o
J
.ISSEN
OTEN
oosheid.
Wereldgodsdienst en Islam.
Pmimle Staten van Zeeland.
PW©
IJ
0
M
M
No. 135.
Zaterdag 15 November 1913.
Negende Jaargang.
Verschijnt eiken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
li ui vaneen fill een n
i
Dit nnmffler Destaat uit 8 DlaflzMen. i
EERSTE BLAD.
Welk weder zullen 'wij hebben
IEID (1813—1913).
Soes,
n de feestelijk
rij-"
T. C. J. GROOT,
N.
éeprijs van 25 cent.
te Goes en op den
dag 23 Nov. van
,sert
s 20 ets.
e 20 ets.
20 ets.
20 ets.
15 ets.
I2''a ets.
10 ets.
10 ets.
10 ets.
10 ets.
Je 5 ets.
5 ets.
er pakje 5 ets.
10
ding, geknipt uit de
ilge verrassing. Met
abriek, GRONINGEN
lig-
o.ooo.—.
IEVEN uit
K's BANK en
VAN WEEZEL.
)it echt verkwikt
Ier dat gij weet
•tegen een ware
vallen van bloed-
e vele dankbetui-
straat 46 te 's-Gra-
ebruik uwer San-
ïen. De slapeloos-
nde was, neemt
n'ge reden worden
erdreven. Ik voel
er verheugd over.
J. T.
pnde lijder, neemt
Sanguinose zal u
ift. Neemt er eene
ide.
VAN DAM Co.
-isten.
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes 0.75, daarbuiten 0.95
Afzonderlijke nummers 5 cent, dubbele bladen 10 cent.
Advertentiën worden ingewacht op Maandag en Woensdag vóór
half drie en Vrijdag vóór een uur 's namiddags.
Kantoor v. d. Administratis: Sangepoorfstraaf C 209, GOESr
Reclameberich'ten 25 Ct. p. r. Bij abonnement speciale prijs.
Advertentiën van 15 regels ƒ0.50; iedere regel meer 10 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 X berekend.
Dienstaanbiedingen 5 regels voor 25 Ct. k contant.
De abonné's op dit blad, in het bezit der door de I p® gulden bij verlies van beide I p® 3P& gulden bij
directie uitgereikte polis, zijn, overeenkomstig de jl I II I banden, voeten of oogen. M I I verlies van een
daarvoor vastgestelde Verzekeringsvoorwaarden, I 11 11 I Voorts bij ongeneeselijke I Z 1I hand, voet
GRATIS verzekerd tegen ongelukken voor: verstandsverbijstering; of oog; duim;
De uitkeering der bovenstaande bedragen is gewaarborgd door de „Hollandsche Algerneene Verzekerings-Bank" te Schiedam.
I gulden bij gulden bij p®
II II I verlies I I verlies van E
duimwijsvinger, ffa®
gulden bjj
verlies van
eiken anderen
vinger.
Wegens het omvangrijke Statenverslag
moest de rubriek „Buitenland" in het num
mer van heden vervallen. Red.
De heer Van Deventer verklaarde ge-
passeerden Woensdag in de Tweede
Kamer, dat hij kerstening der Mohamme
danen verkeerd achtte, waar men staat
tegenover „een wereldgodsdienst, dien
men moet eerbiedigen".
Een echt staaltje van liberale humani
teit en liberale verdraagzaamheid, die
waarheid en dwaling als „ebenbürtig"
beschouwt en Christendom en Islam op
ééne lijn plaatst.
Toen de lieer Brummelkamp opmerkte
Ik stel ze niet gelijk en u wel, inter
rumpeerde de heer Duys „dat is uw
sectarisme", en meende de liberale heer
Van Raalte ook een duit in het zakje
te moeten gooien, door te roepen
„geestelijke hoogmoed".
Toch heeft de heer Brummelkamp
gelijk.
Het schijnt den heer Van Deventer,
waarschijnlijk door afstomping der voel
horens van zijn religieus besef, ten eene-
male te ontgaan, dat de transcendenteele
waarde van den Christelijken godsdienst
vergeleken bij de waarde 'der Mohamme-
daansche religie, eerstgenoemden zoo
enorm hoog boven den anderen verheft,
dat feitelijk van een vergelijking tusschen
beide als tusschen twee ongelijkslachtige
grootheden geen sprake kan zijn.
Vereert het Christendom als zijn stich
ter Gods Zoon zeiven, Verlosser en Za
ligmaker der wereld, de Islam moet het
stellen met een hysterisch aangelegd,
wulpsch en van brandenden eerzucht
vervuld persoon, die op zijn religie, een
agglomeraat van heidensche, joodsche
en christelijke ideëen, het dubbele stem
pel drukte van wellust en wreedheid.
