ndaal,
eemarkt
ISSEN
TEN
takt
jfieleo
1500
150
ij ij yaneen nu een y al
:and,
int
Dinsdag 1$ 'November 1913.
LF
en
Gasketels.
irskoek
Negende' Jaargang.
Verschijnt eiken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
fEUILLETON.
Het Vierde gebed,
BUITENLAND.
Tel. 6015.
plekken, ruwe
RBEEM,
'an Houte
bN, GOES,
lirima
Zwolle.
V' Moraal zonder godsdienst.
V' Aangeboden diensten
tlaj Ie beveiligen
leien zand cement,
|,t meerdere dikte
m.
la-geschreven door
l.ns door Belgisch
I in meer dan 700
Verlichting) Rijks-
Iden. Bestol werd
|lerhoogste onder-
eren of pleisteren.
Stationweg 14b.
1EBR. MULDER
in.
en tilling In het
S,
en Effectengaken
[ING
GOES.
f-ende prijzen.
Ing- der wielen
J een standaard-
lewekcn wordt.
In is
jlen,
kwaliteit uiter
en eerste klas
eft", omdat zij
|t modern inge-
wielen" dat zijn
alen.
boordmotoren,
's Heerenhoek
J.PROVOOST,
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes f 0.75, daarbuiten ƒ0.95
Afzonderlijke nummers 5 cent, dubbele bladen 10 cent.
Advertentiën worden ingewacht ,op Maandag en Woensdag vóór
half drie en Vrijdag vóór een uur 's namiddags.
Kanfoor v. d. Administratis: Gangepoortsfraaf C 209, GOES'
ReclamebericKten 25 Ct. p. r. Bij abonnement speciale prijs.
Advertentiën ran 15 regels f 0.50; iedere regel meer 10 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 X berekend.
Dienstaanbiedingen 6 regels voor 25 Ct. èt contant
De abonné's op dit blad, in het bezit der door de
directie uitgereikte polis, zijn, overeenkomstig de
daarvoor vastgestelde Verzekeringsvoorwaarden,
GRATIS verzekerd tegen ongelukken voor
gulden bij verlies van beide
handen, voeten of oogen.
Voorts bij ongeneeselijke
verstandsverbijstering
gulden bij
verlies van een
hand, voet
of oog;
I gulden bij f gfy gulden bij pi
I I B I verlies 1— I H verlies van m
%0 ^0 duim\0 wijsvinger. WÊÊÊ 0
gulden bij
verlies van
eiken anderen
vinger.
De uitkeering der bovenstaande bedragen is gewaarborgd door de „Hollandsche Algerneene Verzekerings-Bank" te Schiedam.
Een der grootmandarijnen van het
hedendaagsch anti-clericalisme in ons land
is ongetwijfeld de oud-minister mr. S.
van Houten, de man, die zich niet schaam
de de leuze: „Christus hoven alles" een
allerverderfelijkst regeeringsprinciep te
noemen, de man ook, die de eerbewijzin-
gen aan kardinaal Van Rossum bewezen
afkeurde. Daarover zelfs door liberale
bladen onderhanden genomen, meende de
heer Van Houten zijd misnoegen te moe
ten koelen door in de volgende klcinee-
rende bewoordingen te schrijven over de
betrekking tusschen Nederland en liet Va-
tikaan
„Ons staatsrecht veroorlooft niet in
ternationale betrekkingen der Room-
schen principieel anders te zien en te
behandelen, dan die van vrijmetselaars,
Zionisten, sociaal-democraten, etc
Hieraan verandert niets, dat er nog
een restant van diplomatieke aanra
king bestaat tusschen den Paus en het
Nederlandsche Hof. Dit is een versleten
overblijfsel van den toestand vóór 1870,
toen de Paus hoofd was van den Ker
kdijken Staat en als zoodanig interna
tionale betrekkingen onderhield met het
hoofd van den Nederlandschen Staat.
