe Fransche ministerie: In 1870
teekende de nieuwe regeering voor de
nationale verdediging na den tocht naar
Sedan, het begin van het einde.
Weenen. Over de overwinning der Oos
tenrijkers bij Krasnik wordt nog gemeld,
dat niet alleen het leger, maar ook de
reserve-cavallerie met groote dapperheid
streed, verschillende escadrons kwamen
tot in de loopgraven, welke zij bezetten.
Berlijn. De „Berliner Tageszeitung"
meldt, dat Generaal Leman naar de ves
ting Maagdenburg is overgebracht.
Amsterdam. Naar gemeld wordt zijn
gisteren 170 treinen met Duitsche militai-
Verwachting tot den avond van 29 Aug:
Zwakke tot matigen, Noord-Oostelijke tot
Noord-Westelijken wind. Meest lieht- tot
halfbewolkte lucht. Weinig of geen regen.
Weinig verandering van temperatuur.
ren Van het Westen van Duitschland naar
de Russische grenzen overgebracht.
Mechelen. Naar men ons seint zouden
zich te Mechelen geen Belgen meer be
vinden. 60000 vluchtelingen hebben de
stad verlaten. Volgens bewering van som
mige vluchtelingen zouden de Duitschers
verklaard hebben, dat nu het Belgische le
ger hen wederom hebben aangevallen, zij
uit wraak de stad Antwerpen zouden plat.
schieten.
Gent. Volgens de „Flandre Liberale"
heeft het Engelsche eskader, dat voor
Ostende kruist, troepen en mitrailleuses
ontscheept.
Gent. Emile Vandervelde, socialistisch
piinisier van Staat, heeft deelgenomen aan
de gevechten tusschen Mechelen en Vil
voorde en de troepen aangemoedigd te
strijden voor de rechtvaardigste zaak ter
wereld.
Straatsburg. Uit Dalheim in Lotharin
gen wordt gemeld: Nadat op 20 Augus
tus op Duitsche troepen geschoten was
gaf de militaire commandant bevel het
dorp te beschieten. Dalheim, een dorp
met 286 inwoners, werd daarna bescho
ten en met den grond gelijk gemaakt.
LOSSE BERICHTEN.
De oorlogsschatting In België.
Naar de j,Indéptendance Beige" meldt,
heeft men geheel onjuiste cijfers opge»
geven Voor de oorlogsschatting, door de
Duitschers aan Brussel en de provincie
Brabant opgelegd. De stad Brussel moest
binnen drie dagen 50 millioen francs op
brengen, teTwijl van de pyovinoie Bra
bant vóór den lsten September 450 mil
lioen francs geëischt werden.
Schrijven van den bisschop van Luik.
Zondag is in alle kerken van het bis
dom Luik een schrijven van den 73-ja-
rigen bisschop;, mgr. Rutten, voorgelezen,
waarin deze, na een korte mededeeling
over den dood van Pius X z.g., de be
volking toet de volgende woorden tot.
kalmte aanmaant:
„Wij smeeken u dringend, u van elke
vijandelijkheid en zelfs van elke onvrien
delijkheid jegens het Duitsche leger te
onthouden. In den toestand, waarin wij;
ons bevinden, moet elke handeling van
dien aard als een misdaad beschouwd
worden, welke de Duitschers1 tot repjre-
saille-maatregelen zou dwingen, waardoor
vaak do 'pnschuldigen het eerst getroffen
worden.
De Duitsche autoriteiten hebben mij
uitdrukkelijk verzekerd, dat geen strenge
maatregelen zullen getroffen worden, als
de bevolking haar rust én kalmte weet
te behouden.
Wij vertrouwen vast op] u allen, dat gij
onvoorwaardelijk aan onze dringende bede
zult gehoor geven, en dat gij er vol
gens uw krachten toe zult bijdragen, dat
dit verzoek door allen nagekomen wordt,
opdat de verschrikkingen van den oor
log nog niet geweldiger over ons neer
komen". J
Japan's politiek.
In Tokio heeft de regeering een lange
verklaring doen piubliceeren over de po
litiek van Japan. Volgens die verklaring
bestaat die politiek hierin, dat in de
toekomst zal worden gehandeld nret
strikte inachtneming van de bepalinge»
der alliantie met Engeland en inet die
der overeenkomsten met 'de Vereenigde
Staten en China.
Japan zal Kiao-tsjou aan China terug
geven, en voor de territoriale integriteit'
van China opkomen. Het zal al het mo
gelijke doen om den argwaan omtrent
