ran inzet.
bode,
nmeid
No. 75.
Zaterdag 27 J Juni 1914.
Tiende Jaargang.
Mensch en Dier.
ten film
t mis
is om 8 uur, in de
.uis van Nassau".
JULI 1914,
irkoopen
IR en ERF,
25 Juni a.s.,
ii tot nadere
NIET te
teeren.
UR:
Winkelhuis,
een Agent
8 Z B fl fl [hand, voet 8 fl fl B fl van een sM| fl fl een M Z 8
lUU of oog; IvU duim; UU wijsvinger. mL%J
Dit Diner bestaat uit 8 hladziiden.
EERSTE BLAD.
Zij, die zich tegen 1 JULI
a. s. op ons blad abonnee-
ren, ontvangen de nog in
JUNI verschijnende nom
mers GRATIS.
BINNENLAND.
Welk weder zullen wij hebben
UIT ZEELAND.
eke plaatsen van het
|r aan gewerkt door
-II. DE JEUGD.
J. LIJDEN EN DOOD.
ng 30 ets.
Tweede Rang 10 ets.
ÜLIE-BIOSCOOP.
f. VAN DISSEL te
10'/s uur, te's-Gra-
rberg van de Wed.
pns art. 1223 B. W.
^oot 16 Aren 1 Cen-
J. Feleds Cz.
Augustus 1914.
iw-, Wei- en Hooi-
lan den Krakeelweg,
Th. L. F. Roersch
18 Juni 1914, zijn
f 880.—
f 950.—
f2300.—
f2020.—
1 en 2 op f2000.
I 3 en 4 op f4350.-.
LAG
ten kofiiehuize van
te Aardenburg.
bn drukken stand te
ivragen bij J. J. DE
ijeerd.
stond gevraagd eene
TEGEM, Kruiningen.
telling terstond een
s. RENTMEESTER
en van eieren in
ien, tegen flinke pro-
tt. D, bur. v. d. blad.
rstte en somtijds in
ch zeiven, tegen God
in jammerklachten
wat heb ik gedaan,
lijden?" Maar wat
en jammeren? De
Zij sprong op, om
r oom om vergeving
uur, maar nog meer
ndt, hield haar ech-
zoude opnieuw ont
ij hoorde, dat zij bij
sn hij zoozeer haatte,
iet haar oom moest
afzienzij sidderde
jedachte aan de be-
ran Brandt te wach-
zoude wagen, nog-
r zoo dierbare huis
gezien en gevoeld,
rn kon brengen. Ge
ul zoude zij nu voor-
overgeleverd. En in-
en twist of oneenig-
tbrak, wat dan? De
aar met schrik. Was
dat zij zich van het
5steld? Was dat de
aar gouden droomen,
■Ioften, van branden-
K)i' het huwelijk door
fgelegd
(Wordt vervolgd),
NIEUWE ZEEUWSCHE COURANT
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes 0.75, daarbuiten 0.95
Afzonderlijke nummers 5 cent, dubbele bladen 10 cent.
Advertentiën worden ingewacht op Maandag en Woensdag vóór
half drie en Vrijdag vóór een uur 's namiddags.
Reclameberichten 25 Ct. p. r. Bij abonnement speciale prijs.
Advertentiën van 15 regels 0.50; iedere regel meer 10 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 X berekend.
Dienstaanbiedingen 5 regels voor 25 Ct. ii contant.
De aboriné's op dit blad, in het bezit der door de gulden bij verlies van beide I P* gulden bij
directie uitgereikte polis, zijn, overeenkomstig de jB I 11 I handen, voeten of oogen. jfl I I verlies van een
daarvoor vastgestelde Verzekeringsvoorwaarden, 8 Z 8 8111 Voorts bij ongeneeselijke 8 8 8 fl [hand, voet
GRATIS verzekerd tegen ongelukken voor: 8 W verstandsverbijstering; 8 U of oog; duun; fÉÉ? wijsvinger.
De uitkeering der bovenstaande bedragen is gewaarborgd door de „Hollandsche Algemeene Verzekerings-Bank" te Schiedam.
