li in vaneen nu een n
No. 132.
Zaterdag 8 November 1913.
Negende Jaargang.
Dit mier bestaat uit 8 bladzijden.
EERSTE BLAD.
BINNENLAND.
UIT ZEELAND.
NIH MUHSCHE COURANT
Abonnementsprijs g. 3 maanden voor Goes f 0.76, daarbuiten f 0.95
Afzonderlijke nummers 6 cent, dubbele bladen 10 cent.
Advertentiën worden ingewacht op Maandag en Wjoensdag vóór
half drie en .Vrijdag vóór een uur 's namiddags.
ReclamebericKten 25 Ct. p. r. Bij abonnement speciale prijs.
Advertentiën van 15 regels f 0.50; iedere regel meer 10 Ct,
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 X berekend.
Dienstaanbiedingen 6 regels voor 25 Ct. k contant,
De abonné's op dit blad, in het bezit der door de
directie uitgereikte polis, zijn, overeenkomstig de
daarvoor vastgestelde Verzekeringsvoorwaarden,
GRATIS verzekerd tegen ongelukken voor:
1500
gulden bij verlies van beide
handen, voeten of oogen.
Voorts bij ongeneeselijke
verstandsverbijstering
150
gulden bij
verlies van een
hand, voet
of oog;
I A gulden bijffk gulden bij ff"
m I 11 I verlies] I I verlies van M
duim\0 wijsvinger, ^0
gulden bij
verlies van
eiken anderen
vinger.
De uitkeering der bovenstaande bedragen is gewaarborgd door de „Hollandsche Algerneene Verzekerings-Bank" te Schiedam.
V Da school der natie.
„De Tijd", volgens de „Prov. Gron.
Crt." de omstandigheden weergevende,
die geleid hebben tot het ontslag van
den onderwijzer Beishuizen te Stedum.
gelijk wij deden in ons vorig nummer
zet boven zijn bericht „De school
der natie" en voegt er aan toe: i
„Zooals men weet is de openbare
school een 'doorn in het oog der christe
lijke partijen, de lievelinge der vrijzinnige
partijen, maar wordt zij hoofdzakelijk nog
verdedigd door den Bond van Nederland-
sche Onderwijzers. Welnu, de heer Beis
huizen is lid van het hoofdbestuur dezes
Bonds en tevens lid van de Provinciale
Staten. Het 'hoofd zijner school schijnt
voor deze waardigheden echter geen eer
bied to hebben gehad.
Gelijkt een schoolsituatie als die te
Stedum niet wonder veel op een huis
houden van Jan Steen? Te Amsterdam
gaat dat beter. Daar hebben de Bonds-
onderwijkers, naar zij zeggen, de hoofden
onder de kniel"
Aldus „De Tij'd".
Ons dunkt, een aanhanger der open
bare school, die door partijdrift niet
gansch en al verblind is, vraagt zich
af: v?at moet er van een school terecht
komen, waar het onderwijzend personeel
jvordt beheerscht door eenzelfden geest
als de heer Beishuizen.
Men lost die vraag niet op met de
bijzondere school uit te schelden en ver
dacht te maken, zooals sommige blaadjes,
in pamfletstijl geschreven, blijven doen.
Want de openbare school heet nog
altijd „christelijke en maatschappelijke
deugden" aan te kweeken volgens de be
doeling van hen, die de openbare school
als Staatsinstituut in het leven roepen
en met den besten financieelen steun,
uit rijks- en gemeentekas, voorthielpen.
W èl krachtig is de aansporing tot eer
bied voor zijn meerderen, tot onderwer
ping aan hel gezag ook christelijke en
maatschappelijke deugden 1 wanneer
leerlingen hun onderwijzer het hoofd hoo-
ren toesnauwen: „Kwajongen, wat doe
je hier?"
Ivan men het dan den christelijken
ouders in den lande euvel duiden, dat
zij ijveren voor de oprichting van scho
len, waar hunne kinderen worden gevrijt
>vaard voor een opvoeding „a la Beis-
huizen"
Kan men er zich over "verwonderen,
dat ook tal van ouders uit vrijzinnige
kringen hunne kinderen niet willen toe
vertrouwen aan dergelijke opvoeders en
uit eigen middelen scholen bekostigen
Waar 'het onderwijl meer in overeenstem
ming is met hun begrippen van gezag
en orde, twee onmisbare steunpilaren
voor het gebouw eener geregelde samen
leving
En pleit wat te Stedum geschiedde
niet krachtiger dan honderd vertoogen
voor de rechtvaardigheid van den coa-
litie-eisch: geen bevoorrechting van
Staatswege van een school, die door het
meerendeel der natie niet gewild kan zijn;
geen privilegie voor een school, die on
der den invloed van den „Bondsgeest"1
meer en meer ontaardend, zich ook de
minderheid des volks, welke haar aan
hing, gaandeweg ziet ontvallen?