En wie in de geschiedenis den Mo
hamme daanschen godsdienst aan 'twerk
ziet; wat ontmoet zijn oog? Een fana
tieke sekte, in Allah's naam verbrandend
en vernietigend al wat de christelijke
cultuur ten bate der volkeren tot stand
bracht, zoodat nog ten huidigen dage
in de streken, waar de groene vaan des
profeets vrijuit wappertin Klein-Azië.
Syrië, Palestina en Noord-Afrika de
droevige ruïnen van vroegere kunst,
van vroegere wetenschap,van vroe
gere welvaart, van vroegere be
schaving den reiziger spreken van den
heerlijken (1) invloed van dien Mohamme-
daanschen godsdienst, dien men moet
eerbiedigen op verlangen van den heer
Van Deventer.
Anatolië, in de oudheid als de koren
schuur van Europa geroemd, is onder de
vuist van den Islam ineengekrompen en
verdord, het H. Land, als het land van
„melk en honig" in de gewijde bladen
geprezen, ligt, sinds Mohammed's volge
lingen er zich nestelden, verwilderd en
verwaarloosd.
Wat er in het onmetelijke Turkselie
rijk, ook op Aziatischen bodem, aan
landbouw-instellingen, spoorwegverkeer
enz. te vinden is, is het werk van
Europeesche Christenen, die de concessie
ontvingen in ruil voor belangrijke geld
sommen, die de berooide Turkselie staats
kas moesten stijven.
Beschaving, wetenschapWie heeft die
woorden meer in den mond dan de
liberaal, die zoo gaarne van „de weten
schap spreekt en van „de" beschaving,
als hadde de vrijzinnigheid beide in pach t
Welnu, de Islam, die wereldgodsdienst,
dien men met den heer Van Deventer
eerbiedigen moet als den gelijke des
Christendoms, was altijd de worger en
groot-moordenaar der beschaving.
Toen de derde kalief, Omar geheeten,
Alexandrie veroverde, verwees hij de
(vooral voor die tijden) overrijke en
onschatbare bibliotheek der Ptolemaeën
ten vure.
Ziedaar een voorbeeld van de liefde
van den Islam voor de wetenschap, uit
de Historie gemakkelijk met eenige tien
tallen andere aan te vullen.
En wat te zeggen van de geestelijke
en inoreele verwording der volkeren, die
ten prooi vielen aan den IslamDe be
schrijving daarvan zou een flink boekdeel
vullen.
Zoover is het met de geestelijke af
stomping dier menschen door den Islam
gekomen, dat in het onmetelijk Turksch
gebied, waar zoovele namen spreken van
den arbeid der apostelen, van de martelie
der bloedgetuigen, van heiligen en con
ciliën, van gelootstriomfen en geleerd
heid, bij de schaarsche, arme en onwe
tende bevolking zelfs de herinnering aau
den grooten christelijken voortijd is weg-
gewischt.
Wij danken het Gode en naast Hem
den Pausen, geholpen door een geloovig
en energiek voorgeslacht, dat Europa van
de Mohammedaaiische barbaarschheid
is gevrijwaard en wij een zeeslag van
Lepanto, een ontzet van Weenen in de
wereldhistorie kunnen boeken als even-
zoovele slagen den Islam toegebracht.
God beware ons voor de noodlottige
dwaling te meeneii, dat, niet slechts de
heiligste geestelijke goederen, maar ook
der volkeren welvaart en eere veilig zou
den zijn bij den Islam in niet geringer
mate dan bij den godsdienst van Hem,
die eenmaal zeide „Ik ben liet licht dei-
wereld" en van Wiens heerlijke lessen de
wereld thans nog in zoo overvloedige
mate de vruchten plukt, ook op het gebied
des materieelen levens.
NAJAARSZITTING.
Vergadering vau Vrijdag 14 November
des morgens te tien uur.
Voorzitter de heer mr. H. J. Dijckmees-
ter, commissaris der Koningin.
Aanwezig 40 leden, afwezig de hoeren
Hombach en v. d. Putte, beide met ken
nisgeving.
Laatstgenoemde schreef in beterschap
toe te nemen, wat de leden, zoo zei de
voorzitter, met ingenomenheid zullen ver
nemen.
Allereerst heeft de resumtie plaats der
notulen van de vorige vergadering.
Tot lid der Staten, bedoeld in art 89
der Prov. wet (buitengewoon lid der God.
Staten) wordt benoemd de heer De Veer
bij loting, nadat bij herstemming zoowel
op ,hem als op den heer Kakebeeke 19
stemmen waren uitgebracht. De heer De
Veer nam. zijh benoeming aan.