I P" gulden bij gulden bij 4% gulden bij ffe P-
|u I I verlies van een jfl I fl H I verlies] I I verlies van M
gulden bij
verlies van
eiken anderen
vinger.
Wegens den feestdag der H. H.
Apostelen Petrus en Paulus zal de
„Nieuwe Zeeuwsche Courant" in-
plaats van Maandagavond a.s.
Dindagavond a.s. verschijnen.
Bij de bespreking van ons artikel „De
Kerk en de Dieren" drukte zich de heer
J. Andriessen o. m. volgender wijze uit:
(zie zijn ingezonden stuk in no. 70 dezer
courant)
„Zeker, we mogen aannemen, dat de
mensch in rechtvaardigheid over de die
ren heerschappij mag voeren, maar hij
gaat te ver, wanneer hij de dieren doodt,
om zich met hun doode lichamen te
voeden. Dat noem ik misbruik maken
van het heerschersrecht.
Wie over iemand heerscht, heeft nog
niet het recht dien te dooden, te mis
handelen, te kwellen of op te eten."
En iets verder:
„Verdedigt gij liet vleescheten met
beroep op Gen. 9:3, „al wat zich roert,
dat levend is, zij u tot spijze", bedenk
dan dat men met denzelfden tekst ook
het goed recht van het menscheneten
kan verdedigen."
Beide passages typeeren ons den schrij
ver als lijdende aan hetzelfde euvel, waar
aan de moderne dierenbescherming mank
gaal: de overschatting van het
dier ten koste van den mensch.
„Wie over IEMAND heerscht, heeft nog
niet het recht, dien te dooden enz."
Maar een dier is niet iemand.
Iemand, dat wil zeggen een persoon-
1 ij k h ei d, een wezen, dat zelfbewus
te handelingen stelt, een verstan
delijk wezen, en dat kan niemand andere
zijn dan de mensch, het eenige REDE-
LIJ KE wezen dat de schepping aanwijst
en dan ook den wetenschappelijken naam
draagt van'„hom o SAPIENS", „DE MET
VERSTAND BEGAAFDE mensch".
Een dier heeft geen verstand,
kan geen verstand hebben krach
tens zijn natuur. Zijn ziel, aan het stoffe
lijke gebonden, sterft met het
lichaam, de ziel des menschen daar
entegen blijft voortbestaan, ook al
sterft het lichaam.
Zeer juist is het oude gezegde: „de
zesde zin van het dier is hetinstinct,
de zesde zin van den mensch het ver
stand." Geheel de oneindige af
stand ligt er in uitgedrukt, welke den
mensch van het dier scheidt.
Het dier handelt onder gelijke om
sta n d i g h e d ei n a 1 t,ij d o p g e 1 ij k e
w ij z e, het handelt steeds en in alles
volgens zijn natuur, ter vervulling der
twee eenige behoeften, die het gansche
dierenleven vullende instandhouding van
zichzelf (door den drang naar voedsel)
en de instandhouding van de soort (door
de geslachtsdrift). In het dier openbaart
zich een uitsluitend stoffel ij k
werkende ziel.
Niet aldus bij den mensch. De mensch
kan onder gelijke omstandighe
den verschillend handelen, kan
zelfs tegen zijn natuur handelen. Hij
kan ook handelen uit o n s t o f f e I ij k e,
g e e s t e 1 ij k e, bovennatuurlijke
beweegredenen (wetenschap en gods
dienst). Wat volgt daaruit? Dat 's men
schen ziel zich boven de krachten
der stof kan verheffen. Welnu, „opera-
tio sequitur esse", „uit de werking wordt
het wezen afgeleid", leert de wijsbegeerte.
Dus is het wezen van de menschelijke ziei
onstoffel ij k. Dus is de met die ziel
begaafde mensch hemelsbreed
verschillend van en hemelhoog
verheven boven het dier.
Zelfs indien de Goddelijke Openbaring
ons in deze niet met haar onfeilbaar
waarheidslicht bestraalde, zouden wij toch
met ons gewone natuurlijke verstand tot
de erkenning komen van de absolute
soevereiniteit des menschen over
al het geschapene beneden hem, n.l.
de anorganische zoowel als de organische
wezens, de dieren incluis.