Nu moge voor sommigen het: „B ijL
zonder onderwijs regel, open
haar (vari Staatswege verstrekt) .o n-
derwijls aanvulling" een schrikbeeld
schijnen, meer dan een schrik beeld is
het niet. 1
Niemand meer of minder toch dan Thor-
becke heeft gezegd:
„Een land waar enkel bijzondere schor
len zjjh, zou zich zeer wel kunnen be
vinden". t
Prov. Staten Zuid-Holland.
In het district Gouda is Woensdag ge
kozen in de vacature Vingerling (a.-r.)
de heer B. U. Jongenburger (a.-r.) met
5406 stemmen tegen 4100 op den u.-l.
jhr. mr. W. Th. C. van Doorn.
A. Dijkgraaf (s.d.a.p.) verkreeg 862,. dr.
Keuchenius (dir. soc.) 100 en G. Hoos
(vrij a.-r.) 258 stemmen (volstrekte meer
derheid 5364 at.) I
Een mooie overwinning dus voor de
rechterzijde.
De ouderdomsrente.
Naar het „Hbld." verneemt, zullen op
9 December a.s., den dag der uitbetaling
van de ouderdomsrente aan zeventigjari
gen, twee termijnen van de rente wor
den uitbetaald, n.l. voor de week van
3 December (dag der invoering van art.
369 der Invaliditeitswet) en voor de week
van 9 December. Ouden van dagen zul
len dien dag dus vier gulden kunnen
ontvangen.
Idenburg en Van Kol.
De bladen publiceeren een interview
van het Persbureau Vaz Dias met den
heer Van Kol, socialistisch Eerste Kamer
lid, over lndië. Daarin komt het volgende
voor over den gouverneur-generaal van
Nederl.-lndië, den heer Idenburg.
„Acht u den heer Idenburg de aange
wezen man voor het Gouverneur-Gene
raalschap?"
„Ja", zei de heer Van Kol met over
tuiging, „in de tegenwoordige omstandig
heden hem liever dan een liberaal. Hij
heeft een warm hart en een open oog
voor do belangen van lndië. Zeker, hij
heeft het laatste jaar niet voldoenden
weerstand kunnen bieden aan de pressie
van dr. Kuyper. Maar ik vind het een
geluk voor ludië, dat hij aanblijft. Ik
acht hem persoonlijk als een edel .en
bekwaam mensch."
Een belangrijke schenking.
De „Staatscourant" deelt mede, dat
door mr. H. graaf van Hoogendorp te
's Gravenhage, ook namens de verdere
kleinzoons van Gijsbert Karei van Hogen-
dorp ter plaatsing in het Algemeen Rijks
archief zijn aangeboden de papieren af
komstig van den vermaarden staatsman,
die nu juist 100 jaar geleden hij het
herstel der onafhankelijkheid van Neder
land zulk een op den voorgrond tredende
rol gespeeld heeft. De verzameling die
meer dan 130 portefeuilles vult, bevat niet
alleen het handschrift der (gedrukte) ge
denkschriften van Gijsbert Karei, maar
ook een uitvoerige correspondentie van
hem zoo met zijn familie als met anderen
uit de jaren 17721834, voorts vele ad
viezen en opstellen van den staatsman
en correspondentie van zijn moeder en
van zijn broeders Dirk en Willem. Men
vindt in deze hoogst belangrijke verzame
ling 0. a. ook de origineele proclamatie
van den souvereinen Vorst aan zijn waar
de landgenooten van November 1813. Aan
deze papieren toegevoegd zijn nog twee
portefeuilles met brieven afkomstig van
professor Van Assen te Leiden.
Aan den schenker is de erkentelijkheid
der regeering voor deze zoo belangrijke
verrijking van het Algem. Rijksarchief be
tuigd.
Goes. Vergadering Gemeente
raad. Het verschijningsuur onzer cou
rant noodzaakte ons het gemeenteraads)-
verslag in ons vorig nummer af te breken.