Het eerste voorstel dat behandeld wordt
is dat tot wijziging van het
'reglement op de wegen en
voetpaden,
en wel om naar aanleiding van een ad
res van het gemeentebestuur van Vlis-
singen te bepalen dat bebouwing van den
weg niet geschieden mag op korter af
stand uit de as van den weg dan van
7.5 meter bij wegen van de eerste, en van
5.5 meter bij wegen van de tweede klas
se zonder vergunning van Burgemeester
en Wethouders.
Bij de behandeling van dit voorstel in, de
afdeelingen werd in twee afdeelingen de
opmerking gemaakt, dat het niet goedge
vonden wordt, dat de bevoegdheid van
B. en W. overgebracht wordt bij Ged.
Staten. Eveneens- werd jn twiee afdeelin
gen opgemerkt, dat in het vervolg onteige
ning .ten algemeenen nutte zal plaats heb-
heb zonder vergoeding. In een der afdee
lingen werd een voorstel aangenomen met
8 stemmen vóór, 4 tegen en 2 voorbe
houden om "te bepalen dat de bepalin
gen alle buiten de kom der gemeente van
kracht zullen zijn. In een andere afdee-
ling merkt men qp, dat de breedte der
wegen der eerste klasse, thans bepaald
op 7 meter, meer dan verdubbeld (tal
worden eu of het niet wenscihelijk is om
de bepaling uit 'het reglement te laten
vervallen dat straten, welke loopen door
de kommen der gemeenten en verbin
dingswegen vormen, op den ligger moeten
worden gebracht. Door Ged. Staten in de
verschillende afdeelingen werd opgemerkt,
dat de autonomie der gemeenten niet
wordt aangetast, maar dat men alleen
op het oog heeft het verkeer zooveel mo
gelijk te vergemakkelijken en er verschil
van gevoelen kan bestaan tusschen twee
gemeenten. Het voorstel in twee afdee
lingen in stemming gebracht, verklaarden
zich 13 leden. Vóór, 8 tegen, en 2 behielden
zich hunne stem voor. Ged. Staten hebben
geen aanleiding gevonden liun voorstel
te wijzigen.
De heer Fruijtier had tegen het voor
stel Van Ged. Staten enkele bezwaren,
welke hij nader uiteenzette. Vooral om
dat wij hierdoor in botsing komen met
de Woningwet kon hij niet met het voor
stel van Ged. Staten medegaan. De be
zwaren van het gemeentebestuur van Vlis-
singen kon hij niet deelen.
Er wordt door dit voorstel ingegrepen
op het eigendomsrecht, dat de perken
te buiten gaat. Het gaat niet op ter wille
van enkele zich uitbreidende gemeenten
dit voorstel te doen. Het geldt als het
ware hier een eventueele goedkoope ont
eigening.
Verschillende gehuchten en zelfs dor
pen zouden zich niet meer kunnen uit
breiden pis dit voorstel mocht worden
aangenomen. Ook op andere plaatsen zal
het bouwen bemoeilijkt worden, bijv. aan
verschillende wegen in de gemeente Mid
delburg.
Zijn tweede bezwaar is, dat de wij
ziging, zooials die thans wordt voorge
steld op vele plaatsen in botsingmet
de Woningwet zal komen.
Hij gevoelt dat het voor Vlissingen van
belang zou zijn betere toegangswegen te
verkrijgen, doch de thans voorgestelde
bepalingen is niet de weg om daartoe te
geraken, dat zou een te goedkoope ont
eigening zijn.
De heer Maarleveld had ook enkele
bezwaren tegen het voorstel van God.
Staten en wel hie'rin, dat het bouwen
binnen de kom der gemeente wordt be
moeilijkt en hij wilde dit aan Burg. en
Weth. overlaten.
Hij diende dan ook eeu amendement in
om te bepalen, dat de beslissing bij Ged.
Staten berust voor zoover het betreft we
gen buiten de bestaande bebouwde kom
en aan Burg. en Weth. voor zoover be
treft wegen binnen de bebouwde kom.
De heer Dieleman juicht zeker het ver
krijgen van breedere wegen ten zeerste
toe. Met de nieuwe bepaling wordt het
doel echter in het geheel nog niet be
reikt. Hij vroeg of het algemeen belang
een zoodanige eigendomsbeperking eisc-ht
als thans wordt voorgesteld. Volgens spre
ker niet.
In de praktijk zal de regeling alleen
noodzakelijk zijn voor enkele grootere ge
meente-kommen.