Daarom houden wij het met den Aqui-
ner, den grooten denker der Middel
eeuwen en ook voor onzen tijd nog de
vraagbaak in zoo menige kwestie, waar
hij zegt: „In de geschapen orde is het
minder volmaakte er om wille van het
meer volmaakte en zien wij hoe de na
tuur van het onvolmaakte tot het volmaak
tere opklimt; dat wat enkel een vegetatief
leven heeft (de planten) is er ter wille
van de dieren, de dieren op hun beurt
bestaan alle weer om wille van den
inensch en zoo is het geenszins ongeoor
loofd, dat de inensch de dieren neemt
voor zijn gebruik, gelijk de planten die
nen ten gebruike van het dier, iets wat
trouwens reeds door den heidenschen wijs
geer Aristoteles werd beaamd. En dan
zich grondend op Gen. I. 29 en IX. 3.
komt hij tot de conclusie: „Het is alzoo
krachtens Goddelijke verordening geoor
loofd de planten te dooden tot voedsel
voor de dieren on de dieren te dooden
tot voedsel van den mensch; zonder dat
toch is het den mensch onmogelijk de
dieren tot spijs te gebruiken" (Zie Summa
Theol. Ha Ilae Q. LXIV art. 1.)
Dat met Gen. IX. 3. het goed recht
van het menscheneten kan verdedigd wor
den, isvalsch, wijl het menscheneten
het menschen dooden veronderstelt. Nu
weet iedereen, dat het dooden van een
mensch bij Goddelijk verbod is verboden,
wijl door die misdaad Gods beeld en
gelijkenis in den mensch wordt beleedigd.2)
In het voorbijgaan gezegd, ligt in het
feit, dat de mensch is geschapen naar
Gods beeldengelijkenis (zie Gen.
I. 26 en 27) een allerkrachtigst argument
voor de stelling, dat de mensch een ge
heel eenige plaats in de natuur inneemt
als de koning der schepping.3)
De redelijke mensch mag het dier be
handelen als de eigenaar zijn eigendom,
hij mag het dus ook dooden, waai- zijn
behoeften zulks vorderen. Alleen mag hij
het dier niet gebruiken tot bevrediging
van een perversen lust, gelijk de wreed
heid er een is. (Zie ons artikel „De
Kerk en de dieren" in no. 69 dezer cou
rant).
Men dient zich alzoo tegen denkbeelden
als door den heer Andriessen in de boven
aangehaalde passages zijn ontvouwd,
schrap te zetten, wil men niet bij ge
leidelijke wegdoezeling der belijning van
het begrip „mensch" en „dier" aanlanden
bij den pyramidaien onzin van een Scheit-
lin, die in zijn „Tierseelenkunde" zegt:
„men mag voor de goede dieren gerust
den hoed afnemen, want ook het dier
is onzen evennaaste" 11
„De ware dierenbescherming
is menschenbescherming, want
we verplegen en verzorgen de dieren,
omdat we ze noodig hebben. Rechten
hebben de dieren volstrekt niet. Onderling
en tegen ons oefenen z ij geen ander
recht uit dan 't recht van den sterkste.
Alle dieren, van de mug tot en met 't
grootste roofdier zijn de vijanden van onze
werken en van ons leven, tenzij wij ze
op redelijk-verstandige (d.w.z.
niet wreede) wijze temmen of verdelgen.
Het medelijden wordt dikwijls overdreven,
wijl men het menschelijk smart- en pijn-
gevoel ook bij en in het dier veronder
stelt. De zuiver organische pijn van
't dier ka.n niet vergeleken worden met
do pijn of smart van den zelfbewusten
mensch.4) Neen, de ware reden, waarom
een dier niet mag gekweld worden, is
eenvoudig, wijl dat in 't hart van den
mensch een stuitende wreedheid is, die
zich eventueel ook tegen medemenschen
keert. Het natuurlijk, niet verziekelijkt,
maar kerngezond en onbedorven inwen
dig gevoel, een algemeene ge
tuige dus, laat ons zonder wroeging eer,
dier dooden, ondervindt echter gewetens
bezwaren bij of na het beleedigen of pijni
gen (en een scherpe wroeging na het.
dooden) van een mensch." 5)
Wij hebben hier om wille der beknopt
heid meer den zin van 8t. Thomas' redeneering
weergegeven als wel een woordelijke aanhaling
van hetgeen op de aangeduide plaats in zijn
Summa te vinden is.