'tLiep inmiddels vroeger af, dan met
het oog op de belangrijke en omvangrijke
agenda werd verwacht. Daarom juist, had
de voorzitter zoo zeide deze ter beant
woording .van een interpellatie van den
heer Dekker over het vreemde vergade
ringsuur de bijeenkomst van den raad
om, 3 uur in den namiddag gesteld om de
heeren gelegenheid te geven op hun ge
mak te discussieeren. De heer De Wit
Hamer vond het minder goed des avonds
te vergaderen. Zonder in het minst iets
af te dingen op de vrijheid van den voor
zitter in ,het uitschrijven van het uur
der raadsvergadering wil het ons toch
voorkomen dat 3 uur in den namiddag
van een werk- en zakendag nu juist niet
het gelukkigst gekozen tijdstip is, wat
bewezen werd door de talrijke absen
ties in deze toch zoo gewichtige verga
dering. Ware niet het afdeelingsonderzook
iin do Prov. Staten, waarbij de heer Dek
ker betrokken is, vroeger afgeloopein dan,
gewoonlijk, dan had ook dat raadslid
niet tegenwoordig kunnen zijn. -
Er werden nog eenige vragen gesteld en
nog eenige opmerkingen gemaakt bij hot
verder afwikkelen der hegxooting.
Op een vraag van den heer Dekker,
waarom de post drinkwaterleiding nog
„pro memorie" op de begrooting fungeert,
antwoordde de wethouder De Wit Ha
mer, dat eerst na geheel© aanzuivering
van het kapitaal (nog tien procent moet
gestort worden) die post mag ontbreken.
Bij hoofdstuk VII (onderwijs) deelde de
heer Dekker mede, dat hij zij.11 voorstel tot
opheffing der meisjesschool (met 34 leer
lingen waarvoor alleen aan salarissen,
onderwijzend personeel f5600 wordt .uit
gegeven) heeft opgeschort, wijl hem reor
ganisatieplannen ten opzichte dier school
waren ter oore gekomen. Dit laatste
werd namens B. en W, door den voorzit
ter bevestigd.
Bij hoofdstuk Vil (Armwezen) bepleitte
de lieer Donner meer salaris voor de
gemeente-vroedvrouw en stelde f50 ver
hooging voor.
De heeren Dekker en Van den Bout
vielen den heer Donner bijl, de heer De
Witt Hamer bestreed het voorstel op
grond van het afnemen der werkzaam
heid dezer ambtenares. Uit de discussie
bleek,- dat kleinere gemeenten die betrek
king beter salarieeren. Het voorstel werd
intusschen aangenomen met algerneene
stemmen op; "die van den heer De Witt
Hamer na.
Bij hoofdstuk X der uitgaven (cijnzen)
vroeg de heer Temperman eenige inlich
tingen aan den voorzitter over een aan
de Ned. Hervormde Kerk te betalen cijns
voor een wei en voor het schoolgebouw;
aan de Singelstraat. De voorzitter zeide,
dat die zaak in onderzoek 'is bijl den
rijksarchivaris.
Bij d e behandeling der inkomsten wordt
door een der leden er aan herinnerd,
dat wellicht door verhooging van het be
drag voor het gebruik der beertonnen
de grootere uitgaven voor den reinigings
dienst kunnen worden ontlast.
De verhoogde hoofdelijke omslag door
grootere uitgaven en mindere inkomsten
noodzakelijk geworden wordt z. 'h. s. goed
gekeurd. Uf de gemeente het bepaalde
maximum f35.000 zal mogen overschrij
den met f 10.000 zal van de koninklijke
bewilliging afhangen.
Behoudens de aan te brengen wijzi
gingen in verhand met de door den raad
aangenomen voorstellen omtrent verschil
lende salarisregelingen en het verhoogen
met een cijfer van f 43000 (geldleening
gasfabriek) wordt de begrooting (de cij
fers gaven wij in ons vorig nummer)
in haar geheel met algerneene stemmen
goedgekeurd.
Bij de rondvraag besprak de heer Dek
ker het reeds hierboven behandelde ver-
gaderingsuur.
Nog restte het voorstel van jhr. Von
Schmidt auf Altenstadt 0111 terugwerkende
kracht te geven op 1 Juli dezes jaars)
aan de salarisverhooging der politie
beambten, doch trok deze het in hij gebrek
aan steun.
Waarna de openbare vergadering werd
gesloten en de raad in besloten vergade-
ruig eenige reclames inzake den hoofde-
lijken omslag in behandeling nam.