Waar de voorgestelde bezuiniging zeer
streng is zette hij zijn bezwaren daartegen
nog nader zeer uitvoerig uiteen.
Hij wees er op, dat ongeveer eenzelfde
bepaling als thans hier wordt voorgesteld,
is aangenomen te Haarlem, welke bepa
ling evenwel door de Kroon, z.i. terecht,
werd vernietigd.
Hij zal dan ook niet kunnen mede
werken tot de aanneming van de voor
gestelde bepaling en stelt voor om, art.
76 de oude redactie toe te voegen dat
van de bepaling dat de wegen 3.5 M,
uit de as, van den weg moeten zijn, kan
worden afgeweken indien voor de eerst©
en tweede klasse Ged. Staten, en voor
die der derde klasse B. en W- dat. noodig
achten, dus niet meer dan 7.5 M. voor de
eerste, 5.5 M. voor de tweede en 4.5 M,
voor de derde klassewegen.
Do heer van der Vliet was hot vol
komen eens met den heer Fruyfer, omdat
het eigendomsrecht door het voorstel van
Ged. Staten te zeer wordt beperkt
De heer van Niftrik verdedigde het voor
stel van Ged. Staten. Hij zeide dat het
de onafwijsbare plicht is van het pro
vinciaal1 bestuur, om in de bestaande toe
stand verandering te brengen on in een
uitvoerig betoog zette hiji de noodzake
lijkheid daarvan uiteen. De toenemende
eischen van het verkeer maken lnet drin
gend noodig dat met die eischen reke
ning gehouden wordt.
Het voorstel van Ged. Staten werd door
enkele leden verkeerd beoordeeld, wat de
heer Van Niftrik nader aantoonde en de
bezwaren door de heeren Fraytiier en
Maarleveld tegen het voorstel ingebracht
trachtte hij te weerleggen. De theore
tische bezwaren van den heer Dieleman
kon hij evenmin deelen.
De belemmeringen die thans bestaan
om de wegen te doen beantwoorden aan
de eischen van het verkeer, dienen uit
den weg te worden geruimd en daarom
drong hij aan op aanneming van jhet
voorstel.
De heer van Teijlingen kon zich groo-
tendeels wel vereenigien met het voorstel
van den heer Dieleman, indien hiji met
dit voorstel alleen bedoelt dat Ged. Sta
ten beslissen omtrent de wegen le klasse1 en
B. en ,W|. omtrent de wegen 2e en 3e
klasse.
Het eerste werd hierna in .stemming
gebracht. Het voorstel van den heer Diele
man werd aangenomen met 27 tegen 13
stemmen.
Het geheele voorstel van Ged. Staten
werd vervolgens aangenomen met. 21 te
gen 19 stemmen.
Inzake het voorstel tot afwijzing van het
verzoek van den Bond van Nederland-
sche schildei'spatroons voor in Middel
burg op te richten
leergangen in hethuissohi 1-
ders a mb acht
konden zich in eene afdeeling 2 leden niet
met het voorstel vereenigen, omdat bet be
treft patroons, die den leeftijdsgrens, om
tot de beslaande cursussen (ambachtschool
en avondschool) te kunnen worden toege
laten reeds lang overschreden zijn; en
omdat het hier geldt patroons, die, door
dat zo destijds toen in hun leerjaren
nog dergelijke cursussen niet bestonden
niet in de gelegenheid waren om zich
voldoende te bekwamen, feitelijk in kennis
ten achter staan hij hunne knechts, die
dat voorrecht wel genoten.
Waar de patroons blijk geven, er wat
voor over te hebben, is er veel voor te
zeggen om subsidie te verleenen.
Een ander lid is van gelijk gevoelen,
maar bovendien weegt bijl hem het be
zwaar dat de zaak een te locale tint
heeft, waar deze zich bepaalt tot Middel
burg, waarvan de bewoners, van afgelegen
deelen der Provincie toch niet kunnen
profiteeren.
Een lid merkt op, dat, wanneer daaraan
behoefte blijkt te zijn, aanvragen kunnen
gedaan worden tot oprichting van derge
lijke cursussen in andere deelen van
Zeeland.
Een lid van Ged. Staten zeide, dat dit
College zich heeft geplaatst op bet stand
punt, dat adressanten zich eerst hadden
moeten wenden tot het Bestuur der jn
Middelburg bestaande instellingen, om
daar do verlangde leergangen te mogen
houden, en dat pas bij weigering van dit
verzoek adressanten zich tot de Staten
hadden moeten richten. Aangezien van
een dergelijk overleg niet was gebleken,
meenden zij tot afwijzing van het verzoek
te moeten advisee ren.