2) Uitgezonderd waar liet geldt het ter dood
brengen van misdadigers door de wettige overheid,
die alsdan met het haar van Qol, den Meester
van leven en dood, toekomend gezag optreedt
als de beschermster der rechtsorde.
3) Treffend wordt dit uitgedrukt in Haydn's
Schöpfuug, waarvan de tekst niet minder schoon
is dan de toonzetting. Daar lezen wij„Die breit
gewülbt' erhab'ne Stirn verkiindt der Weisheit
tiefen Sinn. Und aus den hellen Blieken strahlt
der Geist, des Soliöpfers Hauch und
E b e n bi 1 d."
„Het breed gewelfde voorhoofd verkondigt den
diepen zin der wijsheid en uit de heldere blikken
straalt de geest, des Scheppers adem en even
beeld.''
-1) Dr G. Esser. professor der Theologie aan
de universiteit te Bonn zegt iu zijn verhandeling
over „Gott und Welt' over de pijn van het dier
„Wir sind geneigt unser Euiptiudungsleben auf
das Tier zu iibertragen. Aber dem Tier feilt die
Reflexion und der Schmerz iet bei ihm nicht
geistig vertieftAuch der Tud hat bei ihm
den Stachel nicht wie beim Menschen, schon
weil ihm die Voranssicht fehlt. Für das Tier is
den gewaltsame Tod besser als Absterben in
Allersswiiehe, weil beim Tier alles das fehlt, was
das Alter des Menschen verkiürt."
„Wij gaan er gemakkelijk toe over onze ziels
ervaringen over te brengen op het dier. Doch
het dier heeft geen reilexievermogen en de smart
wortelt dan ook iu geestelijken zin niet diep bij
het dier. Zelfs de dood heeft hij het dier niet
dien angel als bij den mensch, omdat het dier
de voorkennis (van het hiernamaals) tuier. Voor
het dier is de gewelddadige dood heter dan hel
wegsterven in ouderdomszwakte, omdat het dier
aldatgeue, wut 's menschen levensavond verhel
dert, moet ontberen." (Zie genoemde verbande
ling, biz 163 in Religion, C h r i s t e n t u m,
Kir c he, eine Apologetik für wisseusehaftlich
Gebiidete, herausgegeben van prof. dr. U. Esser
en prof. dr. J. Mausbach, Erster Baud (Kempten
und München X913).
5) Antwoorden der Natuur, door E. Petry,
Afl II blz. 221. (N. Alberts, Kerkrade.)
TWEEDE KAMER.
Zitting van Woensdag.
Dhr. de Visser, nieuw benoemd lid
voor Katwijk, heeft na eedsaflegging
zitting genomen.
Na verwerping met 56 tegen 8 stem
men van het amend. Ter Laan (Rotter
dam) om uitvoer van wijn op fust uit
verlengbaar crediet reeds bij een alco
holgehalte van 12 pCt. toe te laten,
werd het wetsontwerp houdende nadere
bepalingen omtrent den wijnaccijns aan
genomen.
Voorts werd goedgekeurd de supple-
mentoire Binnenl. Zaken begrooting o. a.
voor dekking overschrijding met f 1590000
de ramingskosten van het gesticht te
Medemblik
De Min. v. Binnenl. Zaken verzekerde
maatregelen te hebben getroflen dat
voortaan bij waarschijnlijkheid van over
schrijding van ramingen zulks dadelijk
aan de Kamer zal worden medegedeeld
en dat overwogen wordt te bevorderen
eene betere controle op de Rijkswerken.
Zitting van Donderdag.
Aangenomen werd de suppl. Indische
Begrooting voor oprichting van een
kweekschool te Makassar, voor vorming
van een korps inlandsche schepelingen
voor onze vloot.