Die toestand had na 1870 van beide
zijden behooren op te houden".
Het Katholieke tijdschrift „Van onzen
Tijd" levert op deze beschouwing de na,-
volgende aanmerkingen, waarmede mr.
Samuël het voorloopig kan doen.
1. Niet ons staatsrecht, maar het in
ternationale recht bepaalt de positieve
rechtspositie van den Paus. In ons staats
recht wordt dan ook nergens met een
woord daarover gesproken. Alleen wordt
in art. 173 der Grondwet eraan herin
nerd, wanneer daar wordt afstand ge
daan van het z.g. recht Van placet, de
tusschenkomst der Regeering biji de brief
wisseling met de Hoofden der onderschei
dene kerkgenootschappen en de afkondi
ging van kerkelijke voorschriften, welk)
recht was toegestaan in het Concordaat
van Pius VII en Napoleon van 10 Sep
tember 1801. Ook al zoude ons staats
recht uitdrukkelijk vorklaren, dat de Paus
niet anders is dan een privaat persoon,
de Paus behield niettemin zijn interna
tionale positie ook te onzen opzichte,
omdat deze wordt beheerscht door de
volkenrechtelijke verhoudingen, welke >vij
niet eenzijdig kunnen veranderen.
2. De internationale positie van den
Paus vóór 1870 word niet of ternauwer
nood bepaald door zijne hoedanigheid als
Hoofd van den Kerkdijken Staat, maal
ais Hoofd der Katholieke Kerk. Als zoo-
44
Dat laatste, wat hij van mij vorderde
wilde ik hem gaarne beloven. O, lieve
God het duurt nog zeven weken, voor
dat mijn tijd hier isWat zal mij in
dien tijd overkomen, wat zal ik niét te
lijden hebben Twee vijanden, de eene
al machtiger en boozer dan de andere
hebben tegen mij, arme wees, saam
gezworen. Verloren ben ik, als God mij
met bijstaat 1
TJ. Hij za' u bijstaanja, zeker zal
.1 11 bijstaansprak de weduwe vol van
geloovig vertrouwen. Die tijd zal ook
wel omkomen en aan uwe rampen komt
wel een emde, arm deerniswaardig kind 1
Wat u nu vooral te doen staat, te waken
en te bidden, te vertrouwen en stand
vastig te blijven ten einde toe, en dan
zal uwe belooning groot zijn. Gij zult
m vreugde inoogsten wat gij in smarten
gezaaid hebt.
Voorts gaf zij haar den raad, haar
geval voor iedereen geheim te houden
danig bezat hij historisch ipso jure1) in
ternationale persoonlijkheid evenals we
reldlijke souvereinen, en bezat hij ook in
menig opzicht hoogere rechten en oefende
hij grooteren invloed in het internationale
leven dan ziji. Als zoodanig ook sloot hij:
concordaten, benoemde en ontving hij ge
zanten, verleende hij eeretitels, enz. Als
vertegenwoordiger van het Hoofd der Kerk
namen zijne gezanten onder hot "corps
diplomatique2) den eersten rang in.
Die positie behield de Paus van 1798
tot 1801 en van 18091814, hoewel hij
in die jaren het gezag over den Kerke-
lijken Staat miste. Naar den Paus, als
Hoofd der Iterk, zond ook onze Regeering1
sinds 1815 een buitengewoon gezant, ge
volmachtigd minister, wiens bemoeiingen
dan ook betroffen de verhouding onzer
Regeering tot het Katholieke Kerkgenoot
schap, niet of ternauwernood die tot den
Kerkdijken Staat. Nimmer heeft dienaan
gaande vóór 1870 een andere opvatting
gegolden. .Wat werd nog in 1853 hij de
Aprilbeweging aan de Regeering verwe
ten? Dat het herstel der bisschoppelijke
hiërarchie zou hebben plaats gehad bui
ten onzen gezant te Rome om; dat men
niet voldoende den pauselijken nuntius
van de beteekenis daarvan met het oog
op: onze Protestantsche bevolking had in
gelicht, enz. enz. Wat reden zouden wij
en de andere Staten ook gehad hebben,
zoo hooge vertegenwoordiging te zendep.
naar het Hoofd van een staatje van on
geveer 3 millioen zielen?