Eindelijk merkte een lid op, dat inder
daad voor knechts, ver buiten Middelburg
woonachtig, het ondoenlijk zou zijn een
cursus bij te wonen, daar ze al dien tijd
(6 weken) in Middelburg een kosthuis
zouden moeten hebben. Voor patroons is
dat heel iets anders. Waar de cursus uit
den aard der zaak maar iets is voor een
enkelen keer, en dez© later weer in eene
andere plaats wordt gehouden, zou hij
gaarne deze nuttige zaak steunen. Ten
slotte verklaarden zich 8 leden' tegen 3
voor het afwijzend voorstel van Ged. Sta
ten, terwijl 2 leden zich hun stem voor
behielden.
In eene andere afdeeling vereenigden
Verwachting tot den avond van 15 Nov.
Stormachtige, later tijdelijk afnemende
zuidwestelijke tot westelijken wind. Betrok
ken tot zwaarbewolkt. Regenbuien. Weinig
verandering van temperatuur.
9 leden zich .met het voorstel van Ged.
Staten. Twee leden waren van meening,
dat het meer gewenscht was, eenige .bij
drage voor een jaar toe te staan, om ook
hen in de gelegenheid te stellen, die niet
hebben kunnen deelen in de nog korte
lings in het leven geroepen inrichtingen
voor het alsnu door hen yerlangde on
derwijs.
In do derde afdeeling vereenigden zich
alle leden met het voorstel van Ged.
Staten, die geen aanleiding vinden hun
voorstel te wijzigen.
De heer de Veer kon zich niet met
het voorstel van Ged. Staten vereenigen.
De nuttige werking van de patroonsleer
gangen zette hij uiteen en hij was er
1 dan ook voor subsidie toe te kennen.
Er is bij dezen cursus wel degelijk een
provinciaal belang betrokken.
Hij diende een amendement in om aan
den Bond van Nederlandsche Schilders
patroons een subsidie te verleenen van
125/2 pet. der kosten tot een maximum
van f 100, onder de door Ged. Staten
voor te stellen voorwaarden.
De heer Dekker verklaarde zich geheel
met het amendement van den heer Diele
man te kunnen vereenigen.
De heer Blum verdedigde het voorstel
van Ged. Staten. Hij wees er op, dat de
provincie wel degelijk getoond heeft ook
voor het onderwijs offers over te heb
ben. De cursus, waarvoor thans subsidie
wordt gevraagd, noemde hij geen pro
vinciaal belang.
Als voor dezen cursus subsidie ver
leend wordt zullen meerdere dergelyke
aanvragen volgen. Dat zal een nieuw uit
gestrekt veld worden.
De heer de Veer meende duidelijk uit
eengezet te hebben, dat het hier wel de
gelijk een algemeen belang betreft en hij
hoopte, dat de Prov. Staten zijn voor
stel zullen aannemen.
Do heer Blum wilde de beslissing aan
de Staten overlaten, doch hij meende er
op te moeten wijzen dat het hier geen
onderwijszaken betreft. Hij kon de aanne
ming van het voorstel van den heer de
Veer niet aanbevelen.
De lieer de Veer verdedigde nogmaals
het door hem ingediende voorstel.
Het amendement-de Veer werd verwor
pen met 21 tegen 19 stemmen.
Het voorstel van Ged. Staten werd
daarna zonder hoofdelijke stemming aan
genomen.
Bij de behandeling van het voorstel om
de jaarwedde van den griffier
van f4000 op f5000 te brengen, werd
door een lid medegedeeld dat hij liever
gezien had een persoonlijke toelage .tot
hetzelfde bedrag, in plaats yan een hoo-
gere jaarwedde. Overigens konden zich in
de afdeelingen alle leden met het voor
stel van Ged. Staten vereenigen.
Het voorstel werd door de Staten zonder
hoofdelijke stemming aangenomen.
Het voorstel tot vaststelling van eene
regeling voor de helooning van het
personeel der Provinciale
Stoom boot dien sten
gaf in alle afdeelingen aanleiding tot
breedvoerige discussiën. In alle afdeelin
gen waren er leden, die het hetreuirderii,
dat in het voorstel tot verhooging [van
salaris niet zijn begrepen het personeel
bij den dienst op de Oosterscheid© en dat
bij den dienst van de lijn Walzoorden-
Hansweerd.
Eveneens werd in alle afdeelingen de
voorgestelde salarisregeling van den direc
teur bij den dienst op de Wester-Schelde
uitvoerig besproken. Waar in eene afdee
ling werd gewezen op het groot© verschil
in salarisverhooging tusschen directeur,
kapiteins en. minder personeel, werd in