De afdeeling Goes der Maatschap
pij tot Bevordering der Toonkunst zal
naar men ons mededeelt den 18en en
19en December a.s. ten gehoore bren
gen „Odysseus" van Max Bruch. Als so
listen zullen optreden de dames D. Vlem-
minghs uit Dordrecht, H. De Feij Mest-
dagh uit Vlissingen en de heer dr. II.
v. d. Kamp uit Middelburg.
Wij komen op deze compositie van
Bruch nader terug. Slechts willen wij con-
stateeren, dat zij zich waardig aansluit
aan „Samson" en „Franciscus'V waarop
ons Toonkunst vroeger vergastte.
Jubilee. De heer P. D. Touw Dz.
herdacht Woensdag j.l. onder vele blijken
vau belangstelling het feit, dat hij 30
jaar geleden zijn loopbaan als zetters-
jongen begon, toenmaals hij den heer
Klemkerk, 0111 geleidelijk op te klimmen
tot meesterknecht, welke betrekking hij
thans met ijver en nauwgezetheid waar
neemt bij de handelsdrukkerij der Firma
Oosterhaan en Le Cointre alhier.
Het pleit voor de goede verstandhou
ding tusschen meerderen en minderen van
het personeel dier firma, dat de gezellen
er op stonden den heer Touw op den
feestavond, welke deze hun aanbood, een
stoffelijk blijk van hulde aan te bieden.
In de bovenzaal van het melksalon van
den heer De Witte aan den Opril alhier,
tusschen haakjes een zaal, die zich uit
stekend leent voor feestelijkheden, ver-
eenigden zich alle bedienden en gezel
len der firma Oosterbaan en Le Cointre
met hun aanverwanten. Een passende ver
siering was aangebracht, terwijl in een
hoek het orgel was opgesteld voor de
begeleiding der liederen. Bij het binnen
komen van den jubilaris en zijn echtge-
noote werd een welkomstlied aangeheven,
waarna het feest een aanvang nam. Mu
ziek en zang wisselden af met voordrach
ten en toespraken. Onder de gezellen
bleek menig verdienstelijk zanger en voor
drager te schuilen.
Namens de firmanten, die allen aanwe
zig waren, sprak de heer Smit den jubi
laris toe en bood uit naam der firma
een salontafel aan. De heer Bustraan,
de gevoelens van het personeel vertolken
de, bood den feesteling een fraaie gaslamp
aan met een kralenrand als geschenk der
dames. Namens de „Nieuwe Zeeuwsche
Courant", die sinds jaren bij de firma
Oosterhaan en Le Cointre wordt gedrukt,
sprak de redacteur een woord van hulde.
De jubilaris door een en ander zicht
baar aangedaan, wist nochtans in welge
kozen woorden do dankbaarheid, waar
van hij was vervuld, te vertolken.
De avond werd verder alleraange
naamst doorgebracht en heeft er zeker
toe bijgedragen de goede harmonie, die
steeds op de drukkerij der firma Ooster
baan heerscht, te versterken en te be
vestigen.
De No-vember-veemarkten zijn be
paald op 11, 18 en 25 November. (Z.)
Het Rijkstelegraafkantoor alhier
behandelde in de maand October:
Telegrammen: verz. 1190, ontv. 1118,
overgen. 1702. Totaal 4010. Gesprekken,
verz. 1781, ontv. 2104, overgen. 4529.
Lokaal 2396. Totaal 10810.
Voorts werden door de Hulpkantoren
op Zuid-Beveland behandeld
Kantoren. Verz. Ontv. Tot.
Baarland 22 26 48
Borssele 60 54 114
Colijnsplaat 35 39 74
Driewegen 16 16 32
Ellewoutsdijk 37 27 64
's-Gravenpolder 45 51 96
'slleer Arendskerke 61 41 102
'sHeerenhoek 42 44 86
'sHeer Hendrikskinderen 4 11 15
Heinkenszand 27 62 89
Hoedekenskerke 11 20 31
Kamperland 54 60 114
Kapelle 120 138 258
Kats 24 33 57
Kloetinge 31 35 66
Kortgene 109 73 182
Kruiningen 52 78 130
Kwadendamme 6 15 21
Nieuwdorp 45 56 101
Nisse 32 39 71
Oudelande 30 41 71
Ovezande 39 58 97
Rilland 26 54 80
Schore 55 47 102
Waarde 19 29 48
Wissenkerke 32 34 66
Wolphaartsdijk 80 108 188
Gesprekke n.