3. De Paus heeft na 1870 zijne in
ternationale positie behouden. Hij is nie-
mands onderdaan, maar volkenrechtelijk
souverein, houdt zijn eigen lijfgarde, oefent
het internationaal verkeer met de Staats
hoofden uit, evenals Vóór 1870. Zijne con
cordaten behouden dezelfde beteekenis,
zijne gezanten denzelfden rang en dezelfde
immuniteit, zijne eeretitels dezelfde er
kenning. Zeker, wij haastten ons in 1871,
onder het valsche voorwendsel, dat, nu
de Paus geen staat meer beheerschte,
er voor ons geen reden meer was, een
gezant bij den Pauselijken Stoel te heb
ben, den in vollen vredestijd van zijn
staat beroofden Kerkvorst den ezelstrap
te geven; maar in die groote liberalis
tische daad, waartegen het Ministerie-
Thorbecke zich met kracht verzette, en
waarop mr. Van Houten thans nog zoo
trotsch is, stonden wij onder Katholieke
en niet-Katholieke staten alleen. De ver
houding van de andere staten tot den
Paus werd door de gebeurtenissen van
het jaar 1870 niet gewijzigd.
4. De internationale rechtspositie van
den Paus steunt niet op de Italiaansche
Garantiewet van 13 Mei 1871; deze Wet
erkent, slechts die positie en geeft daaraan
van Italiaansche zijde in Italië de noo-
dige garantie. Het was voor Italië vol
kenrechtelijk eene onmogelijkheid den
zelfs voor Josef: zij vreesde, dat zijn heet
bloed en zijn geschokt eergevoel hem in
heftigheid tegen den graaf en den pach
ter zouden doen uitvaren.
Getroost, ofschoon dan toch met een
treurig voorgevoel en nieuwe vervol
gingen duchtende, scheidde Magdalena
van Marianne.
Kort daarop kwam Josef met de on
aangename tijding dat hij nog dienzelf
den dag zijne goede moeder verlaten en
op bevel van den pachter met eenige
daglooners naar Albenberg vertrekken
moest, om daar in de welvoorziene
bosschen brandhout voor het badhuis
te hakken. Hij moest slechts eenige wei
nige uren ver, maar daartegenover durfde
hij niet hopen zijne moeder binnen acht
dagen weder te zien. Dit afscheid viel
Marianne in dezen bedrukten toestand
niet lichtmaar, gewoon zijnde alles
aan God over te geven, bood zij hem
het wijwater ter zegening, en hare hand
tot afscheid aan, met deze zinrijke woor-
nenGa dan met God I ik hoop, dat bij
uwe wederkomst veel veranderd, en
zoo God het wil, beter zal zijn.
Dat stel ik mij vast voor, ant
woordde JoSef met dien frisschen moed
zijner jeugd; alsdan hoop ik u zon-
Paus te maken tot Italiaansch onderdaan
en de Heilige Stoel tot een instelling
onder do territoriale suprematie van Ita
lië. In de bekende diplomatieke nota van
Visconti Venosta van 8 October 1870 werd
dan ook aan de Mogendheden medege
deeld, dat Italië, Rome bezettende, zoo
angstvallig mogelijk dc onafhankelijkheid
van den Paus en de Kerk zoude eerbiedi
gen.3) Eene nationale wet kan trouwens
geen internationale rechtspositie schep
pen; nimmer is dan ook die wet als
zoodanig aanvaard noch door den Paus,
noch door eenige "buitenlandsclie Regee
ring. Zonder onderbreking hebben de hui-
tenlandsche Regeeringen in 1870 hare be
trekking tot den Pauselijken Stoel laten
voortbestaan, zooals deze vóór 1870 wa
ren..