Met de bedoeling de Kamer heden
op recès te doen gaan werd op voorstel
van dhr. Lobman van de agenda afge
voerd de interpellatie-Kleerekooper over
de bemoeilijking van het spoorwegper
soneel in de waarneming van het Raads
lidmaatschap en de interpellatie-Van
Doorn over de grenskwestie in Suriname.
Dhr. Ivleerekooper, die zich eerst tegen
het voorstel-Lohman verzette, werd be
vredigd door de mededeeling van den
Voorzitter, dat hij nog in den middag gele
genheid zou hebben een speciale vraag
tot den Minister v. Waterstaat te richten.
Na zeer uitvoerig debat werd het
wetsontwerp tot bespoediging der uit
keering van iuvaliditeitsrente aan 70-
jarigen na uitspraak van den Raad van
Beroep, door reeds met de uitkeering
aan te vangen, hangende het appél van
de Verzekeringsbank bij den Centralen
Raad van Beroep, aangenomen met 40
tegen 28 stemmen.
Op een vraag van dhr. Kleerekooper
verklaarde Minister Lely zich bereid te
voldoen aan diens verzoek om bij de
Staatsspoor zijn invloed aan te wenden,
ten einde voor gemeenteraadsleden uit
het personeel een voorloopige regeling
te treffen dat zij het Raadslidmaatschap
kunnen waarnemen.
Dhh. Duijmaer en Otto hebben verlof
verkregen later te interpelleeren, res
pectievelijk over bevordering van serge-
anten-majoor instructeur tot adjudant-
onderofficier en over pensionneering van
onderwijzers-weduwen, wier echtgenoo
ten vóór 1905 zijn overleden.
De Kamer is op zomerreces.
Wijziging drankwet.
Het weekblad „Ons Belang" verneemt
uit de beste bron dat aan het departement
van binnenlandsche zaken het vooront
werp drankwetwijziging zoo goed als ge
reed is.
Nederlandsche officieren in Albanië.
Naar wij vernemen lieeft H. M. de
Koningin behalve van vreemde souverei-
nen veie treffende blijken zoowel uit het
vaderland als van Nederlanders in den
vreemde ontvangen, waaruit zoowel de
deelneming bij het sneuvelen van luite
nant-kolonel Thomson blijkt als voldoe
ning over de houding der Nederlandsche
officieren ir. Albanië en over het werk,
dat zij verrichten. (Msb.)
Generaal De Veer.
Naar inen aan de „N. Ct." meldt, zal
generaal De Veer nog deze week naar
Albanië terugkeeren.
De „Noord-Brabant."
Het pantserdekschip „Noord-Brabant,"
dat Woensdag te Algiers verwacht werd,
heeft aldaar order gevonden, om de reis
naar Durazzo te vervolgen. Het schip keert
vandaar met het lijk van majoor Thom
son aan boord, via Malta, naai-Nederland
terug, alwaar het in de haven van IJmui-
den zal binnenloopen.
Naar het „Groninger Dagblad" meldt,
zal het stoffelijk overschot van wijlen
overste Thomson aan boord van de „Noord-
Brabant" aan de De Ruyterkade te Am
sterdam aankomen. Vandaar zal het met
militare eerbewijzen naar het metmilitare
eerbewijzen naar liet Centraalstation ge
bracht worden om per spoor naar Gronin
gen vervoerd te worden.
Huldeblijk Thomson t
Er heeft zich een nationaal comité ge
vormd, waarin aanhangers van alle poli
tieke richtingen en belijdenissen zitting
hebben en waarvan de burgemeester van
's Gravenhage eerevoorzitter is, om
de nagedachtenis van majoor Thomson
door een monument te huldigen. Giften
worden ingewacht hij M. M. Couvee Jr,
secr. penn. Zeedijk 80 Den Haag.
De verdediging van Indië.
De Kameroverzichtschrijver van „De
Maasbode verneemt uit goed ingelichte
bron, dat de Regeering van zins is, aan
de Kamer den bouw voor te stellen van
een dubbel eskader, elk van
vier groote slagschepen ter
beveiliging onzer Oost-Indische bezittin
gen.