Verz. Ontv. Loc. Tot.
Colijnsplaat 129 70 5 204
Ellewoutsdijk 35 14 39
'-Gravenpolder 108 80 16 204
's-H. Arendskerke 64 125 189
's-IIeerenhoek 120 6Q 180
Welk weder zullen wij hebben?
Verwachting tot den avond van 8 Nov.
Matige tot zwakke winden uit westelijke
richtingen. Gedeeltelijk bewolkt. Waarschijn
lijk nog enkele regenbuien. Iets zachter over-
Hoedekenskerke 54 29 83
Kamperland 42 24 76
Kapelle 186 134 27 347
Kortgene 258 133 3 395
Kruiningen 76 45 121
Kwadendamme 26 29 55
Ovezande 55 47 102
Rilland 47 79 10 136
Waarde 68 51 119
Wissenkerke 86 15 101
Wolphaartsdijk 68 10 78
Borsselen 20 4 24
Driewegen 27 5 32
Heinkenszand 12 3 15
Nisse 17 2 19
Schore 67 38 105
(Z-)
Middelburg. Aan het gebouw van het
Provinciaal bestuur in Zeeland alhier
werd Donderdag aanbesteed 't onderhoud
van eenige werken biji de Oude Hoeve
aan de Noordzijde van het eiland Schou
wen, behoorende tot de zeewerken in
de provincie Zeeland gedurende de ja
ren 1914, 1915 en 1916. Raming f3280
per jaar. Inschrijvers waren de heeren
C. de Voogd, Duivendijke, f3560; J. M.
Dekker Sz., Brouwershaven, f3550; Iz.
M. Panny, Zierikzee, f 3494en P. Vink,
Noordgouwe, f 3438.
Zooals wiji in het vorig nummer in
'tkort vermelden werd door dhr. J. C.
Gieben, voorzitter der Groene Kruisver-
eeniging alhier, in de vergadering dier
vereeniging Maandagavond een voorstel
gedaan om over te gaan tot het houden
van een moedercursus. Dit voorstel deed
de heer Gieben voorafgaan door eene in
leiding over „Zuigelingen bescherming",
welke inleiding ons belangrijk genoeg voor
komt er thans, nog eens uitvoeriger op te
rug te komen.
Er is alle reden voor aldus ving de
heer .Gieben aan van een hoog sterfte
cijfer hij zuigelingen te spreken, waar in
ons land. van de 1O0 kinderen, die geboren
worden, gemiddeld 18 weder sterven, al
vorens het eerste levensjaar te hebben
bereikt.
Dit hoog© cijfer is allerminst te beschou
wen als. de uitdrukking eener natuurwet
daar het aan groote schommelingen on
derworpen i s, al naar gelang men het on
derzoek uitstrekt over de groote steden
of het platteland, over onwettige kinde
ren of wettige kinderen, over de hoogere
kringen of over den arbeidersstand, over
de kinderen, die op natuurlijke wijze ge
voed worden of over de kunstmatig ge
voede kinderen.
I,n de volle wijken der groote steden,
waar de woningtoestanden dikwijls te wen-
sohen overlaat, waar do moeders niet altijd
de noodige zorg aan hun kinderen kunnen
besteden en minder met vrouwen uit den
beschaafden stand in aanraking komen
dan elders, sterven in den regel meer
kinderen dan op het platteland en in.
de kleine steden. Dat dit niet altijd op
gaat, blijkt uit een statistiek over de zo
mermaanden van het jaar 1911, die voor
de groote steden van ons land zeer gun
stig is.; buitengewoon ongunstig daaren
tegen voor Vlissingen en Maastricht.
Niet minder duidelijk blijkt uit het ver
schil van do sterftecijfers van wettige en
onwettige kinderen, hoezeer ook verhouw
dingen van maatschappelijken aard hun
invloed op het leven der zuigelingen doen
gelden. Voor ons land vindt men b.vy
voor een van de laatste jaren, een gemid
deld sterftecijfer van 15 pCt. voor de
wettige kinderen, van ruim 23 pCt. voor
de onwettige kinderen. Mindere zorg voon
liet kind, dat door de moeder dikwijls
ten verpleging aan anderen moet worden
afgestaan, en armoede dragen er hiertoe
bij het sterftecijfer zoover omhoog te voe:-
ren. In belangrijke mate wordt verder de
sterftekans van den zuigeling beheerscht