Dit alles moge nu niet passen in dc
liberalistische idee van dc scheiding van
Kerk en Staat, zooals mr. Van Houten
deze begrijpt, vooralsnog is het werkelijk
heid en daarmede heelt ook onze Regee
ring rekening te houden. Zoodra mr. Van
Houten voor de vrijmetselaars, de Zio
nisten en de sociaal-democraten dezelfde
werkelijkheid kan toonen, zullen wij' zijne
vergelijking aanvaarden.
Krachtens het recht zelf. Red. N. Z. Crt.
2) De gezanten van vreemde mogendheden bij
een Hof worden onder den verzamelnaam van
diplomatiek corps of corps diplomatique aange
duid. Red. N. Z. Crt.
3) „Son caractère de Souverain, sa prééminence
sur les autres princes catholiques, les immunités
et la liste civile, qui lui appartiennent en cette
qualité, lui serontamplementgarantis; ses palais
et ses residences auront ie privilege de l'exter-
ritorialité. L'exercise de sa haute mission
spirituelle lui sera assure par un double ordre
de garanties, par Ia libre et incessantecommuni
cation avec les fidèles, par les nonciatures qu'il
continnera il avoir auprès les puissances, par
les representants, que les puissances continueront
il accréditer prés de lui, énlin et surtout par la
separation de l'Eglise et de DEtat, que l'Italie
a dejk proelamée."
Hetgeen vertaald aldus luidt:
Zijn karakter van souverein, zijn voorrang
boven de andere katholieke vorsten, de onschend
baarheid en de civiele lijst (bezoldiging van den
Paus en diens hofstaat) waarop hij recht heeft,
zullen hem ruimschoots gegarandeerd zijn; zijn
paleizen en verblijven zullen beschouwd worden
als hem eigen en niet tot het gebied van den
staat behoorende.
De uitoefening van zijn hooge geestelijke
zending zal hem op dubbele wijze verzekerd
zijn, zoowel door de vrije en onafgebroken ver
binding met de geloovigen als door de nuntia
turen die hij bij de mogendheden zal vestigen
en door de vertegenwoordigers welke de mogend
heden bij hem zullen accrediteeren. Ten slotte
en vooral door de scheiding van Kerk en Staat,
welke Italië reeds heeft uitgeroepen. Red.
N. Z Crt.
Bij de kwestie van godsdienstig of
neutraal onderwijs de debatten inde
Belgische Kamer over de schoolwet
brengen deze oude en altijd nieuwe
der kruk en zonder verdriet te zien. Moe
der wees zoo goed en groet Lena van
mijik zou haar gaarne nog wel eens
opgezocht hebben maar de daglooners
wachten reeds op mijGod behoede u 1
Bij de deur keerde hij zich nochmaais
om en zeide
Moeder als ik terugkom, dan breng ik
u een hord vol van de beste aardbeziën
mede en Lena een ruiker van de schoon
ste bloemen uit liet boscli
Hij bracht haar nog iets beters mede,
gelijk wij weldra vernemen zullen.
In plaats van bloemen schenen er voor
de arme Magdalena slechtsnieuwe door
nen te groeien. Wel liet haar thans de
onbeschaamde graaf met rust; zij zag
liem volstrekt niet, en er werd gezegd,
dat hij ziek lag aan de koorts en nie
mand bij zich liet komen, dan zijn ka
merdienaar maar er kwam van een ande
ren kant een nieuw kruis haar bezoeken.