Verwachting tot den avond van 27 Juni
Zwakke tot matigen, Noord-Oostelijke tot
Noordelijken wind. Gedeelteljjk bewolkte lucht.
Waarschijnlijk droog weer. Iets warmer.
De Bevredigingscommissie.
De Staatscommissie voor het onderwijs
heeft in 12 vergaderingen de bespreking
ten einde gebracht van een 32-tal pun
ten, betrekking hebbende zoo-wel op de
oprichting en de bekostiging van het open
baar en bijzonder lager onderwijte, als op
de opleiding en de salarieering van de on
derwijzers.
Ter uitwerking van de denkbeelden en
voorstellen, in deze vergaderingen ont
wikkeld, alsmede ter voorbereiding van
de redactie van ©en grondwetsartikel, dat
daarmede in overeenstemming is, zijn een
viertal sub-commissiën benoemd, welke
zich alreeds hebben geconstitueerd.
Goes. Handelsbelangen en de
Bookmakers. „De Zeeuw" van giste
renavond bevatte het volgende:
Onder het kopje „Op den verkeer
den weg" schrijft de „Goesche Cou
rant" naar aanleiding van de actie der
hoeren Boluift, c.s> tegen „Handelsbelan
gen" onder meer het volgende:
Wij hebben meermalen gehoord, dat het
vereenigingsleven in onze stad niet tot
bloei ka,n komen; na een oogenblik van
fleur komt, alsof het zoo van zelf spreekt
de inzinking. Dit valt te betreuren, maai
er schijnt nu eenmaal weinig aan te doen.
Des te meer betreurenswaardig is liet
echter, wanneer in bestaande, nuttig-wer
kende vereenigjngen liet separatisme op de
spits gedreven wordt, wat niet andere dan
tot schade lijden kan.
Zoo is het ook gqgaan met de hier
bestaande vereeniging „Handelsbelangen".
Op de jongste vergadering had de beer
Dekker, voorzitter, op grond van de sta
tuten, bezwaar gemaakt tegen het betuigen
van adhaesie aan hot Middel bu.rsche ad-
les, om de bookmakers weder in Neder
land hun obscuur bedrijf te deen uit
oefenen. Eenige leden waren daarmede
niet tevreden, en, natuurlijk, als men zijn
zin niet krijgt richt men maar een nieuwe
vereeniging op 1 Dit schijnt de gebruikelijke
taktiek in Goes te zijn.
Wij zouden daar op dezei plaats niet; op
wijzen, ware het niet, dat tegen het optre
den van eenige drijvers ernstig protest
moet worden aangeteekend. Immers: hu;n
streven werd gpleid door grof eigen-belang',
en door niets anders. Maar nog erger is
het, dat zij, naast „Handelsbelangen", een
v r ij z i n n i g e vereeniging „G oes Voor-
uit" oprichten, een v r ij n i n n i g e ver
eeniging, welke ten doel heeft bevordering
der belangen van den Goeschen handel-
drijvenden middenstand, bevordering van
het vreemdelingenverkeer en behar
tiging der bookmakers belangenWat
dit alles met het begrip „vrijzinnig" hoeft
u,it te staan, het is ons een raadsel.
Tot zoover de „Goesche Courant".
Van bevoegde zijde vernemen wij nog,
dat in de Maandag gehouden bijeenkomst
van de book- en scheurmakersvereeniging
„Goes Vooruit", de heer II. J. G. Hart
man uit Middelburg is uitgenoodigd om
a.s. Maandag voor de Vereeniging op te
treden in 't belang van een te stichten
bureau voor Vreemdelingenverkeer.
Nog van andere zijde wordt ons meege
deeld dat ook in die vergadering de hee-
ren Boluyt en Ross de heeren vah
het „grof eigenbelang", volgens de „Goe
sche Courant" zijn aangewezen, statu
ten^ en reglement te -ontwerpen.
Van nog een andere zijde werd ons de
verzekering gegeven, dat „Handelsbelan
gen" geen noemenswaard verlies zal lijden,
omdat vereenigingen, tot stand gekomen
onder leiding of inspiratie van den heer