Haar gevogelte, hare kippen en duiven,
de eenden en ganzen, welke tot dus
verre onder hare zorgvuldige oppassing
zoo goed gezond waren en vet werden,
begonnen op eenmaal ziek te worden en
te sterven. Binnen weinig tijds had zij er
wel twintig van verloren, en dit eiivel
scheen eer toe dan af te nemen. Dat
kwestie weer op het tapijt komen de
voorstanders van het laatste graag aan
dragen met den z. g. moraal zonder gods
dienst. „Komen er", zoo zeggen zij, „van de
neutrale school niet tal van nette en
fatsoenlijke menschen en moet de gods
dienstige school niet wijzen op menschen
vroeger hare leerlingen die de
maatschappij alles behalve tot sieraad
strekken
Hierop antwoordt met zijn gewone
scherpzinnigheid de geleerde Belgische
Kardinaal Mereier in zijn brief naar aan
leiding van de schoolwet
„De menscli, die afdwaalt, is altijd
heter dan zijn beginselen, omdat er in
het geweten een natuurlijke rem ligt,
die hem belet zijn dwaalleer te volgen
tot haar uiterste gevolgen. Daarenboven
blijven ongeloovigen, dikwijls zonder het
te weten, onder den invloed van christe
lijke gewoonten hunner jeugd ofwel, wat
zij er ook over denken, de uitstraling
van het godsdienstig leven van de groote
meerderheid der bevolking. Dit geeft
antwoordt op de vraag, hoe het komt,
dat lieden, die buiten den godsdienst
leven, toch een zekere rechtschapenheid
kunnen aan den dag leggen en wat men
noemtzich fatsoenlijk gedragen." Hier
mede aldus de Brusselsche corres
pondent van „De Tijd" geeft de brief
des Kardinaals tevens antwoord op de
belachelijke bewering, die al zoo dikwijls
hier en elders misbruikt is, als zouden
de Katholieken volhouden, dat alle anti
klerikalen zedeloos en slecht zijn. Wel
is er van katholieke zijde en met recht
gezegd en geschreven en 't is geen won
der, dat dit inslaat, juist omdat het zoo
waar is, dat al wat niet deugt, bandieten
enz., anti-klerikaal is, maar hierom wordt
nog geenszins beweerd, dat ieder anti
klerikaal of ongeloovige een slecht mensch
is. Iets anders is toegeven, dat menschen
zonder godsdienst wel tot zekere hoogte
een moreel leven kunnen leiden, iets
anders echter toegeven, dat er een ware
moraal bestaat buiten God en godsdienst.
Indien de ons verstrekte inlichtingen
juist zijn, ging aan de verkiezing van een
Buitengewoon Lid van Gedeputeerde
Staten tijdens de jongste najaarszitting
der Provinciale Staten een voorspel vooraf,
dat een eigenaardig licht werpt op som
mige personen en toestanden en het
bekende Hollandsche spreekwoord„aan
geboden diensten zijn zelden aangenaam"
niet onaardig illustreert.
Het is de gewoonte, dat de verschillende
politieke fracties der Provinciale Staten
kort vóór de zitting clubsgewijze ver
gaderen om de te volgen gedragslijn vast
te stellen.
Nu deelde vorige week de heer Van
was een groot verdriet voor de getrouwe
dienstmeidzij zag geen einde aan liaar
ramp. Zij had het dit mocht zij van
zelve getuigen, en het werd door alleen
bevestigd zij had het niet aan ge
trouwheid en nauwkeurigheid in hare
hare oppassing laten ontbreken; zij had,
als altijd, het voeder voor de kippen
gehaald, versch en frisch water uit de
heek aangedragen en hot hok voorbeel
dig zindelijk gehouden. Van waar kwam
toch die ziekte, die sterfte en waarom
viel zij juist op deze dieren, terwijl de
anderen, de paarden, de koeien en scha
pen daarvan geheel vrij bleven Wat
kon toch de oorzaak van zijn
Magdalena stortte als naar gewoonte,
de droefheid van haar hart voor moe
der Marianno uit. Deze deed alles wat
zij vermocht, om de arme wees te troos
ten ja, hoe onbemiddeld zij was offerde zij
eenige guldens op om nieuwe kippen te
koopen Maar dat was aldra niet meer
toereikend, toen de hoenen en ganzen
bij dozijnen dood nedervielen! De keu
kenmeid was in de grootste verlegen
heid, de gasten wilden geen gevogelte
meer eten, en de heer Gaming, buiten
zich zeiven van gramschap viel hevig
tegen Magdalena uit beschuldigde haar
Welk weder zullen wij hebben
Verwachting tot den avond van 18 Nov.
Stormachtige tot krachtigen, westelijke
tot zuidwesteiijken wind, betrokken tot
zwaarbewolkt, regenbuien. Weinig verande
ring van temperatuur.
Dalsum, lid der Staten voor Hulst en
behoorende tot die politieke partij welke
met den geijkten term „wilde" pleegt te
worden aangeduid, aan de liberale
Statenclub mede, dat, wanneer door liaar
bij de verkiezing van een buitengewoon
lid van Ged. Staten unaniem gestemd
werd op den heer.... Van Dalsum, hij
ook genegen was, om op dien heer zijn
stem uit te brengen.
De liberale Statenclub, blijkbaar wel
van zins,van den heerVan Dalsum diensten
te willen aanvaarden, maar niet genegen,
hem iets terug te schenken, weigerde
op dit aanbod in te gaan. Waarop de
heer Van Dalsum zijn stem gaf aan mr.
De Veer wat uit de gehouden stemming
der Staten zoo goed als zeker is op te
maken.
ITALIË.
Het afscheid vanNathan.Een
telegram heeft reeds gemeld, dat burge
meester Nathan van Rome Dinsdagavond
plechtig zijn ontslag genomen heeft, en
met hem de meerderheid van den gemeen
teraad, die, men weet het, uit trouwe
handlangers van den grooten „blocard"
bestond. Slechts 14 conservatieve leden
hebben hun mandaad behouden.
Na afloop van de vergadering werden
op straat door de vriendjes van Nathan
betoogingen ten gunste van den heen-
gaanden „burgervader" op touw gezet.
Op het kapitool en in den omtrek wer
den hem geestdriftige ovaties gebracht.
Nathan wilde in een auto naar huis gaan,
maar de vriendjes haalden hem er uit
en droegen htm in „triomf" door de stra
ten. Van het balkon van zijn woning
hield de ex-burgemeester toen een rede,
waarin hij een nieuwe overwinning van
het liberalisme tegen de clericale tyrannie
in Rome aankondigde.
De vriendjes gingen daarop wat kabaal
maken voor de huisen van de gekozen
nationalistische afgevaardigden en wer
den ten slotte door de politie uiteenge
dreven.
De betoogingen te zijner eere kan men
als een eerste klas begrafenis beschou
wen en in dien zin den heengaanden
burgemeester van harte gunnen.
(Ms.bode.)
van nalatigheid en vorderde van haar
de vergoeding niet alleen van de ge
storvene kippen, maar daarenboven van
alle schade, die hij, bij gebrek aan ge
vogelte, in zijne winst aan zijne gas
ten geleden had. Gij zijtde schuld,
trage, vadsige, morsige meid, dus hij in
zijnen toornik weet wat gij in 'het
schild voertGij zoudt mijne dienst
gaarne verlaten, en denkt mij op deze
wijze de toestemming in uw vertrek af
te dwingen. Maar dat zal u tegenvallen.
Ik laat het gerecht komen en de schade
onder mijn gevogelte schatten 1 en dan
zult gij mij zoolang zonder loon dienen,
tot dat gij mij alles tot den laatsten pen
ning toe vergood hebt 1
Toen nam hij haar uit liet kippenhok
weg, en zette haar in het waschhuis
evenwel mocht zij voorloopig bij moeder
Marianne intrekken, omdat er elders
geene plaats voor haar was een groote
troost voor beiden.
Nu meende de arme Magdalena van
angst en verdriet te zullen verkwijnen.
Moeder Marianne wist eindelijk zelve
niet meer, hoe en waarmede zij de diep
bedroefde kon troosten, en wat zij van
de zaak moest denken.
(Wordt vervolgd.)